Boekverslag : Joost Van Den Vondel - Lucifer
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2095 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2095 woorden.
Thema
De hoofdpersoon van dit drama streeft naar geluk, althans naar datgene wat hij als geluk beschouwd. Daarin wordt hij gestuurd door eigenschappen en omstandigheden die naar de ondergang voeren. Zielsprocessen betekenen strijd, de hoofdpersoon beweegt zich tussen geluk en ongeluk, in op-en neergang. De 'Lucifer'behandelt de val der engelen en der mensen en zinspeelt op de komst van Christus.
Inhoud
1ste bedrijf
expositie
De engelen vernemen de schepping van de mens. Apollion moet gaan zien of alles wel zo geweldig is als gezegd wordt. Beginregels: "Myn Belial ging hene op lucht en vleugels drijven om uit te zien waar ons Apollion mag blijven". Weldra verschijnt hij en door genoten omringt vertelt hij zijn lotgevallen. Als bewijs van de schoonheid van de hof van Eden heeft hij vruchten meegenomen.
Belzebub wekt de kiem van jaloezie al op. "Men zou ons paradijs om Adams Hof verwensen"-"Geluk der Engelen moet wijken voor de menschen."
Apollion zegt geen volledig beeld te kunnen geven , omdat hij dan meer dan een engel zou moeten zijn. Dan geeft hij een nauwkeurige beschrijving van de wonderschone Eva. Wat Apollion vertelt is al voldoende om de ontevredenheid, die in de kiem van het hart der Engelen al was, te ontwikkelen. Niet alleen de natuur waarin de mens leeft geeft ontevredenheid, er is meer: "De engelen leven alleen, de mens is getweeig". Algemene bespreking als benijding van 's mensen geluk. Dan verschijnt Gabriël als Gods heraut.
Hij deelt mee:
- God zal menselijke natuur aannemen.
- De engelen moeten de mensen dienen
Dan is de Rey van Engelen aan het woord: Gods grootheid en heerlijkheid wordt bezongen.
2e bedrijf
Intrige Lucifer, Gods stedehouder, heeft gehoord wat Gabriël vertelde. Hij is wrevelig, gekrenkt; 't onrecht dat mens wordt verheven boven engelen.
Het nieuwe bevel wakkert de ontevredenheid onder de hemelscharen aan. Gabriël heeft het gemerkt en komt hen waarschuwen. "Genoeg U met Uw lot. De wederspannigheid verplet haar hoofd en kroon. Indien ze wederstreef des Oppersten Ge boòn."
Lucifer: ik stel me niet tegenover God, maar ik wil God eer bewaren.
Gabriël: God weet wel wat hem tot eer strekt; de engelen moeten hem in alles gehoorzamen. (Waarschuwing is vruchteloos)
Belzebub stookt: "Men zal Uw mogenheid aldus de vleugel fnuiken". Belzebub bereikt zijn doel; dat blijkt uit het antwoord van Lucifer: "Nu zweer ik bij mijn kroon het al op een te zetten, te heffen mijnen stoel in aller hemelen trans. Door alle knechten hene, en Starrelichten glans."
De boodschap van Gabriël is algemeen bekend, het gevolg is een ontevredenheid in breder kringen.
Het 2e bedrijf eindigt met een Rey der getrouwe Engelen, waarin schrik wordt geuit voor naderend oordeel.
3e bedrijf
peripetia
Een groot deel van de engelen schaart zich om Lucifer, Belzebub en Belial. Rey der getrouwen komt hen vermanen zich toch te buigen onder Gods bevel. De Luciferisten spreken nu echter openlijk uit, dat ze zo'n gebod van God niet zullen gehoorzamen. Apollion versterkt dit door te zeggen: "Zo groot een ongelijk valt lastig te gedragen". Algemeen begint men aan te dringen dat Belzebub zich aan het hoofd van de opstand zal plaatsen. Intussen wapent Michaël zich en komt zien wat er aan de hand is. De Luciferisten roepen hem toe: "Zondt gij met wapens ons hertog recht verdrukken? Wij steunen op ons recht: rechtvaardigheid is stout."
Maar Michaël antwoordt; "D'inspanningen tegen God is allerminst rechtvaardig." Hij waarschuwt nogmaals. Dan verschijnt Lucifer en men vraagt hem het leiderschap op zich te nemen, want Belzebub heeft geweigerd. Na lang aandringen geeft hij toe, niet van harte lijkt het. De opstandelingen zweren hem de eed van trouw. "Wij zweren tegelijk bij God en Lucifer." Dan strijdzang.
Einde bedrijf: Rey der getrouwe Engelen, die zich zeer bezorgd uiten.
4e bedrijf
agnitio Ze bewijzen Lucifer dus goddelijke eer. Gabriël bericht Michaël dus oproer en verraad, Michaël moet zich gereed houden om Gods eer te verdedigen. Lucifer wordt nog een keer gewaarschuwd namelijk door Rafaël, die hem smeekt zich te vernederen voor God, maar alweer vruchteloos. Lucifer meent dat hij al te ver is gegaan. Even komt hij tot een juist inzicht in zijn toestand; als opstandeling tegenover God voelt hij zich diep rampzalig, maar de legers stellen zich al op, zijn weifeling is te laat en met de moed er wanhoop stelt hij zich aan het hoofd van zijn legers. De strijd begint. Getrouwe engelen dringen op in een ▲-ige slagorde (symbool van Drieëenheid).
