I. De Tekst

1. Titel: Karel ende Elegast
2. Schrijver: onbekend
3. Eerste druk: Het verhaal is in ±1230 geschreven
   17e druk, 2e oplage: 1983
4. De tekst is niet onderverdeeld in hoofdstukken of iets in die richting, het is gewoon één lang verhaal.
5. Genre: 'Karel ende Elegast' is een Frankisch ridderverhaal.

II. Structuur

6. Het tijdsverloop is chronologisch.
7. In het verhaal is sprake van een auctoriale "ik"-verteller.
8. De plaats van handeling is het kasteel van Karel en de directe omgeving, in Ingelheim aan de Rijn.
9. De hoofdpersonen van het verhaal zijn:
   • Karel de Grote is machtig, vroom (bid om hulp), onhandig (tijdens de inbraak) en edelmoedig (doodt Elegast niet)
   • Elegast is door Karel om een klein vergrijp verbannen en roofridder geworden (vandaar de zwarte wapenuitrusting); hij is een meesterdief, ontziet de armen, blijft trouw aan de koning. (Elegast zou 'elvegast' of 'elvenheer' kunnen betekenen; vgl. De elfenkoning Oberon. Wellicht staat hij ook in verband met de 'woudman', een krankzinnige, in het zwart geklede zwerversfiguur uit het middeleeuwse volksgeloof).
   • Eggeric van Eggermonde (= Aigremont in de Ardennen) is Karels zwager, een brallerige figuur die een samenzwering beraamt.
10. Titelverklaring: 'Karel ende Elegast' verwijst naar de hoofdpersonen; de oorspronkelijke titel is onbekend. (Karel de Grote, 742-814, was keizer van 800-814; rond 785 was er werkelijk sprake van een samenzwering tegen hem).
11. Thema: Het gaat in het verhaal vooral om de tegenstelling tussen eer en trouw enerzijds, verraad en ontrouw anderzijds. Andere belangrijke dingen:
    • sprookjesmotieven (toverkruid, meesterdief e.d.)
    • godsdienstige elementen (gebeden, engel enz.)
    • Germaanse elementen (duel als godsgericht, samenzwering, riddertrouw e.d.)

III. De Auteur

• de volksvertelling 'Hoe een koning uit stelen ging'
• het sprookje van de meesterdief (Grimm)
• diverse heldenliederen, waarin o.a. ook de dappere daden van Karel de Grote bezongen werden (er is sprake van 'epische verdichting°)
  ° epische verdichting: het toeschrijven van gebeurtenissen, die verschillende personen betreffen, aan één persoon.

IV. Samenvatting

Elegast wijst dat verontwaardigd af en weet een beter slachtoffer: de schurk Eggeric van Eggermonde. Elegast heeft al snel in de gaten dat Adelbrecht geen verstand van inbreken heeft (hij wil met een ploegijzer inbreken!). Elegast gaat alleen Eggerics kasteel binnen; door een wonderkruid in de mond te nemen, verstaat hij de taal van hanen en honden; ze vertellen dat de koning in de buurt is! Elegast schrikt, gaat terug naar Adelbrecht (die ook het wonderkruid in de mond neemt), maar deze stelt hem gerust. Elegast bemachtigt een flinke buit, maar wil ook nog een kostbaar zadel uit Eggerics slaapkamer stelen. Eggeric wordt wakker, bekent zijn vrouw na een twistgesprek dat hij een samenzwering tegen Karel beraamd heeft en slaat haar een boedneus als ze verontwaardigd tegen hem uitvalt. Elegast vangt wat bloed in zijn handschoen op, tovert hen in slaap, gaat terug naar Adelbrecht en vertelt hem alles. Adelbrecht belooft hem de zaak met de koning te bespreken. Tegen de morgen komt Karel weer ongemerkt in zijn kasteel terug; hij licht zijn getrouwen in en vraagt raad. De samenzweerders worden ontwapend en gevangen genomen. Elegast toont Eggerics schuld aan, maar deze blijft ontkennen en wil een tweekamp. Er ontstaat een hevige strijd; Karel bidt om uitkomst en uiteindelijk doodt Elegast Eggeric. De verraders worden opgehangen; Elegast wordt in ere hersteld en krijgt Eggerics weduwe tot vrouw.

• Burggravin Van Vergi
• Mariken Van Nieumeghen
• Zwerftocht Met Korilu
• Double-face
• Gloriant