1. Datum: 28 oktober ’02

2. Auteur (schrijver): Marga Minco

Titel van het boek: Het bittere kruid

Uitgeverij: Bert Bakker, Amsterdam, 1e druk

Jaar van publicatie:Mei 1975

3. Genre: Oorlogsroman

4. Samenvatting: Marga en haar ouders waren gevlucht voor de Duitsers. Ze kwam met haar

hele familie terug in Breda, haar vader vond het nog niet echt nodig om te gaan

onderduiken omdat hij dacht dat het toch nog niet zo snel zou gaan. Vroeger al werd Marga

gepest door kinderen omdat zij Joods was, en ook kon ze herinneren dat er altijd raar werd gedaan als zij vroeg of dat er iemand bij haar binnen wilde komen, dat mochten de kinderen niet omdat Marga Joods was. Ze vond het ook altijd moeilijk dat tijdens de bezetting alles verboden was .

Marga werd in het eerste jaar van de oorlog ziek. De familie verhuisde toen naar

Amersfoort en trokken bij haar broer Dave en zijn vrouw Lotte in. Marga moest kuren ondergaan in het ziekenhuis.

Op een dag kwam haar vader met de gele sterren thuis die de familie op alle jassen moest

naaien.

Vader en Dave werden beiden opgeroepen voor het werkkamp,maar ze werden afgekeurd (dit was hun bedoeling ook).

Omdat vader huidaandoeningen had en Dave een flesje leeg dronk waar hij heel erg ziek van werd. Een paar dagen later was Dave weer de oude.

Een niet Joods buurmeisje kwam bij Marga langs en vroeg of ze een tennisracket mocht

lenen maar uiteindelijk nam zij een heleboel spulletjes van Marga mee omdat ze, als zij moest onderduiken haar spulletjes toch niet mee kon nemen.

Om hen heen duiken steeds meer Joodse mensen onder. Toch wil vader nog niet

onderduiken, ondanks dat er wel razzia’s worden gehouden. Bettie, zij is een jaar ouder dan

Marga werd ook opgepakt tijdens de razzia’s.

Als Marga, Dave en Lotte een oproep krijgen komen zij daar onderuit, omdat de dokter

een getuigschrift heeft achtergelaten voor Marga en Dave. Lotte mocht blijven om voor

Marga en Dave te zorgen.

Marga’s ouders moesten in een ghetto in Amsterdam gaan wonen omdat ze boven de vijftig

waren.

Op een dag had Marga geen zin meer om de hele dag in haar pyjama rond te lopen en

besloot om met de trein naar haar ouders in Amsterdam te gaan dit was wel heel erg

gevaarlijk.

Veel mensen om hen heen duiken onder, maar Marga en haar familie nog niet omdat ze het

geld er niet voor hebben en omdat haar vader bij zijn woord blijft en hoopt dat het ook

niet nodig zal zijn om te gaan onderduiken. Dave en Lotte wonen in de tussentijd al in

Amsterdam. Marga gaat naar hun als haar ouders op een avond door de Duitsers

worden opgepakt en zij nog net door de achterdeur kan weg komen.

Omdat de Duitsers haar identiteitskaart hadden (die zat in haar jas, die ze in het huis van

haar ouders had moeten laten hangen), onderging Marga een metamorfose: ze ging haar

haar bleken. Ze besloten om naar Utrecht te gaan en daar te gaan onderduiken, maar

op het station worden Lotte en Dave opgepakt.

Marga redt het als enige om naar Utrecht te gaan, maar kon niet terecht bij het onderduikadres

Ze ging weer terug naar Amsterdam en Marga werd daar geholpen door een jongen, Wout.

Hij hielp Marga om een nieuw adres te zoeken. Omdat er heel weinig plaats was, of omdat

ze moest betalen en haar geld opraakte, moest Marga een paar keer van onderduikadressen

wisselen. Tot vlak na de oorlog heeft ze in Heemstede gewoond. Na de oorlog gaat ze haar

oom en tante opzoeken die in Zeist wonen. Haar oom en tante zijn niet opgepakt omdat haar tante Nederlands was.

Haar oom kon nog steeds niet begrijpen dat bijna al zijn familieleden dood waren en ging

daarom ook elke dag naar de tramhalte toe om te kijken of ze niet kwamen.

Toen haar oom gestorven was en Marga haar tante nog eens ging opzoeken zag ze de

tramhalte weer waar haar oom vaak had gezeten. Alleen zij beseft wel dat haar ouders, noch haar familie, noch Bettie, Dave of Lotte terug zouden komen

5. Hoofdpersoon: Marga is een hoofdpersoon. Je kunt je in haar situatie inleven. Ze heeft rechtstreeks te maken met het probleem van de Jodenvervolging. Doordat het een autobiografie is, is het dus door Marga geschreven en gaat het hele boek over haar en krijgt zij de meeste aandacht. Daarbij is Marga een karakter, omdat ze in het boek ouder en wijzer wordt. Ze leert namelijk dat Duitsers wel gevaarlijk zijn, terwijl ze aan het begin van het boek, net als haar vader, vrij optimistisch was en niet bang. Ook is Marga angstig voor de Duitsers en voelt ze zich schuldig als ze haar ouders heeft achtergelaten.

Bijpersoon/Bijpersonen: er zijn 5 bijpersonen dat zijn vader, moeder Dave, Lotte en Bettie.

Vader: Hij is een bijpersoon. Hij was erg optimistisch en wou niet gaan onderduiken. Hij werd samen met Dave opgeroepen voor het werkkamp, maar hij werd afgekeurd omdat hij huidaandoeningen had, dit was ook zijn bedoeling.

Moeder: Ik kan ook niet veel over haar schrijven want over de moeder wordt ook niet veel verteld. Het enige wat ik weet is dat ze erg zorgzaam en bezorgt is.

Dave: Hij is de broer van Marga. Ook over hem kan ik niet veel vertellen, alleen dat hij erg dapper was omdat hij een drankje dronk waarvan hij heel erg ziek werd zodat hij werd afgekeurd en niet naar het werkkamp kon gaan.

Lotte: Marga (de hoofdpersoon) kan heel goed opschieten met haar. Ze is de vrouw van Dave en ook heel erg zorgzaam, zoals de moeder. Meer kan ik ook niet over haar vertellen want er wordt niet veel over haar verteld.

Bettie: Zij is de zus van Marga, ze is 1 jaar ouder dan haar. Ik kan vertellen dat ze heel dapper is omdat ze door een straat genaamd Kloosterlaan liep en niemand van haar joodse vrienden liep daar doorheen omdat ze bang waren om gepest te worden als er kinderen stonden. Bettie was dan de enige die erdoor heen liep.

6. Waar speelt het verhaal zich af? Het verhaal speelt zich op verschillende plaatsen af.

· Het huis in Breda

· In het huis van Dave en Lotte in Amersfoort.

· In het huis van Marga’s ouders als ze in Amsterdam wonen.

· Verschillende huizen waar Marga heeft ondergedoken in de plaatsen Amsterdam, Haamstede en Utrecht.

· In Zeist bij haar oom en tante.

7. Tijd, Wanneer speelt het verhaal zich af? Het begin van de tweede wereldoorlog tot aan het einde van die oorlog. Dus ongeveer 5 jaar.

8. Is het verhaal chronologisch of zitten er flashbacks in?

Het verhaal is chronologisch verteld want het begint aan het begin van de bezetting tijdens de tweede Wereldoorlog en eindigt aan het einde van de oorlog.

Er zitten ook een aantal flashbacks in van herinneringen van Marga.

9. Hoe begint het verhaal?

De tweede Wereldoorlog was al volop aan de gang en het verhaal werd geopend met een verhaal van Marga die vertelde waar ze vandaan kwam en dat het een gevaarlijke reis was en dat veel mensen de stad moesten evacueren.

10. Hoe loopt het verhaal af?

Marga heeft de oorlog overleefd en is niet opgepakt.Toen ze hoorde dat haar oom was gestorven ging Marga haar tante nog eens op zoeken, daar zag ze de tramhalte waar haar oom altijd had gezeten. Marga besefte toen dat ze geen van haar familieleden ooit nog terug zou zien.

11. Is het een open einde of gesloten einde?

Het boek heeft een gesloten einde, want je weet hoe het met Marga is afgelopen en dat ze niet is opgepakt. Je weet ook dat ze aan het einde van het verhaal geen hoop meer heeft dat ze haar familie ooit nog zou terug zien.

12. Is het boek realistisch?

Ja.

Leg eens uit?

Alle gebeurtenissen in dit boek zijn werkelijkheid en dus echt gebeurt.

13. Vanuit welk perspectief (standpunt) is het boek geschreven?

Het verhaal is in een “ik–perspectief” geschreven. Je leest met de gedachten van de ‘ik’ in het verhaal. Ze vertelt het zo als zij het ziet. Je kent alleen de gedachten en gevoelens van Marga. Zij is dan ook de ‘ik’ persoon in het verhaal.

14. Verklaar de titel?

De titel ‘Het bittere kruid’ heeft betrekking tot het eten van bittere kruiden wat een Joods

gebruik is. Het word gegeten op Israëlische paasdagen. Hiermee herdenken ze de

bevrijding van de Joden in Egypte. Het kruid heeft een lange nasmaak hiermee wordt

bedoeld dat ze een lange nasmaak hebben van de oorlog.

15. Wat is het thema (het diepere onderwerp) in jouw boek?

Het thema van dit boek is: de problemen en de angsten die de joden in de Tweede

wereldoorlog hebben gehad en hoelang deze tijd nog zal nawerken in de periode

die erna komt.

16. Geef jouw oordeel over het boek en geef goede argumenten waarom je deze

mening bent toegedaan.

Vooral dit laatste (waarom je een bepaalde mening hebt) is belangrijk.

Ik vond het een heel leuk en goed boek om te lezen. Ik vond Marga wel stoer op sommige

momenten, bijvoorbeeld als zij als enige door de Kloosterstraat heen durfde te lopen. En omdat wat Marga heeft meegemaakt vroeger echt is gebeurt bij veel Joodse mensen. Wat Marga allemaal heeft meegemaakt zou ik niet aan kunnen. Ik denk dat ik me dan ook zou hebben laten oppakken omdat als je niet bent opgepakt eigenlijk ook geen leven meer hebt en vooral niet als bijna alles wat je had van je afgenomen is. Bijvoorbeeld familieleden,

vrienden en spullen. Ik begrijp ook niet waarom ze Joodse mensen moesten doden??

Ik heb nog niet eerder een boek gelezen over de Tweede Wereldoorlog.

Over de ander personen in het boek kom je niet veel te weten omdat er niet veel en

uitgebreid over verteld word.

• Het Huis Hiernaast
• De Val
• Een Glazen Brug
• De Glazen Brug
• Mini-reactie: Het Bittere Kruid