Boekverslag : Anoniem, - Mariken Van Nieumeghen
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2392 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2392 woorden.
Mariken van Nieumeghen, vertaling H. Adema, Leeuwarden 1990, 4e druk.
Beschrijvingsopdracht
Motivatie:
Omdat we een middeleeuws boekje moesten gaan lezen ben ik naar de bibliotheek in ons dorp gegaan en heb ik daar gezocht naar een Middeleeuws boekje. Er waren daar verschillende middeleeuwse boekjes, maar het verhaal van Mariken leek me het leukst. Daarom heb ik dit boekje gekozen.
Korte weergaven van de inhoud
Mariken, de hoofdpersoon woont bij haar oom in de buurt van Nijmegen. Op een dag moet ze boodschappen doen in die stad. Het wordt laat en ze wil graag bij een tante die in Nijmegen woont, overnachten. Haar tante weigert en begint haar uit te schelden voor hoer en slet en gelooft niet dat zij echt boodschappen heeft gedaan. Ook beschuldigt ze haar van de verleiding van haar oom Mariken gaat helemaal overstuur weer weg gaat en gaat slapen in de bosjes ergens tussen Nijmegen en Venlo. Wanhopig roept ze daar: “ God of de duivel, het is me om het even, kom me helpen om mijn lot te dragen.” De duivel hoort dit en besluit het er op te wagen om de ziel van Mariken in zijn bezit te krijgen. Moenen, de duivel in mensengedaante neemt haar mee nadat hij haar beloofd heeft haar de zeven schone kunsten te leren en alle talen van de wereld en haar zo de slimste vrouw op aarde te maken. Ze moet haar naam die naar Maria verwijst, afzweren en beloven nooit meer een kruisteken te slaan. Voortaan heet ze Emmeken. Moenen en Mariken komen in Antwerpen terecht en leiden daar een zondig leven. Na zeven jaar wil Mariken terug naar Nijmegen. Daar zien ze een wagenspel waardoor Mariken tot inkeer komt en berouw krijgt. Het is een wagenspel waarin de advocaat van Lucifer, Masscheroen, een beroep doet op Gods rechtvaardigheid en waaruit blijkt dat als een zo daar oprecht berouw toont, zijn zonden (hoe erg ook) vergeven worden. Moenen is woedend. Hij sleurt haar de lucht in en laat haar vallen. De oom van Mariken, de geestelijke Ghijsbrecht verjaagt de duivel met gebeden. Mariken gaat samen met haar oom bij alle priesters in en om Nijmegen langs, maar die durven haar niet absolutie te schenken. Vervolgens gaat ze naar Keulen, die hen door verwijst naar de paus in Rome. Na een zware reis naar Rome besluit de paus als boetedoening haar drie zware ijzeren ringente laten dragen, die afvallen als God het haar vergeven zou hebben. Mariken wordt non in een klooster in Maastricht, waar haar ringen tweejaar voor haar dood van haar hals en handen zouden afvallen, omdat God het haar vergeven had.
Uitgewerkte persoonlijke reactie
Dit boek is een rederijkersspel. In feite gaat er het oude Faustmotief achter schuil: de mens verkoopt zijn ziel aan de duivel. Hier draait het hele boekje om. Dit vond ik best wel interessant. In onze tijd gelooft men (bijna) niet meer en anders dan vroeger in de duivel. Vroeger was dat dus anders. In dit boekje verschijnt de duivel in persoon aan Mariken. Ik vond het interessant om te lezen hoe die duivel zich gedroeg en hoe ze de duivel in die tijd zagen. Dit onderwerp heeft eigenlijk ook nog wel wat met het heden te maken. Omdat Marikens tante haar had uitgescholden voor o.a. ‘slet’, gelooft ze het bijna zelf en is zo verward en onzeker dat ze met de duivel mee gaat. (Dit is de hoofdreden, als andere reden zou je nog kunnen zeggen dat ze ook met de duivel mee gaat uit verlangen naar kennis, naar zelfontplooiing, want de duivel biedt haar o.a. ook aan om de zeven schone kunsten te leren.) Mariken is een jong meisje ( ik schat een jaar of 16) en komt dus met een ‘gevaar’ in aanraking. Ook in onze tijd komen jonge meisjes vaak wegens hun onzekerheid in aanraking met ‘gevaren’ en geven zich over aan de ‘duivel’ in onze samenleving ( drugs, anorexia, enz). Door dit boek heb ik wel een beter idee gekregen van waarom de mensen in die tijd de duivel zo verafschuwden Er werden bijvoorbeeld door het toedoen van Moenen, de duivel, vele onschuldige mensen vermoord. Ik had nog nooit boeken gelezen over duivels e.d. Dit was weer eens een ander onderwerp. Ik vond het wel een boeiend onderwerp.
De belangrijkste gebeurtenissen in het boek kwamen voor in het begin: Mariken geeft zich over aan de duivel, als ook in het einde: Mariken komt tot inkeer bij het Wagenspel. Deze twee gebeurtenissen zijn belangrijk voor het hele boek. In het bijna het hele verhaal lees je dat doordat Mariken zich over heeft gegeven aan de duivel, hier begint het boek mee, samen met hem een zondig leven leeft, en dat ze dan aan het einde van het verhaal spijt heeft en berouw toont en haar relatie met Moenen wil beëindigen en zich tot Maria wendt. De begingebeurtenis is dus belangrijk voor het hele boek, want het verhaal is gebasseerd op deze gebeurtenis, het einde is belangrijk omdat hier het verhaal mee eindigt, er een einde komt aan alles en de situatie aan het einde weer net zo is als helemaal in het begin. ( Ze is weer een vroom meisje) In deze twee gebeurtenissen zit ook een religieuze boodschap verwerkt: wie na een zondig leven tot inkeer komt, kan vergiffenis van zijn zonden krijgen door de bemiddeling van Maria. Verder vond ik de gebeurtenissen boeiend. Ook het einde vond ik mooi. Mariken wordt vergeven door God.
De personages die voorkomen zijn Mariken, Moenen, Gijsbrecht (de oom van Mariken), en de tante van Mariken. Verder zijn er nog een aantal figuren die een hele kleine rol hebben. De hoofdpersoon uit het boek is dus Mariken. Ze is ongeveer 16 jaar en je leert haar kennen als een jong, vroom, maagdelijk meisje dat mede door toedoen van haar tante een heks (iemand die een verbond sluit met de duivel) wordt. Ze heeft een band met Maria; ze is naar haar vernoemd en bad dagelijks tot haar, met uitzondering van de periode met de duivel. Omdat de duivel uiterst gevoelig is voor het uitspreken van de naam God, Maria of Christus, moet Mariken haar naam veranderen. Ze behoudt de eerste letter M, ze heette voortaan Emmeken. Ook beloofde ze de duivel om nooit meer een kruisteken te slaan. In deze periode leeft ze dus als een zondaar, ze geeft zich helemaal over aan de duivel. De duivel, Moenen, is een kwaadaardige, moordlustige, eenogige duivel, die naar zwavel stinkt en die Mariken in de tijd dat zij het het moeilijkst heeft, probeert te beïnvloeden. Hij zet mensen aan tot moord en vermoord Mariken bijna aan het eind van het verhaal. Mariken wist dat Moenen een duivel was, ondanks dat hij een menselijk lichaam had. De duivel is namelijk ondanks zijn vermomming te herkennen aan een lichaamsgebrek. Bij Moenen is dat het ontbreken van een oog.
De oom van Mariken was zeer begaan met het lot van zijn nichte. Hij verjaagde de duivel en ging mee naar Keulen en Rome. Ook bezocht hij haar 14 jaar lang in het klooster.
De opbouw van het verhaal is niet ingewikkeld. Het tijdsverloop is chronologisch. Er zijn wel grote sprongen in de tijd en er is dus sprake van tijdsverdichting. De vertelde tijd is ongeveer 33 jaar. Aan het einde van het verhaal is alles duidelijk. Het is dus een gesloten einde. Mariken is vergeven. Het boek is geschreven in de vorm van een toneelstuk. In de prozagedeelten is er sprake van een alwetende ( auctoriale) verteller.
Het taalgebruik was niet moeilijk. De vertaling van de Middelnederlandse tekst stond ernaast, daarom had ik er weinig moeite mee om de tekst te snappen. (Van de middeleeuwse tekst snapte ik niet zo veel) Ook kwamen er weinig moeilijke woorden in voor. Het was ook duidelijk wie wat zei, of wie wat dacht. De oorspronkelijke tekst is grotendeels in dichtvorm, met monologen en dialogen, vaak met een rijmschema.
Verdiepingsopdracht
De politieke, sociaal–economische en culturele achtergrond.
Dit boek heeft een relatie met politieke achtergronden. Op het moment dat het verhaal speelt is er in Gelre een politieke strijd bezig omdat hertog Arend door zijn zoon, hertog Adolf, gevangen is gezet. De tante van Mariken pleegt zelfmoord als ze hoort dat hij weer vrij is. Ook zegt Moenen, de duivel, wanneer hij ziet dat de tante zelfmoord wil plegen: ‘partijzucht stort veel zielen in het verderf ’en ‘politieke harstocht en haat leveren de hel voor het jaar voorbij is vele miljoenen zielen op’ (vertaald citaat)
Je zou in dit boek een vorm van de eercultuur kunnen herkennen in bijvoorbeeld het gedrag van de tante, zij wil Mariken niet in huis nemen, omdat zij gehoord heeft en denkt dat Mariken in Nijmegen haar maagdelijkheid heeft verloren en ontzettend heeft zitten zuipen in de herberg. Haar tante maakt haar duidelijk dat zij dat gedrag niet waardeert, en ook dat het een schande zou zijn voor de familie. ‘Onteeren blamelijck doedi al ons geslachte’ dit betekent: ‘Jij maakt onze hele familie te schande.’In haar gedrag zou je dus een vorm van de eercultuur kunnen herkennen.
Ook kom je mensen in dit boek tegen van verschillende standen: de geestelijkheid ( de priesters), de adel (hertog Arend en hertog Adolf) en de burgerij, de mensen die in de herberg komen, enz.
In dit boek tref je ook symboliek aan. Er komt b.v. getallensymboliek voor: Mariken leeft zeven jaar in zonde met de duivel. Ook het getal drie speelt een grote rol. Drie staat voor de goddelijke drie-eenheid. Zo woont Gijsbrecht drie mijlen van Nijmegen en Emmeken krijgt als boetedoening drie ijzeren ringen. Als ze in Nijmegen terugkeert is het drie jaar geleden dat haart tante zelfmoord pleegde. Ook is Moenen een bekend symbool. De duivel is een mens, maar dan met een lichamelijk gebrek. Hij stinkt naar zwavel, is mank en heeft maar één oog. Een ander symbool in de tekst zijn de ijzeren ringen die Mariken om krijgt wanneer ze bij de paus is geweest om berouw te tonen voor wat ze allemaal heeft gedaan. Het ijzeren ringen-wonder, dat de ringen afgaan, staat voor vergeving. (God heeft haar vergeven.) Wat raar is is dat ze nog maar 2 jaar leeft na dat ze verlost is van de ijzeren ringen. Het getal 2 staat voor de duivel, voor tweeslachtig, terwijl dat toch twee goede jaren (in vergiffenis) zouden moeten zijn.
De religieuze aspecten uit het boek zijn de Maria verering, het wagenspel van Masscheroen, het mirakel van de ijzeren ringen en de zonde en het berouw. De religieuze boodschap van het spel is: wie na een zondig leven tot inkeer komt, kan vergiffenis van zijn zonden krijgen door de bemiddeling van Maria.
De niet-religieuze aspecten uit het boek: het leven in de stad. Je kunt verschillende scènes lezen hoe het er in de stad en in een herberg aan toe ging in die tijd.
Het Genre van het boek ‘Mariken van Nieumeghen’ is een mirakelspel. (Door tussenkomt van Maria of en andere heilige gebeurt er een wonder.) In dit verhaal kun je wonderen ontdekken:
Mariken overleeft een val van grote hoogte (omdat haar oom nog steeds voor haar bad) en haar ijzeren ringen vallen af, omdat God haar haar zonden, die zouden kunnen worden bestempeld als de ergste zonden die een mens kan begaan, vergeven heeft. De grondgedachte van dit Mirakelspel is dus ook: hoe zwaar een mens ook zondigt, oprecht berouw zal hem altijd van zijn geestelijke ondergang kunnen redden.
Mariken van Nieumeghen is een rederijkersdrama. Nieuwe woordvormingen, de speciale aandacht voor het rijm en Emmekens refrein over de miskenning van de ware rederijkerskunstenaar zijn hiervan duidelijke kenmerken. (Een geliefde vorm voor een gedicht was voor de rederijkers het refrein) Het refrein is een gedicht met minimaal 4 strofen, en met een vaste slotregel per strofe, de stok. Ook is het wagenspel in dit boek een voorbeeld van een rederijkersproduct. Dit boek is het bekendste rederijkerstekst. De auteur was vermoedelijk afkomstig uit de kring van de Antwerpse rederijkerskamer De Violieren. (De schrijver van dit boek is niet bekend. Op grond van de Brabantse schrijftrant met Vlaamse accenten en ook met de situatie rond Nijmegen is het aannemelijk dat het geschreven is door een schrijver uit Antwerpen, waarschijnlijk een rederijker.) De lessen voor het publiek:
Wat je uit dit boek kan leren wordt wel duidelijk gemaakt. Er wordt zo duidelijk gemaakt dat je niet moet ingaan op het (verleidelijke) aanbod dat de duivel je doet. Want als je met de duivel omgaat kom leid je een zondig leven en kom je in de hel terecht. Ook bevat de tekst de (religieuze)boodschap: wie na een zondig leven tot inkeer komt kan vergiffenis van zijn zonden krijgen. Mariken is hier het voorbeeld van. Ook is het wagenspel van Masscheroen dat Mariken tot inkeer brengt een boodschap.
Evaluatie:
Mijn mening over het boek is na het doen van de verdiepingsopdracht niet echt verandert. Ik vond het nog steeds een leuk boek. Er zijn geen dingen die ik niet echt snapte omdat ik nu in een andere tijd leef. Het boek is geschreven in een tijd waarin overal in Europa het geloof aan heksen om zich heen greep en dat is in dit boek duidelijk te merken. De tijdsindicatie van het verhaal is vastgesteld uit het spelen van het politieke conflict tussen hertog Adolf en hertog Arend. Men dateert het spel in 1480. Wat wel opvallend is in dit boekje is dat de schrijver zich vergist heeft in de afstand tussen Nijmegen en Venlo. “Drie uren… gaen”. In werkelijkheid is de afstand zo’n 61 km. Het is mogelijk dat hier sprake is van een lees-, schrijf-, of typefoutje. Het lezen van dit boekje viel erg mee omdat de vertaling ernaast stond. Mijn eindoordeel over dit boekje is dat ik dit een leuk boekje vond, over een onderwerp dat mij wel interesseerde. Doordat duivels in onze tijd weer een andere rol spelen vond ik het interessant om te lezen hoe men er toen over dacht. Het boek vond ik duidelijk, er was niet veel verwarring. Het maken van de verdiepingsopdracht viel mee. Ik had het lastiger verwacht. Ook had ik niet verwacht dat ik zoveel over dit boekje zou kunnen schrijven. Volgende keer ga ik niks anders doen. Ik begin op tijd en bestudeer de tekst uit het informatie boek nog es goed. Ik denk dat ik de meeste vaardigheden, of in ieder geval de basisvaardigheden die ik hier voor nodig heb beheers.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen