Boekverslag : - - Gegarandeerd Gemanipuleerd, Biotechnologie
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 872 woorden.

Onlangs sprak het Zwitserse volk zich uit tegen scherpere regelgeving voor expirimenten waarbij het DNA van organismen wordt veranderd door middel van zogenaamde recombinant-DNA-technieken. Het lijkt er steeds meer op dat voor de knutselaars van het leven steeds meer barrieres wegvallen: Overal op de markt verschijnen produkten "vervaardigd op basis van moderne biotechnologie". Is het echter wel wenselijk dat steeds meer voedingsmiddelen genetisch gemodificeerde bestanddelen bevatten?

Recombinant-DNA-technieken

Het hele scala aan mogelijkheden om te knippen, plakken en schuiven met stukjes genetisch materiaal kun je allemaal onder dezelfde noemer plaatsen: Recombinant-DNA-technieken. Erfelijk materiaal van organismen wordt veranderd, meestal door een stukje extra DNA in te bouwen in het doel-DNA van een cel. Door deling en groei kunnen vele eencellige organismen worden verkregen (bijvoorbeeld bacteriën of virussen) of een meercellig organisme, zoals een schaap of mens, met de veranderde erfe-lijke eigenschappen opgeslagen in iedere celkern.
In de voedingsmiddelenindustrie gaat het vooral om basisbestanddelen die gemanipu-leerd worden, zoals soja. Het idee is, dat de planten door inbouw van een bepaald gen re-sistent worden voor een onkruidbestrijdings-middel (herbicide), dat dan door dezelfde fabrikant bij het soja-zaaigoed geleverd wordt. Maar de mogelijkheden zijn haast on-begrensd: Ook kunnen bijvoorbeeld suiker-bieten resistent worden gemaakt tegen bepaalde rupsen of schimmels.

Onwetende consumenten

Veel mensen weten niet dat ze produkten kopen die genetisch gemanipuleerde stoffen bevatten. Vooral de term "vervaardigd op basis van moderne bio-technologie" is nogal misleidend: Velen associeren bio met ge-zond, terwijl ze bij manipulatie aan slecht en gevaarlijk denken.
Uit enquetes blijkt dat zo'n 6 procent van de bevolking uitermate enthousiast is over de mogelijkheden van genetische manipulatie, en dat van de overige 94 procent ruim 20 % alle vormen van erfelijke modificatie afwijst. De grote restgroep is ambivalent: Bepaalde vormen zijn wel toelaatbaar, maar de meeste (commerciële) niet.
Organisaties als Greenpeace en de Stichting Natuur en Milieu keren zich -uiteraard- tegen alle vormen van genetische manipulatie. Andere organisaties zijn voorzichtiger in hun oordeel en wachten resultaten van onderzoeken af.
De lachende derde is de multinational: Op slinkse wijze vervangt hij beetje bij beetje de grondstoffen van zijn produkten door genetisch gemanipuleerde bestanddelen.
Het enige concern dat heeft aangekondigd geen genetisch gemanipuleerde soja in zijn produkten (babyvoeding) te zullen gebruiken is Nutricia.

Achterlopende wetgevers

De regelgeving in Nederland voor "biotech-nologische toepassingen" is grotendeels afgeleid van de Europese wetgeving op dat gebied. De ontwikkelingen in deze sector gaan echter zo snel dat de wetgever het niet kan bijhouden. Hierdoor ontstaan -net als bijvoorbeeld op het gebied van de electronische informatienetwerken- lege plekken in de wet, doordat technieken nog niet in de regelgeving op zijn genomen.

Goed idee, slecht gebruikt

Genetische manipulatie kan een fantastisch middel zijn om mensenlevens te redden: Denk aan de insulineproductie door bacterië-en. De eigenschap voor het produceren van die insuline is voor de bacterie waardeloos, en zal nooit gevaar kunnen opleveren. Anders is het wanneer bij planten genen worden ingebouwd die hun resistent maken tegen bepaalde factoren. Het is immers zeer goed mogelijk dat deze erfelijke informatie na kruisingen en mutaties ook in andere gewassen op zal duiken. (De meeste planten worden nadat ze genetisch gemani-puleerd zijn ook direct steriel gemaakt om te voor-komen dat door geslach-telijke voortplanting de eigenschappen in andere planten terug zouden komen. Het is echter niet uit te sluiten dat op akkers met miljarden planten hier en daar mutaties plaatsvinden waardoor een kruising met wilde planten toch mogelijk is.) Wanneer bijvoorbeeld een onkruid plotseling niet meer in zijn groei geremd wordt door een schimmelsoort, kan dat leiden tot een plaag, waardoor dan uiteindelijk het cultuurgewas het slachtoffer van zijn eigen (gemodificeerde) genetische informatie wordt.
Nog erger is het wanneer bepaalde soort-specifieke ziekteverwekkers "overspringen" naar andere soorten doordat ze menen een stukje DNA te hebben herkend.
In het algemeen ben ik van mening dat de tijd nog niet rijp is voor het grootschalig toepas-sen van DNA-technieken op (commerciële) produkten. Over de gevolgen op de biodiversiteit en genetische diversiteit op de lange termijn is veel te weinig bekend. Het gevaar is levensgroot dat de mens ingehaald zal worden door zijn eigen creaties: Dat het geknutsel aan genen onvoorspelde gevolgen met zich meebrengt die niet meer ongedaan kunnen worden. Wel vind ik dat het mogelijk moet zijn om op kleine schaal onderzoek te blijven doen aan het toepassen van recombinant-DNA-tech-nieken voor medische doeleinden. Hierbij ontstaat echter het probleem: Genetisch onderzoek is zo kostbaar dat het vrijwel altijd financiële steun van commerciële bedrijven nodig heeft. En die kunnen hun in-vesteringen slechts dan terugverdienen, wanneer de producten ook werkelijk verkocht worden.

De discussie over dit onderwerp is veel te laat op gang gekomen. Het tij is nauwelijks meer te keren; de burger even-als de wetgever lopen al jaren achter de -al dan niet gemanipuleerde- feiten aan.

Bronnen:

Gemanipuleerde soja is nog maar het begin van de plaag, Rob Biersma, NRC-Handelsblad 23 November 1996
Sleutelen aan het leven, Marcel aan de Brugh, NRC-Handelsblad 11 juni 1998, en de rest van "Profiel", over Genetische Manipulatie, o.a. Juurd Eijsvoogel, Paul Luttikhuis, Remmelt Otten, NRC-Handelsblad, 11 juni 1998.
Amsterdam, 18 juni 1998.
Andere boeken van deze auteur:

Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen