Boekverslag : Helga Ruebsamen - Het Lied En De Waarheid
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2791 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2791 woorden.
I ZAKELIJKE GEGEVENS
1.Titelbeschrijving
Helga Ruebsamen; Het lied en de waarheid; Amsterdam, november 1997 4e druk (1e druk sepetember 1997) (396 blz.)
2.Motto en opdracht
Niet van toepassing
3.Korte inhoud
Louise Benda is een meisje van een jaar of vijf dat samen met haar ouders, tante en oom opgroeit op Java. Ze leeft in een wereld waarin ze geen verschil maakt tussen werkelijkheid en fantasie. Ze gelooft bijvoorbeeld dat de boom achter hun huis een omgetoverde prins is en de beek zijn prinses.
In haar onschuld vertelt ze haar tante dat ze haar moeder heeft zien vrijen met haar oom en brengt hier onoverzichtelijke ontwikkelingen mee op gang. Louise krijgt een broertje, dat dus waarschijnlijk van oom Felix is.
Aan het Indische sprookje komt gauw een eind wanneer Louise's ouders, gealarmeerd door berichten van familieleden in Nederland, besluiten tijdelijk naar Europa te gaan. De dertienjarige Tinka, een Balinees pleegkind, reist mee. Tijdens de bootreis van een paar dagen trekken zij en Louise veel met elkaar op.
Eenmaal in Europa, via Marseille, Parijs (waar ook nog familie woont), Den Haag,loopt het bestaan in het honderd, de oorlog breekt uit, Nederland wordt bedreigd en voor de Joodse familie, Louise's vader is bovendien een Duitser, wordt de toestand zeer benard.
Moeder en broertje wijken uit naar Engeland, maar vader en dochter blijven bij oma in Den Haag. Als oma is overleden, duiken zij beiden onder op het platteland van Zuid-Holland. Het is een onwezelijke tijd van verstopt zitten en niet gezien mogen worden, al gaat Louise er 's nachts op uit (dat deed ze in Indie ook, al dan niet gedroomd). Min of meer bij toeval blijven vader en dochter gespaard bij een Duitse represaille-actie die aan enkele mannen in hun omgeving het leven kost.
Het steeds maar ergens anders heen te moeten, net als ze begint te wennen, wordt Louise teveel. Ze splitst zich op in een 'domme Louise'en een 'ik' . 'Domme Louise' raakt in een depressie en wordt ziek van hulpeloosheid en heimwee naar Indie. Haar 'ik' kan zich onzichtbaar maken en leeft vooral 's nachts.
Dan eindelijk wordt Nederland bevrijd. Louise begint aan haar terugtocht.
II ANALYSE
4.Structuur
Het boek is verdeeld in twintig genummerde hoofdstukken. Deze zijn weer verdeeld over vier getitelde boekdelen; In de tuin van Dewi Kesoema, De zeereis, In de kamer van de Perzische kleden en Het waterland.
Deze vier delen zijn vier belangrijke perioden in het leven van de hoofdpersoon Louise, die vooral te maken hebben met de plaats waar het zich afspeelt.
Vaak is er een nieuw hoofdstuk als er een wisseling is van fantasie naar werkelijkheid of andersom, maar ook als er een tijdsrong wordt gemaakt of als er overgegaan wordt op een heel andere herinnering van Louise. Hierdoor is het voor de lezer gemakkelijker om de herinneringen van Louise (die niet altijd in chronologische volgorde staan) te overzien als één geheel. Ook krijg je als lezer iets meer zicht op wat nou fantasie of werkelijkhied is.
5.Verhaalfiguren
Louise Benda (Loulou); Loulou is een vijfjarig meisje dat opgroeit op Java. Ze leeft in haar eigen wereldje en maakt geen onderscheid tussen werkelijkheid en fantasie. Ze gelooft in goden en onheil. Ze is nieuwsgierig en wil graag nieuwe dingen leren, ze heeft steeds weer nieuwe vragen. Ze is een nachtmens; op Java, maar ook later in Den Haag en bij het onderduikadres, trek ze er 's nachts op uit.
Gaandeweg het verhaal raakt ze haar onschuld kwijt. Ze leert het verschil tussen werkelijkheid en fantasie. Aan het eind van het boek is ze heel kil en cynisch. Zij is dus een round-character.
Cees; Hij is de vader van Loulou. Hij is een Duits-Joodse vrouwenarts. Hij is erg stil en op zichzelf gekeerd. Hij is meestal somber en afstandelijk. Hij is een round-character
Tinka; Zij is het (tijdelijke) dertienjarige pleegkind van de ouders van Louise. Zij is het kind van Loulou's opa en diens Balinese geliefde. Ze is erg lenig en danst veel. Ze is nergens bang voor en haalt veel streken uit. Daarom heet ze Tinka, dat 'kuren' betekent in het Balinees. Zij heeft van het begin af aan heimwee naar Indië. Ze wordt in Den Haag zelfs zo wanhopig van heimwee dat ze zelf de zee wil oversteken. Ze loopt de zee in en pleegt hiermee dus zelfmoord. Zij is een flat-character.
6.Tijd
Het verhaal speelt zich af tussen 1938 en 1945, er verstrijkt dus ongeveer zeven jaar.
Het verhaal is over het algemeen chronologisch verteld, maar er zitten wel vrij veel flashes-back en flashes-forward in.
"...Nu ik het wel zou willen weten, valt de waarheid niet meer van a tot z te achterhalen. Niemand kan ik ernaar vragen, want wie het fijne ervan wist, is dood. Of oud. Of is het vergeten..."
Er zitten erg veel versnellingen en vertragingen in.
"Wij hadden al veel gespeeld die dag, tante Margot en ik. We hadden verstoppertje, boompje verwisselen, tikkertje en het verkleedspel gedaan en daarna ook nog de dieren..."
"Heel in de verte kon ik iets zien bewegen dat er in mijn ogen uitzag als een kluwen katten die snel naderbij rolde. Het leken zwarte en witte katten, die speelden met stokjes en ballen, maar het kon best een muziekorkest zijn.
Een lopend orkest, met toeters en vaandels, dat onze bevrijders voorafging."
Het gehele eerste boekdeel is traag, dit komt overeen met de belevingswereld van een kind van 4 á vijf jaar oud.
7.Ruimte
Het verhaal speelt zich af op vier belangrijke plaatsen, verdeeld over vier boekdelen;
-In Indië, dit is een soort paradijs voor Louise.
'Het huis waarin mijn herinneringen beginnen, lag in de tuin van Dewi Kesoema, die
een prinses totdat ze door de goden in een beek was veranderd (...)Verderop stond de
waringin, die eens een prins was.'
-In Den Haag, Louise vindt het hier verschrikkelijk, Den Haag is koud en grijs.
'De vloeren kraakten en hielden hun splinters klaar en uit de ramen en de muren kwam
kou gekropen.'
Dit is symbolisch voor het 'onveilige' Nederland.
'De meisjes in de keukens wakkerden het vuur zo hoog aan dat we de vlammen
hoorden knetteren....'
Den Haag is als een hel voor Louise.
-Op de boot, dit is een overgang van het 'paradijs' naar de 'hel'.
-In de polder. Louise leert kennis maken met de uitgestrekte Nederlandse polders, die geassocieerd kunnen worden met vrijheid. Dit is dus in tegenstrijd met het kleine zolderkamertje waar ze hele dagen moet schuilen.
8.Perspectief
Het verhaal is geschreven in een ik-perspectief, dus subjectief. Het perspectief ligt bij Louise. Hierdoor 'zie'je dus alle gebeurtenissen vanuit de ogen van een vijfjarig kind. Gebeurtenissen die zij, als kind, dus niet kan verklaren blijven voor de lezer dan ook meestal vrij onduidelijk. Wanneer Louise zich splitst in een 'domme Louise' en een 'ik' wisselt het perpectief. Als ze 'domme Louise'is, is het een alwetende vertelsituatie en is het perpectief objectief. Dit versterkt het afstandelijke van 'domme Louise', je neemt als lezer als het ware óók afstand van een deel van Louise.
III INTERPRETATIE
9.Titeluitleg
De titel van Het lied en de waarheid is oorpronkelijk de titel van een verhaal dat gepubliceerd is, en dat oorpronkelijk ook een deel van het boek was, maar later is geschrapt.
"'Jij staat heel hard te denken,'zei opa een keer, 'maar horen kan ik niks. En gedachten lezen kan ik ook niet, hoor. Vertel eens op.'
Ik schudde het hoofd.
'Wil je het niet zeggen? Hoeft niet. Zing dan maar een lied.'
Ik keek hem vragend aan.
'Welk lied wil je weten? Een lied moet je zelf verzinnen. Luister naar mij!'"
Ik denk dat het 'lied' staat voor de fantasie en de 'waarheid' voor de werkelijkheid. Louise maakt als jong kind geen onderscheid tussen werkelijkheid en fantasie, maar later begint ze dit verschil onder ogen te zien.
10.Motto-uitleg
Niet van toepassing.
11.Motieven
Algemene motieven;
-Nederlands-Indië
-Kinderleven
-Oorlog
-Zelfmoord
-Fantasiewereld
Verhaalmotieven;
-Garoeda: Deze vogel is een van de Indische goden en weerhoudt het kwaad. Louise komt erachter dat
in Nederland Garoeda niets te betekenen heeft. Garoeda is dus een symbool voor het grote
verschil tussen Nederland en Java en dus tevens voor haar veilige kindertijd op Java, 'het
paradijs'.
-Brieven; Loulou ziet brieven als fladderende vogels en vertroetelt ze door zachte bedjes voor ze te
maken. De brieven zijn dus symbool voor Louise's fantasiewereld. Maar later krijgt
Louise's vader telkens slecht nieuws uit Nederland per post. Louise heeft gemerkt dat
telkens als haar vader post krijgt, hij zich de rest van de avond terugtrekt en gaat schelden.
Als Louise gaat logeren bij haar opa op Bali durft ze de brieven die ze krijgt van haar
moeder dan ook niet open te maken. Hier zijn de brieven dus juist symbool voor het kwaad.
-Baby Simon en baby Pandora; Simon is het kind dat Loulou's moeder krijgt van oom Felix. En
Pandora is het kind dat Loulou's oppas krijgt van Loulou's vader.
Deze baby's zijn dus een tastbaar bewijs van overspel.
-Waringin; Op Java stond er een grote waringin in de tuin. Op het onderduikadres staat een kleine
waringin. Louise vertroetelt deze waringin, want dit is het laatste beetje wat haar aan Indië
doet denken. Maar op een gegeven moment geeft ze dit op en laat het boompje verdorren.
Ook dit staat weer symbool voor het 'paradijs' en het besef later dat ze dit voorgoed
verloren is.
-Bril; Louise blijkt erg bijziend te zijn en ziet dus bijna alleen maar vage contouren van de wereld. Dit
komt overeen met haar fantasiekijk op de wereld. Dat ze later een bril krijgt wil dus zeggen dat
ze haar kinderlijke fantasie kwijtraakt en de realiteit onder ogen moet zien.
12.Thema
a.Onderwerp: verlies
b.Thema: Het verlies van een vertrouwde leefomgeving, herinneringen, onschuld, geloof in fantasiewereld, kind zijn en van familie kan een traumatische werking op kinderen hebben.
13.Auteur
Helga Ruebsamen is geboren in Batavia (nu Jakarta) in 1934. Toen ze zes jaar oud was is ze met haar familie naar Den Haag verhuisd. Tussen 1964 en 1971 schreef ze verschillende boeken. Daarna publiceerde ze bijna achttien jaar niets. In 1988 publiceerde ze Op Scheveningen, een verhalenbundel. Verder schreef ze nog:
De dansende kater en andere verhalen (1991, verhalenbundel), Het lied en de waarheid (1997, roman), Beer is terug (1999, verhalen), in voorbereiding: De bevrijding (roman)
14.Recensie
Ik vind het moeilijk een oordeel te geven over wat de recensent schrijft over het achterwegen laten van bepaalde dingen, want ik heb nog geen van de boeken die hij daarna noekt gelezen.
Met de 'dramatische ironie' ben ik het op zich wel eens. Maar ik vind dat het fragment dat hij daarna beschrijft niet erg ironisch, want dat het ironisch zou zijn, betekent dat het in zekere zin grappig zou moeten zijn. Maar ik vind het eerder schrijnend als een kind haar overspelige moeder 's nachts ziet en dat dan spelenderwijs nadoet voor haar tante.
Maar zeker ben ik het ermee eens dat het boek van een 'indringende pracht'is.
IV EIGEN MENING
Ik vind het een erg mooi en ontroerend boek, omdat het op een hele goede manier vanuit het perspectief van een kind is geschreven. Dingen die het kind niet goed kan begrijpen blijven ook voor de lezer meestal erg onduidelijk. Ruebsamen beschrijft de herinneringen vooral vanuit geuren en kleuren, dat is natuurlijk ook wat je je nog het best kunt herinneren uit je vroege kindertijd.
Loulou komt met veel dingen in contact die ze niet kent en wil er dan graag over leren. Dit brengt af en toe ook hele grappige passages teweeg.
"..Ik schrok toen papa vertelde dat de wezens in de potten niet meer leefden. Hun levensgeesten waren verdwenen. Zij bewogen ook immers niet meer?
Maar zij bewogen volgens mij wel, hoewel traag. Bovendien kon ik zweren en ik hield het bij hoog en laag vol dat Servus Poldi iedere keer naar mij wuifde. Hij had in een vrouw geleefd en schommelde nu in zijn fles. Vrouwen hadden zulke wezentjes in zich wonen, mannen ook, maar dan nog veel kleiner. Ik dacht dat ik ook een Servus Poldi in me had, met wie ik over alles kon praten.."
Ik vind dat er niet echt hele spannende gebeurtenissen zijn beschreven, behalve als er Duitsers een inval doen in het onderduikadres waar Louise en haar vader zitten. Maar toch wordt de spanning er goed ingehouden doordat Ruebsamen af en toe een kleine vooruitblik geeft. Bijvoorbeeld als je leest over Tinka, er wordt dan in één of twee regels verteld dat ze niet ouder geworden is dan dertien jaar. Hierdoor lees je snel verder om te weten te komen wat er dan precies gebeurd is.
De roman is wel geloofwaardig, alleen is het af en toe wel erg onduidelijk of sommige voorvallen wel of niet hebben plaatsgevinden, omdat Louise in haar eigen fantasiewereld leeft.
Ik ben het wel eens met het thema. Ik heb al vaker in boeken gelezen of op televisie gezien over kinderen die bijvoorbeeld heel erg vaak verhuizen en hierdoor problemen krijgen thuis of op school.
Ik vind het moeilijk te zeggen of ik gevoelens herken uit het boek, want ik heb zelf helemaal niet zo'n erge dingen meegemaakt als een oorlog, verlies van familie of emigratie naar een heel ander land. Wel herken ik die aparte (kinder) fantasiewereld van Louise, niet alleen van mijn eigen kindertijd, maar ook van mijn broertje.
Ik kon me het beste inleven in Louise, maar ik denk dat dat grotendeels te maken heeft met dat het verhaal vanuit haar perspectief is geschreven en je dus vrijwel alleen haar gedachten en belevenissen leest.
Aangezien ik nooit eerder een 'Indië-boek' had gelezen (en er eigenlijk ook niet veel vanaf wist) vond ik het erg interessant, vooral omdat het vanuit de belevenissen van een kind is geschreven. Ik wil er best nog meer over lezen. Maar vooral wil ik meer gaan lezen van Helga Ruebsamen, want ik vind dat ze een erg goede beschrijvingskunst heeft en ook nog best grappig schrijft.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen