1 – Zakelijke gegevens:

a. Titel bundel: “Snikken en grimlachjes”

Uitgever: Elsevier Manteau

Plaats van uitgave: Amsterdam / Antwerpen

Jaar van uitgave: 1867

Druk: onbekend, wel is het afgebeeld naar de zesde uitgave in

1889

b. Dichter: François Haverschmidt (“Piet Paaltjens”)

2 – Eerste reactie:

a. Keuze- Ik heb dit boek niet met een speciale reden uitgekozen, maar meer omdat we verplicht uit een aantal moesten kiezen. Uit dat lijstje heb ik deze bundel niet met een specifieke reden gekozen; het was het enige van het lijstje dat ik nog in de bibliotheken te vinden was.

b. Inhoud- Ik wist niet echt wat ik kon verwachten van deze gedichtenbundel, maar nu ik hem uit heb, ben ik er zeer positief over. Het zijn grappige gedichtjes en de dichter blijft je verbazen met zijn grappige vondsten en woordspelingen. Ik had de bundel net uit, toen we als klas nog een uitleg kregen over de schrijver en “Snikken en grimlachjes”. Ook lazen we een aantal van de gedichten uit de bundel. Hierdoor wist ik tijdens het maken van het verslag beter waar ik op moest letten en ik wist meer over de achtergrond van de schrijver.

3 – Verdieping:

a. 1. De bundel bevat 34 gedichten, verspreid over 113 bladzijden (inclusief de inleidingen, enige achtergrondinformatie over de schrijver, verantwoording en verklaringen).

2. De gedichten zijn in hoofdstukken verdeeld, genaamd ‘Immortellen’, ‘Tijger-lelies’, ‘Romancen’ en ‘Aanhangsel’.

3. Gemeenschappelijkheid tussen de gedichten:

Omvang: Wat betreft de omvang is er gemeenschappelijkheid te ontdekken in de gedichten in hetzelfde hoofdstuk. Zo bestaan de gedichten in hoofdstuk ‘Immortellen’ uit minimaal één en maximaal vijf coupletten van elk 4 regels. In het tweede hoofdstuk ‘Tijgerlelies’ bestaan alle gedichten uit vijf coupletten van 4 regels (hierop is echter één uitzondering; het gedicht ‘Aan Hedwig’ bestaat uit zeven coupletten). De gedichten in de volgende twee hoofdstukken ‘Romancen’ en ‘Aanhangsel’ zijn allemaal een stuk langer dan die uit de twee voorgaande hoofdstukken.

Een overeenkomst tussen de gedichtomvang tussen àlle gedichten in de bundel is dat alle coupletten bestaan uit 4 regels.

Vorm: De gedichten zijn allemaal traditioneel. Dit is echter voor die tijd de

spreek- / schrijftaal en dit was voor die tijd waarschijnlijk modern.

Genre: humoristische gedichten

Doel: Het doel van de versjes is dat de schrijver zijn melancholieke gevoelens kan uiten.

b. Ik heb een vijftal gedichten gekozen en daarbij zal ik de volgende vragen beantwoorden. De gedichten die ik heb gekozen zijn: ‘IX’ (‘Op ’t hoekje van de Hooigracht’), ‘XVI’ (‘Zijn goudblonde lokken en knevel’), ‘Aan Rika’, ‘De zelfmoordenaar’ en ‘Reunie’.

1. Zijn het traditionele of moderne gedichten?

- Het zijn allemaal traditionele gedichten (zie vraag 3a3).

2. Is er sprake van een bepaalde soort gedichten naar de inhoud?

- Alle vijf uitgekozen gedichten hebben het thema ‘verdriet’ of ‘dood’. Dit is echter op een humoristische wijze geuit, waardoor het niet direct opvalt. Ook is een inhoudelijke overeenkomst dat de vijf gedichten humor bevatten.

3. Is er sprake van een bepaalde soort gedichten naar de vorm?

- Qua vorm verschillen de gedichten enigszins van elkaar.

De gedichten ‘IX’, ‘XVI’ en ‘Reunie’ hebben de volgende opbouw: “abcb”.

Het gedicht ‘Aan Rika’ heeft de volgende opbouw: “abab”

Het gedicht ‘De zelfmoordenaar’ heeft de volgende opbouw: “aabccb”

4. Zie je overeenkomsten in de opbouw van de gedichten?

- Ook in de opbouw zijn overeenkomsten te vinden. Alle versjes bestaan uit verschillende coupletten, waardoor het geheel overzichtelijker wordt. Ook is een overeenkomst dat elk couplet bestaat uit 4 regels.

5. Komen in de gedichten bepaalde kernwoorden telkens terug?

- In de gedichten komen een aantal kernwoorden vaak terug, zoals ‘leven’, ‘Io vivat’, ‘studentjes’ en ‘goudblond’.

6. Wat is het thema van elk gedicht?

- De thema’s van elk van de 5 gedichten zijn

“IX” : vriendschap, afscheid

“XVI” : dood, herinneringen

“Aan Rika” : liefde, dood

“De zelfmoordenaar” : dood

“Reunie” : dood, betrekkelijkheid

7. Wat is het overkoepelende thema dat als een rode draad door de gedichten

heenloopt?

- Het overkoepelende thema dat als een rode draad door de gedichten

heenloopt is “de dood / betrekkelijkheid”.

8. Wat is het verband tussen de titel en de inhoud van de gedichtenbundel?

- Het verband tussen titel en inhoud van de bundel is dat ‘Snikken’ slaat op de dood en het verdriet; ‘Grimlachjes” slaat op de humor waarmee dit alles door de schrijver gebracht wordt.

c. 1. De bundel is voor het eerst gepubliceerd in 1867.

2. François Haverschmidt (1835-1894), ook wel ‘Piet Paaltjens’ genoemd, werd geboren in Friesland. Op 18-jarige leeftijd ging hij studeren in Leiden en begon hij met het schrijven van kleine gedichtjes.

Opvallend is dat Haverschmidt schreef onder de naam ‘Piet Paaltjens’. Deze bleek echter plotseling verdwenen te zijn en de gedichten werden overgedragen aan “zijn vriend” François Haverschmidt. Hij maakte dat “Snikken en grimlachjes” uitgegeven werd. Elke nieuwe uitgave werd er een nieuwe inleiding geschreven en ook werden er nieuwe (vervolg)gedichtjes van ‘Paaltjens’ toegevoegd. In feite had (“zijn vriend”) Haverschmidt deze zelf na het uitkomen van de bundel nog geschreven, maar liet het lijken alsof ‘Paaltjens’ deze nog had liggen. Een aantal andere bundels van Piet Paaltjens zijn “Familie en kennissen” (1878) en “De dominee en zijn worgengel”.

Haverschmidt had echter last van depressiviteit, wat duidelijk weerklonk in zijn preken en gedichtjes. Haverschmidt dacht veel na over de dood, de vergankelijkheid en vooral zelfmoord. Zo preekte hij de kerken leeg; in zijn laatste preek verkondigde hij dat God positief staat tegen zelfmoord.

Een week later, op 19 januari 1894, werd François Haverschmidt, niet onverwachts, dood aangetroffen: hij had zichzelf opgehangen aan het gordijnkoord van zijn bedstee.

4. Deze bundel is in zoverre typerend voor de schrijver dat de schrijver een depressief karakter had (‘worgengel’). De manier van schrijven is voor de schrijver erg typerend: overdreven gevoeligheid en het gedweep met zijn eigen verdriet beschreven door middel van fijne humor en zelfspot (“Eldorado” werkboek, blz.134).

4 – Beoordeling:

Het lezen van deze gedichtenbundel viel me ontzettend mee. Ik houd normaal gesproken niet zo van gedichten, maar deze vond ik echt grappig om te lezen!

Ik vind het heel knap hoe de Haverschmidt zijn melancholieke gevoelens kan beschrijven door middel van deze fijne humor. Ik had de gedichten niet zo aantrekkelijk gevonden als het niet was beschreven met humor. Zonder dat je het soms door hebt, gaat (bijna) elk gedicht over negatieve gevoelens: verdriet, afscheid, dood, betrekkelijkheid, enz. Ik zou er dan erg triest van zijn geworden, terwijl ik nu juist regelmatig moest lachen om hoe Haverschmidt zijn gevoelens heeft weten te uiten door middel van bijvoorbeeld woordgrapjes.

Het is wel redelijke ouderwetse taal, maar dat maakte het voor mij niet veel moeilijker. Wanneer ik een woord niet begreep, werd de betekenis al snel duidelijk door de context. Wel was ik blij dat we in de klas (gezamenlijk) nog een aantal gedichten gelezen hebben uit deze bundel. Als een ander het voorleest wordt de betekenis soms (nog) veel duidelijker en ook heeft mevrouw Beun bij moeilijke woorden uitleg gegeven.

Het grappigste gedicht vind ik gedicht ‘LXXII’ (‘Wij zaten met ons vieren’) uit hoofdstuk ‘Immortellen’. Ik vind de overgang mooi per couplet: van de kapper naar de schoenenmaker naar zijn vader naar de oppasser. Allemaal hebben ze iets te zeggen over zijn gezondheid: zijn haar wordt al grijs, hij is te mager, hij heeft een holle kaak en de oppasser heeft zelfs al gezorgd voor een mooie begraafplaats voor de schrijver! Grappig vind ik ook dat Haverschmidt in het laatste couplet heel droog reageert op de aanmerkingen die op hem gemaakt zijn.

• Met Gedempte Stem