Michaël slaat hem neer en Lucifer verzinkt met de zijnen in de afgrond der ellende. Nu het Lucifer niet gelukt is God zelf te heffen, zal hij Hem heffen in zijn schepsel. In slangengedaante sluipt hij 't Paradijs binnen en verleidt de mens tot schending van het proefgebod.
5e bedrijf
catastrofe Uriël, schildknaap van Michaël, vertelt het verloop van de strijd aan Gabriël. De strijd wordt voorgesteld als een gevecht tussen valk en reiger. Michaël's leger trekt op in een ▲ en Lucifer's leger in de vorm van een halve maan. Lucifer's wagen wordt getrokken door leeuw en draak. (hoogmoed en afgunst)
Na de val verandert God de gevallenen in monsters en duivels die wijzen op de zeven hoofdzonden.
Karakters
- Lucifer: Verhevenste geest die God schiep. In hem woedt strijd tussen goede en boze. Het laatste overwint in hem, maar als het naar buiten dreigt te zegevieren in de val van Adam en Eva, wordt Gods zegepraal duidelijk veilig gesteld. (zie Thema) Lucifer is ongebreideld, staatszuchtig, zijn hoogmoed is de oorzaak van zijn val; de trots niet te bukken voor de mens die van lager orde schijnt te zijn. Lucifer ziet in de gunst de mens bewezen een vernedering voor zichzelf en de engelen.
- Belial: al eerder 'gevallen' evenals Apollion. Samen drijven ze Lucifer naar opstand, ze verleiden en verblinden hem.
- Belzebub: Hij is de verpersoonlijking van leugen en bedrog.
- Apollion: Ook hij zit vol leugens en listen, ook is hij een figuur van openlijk geweld.
- Belzebub: Hij bereidt psychisch de wandaden van Lucifer voor.
- Belial: Hij is de verleider van Eva, is evenals Apollion werktuig van Belzebub.
- Gabriël en Rafaël: Zij zijn de zuivere trouw aan God. Rafaël is ook beeld van Gods ontferming.(in dialoog met Lucifer)
- Michaël: De krijgsman. Bondig en krachtig eist hij gehoorzaamhied. Na de victorie geeft hij alle eer aan God.
Situering
Stroming: Barok
Genre: episch klassiek drama. (christelijk en typisch Vondeliaans in zijn dramatisch tekort).
Tijd: imaginair (Adam Eva)
Tijdsverloop: één dag
Milieu: Engelachtig
Aantekeningen bij de inhoud
Algemeen
- Vondel droeg Lucifer op aan keizer Ferdinand III (1637-1657) Vondel zag in hem de 'vader van de pais (vrede)' (onder Ferdinand's regering werd de vrede van Munster gesloten in 1648). Boven dien werd Ferdinand lang door Wallenstein bedreigd en het had er lang de schijn van dat Wallenstein (Lucifer) de opstand zou winnen.
- 1ste opvoering 2 februari 1654.
- 2e opvoering 5 februari 1654. Toen werd het stuk verboden en in beslagname van exemplaren op aandringen van Amsterdamse predikanten. (Misschien omdat Vondel hen had aangevallen in Hekeldichten en Palamedes). Juist door verbod steeg de belangstelling door stiekeme herdrukken.
- Na 200 jaar weer opvoering. 1890 in 'Hageveld' te Voorhout. Van 1908-1915 te Rolduc. 1910-1911 opvoering onder leiding van Royaards. Sindsdien opgevoerd en zijn er verschillende vertalingen verschenen.
- In zijn "Berecht van alle kunstgenoten" gaf Vondel in de 1ste uitgave de idee van Lucifer al aan: "Daar hij eindelijck, van Godts blixem getroffen ter helle stort , ten klaren spiegel van alle ondanckbare staet, zuchtigen, die zich stontelijck tegen de geheilighde Maeghten en majesteietn en wettige overheden durven veheffen."
- Latijnse onderschrift op titelblad is ontleend aan Romeinse dichter Vergilius en luidt volgens Vondels eigen vertaling: "dálmachtige Vader, dreef hem met eenen vreeschelijken dwarrelwint, dat hij tuimelde."
"Præcipitemque immani turnine adegit"
Bijzonderheden
- Compositie: vijf bedrijven, alle gesloten door een Rey van engelen. Anders en zuiverder klassiek(d.w.z. meer naar Grieks model) worden alle reien door Engelen gezegd. In de Gijsbrecht bv. Door verschillende personen.
- Structuur:
- 3 eenheden: van idee of thema: eerzucht is de ondergang van het schepsel. van tijd: alles verloopt binnen 24 uur. van plaats: alles speelt zich af in de hemel.
- Veel wordt herhaald: Apollion over aards paradijs. Uriël verhaalt de slag. Dit alles draagt niet bij tot de aard van het drama.
- Verzen zijn alexandrijnen. Opvallend is de stichomythie dwz. Een snelle dialoog van regel tot regel tussen twee personen of groepen.
- Klassiek spel is wel eens gedefinieerd als psychische voorbereiding van een katastrofe, zie thema. Dit is vast te leggen in de volgende grafiek.(100 staat voor opperste geluk, 0 voor de hel.)
A. Lucifer benijdde God.
B. Lucifer benijdde de mens
C. God besluit mensheid te verheffen.
D. Lucifer zegt: "dat zal ik keeren etc"
E. Zware beslissing in het 3e bedrijf
F. Lucifer: "Ick zal koestme dan gewelt te keeren met gewelt"
G. Herhaling van de eed door aanhang. Eigenlijk teken van zwakheid(symptoom van twijfel aan zichzelf)
H. Verademing bij Luficer als Rafaël verschijnt. Kans tot opgang naar geluk niveau. "Spreeck, zoo langk het U behaagt," zegt Lucifer in zachtere stemming.
I. Rafaël roept zachtere en angstige gevoelens in hem wakker, dan weer boze Apollion:
J. "Heer Stedehouder, op, het is geen tijt te massen....."
K. Apollion schildert Lucifer een vals beeld voor van Michaël's legers. Lucifer's lot is beslist. De catastrofe is onvermijdelijk geworden. De volgende drie punten bepalen val:
L. Eis van Michaël, God gewonnen te geven, psychisch verkeerd middel om hoogmoed te keren
M. Nederlaag, maar toch zege. De val van de mensen? Lucifer schijnt op aarde te winnen.
N. Verderf onontkoombaar. Michaël werpt Lucifer in de hel.
Bedrijven
1ste bedrijf: Dat en waarom Lucifer en de anderen al eerder gevallen waren.
2e bedrijf: Lucifer zelf ten tonele. Verderf heeft hoge rangen aangetast.
3e bedrijf: Lagere orden worden ten dele ontrouw.
4e bedrijf: Meest dramatische weifeling van Lucifer, weegschaal slaat door naar het kwade.
5e bedrijf: Beschrijving van verwachte ondergang.
Dramatische waarde
De Dramatische waard van Lucifer kan niet zo hoog worden aangeslagen, hoe fraai de poëzie ook is. Het hoofdaktemoment is namelijk de strijd tussen hemelse legioenen; er wordt 27 keer naar vooruitgewezen (prospectieve elementen). Dit moment wordt echter niet verwerkelijkt, het valt ergens tussen het 4e en 5e bedrijf. Zo ontstaat een dramatisch vacuüm; de beschrijving van Uriël kan dit ook niet opvullen.
Het was Vondel duidelijk om het psychische verloop te doen, binnen Lucifer zelf, milder om 't dramatische.
Symboliek
De symboliek in dit drama zit vooral in de staart nm. In de beschrijving van Uriël:
A. Michaël's legers driehoekig opgesteld, Lucifer's legers als een halve maan opgesteld.( zinspeling op de druk van Turkije) was ook waarschuwing aan het adres van Ferdinand II, hij was de beschermer van Christelijk Europa.
B. Leeuw en draak gespannen voor Lucifer's wagen. Hoogmoed en nijd zijn de oorzaken van de oorlog en tweedracht.
C. Als Lucifer is verslagen verandert hij in 7 dierenvormen die staan voor de zeven hoofdzonden:
- Leeuw-hoovaardij
- Zwijn-gulzigheid
- Ezel-traagheid
- Rhinoceros-gramschap
- Aap-onkuisheid
- Draak-nijd
- Wolf-gierigheid
Opvatting van het heelal
Typisch voor die tijd:
Aarde als middelpunt, zon, maan, sterren draaien eromheen. Aarde is plat, met in het midden het paradijs, met daarin een hoge berg, met waterval, zich spitsend in vier stromen, die de vier windstreken aan duiden.
Eigen mening
Het verhaal is saai, dit zal wel komen omdat ik niet in de 17e eeuw leef en ik d'r verder geen zin in heb om me het ideaal en de boodschap die natuurlijk in het drama verstopt zitten eigen te maken. Het drama op zich is voorspelbaar en dus ook saai, ook dit zal wel weer komen dat ik me niet kan inleven in het tijdsbeeld. Ik weet dat ik moet kennis nemen van deze literatuur, dat heb ik dan dus ook gedaan. Het lezen van de eigenlijke versie was moeilijk maar wel te doen, met een Middel-Nederlands woordenboek in de hand kwam ik een heel eind.
Het lastige van dit boek is dat de karakters niet diep worden uitgewerkt zodat er nooit spanning, vertwijfeling, diepte en geestigheid in het verhaal sluipen, zodat het gewoon maar een lang stuk mooie poëzie blijft. Het lezen van het boek leek daarom een eeuwigheid te duren.
Het uitpluizen van het verhaal was daarentegen een stuk interessanter. Wel vind ik dit boek een stuk aangenamer dan "Van Den Vos Reynaerde" dat ik las voor de middeleeuwse periode.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen