Boekverslag : Hella S. Haasse - Sleuteloog
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1767 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1767 woorden.
Sleuteloog, Querido, Amsterdam, 2002, 200 blz.
Roman
Motivering keuze
Ik heb dit boek gekozen, omdat ik een recensie van het boek in de krant had gelezen en omdat het boek zich in Indonesië afspeelt.
Eerste reactie
Ik vind het een intrigerend boek. In het begin vond ik het nogal saai, want dat gedeelte is vooral inleidend op het verhaal wat daarna komt. Maar naarmate ik verder kwam in het boek vond ik het steeds leuker worden en werd ik steeds nieuwsgieriger naar hoe het zou aflopen en wat er in die ebbenhouten kist zit. Het laatste deel van het boek verandert je hele visie op het verhaal en nadat ik het boek uit had, was ik nog steeds aan het nadenken over hoe alles nou precies in elkaar stak.
Samenvatting
Herma Warner ontvangt een brief van de journalist Bart Moorland waarin hij vraagt om informatie over Mila Wychinska. Herma was een schoolvriendin van Mila, die toen nog Dee Mijers heette. Herma heeft al haar spullen die met Indië te maken hebben gestopt in een ebbenhouten kist, maar van deze kist is ze de sleutel kwijt. Dus alle informatie zal ze uit haar geheugen moeten halen.
Dee en Herma zijn samen opgegroeid, hun vaders leerden elkaar kennen op de mailboot van Europa naar Indië. Dee groeide op in een grote villa, zonder moeder. Haar oma (mevrouw Meijers) en haar tante (Non) woonden daar ook. De achtergalerij was het domein van Non, zij kweekte daar orchideeën. Herma had een sterke band met Non: ze deelden hun liefde voor bloemen. Herma wist dat Non dingen kon zien die anderen niet konden zien en ook zij kon deze dingen zien.
Sinds Herma op moet schrijven wat ze nog over Dee weet, kan ze aan niets anders meer denken.
Moorland stuurt een brief terug en vraagt om wat persoonlijke gegevens van Dee en Taco. Door niet te weigeren en door te gaan met het beantwoorden van vragen van Moorland, denkt Herma dat ze eraan toe is om het verleden af te sluiten. Binnenkort krijgt ze waarschijnlijk plaats in een bejaardentehuis en ze is bezig thuis schoon schip te maken en dat hoopt ze hierdoor ook te kunnen doen met haar herinneringen aan vroeger.
Herma vond het pijnlijk om te zien hoe mevrouw Meijers omging met Non en zag dat Non er niet echt bij hoorde.
Herma is eigenlijk opgevoed door het vertrouwde bediendepaar van haar grootouders, haar ouders hielden zich, buiten de vrije dagen en vakanties, niet echt met haar bezig. Op een keer liet Oemar, een van de twee bediendes, haar niet een rit maken met Dee en Taco. Maar Taco en Dee gingen wel en Dee ging naakt zwemmen terwijl Taco op wacht stond.
De familie van Dee woonde vroeger op Pakembangan, waar mevrouw Meijers altijd over vertelde. Herma heeft een album met foto’s van dit landgoed, maar dat zit in de ebbenhouten kist. Net zoals veel andere dingen over vroeger die belangrijk zijn.
Zo wordt een groot deel van het boek gevuld met op zich losstaande herinneringen, maar die samen laten zien hoe Dee was. Langzamerhand wordt de kloof tussen de twee vriendinnen steeds duidelijker. Herma kwam er ook achter dat Non verliefd op haar vader was toen hij in Indonesië aankan, en dat ze daarom de lieveling van Non is.
In 1952 krijgt Herma de ebbenhouten kist weer in handen, die haar ouders aan Non hadden toevertrouwd. Herma komt er dan ook achter dat Dee in de tijd van de Japanners zich liet registeren als Belanda-Indo en hierom werd ze verstoten door haar oma, toen zei haar oma ook tegen haar dat Louis niet eens haar echte vader was. Waarna Dee besloot haar naam te veranderen in Wychinska. Herma ziet Dee ook nog en de afstand tussen hen beiden is duidelijk. Herma moet aan Taco een kus van haar geven, ‘for old time’s sake’.
In 1967 ziet Herma Non weer als zij in Indonesië komt, ze heet nu Ibu Sjarifa omdat ze Moslim is geworden. Non licht Herma in over wat Dee heeft uitgespookt met haar politieke activiteiten, ze had namelijk veel vijanden gemaakt. Toen ze terug was gekomen in Nederland, kwam het wachten op Taco, maar hij kwam maar niet en uiteindelijk werd hij als vermist opgegeven totdat ongeveer een jaar daarna hij bevrijd werd van een gijzeling op de Filippijnen.
In een brief vraagt Moorland om meer gegevens over de ontmoeting met Dee in Parijs in 1964. Bij deze ontmoeting was ook Taco, die op een toon praatte alsof ze nog op school zaten. In de dagen erna noemde Taco Dee steeds een mooie vrouw, wat Herma hinderde, ook al was ze het er zelf mee eens.
In 1973 ging Non naar Mekka, wat al haar jaren haar doel was. Herma kreeg een kaartje van haar, maar daarna heeft ze nooit meer iets van haar vernomen.
Een jaar na de dood van Taco kreeg Herma een verlate condoleancebrief, waarin onder andere stond: ‘Day, if I may call you by that name.’ Deze brief riep veel vragen op bij Herma? Sinds wanneer waren zij geliefden?
In 1976 gaat Herma weer naar Indonesië, om Non op te zoeken. Maar ze kan haar niet vinden, maar ze komt erachter dat Dee zich voordeed als Non toen zij lid was van een groepje fanatieke vrouwen non grata.
Bericht van Het Hoge Bos, een kamer voor Herma. Bij het verhuizen wordt de sleutel gevonden, maar ze krijgt het slot niet open dus leent ze de kist uit aan Moorland.
Herma krijgt een krantenartikel opgestuurd, over een expositie van de privé-eigendommen van een zekere Inada. Als zij de foto bekijkt die erbij staat, herkent ze in zijn gezicht het gezicht van Dee.
Het boek eindigt met een brief van Moorland, waarin hij bericht dat de ebbenhouten kist leeg is. En de Arabische inscriptie in het sleuteloog betekent zoiets als dit: Al wat je ooit zag of hoorde, al wat je dacht te weten, is niet meer dat, maar anders.
Plaats en ruimte
Voormalig Nederlands-Indië en Herma’s huis in Overijssel.
Tijd
Nu, maar de herinneringen waar Herma over verteld spelen zich voor de Tweede Wereldoorlog af, toen Indonesië nog van Nederland was en in de periode vanaf 1952 tot nu.
Vertelwijze
Ik-vorm.
Figuren
Herma Warner – de ik-persoon van het boek. Ze was in haar jeugd een goede vriendin van Dee.
Adèle Meijers (Dee/Mila Wychinska) – Om haar draait het boek. Zij is de reden dat Bart Moorland contact zoekt met Herma en de reden waarom Herma al die herinneringen weer ophaalt.
Aimée (Non/Ibu Sjarifa) – Zij is de tante van Dee. De achtergalerij van het huis was het domein van Non, zij kweekte daar orchideeën. Herma had een sterke band met Non: ze deelden hun liefde voor bloemen. Non kon dingen zien die andere mensen niet konden zien.
Louis Lamornie de Pourthié – De vader van Dee, die bijna nooit thuis is.
Adèle Lamornie de Pourthié (Mevrouw Meijers) – De oma van Dee en dus de moeder van Louis en Non.
Taco Tadema – De echtgenoot van Herma en in hun jeugd hadden ze al verkering. Hij is al overleden.
Bart Moorland – Hij komt niet echt voor in het verhaal, maar hij schrijft wel steeds brieven naar Herma, die de aanleiding zijn tot alle gedachten over vroeger van haar.
Thematiek
Het thema van het boek is vriendschap.
Eigenlijk is bijna het hele boek typerend voor het thema. Natuurlijk alle tekstgedeelten over Dee, dat meestal ook de relatie tussen Herma en Dee weergeeft. Maar bijvoorbeeld ook de vriendschap tussen Herma en Non.
Er is geen verband tussen de titel en het thema.
Plaats in de literatuurgeschiedenis
Het werk is voor het eerst gepubliceerd in 2002, dus in de tijd waarin wij leven.
Dit werk is typerend voor de schrijfster, want het gaat over Nederlands-Indië, waar ze al eerder boeken over heeft geschreven, waaronder Oeroeg.
Hélèna Serafia van Lelyveld-Haasse wordt op 2 februari 1918 geboren in Batavia. Als ze een jaar oud is gaat het gezin voor een twee jaar durend verlof naar Nederland. Hella verblijft bij haar grootmoeder in Heemstede en vervolgens in een kinderpension in Baam. In 1928 gaan ze weer terug naar Batavia. Hella bezoekt het lyceum en maakt kennis met de Nederlandse literatuur. Na haar eindexamen besluit ze naar Amsterdam te gaan en studeert ze Scandinavische Taal- en Letterkunde. In 1941 geeft ze haar studie op om naar de Amsterdamse Toneelschool te gaan.
In 1944 trouwt ze met Jan van Leliënveld. Hella debuteert in 1945 met de gedichtenbundel stroomversnelling. Naast poëzie en romans schrijft Hella novellen, toneelstukken en reisbeschrijvingen. In 1981 ontvangt ze de Constantijn Huygensprijs. In datzelfde jaar gaat Hella met haar man in Frankrijk wonen. Twee jaar later ontvangt ze de P.C. Hoofdprijs, vijf jaar later gevolgd door het Eredoctoraat in de Letteren.
Mijn mening
Ik vind het een intrigerend boek, zoals ik al eerder vermeld heb. Ook vind ik het knap geschreven met de brieven van Bart Moorland er steeds tussendoor. Dat gaf een leuk effect, de brieven leidden de gedachten van Herma, maar diezelfde gedachten leidden ook de brieven van Herma. Ook was het erg verfrissend om eens een boek vol met herinneren op een andere manier geschreven te zien.
Dit boek is weliswaar fictie, maar er zit ook veel realiteit in verwerkt. Bijvoorbeeld de Japanse bezetting en hoe het er toen aan toe ging. Ik wilde echt graag weten hoe het af zou lopen, want ik vond het verhaal erg leuk en nadat ik op de helft was gekomen, heb ik de rest van het boek in één adem uitgelezen, want er worden steeds meer dingen duidelijk aan het einde. Vooral het einde zelf, de brief van Moorland vond ik mooi, maar ook weer vervelend. Want nu zou ik nooit te weten wat er nou precies in die kist zat, of alle informatie die Herma tot dan toe had verteld wel klopte en of er misschien nog meer informatie was. Maar omdat de waarheid niet boven water kwam, vond ik de betekenis van de inscriptie in het sleuteloog erg mooi: Al wat je ooit zag of hoorde, al wat je dacht te weten, is niet meer dat, maar anders. Wat ook erg klopt met het verhaal zelf, want niets was wat het leek voor Herma. Nadat ik het boek uit had, was ik er nog steeds over na aan het denken. Bijvoorbeeld over de vraag die Herma zelf al stelde in het boek: Sinds wanneer hadden zij een affaire?
Ik denk dat ik niet iedereen aanraad om dit boek te lezen, omdat veel zich natuurlijk afspeelt in Nederlands-Indië/Indonesië, vinden sommige mensen het niet zo interessant om te lezen, zij zeiden dat het boek alleen leuk is voor mensen die zich ervoor interesseren.
Mijn eindoordeel is dat ik het een erg goed boek vond, het is zo’n boek dat ik graag nog een keer zou lezen en nog een keer.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen