Boekverslag : J. Bernlef - Hersenschimmen
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2080 woorden.

Technisch verslag

complete titel: Hersenschimmen
auteur: J. Bernlef
1ste druk: 1984
gelezen uitgave: 1ste druk (1984)


biografie van de auteur:
 naam: J. Bernlef, pseudoniem van Hendrik Jan Marsman
 geboortejaar: 1937
 geboorteplaats: Sint-Pancras, opgegroeid in Amsterdam
 studie: HBS in Haarlem
 getrouwd: met Eva Hoornik in 1960
 carrière: van 1960 tot 1965 boekenimporteur, mede-oprichter van het tijdschrift ‘Raster’,
is werkzaam bij het Instituut voor Theatheronderzoek en schrijver
 hobby’s: reist graag en is jazzliefhebber
 ander werk: - Paspoort in duplo (1966)
- Bermtoerisme (1968)
- Sneeuw (1973)
- Regen (1982)
- Publiek geheim (1987)
- en vele andere boeken

samenvatting

Maarten Klein(71 jaar) woont met zijn vrouw Vera al vijftien jaar in het plaatsje Gloucester wat gelegen is in de Verenigde Staten van Amerika. Wanneer hij op een dag merkt dat hij dementeert wilt hij het niet geloven. Maar toch is het zo want hij vergeet allerlei, zoals: welke dag het is, om zijn koffie op te drinken, hout te halen, de titel van het boek die hij aan het lezen is, enz. Die nacht kan Maarten niet slapen en adviseert Vera hem een puzzel te maken. Hij blijft de hele nacht bezig met de puzzel want hij weet bijna geen één antwoord meer, maar hij geeft niet op. Ook de volgende dag maakt hij allerlei vergissingen, vergeet allerlei dingen en raakt verward, zo ziet hij wanneer hij tijdens het uitlaten van zijn hond Robert een café binnengaat, het barmeisje aan voor zijn vroegere verloofd Karen aan. De halve dag blijft hij zwerven en raakt zijn hond kwijt, de hond was naar huis gelopen, daardoor besloot Vera Maarten te gaan zoeken en vindt hem ook uiteindelijk. Aan de vergissingen komt geen einde, hij vraagt bijvoorbeeld aan Ellen Robbins, een kennis van Maarten en Vera, hoe het gaat met haar man Jack, die al een tijd overleden is, hij herinnert zijn eigen dochter Kitty niet meer(op foto’s), die hij overigens al een aantal jaren niet meer gezien heeft. Op een dag denkt hij dat hij naar een vergadering van zijn werk moet, terwijl hij al lang met pensioen is. Hij gaat naar een huisje, hij kijkt door de ruit maar ziet niemand, dan breekt hij in, hij houdt een soort van speech naar mensen die er helemaal niet zijn. Dan plotseling herinnert hij zich waar hij is en haast zich zo snel mogelijk naar huis.

Op advies van de huisarts, genaamd Dr. Eardly, probeert Vera met behulp van oude foto’s Maartens herinneringen weer op een rijtje te zetten, dit verloopt niet als gehoopt (hij weet zich alleen dingen van heel vroeger te herinneren, zoals de hongerwinter, zijn moeder, etc.). Maarten takelt steeds verder af, als de dokter weer een keer langskomt herinnert Maarten hem niet meer, ook stelt hij aan de buurjongen, William Cheever die allerlei klusjes zoals boodschappen voor Maarten en Vera doet, de vraag hoe het met zijn hondje Kiss gaat, die al een tijdje overleden is.

Vera wilt dat Maarten niet meer naar buiten gaat, vanwege dat hij zal verdwalen en/of rare dingen zal gaan doen. Maarten wil heel graag naar buiten, hij vindt het fijn om met zijn hond Robert te gaan wandelen. Wanneer Vera even weg is en de hond heeft buiten gesloten probeert Maarten om de hond weer binnen te laten omdat het buiten heel koud is. Tot zijn verbazing is alles op slot, maar hij moet de hond binnen laten en daarom gooit hij een stoel door het raam. Wanneer Vera weer terugkomt ziet zij het kapotte raam en schrikt, maar al snel is de zaak weer rustig.

Er is een meisje van rond de twintig jaar oud bij hen ingetrokken om op Maarten te letten, want Vera kan het niet meer alleen af. Het meisje heet Phil Taylor. Maarten vergeet iedere keer weer wie het meisje is en denkt dat het bijvoorbeeld een vriendin van zijn dochter Kitty is. Maarten wordt op bed vastgebonden door Phil en Vera, maar hij weet te ontsnappen, hij loopt door de duinen en verdwaalt. Dan komt iemand in een jeep hem oppikken, het is de vuurtorenwachter Tom, maar Maarten denkt nu dat het nog steeds oorlog is en denkt dat de Amerikanen eindelijk Nederland komen bevrijden. Tom brengt Maarten naar huis.

Vera kan het echt niet meer aan en besluit om Maarten naar een witte kliniek te laten brengen. Maarten is heel ver afgetakeld, hij kan niet meer denken, alleen maar lossen dingen zonder enig verband.

titelverklaring: De titel ‘Hersenschimmen’ slaat op het idee, dat er van het leven uiteindelijk niets anders overblijft dan wat vage bewustzijntoestanden, wat hersenschimmen, illusies.

genre: Het boek Hersenschimmen is een psychologische roman.

motieven

 verlies van greep op de werkelijkheid, geheugenverlies, dementie;
 tijdmotief: leven is langzaam sterven;
 onzekerheid, verwarring, isolement;
 zintuiglijke waarnemingen;
 winters landschap met sneeuw, dit symboliseert de desoriëntatie en het isolement;
 verenging van leefruimte (landschap/huis  kliniek  bed);
 taal (ordenend vermogen verdwijnt);
 foto’s, deze moeten het verleden oproepen, tonen hoe de werkelijkheid ‘echt’ is.

opbouw

Het boek bestaat uit 160 pagina’s, verdeeld in 9 stukken, deze zijn niet genummerd maar gescheiden door een regel wit en het nieuwe stuk begint met een cursief gedrukte zin. Deze geven het begin van een nieuwe dag aan. De gebeurtenissen op een dag worden ook gescheiden door middel van een regel wit.

personages

Maarten Klein: Maarten is een 71 jaar oud en afkomstig uit Nederland (Alkmaar), hij woont nu in de Verenigde Staten van Amerika. Hij heeft rechten gestudeerd, en ging werken bij de IMCO ( Intergovernmental Maritime Consultative Organisation) in Boston, hij moest onder andere notulen verzorgen en de zogeheten vangstquantums vaststellen. Hij is op 21 jarige leeftijd met Karen verloofd geweest. Later is hij getrouwd met Vera. Maarten is vaak gesloten, angstig en verlegen, het is een man van de klok. Hij heeft een hekel aan de winter, met zijn sneeuw enzovoorts. Hij heeft een hond genaamd Robert en twee kinderen: Kitty en Fred. Maarten raakt dement.
Vera Klein: Vera is getrouwd met Maarten. Ze deed vroeger altijd vrijwilligers werk in de plaatselijke bibliotheek. Echt veel komen we niet te weten over Vera.
Phil Taylor: Een meisje van rond de twintig, komt bij Maarten en Vera wonen om samen met Vera Maarten te verzorgen

perspectief: Het verhaal is geschreven in een ik-perspectief, waarbij Maarten Klein de ik-figuur is.

ruimte: Het verhaal speelt zich af in het plaatsje Gloucester, gelegen op een landtong (‘Eastern Point’) in het Noordoosten van de Verenigde Staten van Amerika. Het is winter en het winterse landschap accentueert de stilstand, het isolement. Ook Nederland speelt er een rol in, want Maartens herinneringen liggen allen in Nederland en wel in Alkmaar.

Persoonlijk verslag


het onderwerp

Het onderwerp van het boek, dementie, is zeer duidelijk. Ik vind dit onderwerp wel interessant want mijn oma vergeet ook steeds allerlei dingen en via dit verhaal zie je eens het gebeuren van de andere kant, de kant van het slachtoffer. De uitwerking vind ik zeer goed, vooral omdat de ik-figuur Maarten die aan het dementeren is ook steeds in het boek allerlei dingen herhaald, ook vind ik het goed uitgewerkt omdat je met Maarten gaat meeleven. Het onderwerp ligt zeker binnen mijn belevingswereld omdat ik het ook ervaar met mijn oma. Het onderwerp heeft me aan het denken gezet over het feit hoe erg het voor het slachtoffer moet zijn. Het onderwerp had me wel al eerder aan het denken gezet. Het onderwerp is niet iets om een eigen mening over te hebben, maar ik ben het wel erger gaan vinden voor de personen die zoiets meemaken, het is echt een erg iets om te krijgen. Ik vind dat het onderwerp heel erg diepgaand is behandeld want het draait de gehele tijd om de dementie van Maarten.

de gebeurtenissen

Het verhaal heeft een strakke en heldere verhaallijn, alles loopt soepel in elkaar over, de dementie van Maarten wordt geleidelijk aan steeds erger. De gebeurtenissen zijn niet echt spannend, maar wel boeiend, herkenbaar, dramatisch, zwaarwichtig en heel geloofwaardig.
De gebeurtenissen hebben me aan het denken gezet, op dezelfde manier als dat het onderwerp me aan het denken heeft gezet, want de gebeurtenissen en het onderwerp hebben een heel nauw verband. Het einde van het verhaal is zeker niet bevredigend, want Maarten belandt in een witte kliniek en dat was natuurlijk niet wat ik gehoopt had, ik had gehoopt dat Maarten al zijn herinneringen weer terug zou krijgen. De gebeurtenissen spelen zich af in een persoonlijke sfeer, in de sfeer van Maartens leven, zijn handelingen en zijn manier van denken. De gebeurtenissen maakten zeker een indruk op me, want zo zie je dat je de meest belangrijke en logische dingen vergeet, zoals waar de wc in je eigen huis is of wie je eigen vrouw is. Het verhaal beschrijft zeer zeker een onaangename gebeurtenis, namelijk de dementie van Maarten. Het boek blijft van het begin tot eind boeien, want je wilt weten hoe het afloopt, er wordt niet naar een afloop toegeleefd en dat maakt dat je het einde en de gebeurtenissen er tussenin wilt weten.

de bouw

Het verhaal komt al snel opgang, al snel weet je dat Maarten aan het dementeren raakt, maar dan is het nog maar in een lichte vorm. Het verhaal hangt goed met elkaar samen, Maartens dementie wordt steeds erger en dat in een paar dagen tijd. De bouw daardoor is zeer gemakkelijk te volgen. Ook is het dus makkelijk om alle stukken in verband met elkaar te brengen. Het verhaal bestaat uit korte scènes waarin Maarten telkens een vorm van dementie beleeft wat steeds in sterkere mate gebeurt. Het effect hiervan is dat met het slachtoffer gaat meeleven. Er lopen geen verschillende verhaallijnen door elkaar. In het spel wordt er zeker met tijd gespeeld want ieder ‘hoofdstuk’ duidt een dag aan, en wel telkens de volgende dag.
Er zit een groot aantal herinneringen in het verhaal, de herinneringen van Maarten, maar het aantal wordt steeds minder omdat Maarten ze aan het vergeten is.

de personages

De personages gingen voor mij leven, het leek net alsof Maarten echt bestond omdat jezelf zijn diepste geheim weet, zijn dementie, wat hij zolang voor de andere personages verborgen houdt, in het begin wilde hij het zelf niet eens geloven. Maartens personage zeker herkenbaar, want mijn oma maakt dit ook mee. Je raakt dus de gehele tijd met de problemen van de personages betrokken, ook met die van Vera die ermee moet leven dat haar man aan het dementeren is. Ik kon dus echt met Maarten meeleven. Ik ben beïnvloed door het gedrag en de ideeën van Maarten en wel in mijn respect tegenover de dementie van mijn oma. Alles in het boek vind ik begrijpelijk en aanvaardbaar omdat het gewoon simpelweg de werkelijkheid beschrijft. Niet alle personages reageren voorspelbaar, Vera geeft al snel de moet op, maar de reactie van Maarten is zeer voorspelbaar want iedereen zou zoiets verborgen houden in het begin of zelfs voor altijd ontkennen. Ik vind Vera onsympathiek omdat ze hem op het bed vastbindt, wat ik zelf een beetje te overdreven vind. Van Maarten kom je uiteraard het meest te weten.

het taalgebruik

Ik had geen moeite om de taal die in het boek gebruikt werd te begrijpen. Het verhaal is op een zo beeldende manier geschreven dat je de gebeurtenissen voor je kon zien. Er is me geen eigenaardigheid in de taal en in de stijl opgevallen. De verhouding tussen beschrijving, dialoog en weergave van gedachten en gevoelens vond ik zeer plezierig. De manier van vertellen vond ik precies goed. Het boek bevat niet veel beeldspraak en symboliek en leverde zeker geen problemen op.
Andere boeken van deze auteur:

Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen