Boekverslag : J. Bernlef - Hersenschimmen
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1112 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1112 woorden.
1 Zakelijke gegevens
Auteur: J. Bernlef
Titel: Hersenschimmen
Uitgever: Querido's Uitgeverij b.v., Amsterdam,
Druk: Negenentwintigste druk als Salamander, 1990.
Aantal bladzijden: 166
Genre: Roman
2 Keuze:
Ik was in onze boekenkast opzoek naar een geschikt boek om een leesverslag van te maken. Op dat moment was Hanneke Groenteman op tv in gesprek met Hendrik Jan Marsman. Hij is de schrijver van Hersenschimmen, onder het pseudoniem J. Bernlef. Ik zag het boek in de kast staan en dacht: waarom neem ik die niet?
3 Verdieping:
Personages: Maarten Klein: De hoofdpersoon. Hij is 72 jaar oud, geboren in Alkmaar, maar woont al vijftien jaar in Amerika. Vroeger werkte hij als notulist bij de IMCO (Intergovernmental Maritime Consultative Organization), een visserijorganisatie. Nu is hij gepensioneerd.
Vera Klein: Zij is al vijftig jaar met Maarten getrouwd. Ze ziet hulpeloos toe hoe Maarten steeds dementer wordt.
Fred en Kitty: de kinderen van Maarten en Vera. Er wordt alleen over hen gesproken. Ze komen niet letterlijk in het boek voor.
Ellen Robinson: Een vriendin van Vera.
Dokter Eardly: Hij denkt dat hij Maartens dementie met medicijnen en rust kan verhelpen.
Phil Taylor: De gezinshulp. Maarten verwart haar met Kitty en zijn pianolerares Greet.
Ruimte: Het verhaal speelt zich af in het huis van Maarten en Vera, in Gloucester, even ten noorden van Boston, in Amerika.
Schrijfstijl: Dit verhaal staat in de ik-vorm. Alles wordt verteld vanuit Maarten. Je leest hoe hij denkt dat hij nog een klein jongetje is wat naar school gaat. Of hoe hij denkt dat hij nog bij de IMCO werkt en zijn vergaderingen moet voorbereiden. Zo wisselt het verhaal steeds van gebeurtenissen uit het verleden naar die van het heden.
Het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld. Er zijn wel flashbacks, zoals wanneer Maarten denkt dat hij weer op school zit of wanneer hij aan zijn vaders bureau zit te tekenen.
Thematiek: Het thema van dit boek is de dementie van Maarten Klein. Maarten wordt steeds vergeetachtiger, aan het eind herkent hij zelfs zichzelf niet meer.
De titel Hersenschimmen heeft te maken met het steeds vager worden van dagelijks leven van Maarten. Ook de herinneringen aan zijn verleden worden steeds onduidelijker voor hem. Aan het einde van het boek denkt Maarten zelfs helemaal in stukjes, zijn gedachten zijn dan niet meer dan schimmen.
Samenvatting: Maarten woont met zijn vrouw Vera in Gloucester, aan de oostkust van Amerika, even ten noorden van Boston. In de jaren vijftig zijn ze vanuit Nederland naar Amerika geëmigreerd. Elke morgen staat Maarten voor het raam en kijkt naar de kinderen die met de bus naar school gaan.
Op een ochtend komen de kinderen niet. Het blijkt dat Maarten een beetje verstrooid begint te worden. Het is namelijk zondag en al middag. Ook vergeet hij zijn koffie op te drinken en om hout te halen. Dingen die Vera al meerdere keren aan hem gevraagd heeft. Maarten geeft de schuld aan de lange winter en aan de sneeuw. Hij wil niet accepteren dat het aan hem zelf ligt.
Toch begint Maarten zich zorgen te maken. Hij merkt dat hij woorden gebruikt die hij vroeger alleen op zijn werk gebruikte.
Tijdens een wandeling met Robert, de hond, verdwaalt Maarten. Hij raakt Robert kwijt. Vera maakt zich ongerust en gaan hem zoeken met de auto.
Maartens dementie wordt erger. Wanneer Vera even weg moet en de deur achter zich op slot draait, denkt Maarten dat hij naar een vergadering moet. Hij breekt de deur open met een schroevendraaier en een hamer. Deze neemt hij mee in zijn aktetas. Hij loopt naar een vakantiehuisje waar hij denkt te moeten zijn en breekt de deur open. Terwijl hij op de anderen wacht, oefent hij zijn toespraak. Dan ontdekt hij waar hij is en gaat naar huis.
Vera maakte zich ongerust en is naar dokter Eardly geweest. Hij raadde haar aan met Maarten oude foto's te bekijken. Maarten herinnert zich van alles uit zijn jeugd, maar van dingen die pas geleden gebeurt zijn, is hij alles vergeten.
Maarten krijgt steeds meer last van een taal probleem. Wanneer hij Engels spreekt, moet hij de zinnen vanuit het Nederlands omzetten in het Engels.
Maarten verwart Vera steeds vaker met zijn moeder. Ook gelooft hij dat hij in het huis van zijn grootouders woont.
Vera heeft via dokter Eardly een gezinshulp gekregen, Phil Taylor. Maarten verwart haar vaak met zijn pianolerares Greet of met zijn dochter Kitty.
Wanneer Maarten 's nachts door het huis gaat dwalen, binden Vera en Phil hem aan zijn bed vast. 's Morgens wordt hij wakker doordat hij in zijn bed gepoept heeft. Phil en Vera stoppen hem in bad.
Maarten herkent nu ook Vera niet meer. Wanneer hij in zijn fotoalbum bladert, herkent hij zichzelf ook niet.
Maarten ontsnapt opnieuw uit het huis. Hij gaat naar het vakantiehuisje en vindt daar zijn aktetas terug. De vuurtoren wachter heeft Maarten zien lopen en brengt hem met de jeep naar huis. Maarten ziet de man voor een Amerikaanse soldaat tijdens de bevrijding aan.
Dokter Eardly komt en geeft Maarten een kalmerende injectie. Wanneer hij weer wakker wordt, verbrandt hij alle foto's waar hij zelf op staat want hij herkent zichzelf niet meer. Vera en Phil binden hem vast aan zijn stoel.
Maarten wordt opgehaald door een ziekenwagen en naar een inrichting gebracht. Maarten denkt alleen nog maar in korte zinnen. Aan het eind van het boek komt Vera hem vertellen dat de lente in aantocht is…
Plaats in de litteratuurgeschiedenis: J. Bernlef is een pseudoniem voor Hendrik Jan Marsman. Hij werd in 1936 geboren in het Noord-Hollandse Sint-Pancras en groeide op in Amsterdam en Haarlem.
Hij kreeg ontving veel prijzen waaronder in 1985 de Constantijn Huygensprijs en de Diepzeeprijs in 1989. Hij schrijft romans, verhalen, (proza-)gedichten, essays en novelles.
Hersenschimmen is vaak herdrukt. Ik heb de negenentwintigste druk gelezen!
Benlef houdt ervan om over de dood en de voorbereiding daarop te schrijven. Dat vertelde hij in het interview met Hanneke Groenteman.
4 Beoordeling:
Dit vond ik een heel mooi boek. De schrijfstijl van Bernlef was heel overtuigend.
De schrijver heeft zich goed in de dementerende Maarten kunnen verplaatsen. Hij wist heel overtuigend de emoties van Maarten te vertellen. Zo voelde ik het hoe moeilijk hij het vond dat z'n geest zo achteruit ging en hoe machteloos hij er bij was.
Ook kon ik me in Vera verplaatsen. De manier waarop Maarten over haar dacht, maakte dat ik begreep wat zij doormaakte. Ze zag hoe haar man, waarmee zij vijftig jaar getrouwd was, in hele korte tijd een totaal ander mens werd. Ik kreeg echt medelijden met haar.
Ik vond het heel erg toen Maarten de foto's van vroeger verbrandde. Zo wilde hij nooit meer iets met het verleden te maken hebben.
Dit thema is heel goed beschreven. Je weet als je het leest hoe een demente bejaarde zich voelt.
Ik zou anderen zeker willen aanraden dit boek te lezen. Iedereen krijgt in zijn omgeving wel een keer te maken met dementie.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen