Boekverslag : Multatuli - Max Havelaar
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1738 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1738 woorden.
Bibliografie
Ondertitel: of de Koffieveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy
Elsevier, Amsterdam 1900.
Eerste druk: 1860.
Genre: Max Havelaar is een sterk realistische autobiografische tendensroman (strekkings-roman) en dubbelroman en sleutelroman:
Droogstoppel = Robert Voute
Slijmering = Brest van Kempen
Gouverneur-Generaal = Duymaer van Twist enz.
Multatuli streeft positieverbetering van de Javanen èn eigen eerherstel met zijn roman na. Door de dure uitgav en weglating van data en plaatsen ('verzorgd' door J. van Lennep) bleef het beoogde effect grotendeels uit.
Max Havelaar werd in 1976 door Fons Rademakers verfilmd.
Multatuli (1820 - 1887), eerste druk 1860, autobiografisch tendensroman/sleutel-roman; 272 pagina's, 20 ongenummerde hoofdstukken. 3 ik-vertellers: Droogstop-pel, Stern en Multatuli. Hoofdfiguur: Max Havelaar. Bijfiguren: zijn vrouw Tine, zijn zoontje Max, zijn ondergeschikten (o.a. Verbrugge), de Indische regent, de resident Slijmering e.a.
Tijd: 1842, 1856 en het 'heden' waarin het verhaal geschreven wordt: 1860
Plaats van Handeling: Nederland en Indië.
Fabel
De vergeefse strijd van een bestuursambtenaar tegen het onrecht...
Samenvatting
Een zekere Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie, Lauriergracht no. 37, wil een boek gaan schrijven; over koffie uiteraard, want dat is het enige waar hij verstand van heeft. Het wordt geen literair boek, geen roman "of zulke dingen". "Dat is allemaal maar gekkigheid en leugens," zoals zijn slagzin luidt.
Hij is, zeer tegen zijn zin weliswaar, in het bezit gekomen van een heel pakket schrijfsels van een oude schoolvriend, die aan lager wal geraakd is en van armoe-de een sjaal draagt. Vandaar dat hij hem 'sjaalman' noemt. Wanneer Droogstoppel dat pakket doorsnuffelt, ontdekt hij dat het allerlei geschriften bevat over de meest bizarre onderwerpen, maar waarachtig: er zijn ook een paar stukken bij over de koffieplantages in Indië. En dat brengt hem op het idee voor zijn boek!
Omdat hij wel voelt dat het nog niet makkelijk zal zijn die losse artikelen tot een samenhangend geheel te componeren, zet hij zijn jongste bediende, een zekere Ernest Stern, aan dat karwei. Sjaalman mag hem daarbij weer helpen; hij kan misschien nog wat aanvullingen geven. Zo krijgen we dan een boek in een boek te lezen. Telkens als Droogstoppel is uitgekletst, vervolgt Stern zijn verslag op basis van Sjaalmans stukken. Af en toe komt de makelaar er weer tussendoor, want hij is het niet altijd eens met wat er in die staat. Ze gaan over een zekere Max Havelaar, waarin we al snel de man herkennen die Droogstoppel Sjaalman noemt. Havelaar is bestuursambtenaar geweest in Lebak, een district op Java, maar hij is daar in conflict gekomen met de inlandse regent die hij van corruptie en uitzui-ging van zijn ondergeschikten verdenkt. Er is gebrek aan bewijs en dus wordt hij niet voldoende gesteund door de Nederlandse superieuren. Hij voelt zich gedwon-gen ontslag te nemen. Tot goed begrip van de hele situatie wordt er het een en ander over de structuur van het bestuurlijke apparaat in Indië verteld, en over wat zich met Havelaar vóór zijn verblijf in Lebak heeft afgespeeld. Ook last Stern enkele vertellingen in, zoals het verhaal van de Japanse steenhouwer en de geschiedenis van Saïdjah en Adinda.
Het boek eindigt heel verassend: de schrijver, Multatuli, snoert zowel Stern als Droogstoppel de mond, met de beroemd geworden woorden: "Genoeg, mijn beste Stern! Ik, Multatuli, neem de pen op..." - en als Droogstoppel het waagt er nog tussen te komen: "Halt, ellendig produkt van vuile geldzucht en godslaterlijke femelarij! Ik heb u geschapen...ge zijt opgegroeid tot een monster van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!" Dan neemt hij zelf de pen op en richt hij zich rechtstreeks tot de koning (Willem II) en het Nederlandse volk, om aandacht voor zijn lot en dat van de Javanen.
TITEL/OPDRACHT/MOTTO
Max Havelaar is de centrale figuur in het boek.
Ondertitel: "Of de koffieveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij": de koffiecultuur in Indië bracht veel geld in de staatskas!
De roman is opgedragen "Aan de diep vereerde nagedachtenis van Everdina Huberta baronesse van Wijnbergen, de trouwe gade, de heldhaftige liefdevolle moeder, de edele vrouw", gevolgd door een Frans citaat van Henry de Pène (journalist). Het slot van het verhaal gaat een 'Onuitgegeven Toneelspel' als een soort motto vooraf: Lothario wordt veroordeeld tot de strop, omdat hij barbertje vermoord en ingezouten zou hebben en schuldig is aan eigenwaan (absurde situatie).
COMPOSITIE
De roman bestaat uit 20 hoofdstukken (de hoofdstuk-indeling is van J. van Lennep). Er is sprake van een dubbelroman:
- 'roman A': het Droogstoppel-verhaal
- 'roman B': het Stern-verhaal (de Havelaar-geschiedenis).
Het slotgedeelte vormt een soort pamflet met Multatuli zelf als verteller.
PLAATS EN TIJD
Er zijn twee plaatsen van handeling: Nederland en Indië (ze vormen een scherp contrast).
De gebeurtenissen spelen zich af op 2 tijdniveau's: 1856 (Lebakperiode) en 1860 (het 'heden' van Stern en Droogstoppel)
PERSONAGES
Hoofdpersoon:
Max Havelaar is de hoofdpersoon. Hij is:
· ± 35; assistent-resident in Lebak; getrouwd met Tine;
· strijdt tegen het onrecht dat de inlanders wordt aangedaan (heroïsche figuur, soort Don Quichot);
· zijn grootste tegenstander is de inlandse regent;
· stuit op onbegrip en onwil bij de Nederlandsche bestuursambtenaren;
· is gevoelig, ijverig, intelligent, eerlijk, gevat en sociaal-bewogen.
Bijfiguren:
Batavus Droogstoppel is een karikatuur van de Hollandse egoïstische koopman. Hij is huichelachtig, laf, ijdel, onbeschoft en karakterloos.
Stern is Duitser en vertelt het Indië gedeelte.
De inlandse regent is welwillend en beleefd, maar buit zijn volk uit.
Veel personages hebben 'speaking names'.
THEMATIEK
Centraal staat de strijd tegen onrecht.
Belangrijke elementen zijn o.a.
· persoonsafsplitsing en identificatie (Havelaar = Sjaalman = Stern = Multatuli)
· dooreenlopen van fictie en werkelijkheid
· contrasten (Nederland/Indië, rijk/arm, fictie/werkelijkheid, huichelarij/oprechtheid, enz.)
· kritiek op de maatschappij en kerk (karikatuur Ds. Wawelaar)
· manuscriptfictie (het 'pak van Sjaalman')
· ambtenarij.
VRAGEN EN ANTWOORDEN
Wat betekent Multatuli?
Ik heb veel gedragen.
Wat is de werkelijke naam van de auteur?
Eduard Douwes Dekker.
Leg uit dat je dit werk een autobiografische tendensroman kunt noemen.
Het is voor een groot deel autobiografisch te noemen omdat het leven van Douwes Dekker in veel gevallen parallel loopt met dat van de hoofdpersoon in het verhaal, Max Havelaar. Het is een tendensvorm omdat Multatuli het Nederlandse bewind aan de kaak stelt.
(Tendensroman = roman met duidelijke (zedelijke of sociale) strekking.)
Wat wilde de schrijver van dit boek bewerkstelligen?
Hij streefde naar positieverbetering van de inlandse bevolking. Zijn andere doel was: eerherstel voor zichzelf.
Heeft hij zijn doel bereikt?
Nee, zijn vriend J. van Lennep die de uitgave van het boek zou verzorgen, veranderde namen en data. Bovendien werd het een te dure uitgave, zodat het slechts weinig gelezen werd.
Waarom wordt het verhaal ook wel een sleutelroman genoemd?
De werkelijke personen om wie het gaat, worden in verhulde vorm beschreven.
Kun je daar een paar voorbeelden van geven?
De voorganger van Douwes Dekker Carolus heet Slotering in het boek, de resident Brest van Kempen wordt in het boek Slijmering genoemd. Dit zijn beide dus bestaande personen geweest.
Hoe staan deze functionarissen in relatie met elkaar?
Aan het hoofd staat de Gouverneur Generaal, onder hem valt de resident, daaron-der (of daarnaast) valt de assistent-resident (Max Havelaar) en als laatste in de rangorde: de regent (een inlands hoofd).
Wat is het probleem waar het in de Max Havelaar om draait?
Havelaar heeft ontdekt dat de inlandse regent misbruik maakt van zijn machtsposi-tie. De lokale bevolking lijdt daar hevig onder. De superieuren van Havelaar hebben allerlei motieven om deze wanpraktijken te laten voortduren.
Hoe luidt de ondertitel van het boek?
Of de koffieveilingen de Nederlandsche Handel-Maatschappij.
Waar slaat dit op?
Op het beroep van één der hoofdpersonen in het verhaal, Batavus Droogstoppel. Deze is makelaar in koffie. In bredere zin slaat het op de wijze waarop Nederland zijn koloniën misbruikt.
Uit het onuitgegeven toneelstuk dat aan het verhaal voorafgaat blijkt dat dit als een soort motto voor het hele verhaal te beschouwen is. Leg dat uit.
Er moet iemand 'hangen': in het toneelstuk is dat Lothario, in het verhaal is dat Max Havelaar. De argumenten die voor het hangen aangevoerd worden deugen niet, maar dat doet er niet toe.
In het boek komen een aantal afsplitsingen voor van de auteur. Wie zijn dat?
Sjaalman, de verpauperde schoolvriend van Droogstoppel, die hem een pak papier geeft, staat voor de berooide Douwes Dekker die uit Indië terugkeert. Stern, die van Batavus Droogstoppel de opdracht krijgt het pak papier te verwerken, staat voor de jonge, romantische Douwes Dekker en ten slotte aan het eind van het boek richt de schrijver zelf (Multatuli) zich direct tot het Nederlandse publiek.
Wie moet de figuur Batavus Droogstoppel verbeelden?
Droogstoppel is een karikatuur van de typische Hollandse koopman: hij is alleen op geld belust, hij zegt dat hij principes heeft, maar voor geld wijkt alles, hij is een schijn-christen en enorm ijdel.
Uit welk verhaal blijkt eigenlijk hoe erg de toestanden in Lebak zijn?
Uit het verhaal van Saïdjah en Adinda. Dit verhaal is eigenlijk meer een soort illustratie.
Wat wil Multatuli duidelijk maken met het verhaal over de Japanse steenhouwer?
Hij wil de mensen erop wijzen dat ze niet altijd ontevreden moeten zijn met hun situatie.
Behalve kritiek op het Nederlandse gezag in Indië, heeft Multatuli nog meer kritiek. Noem eens een voorbeeld.
Op de wijze waarop sommige Nederlanders hun geloof belijden. Een voorbeeld hiervan is de preek van Dominee Wawelaar, die meent dat luie Javanen door hard werken tot God gebracht moeten worden.
Noem eens enkele voorbeelden die dit boek tot een duidelijk romantisch werk maken.
Het feit dat Multatuli net doet alsof hij het boek zelf niet schreef, maar het materiaal ontving van een ander; de egocentrische visie van de schrijver, die zich verheven voelt boven allen; de vaak sentimentele verhalen (Saïdjah en Adinda); de verheerlijking van het leven in de ongerepte natuur.
LITERATUURGESCHIEDENIS
Multatuli (= 'Ik heb veel gedragen') is het pseudoniem van Eduard Douwes Dekker: 1820-1887; geboren in Amsterdam; volgde enkele jaren de Latijnse school; ging op 18-jarige leeftijd naar Indië; werd ambtenaar bij de algemene rekenkamer in Batavia, later controleur in Natal; raakte in conflict met superieu-ren; werd geschorst (vermeend kastekort); trouwde met Everdina Huberta van Wijnber-gen (1846); werd secretaris in Menado (1848), daarna assistent-resident in Amboina (1851); ging (ziek) met verlof naar Nederland; maakte veel schulden; keerde in 1855 terug naar Indië; werd assistent-ressident in Lebak (1856); een aanklacht tegen de regent leidde tot zijn ontslag; terug in Nederland leidde hij een zwervend bestaan (Brussel, Duitsland, Den Haag).
Douwes Dekker was een echte romanticus: grillig, hartstochtelijk, strijdlustig, sarcastisch, gevoelig, driftig enz. ('vat vol tegenstrijdigheden!').
Andere werken: o.a. Minnebrieven (1961), De bruid daarboven (1964), Millioenen-studiën (1872/3) 7 bundels Ideen (1862-1877), waarin o.a. voorkomen Woutertje Pieterse en Vorstenschool.
EIGEN MENING
Ik vond het een oersaai boek en ik begrijp ook niet waarom zoveel leerlingen het elk jaar weer lezen. Het duurt uren voordat je eindelijk door hebt waar het over gaat en wie het nou eigenlijk vertelt.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen