Boekverslag : Leon De Winter - De Ruimte Van Sokolov
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 5182 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 5182 woorden.
Leon de Winter - De ruimte van Sokolov
Beoordeling Ornée & Vermeer Tekstbureau
2e druk december 1992
1e druk november 1992, 411 pagina’s
Samenvatting
Aleksandr Iwanowitsj Sokolov (Sasja) was getuige van de moord die op 23 september 1990
in de wijk Shekunat Hatikva in het zuiden van Tel Aviv plaatsvond. Hij werkte daar als
straatveger en was juist achter zijn kar gaan zitten om een fles wodka te drinken toen een
man aan de overkant van de straat een pand verliet. Plotseling verscheen een tweede man
die twee schoten loste. De schutter liep op Sokolov af. Sokolov zei in het Russisch, zijn
moedertaal, "Ik heb niets gezien".
De moordenaar keek Sokolov even aan en rende weg. Sokolov wist zeker dat hij zijn oude
vriend Lev Lezjawa herkend had. Maar dat was onmogelijk. Hij had Lev vijf jaar geleden
voor het laatst gezien in Rusland na de ontploffing van de Oktjabr-raket. Die ontploffing
was voor Sokolov het einde van zijn loopbaan als raketspecialist in Rusland geweest. Enige
jaren na het ongeluk had hij een visum voor Israël weten te krijgen waar hij gedacht had
makkelijk aan werk te komen. Van zijn welkomstgeld had hij een dure flat gehuurd. De
banen lagen echter niet voor het oprapen en Sokolov werd steeds meer alcoholist.
Na de confrontatie met de moordenaar dacht hij terug aan de eerste keer dat hij Lev
ontmoet had, op Middelbare School no.79 in Moskou. Tot Lev op school kwam, was Sokolov de beste leerling van de klas. Nu had hij een concurrent, die hij slechts met een half punt
voor had weten te blijven. Zo kreeg Sokolov de eer bij de jaarlijkse prijsuitreiking, maar
Lev stopte in zijn felicitatie zoveel venijn dat Sokolov zich gedwongen voelde een
riskante weddenschap te accepteren. Lev zei nooit te studeren. Als hij een boek even
inkeek, kende hij de inhoud en Sokolov, die daarvoor niet onder wilde doen, beweerde dat
ook hij daartoe in staat was. Vrienden zouden een boek uitzoeken en na vijf minuten inzage
zouden er vragen gesteld worden. Die weddenschap verloor Sokolov , waarmee hij een paar zeer dure handschoenen verspeelde die zijn moeder met extreem veel moeite voor hem
bemachtigd had. Overigens had Lev, die vals had gespeeld, later de handschoenen teruggegeven. Sokolov wilde ze echter niet meer dragen, moreel gezien was hij ze kwijt.
Het geluid van de politie sirene haalde Sokolov uit zijn gedachten. Hij wilde niet
aanwezig zijn op de plek van de misdaad als de politie kwam. Hij was in zijn leven al te
vaak ondervraagd. "Ondervragingen waren de valstrikken in zijn leven. Als hij
tegenover een autoriteit zat, werd Sokolov overmeesterd door angst dat de ontmaskering
nabij was" (blz. 37) Hij had slechte herinneringen aan de ondervraging van de KGB na
de ramp met de raket. Ook had hij een test met een leugendetector niet doorstaan. De test
was nodig om een baan te krijgen bij Israel Aerospace Corporation . Een andere baan die
hem was aangeboden, was een betrekking bij All Season Parts. Dit bedrijf leverde
vliegtuigonderdelen van slechte kwaliteit aan ondernemingen in de Derde Wereld. Sokolov
wilde deze baan niet.
Inmiddels was hij in zijn kleine kamer aangekomen, waar hij onmiddellijk naar de
inferieure Gold-wodka greep en terugdacht aan 30 juni 1985 toen de Oktjabr ontploft was.
Sokolov was op de gastentribune van het vluchtleidingscentrum in Kaliningrad aanwezig,
samen met aspirant-leden van het Politbureau. De feitelijke lancering vond plaats op de
basis Baikonoer in Kazachstan. Het grote videoscherm aan de overkant van de zaal lichtte
plotseling op en seconden later was duidelijk dat de brokstukken brandend naar de aarde
terugvielen.
Duizenden soldaten zochten naar en vonden uren later de stoffelijke resten van de
kosmonauten. Na het ongeluk had Sokolov zijn vriend Lev nog eenmaal gezien: tijdens een
conferentie waarop alle technische experts hun ideeën over de oorzaak van het ongeluk
onder auspiciën van de KGB hadden uitgewisseld. Lev had gedurende hun schooljaren Sokolov weten te verleiden tot het soort oneerlijkheid dat hem van nature niet lag. In ruil voor
de afdruk van de sleutel van een leraar had Lev een ontmoeting gearrangeerd met het meisje
Nadja, op wie Sokolov hevig verliefd was. Ze ontmoetten elkaar op een plek waar ze niet
gestoord zouden worden. Hij was tijdens hun samenzijn te verlegen geweest om het
initiatief te nemen. Dat deed Nadja toen maar. Het was de eerste keer geweest dat een
vrouw Sokolov haar liefde schonk.
Sokolov kon het niet laten de plek van de misdaad opnieuw te bezoeken. De politie
was druk in de weer. Sokolov realiseerde zich dat hij eigenlijk toevallig zijn heil in
Israël had gezocht. Hij was bepaald niet gegrepen door zionistische idealen en van het
jodendom wist hij nagenoeg niets.
Tot zijn tiende jaar had hij zelfs niet geweten dat hij joods was en daarna had hij het
zorgvuldig verborgen gehouden. Op zijn tiende had hij, verborgen in de omlijsting van een
schilderijtje, het joodse huwelijkscontract van de ouders van zijn moeder gevonden. Hij kon de tekens niet lezen en had zijn moeder om uitleg gevraagd. Die verklaarde dat alle overige papieren in de oorlog waren verbrand, toen ze wegtrokken voor de Duitse opmars.
De vader van Sokolov had al eerder met de traditie van zijn familie gebroken en was een
bevlogen communist geworden. Enkele jaren later had Lev hem bekend dat zijn moeder een
jodin was en had hij zich afgevraagd of Sokolov nog met hem wilde omgaan. Op zijn beurt
had Sokolov verteld van zijn vondst van enkele jaren geleden.
Ze hadden toen plechtig besloten vrienden voor het leven te zijn!
Sokolov bedronk zich op de avond van de dag waarop hij kroongetuige van een moord werd,
"tot hij van binnen één en al Gold was". Hij droomde dat hij ondervraagd werd
en zijn vriend Lev had hem verraden. De volgende ochtend stond zijn werkgever, Zwarte
Jossi, voor de deur. Hij eiste de straatvegerskar op en deelde Sokolov mee dat hij
ontslagen was. Na veel vernederend gesmeek van Sokolov wilde hij hem nog een kans geven.
Nog voor Sokolov goed en wel aan het werk was, werd hij aangesproken door Naum Katsz,
inspecteur zware misdrijven, die hem uitnodigde mee te gaan naar het politiebureau.
Daar liet Sokolov zo weinig mogelijk los. Hij wilde Lev niet nogmaals verraden. Toch
ontkwam hij er niet aan een compositie-tekening van de moordenaar te maken.
"Sokolov koos enkele onderdelen die vaag naar de trekken van Lev neigden, maar het
resultaat was nietszeggend en verstoken van de allure van Levs persoonlijkheid".
Lev, de onbetwiste leider van het ruimtevaartprojekt had ooit gevochten met een
kosmonaut, Maltsev, met wiens vrouw hij een verhouding had. De kosmonaut was geschorst.
Niemand, behalve Sokolov, had geweten dat het Lev was geweest die met hem gevochten had.
Sokolov had wel zijn vrouw Irina in vertrouwen genomen. Na het ongeluk met de raket had
Sokolov zich afgevraagd waarom Maltsev op het laatste moment weer in ere was hersteld en
als bemanningslid in de verongelukte raket had plaatsgenomen. Tijdens latere
ondervragingen door de KGB had de vechtpartij een grote rol gespeeld. Irina had het
incident gemeld toen zij door de KGB was ondervraagd. Sokolov werd ermee geconfronteerd,
wilde niet ingaan op de suggestie van de ondervrager dat Lev een zeer gecompliceerde moord
op de kosmonaut had gepleegd, maar kon de vechtpartij en zijn stilzwijgen over een zaak
die gerapporteerd had dienen te worden, niet ontkennen. Na dat gesprek was de neergang van
Sokolov begonnen. Hij kreeg volledig oninteressant werk in Tomsk opgedragen, waar hij een
zielloze verhouding had met een vrouw om wie hij niets gaf. Irina was hem niet gevolgd in
zijn ballingschap. Een jaar na de ontploffing van de raket was ze officieel van hem
gescheiden en had hun dochtertje, Natasja, toegewezen gekregen. Pas na de dood van zijn
moeder maakte Sokolov een eind aan zijn ballingschap. Hij zocht contact met de joodse
gemeenschap en maakte van hun kanalen gebruik om Rusland te kunnen verlaten. Zijn moeder had hem dat al eerder aangeraden; hij had immers niets meer te zoeken in de Sovjet-Unie.
Het verblijf op het politiebureau had te lang geduurd. Toen Sokolov thuiskwam vond hij
een briefje van Zwarte Jossi. Hij was in verband met zijn afwezigheid die middag
definitief ontslagen. De kamer naast de zijne was inmiddels betrokken door twee nieuwe
immigranten, een moeder, Tanja, met een jonge dochter, Emma.
De vrouw ging tot zijn verbazing in op zijn uitnodiging om ‘s avonds wat te
drinken. De avond verliep in harmonie. Tanja was vervuld van zionistische verwachtingen
omtrent haar nieuwe vaderland. Haar leven in de Sovjet-Unie was moeilijker geweest dan wat
Sokolov in zijn bevoorrechte positie van vooraanstaand wetenschapper, op de periode in
Tomsk na, ooit had meegemaakt. Sokolov, lang verstoken van liefde, had niet gedacht ooit
nog een begin te durven maken met een relatie.
Hij was niet optimistisch over het verdere verloop en nam ‘s avonds laat ‘de
tijd om de illusie over een romance met een moeder van een dochter uit zijn hoofd te
zuipen’.
De dagen daarna bleef Sokolov drinken. Zijn roes was als een reis door de kosmos. Soms
vond hij de kracht om op te staan en zichzelf van nieuwe flessen Gold te voorzien. Een
enkele maal merkte hij dat er iemand op zijn kamer kwam, zoals de huisbaas, Finkelsjtain,
die de huur wilde zien en die hij met moeite ervan wist te overtuigen dat hij binnenkort
zou betalen. Flarden van de ontmanteling van zijn huwelijk met Irina kwamen zijn geheugen
binnen. Na zijn verhoor door majoor Kirov van de KGB, waarbij hij zijn kennis over de
vechtpartij van Lev had moeten opbiechten, waren er meer verhoren gevolgd. Hij had de KGB nooit aan het bewijs geholpen dat Lev de raket had gesaboteerd, maar moreel had hij hem verraden. Hij nam Irina kwalijk dat zij als eerste met de KGB had gesproken over iets dat
hij haar in vertrouwen had gezegd. Van het ene verwijt kwam het andere. In de loop van de
gesprekken werd duidelijk dat Irina door Lev verleid was en dat ze met elkaar naar bed
waren geweest. Irina had haar overspel bekend, niet zozeer om Sokolov te kwetsen als wel
om hem duidelijk te maken hoe onbetrouwbaar zijn vriend Lev eigenlijk was.
Plotseling schudde iemand Sokolov wakker uit zijn roes en riep: "Sasja? Hoor je
me? Sasja? Ben je ziek?" Sokolovs zieke lijf zweeg en hij luisterde naar die vreemde,
vertrouwde stem. Het was Lev, Sokolov kon het niet geloven, maar daar zat in zijn
leunstoel zijn oude vriend en voormalige baas. Lev wilde Sokolov onmiddellijk meenemen,
weg uit die vieze kamer naar het comfortabele appartement dat hij bewoonde. Sokolov was
verbaasd toen hij merkte dat Lev een chauffeur had die een grote Amerikaanse auto
bestuurde en was nog verbaasder toen hij het ‘koninklijke’ appartement van Lev
zag.
Een oudere vrouw, een kleine Sefardische jodin, Channah, verwelkomde hen. Zij was de
huishoudster die voor Sokolov zou zorgen. Hij kreeg het advies voorlopig vooral veel en
lang te slapen en vooral van de drank af te blijven. Lev moest enkele dagen weg. Na die
tijd zouden ze orde op zaken stellen.
Zeventien uur achtereen sliep Sokolov . Drie dagen later at hij met Lev in het
restaurant van het Carlton Hotel. De verleiding om een wodka te bestellen was groot, maar
Lev weerhield hem. Hij zou zijn handen van Sokolov aftrekken indien hij een druppel
dronk. Ze spraken over het verleden, met name de periode na de ontploffing. Ook Lev
was verhoord. Hij was vastgezet in een kamer op een landgoed, het detentiecentrum voor
hoge pieten die buiten hun boekje waren gegaan. Ze hadden hem daar tien weken vastgehouden en toen laten gaan.
Lev vroeg zich nog steeds af hoe de KGB van de vechtpartij had kunnen afweten. Sokolov nam zich voor ooit de waarheid over de bron van de KGB majoor Kirov te vertellen.
Voorlopig zweeg hij lang en vroeg daarna of de vrouw waar het allemaal om begonnen was,
de moeite waard was geweest. Dat was ze volgens Lev, maar ze had inmiddels zelfmoord
gepleegd door van een veertig etages hoge flat in New York af te springen. Daar was het
tweetal terechtgekomen nadat ze via een oom van Lev in Tbilisi met criminele contacten,
een uitreisvisum hadden gekregen. Lev gaf Sokolov te verstaan dat hij in Amerika veel geld
had verdiend. Dat was lang niet allemaal langs legale wegen gegaan; zijn Georgische
familie was een soort maffia-clan.
Langzaam begreep Sokolov dat de reddingsboei die naar hem geworpen werd, een baan die
Lev hem aanbood, afkomstig was van moord en diefstal.
De Georgische maffiabenden waren berucht in de Unie. Opnieuw had hij maar een
verlangen, zich verdoven met wodka. Hij bestelde zelfs een glas van het vergif, maar bleef
er uiteindelijk vanaf en liet zich door Lev overtuigen dat het zo langzamerhand tijd werd
ethische scrupules overboord te zetten.
Na de ontploffing van de raket had Sokolov vijf jaar lang zitten rouwen. Lev
daarentegen had een nieuwe toekomst opgebouwd, iets waaraan Sokolov nu ook kon beginnen.
Lev had als voorschot op zijn toekomstige salaris alvast een hoekflat in een luxe buurt
voor hem gehuurd.
Er waren niet veel spullen die Sokolov van zijn oude kamer wilde meenemen. De koffer
bleef voor de helft leeg. Sokolov schrok toen hij de ruimte zag waarin hij vijf dagen lang
als een beest had liggen drinken. Hij vroeg zich af hoeveel overlast hij Tanja en haar
dochter had bezorgd in zijn dronkenschap. Plotseling stond zij in de deuropening. Hij
schaamde zich. Zij maakte maar een opmerking: ‘Je was incommunicabel’
Voordat Sokolov wist wat hij deed, vroeg hij Tanja om ‘s avonds met hem te gaan
eten. Ze accepteerde. Tijdens het diner maakte Tanja duidelijk dat zij, toen haar
echtgenoot in Afghanistan was gesneuveld ‘dezelfde Russische ziekte’ had gekend
als Sokolov . Haar leven was nu veranderd. Ze zou de wereld veroveren en was op zoek naar
een degelijke man die haar kuren zou kunnen verdragen.
Sokolov dacht dat het nooit wat zou worden met haar, maar in de taxi op de terugweg
schurkte ze zich behaaglijk tegen hem aan. Met een handdruk namen zij echter afscheid voor
de deur bij Tanja.
Inmiddels had Sokolov meubels gekocht, begeleid door de chauffeur van Lev die enkele
weken voor Sokolov zou werken. En daarna was witgoed, waren lakens, serviezen en
keukenspullen aangeschaft. Binnen twee uur beschikte Sokolov over meer rijkdommen dan hij gedurende zijn hele leven in de Sovjet- Unie bij elkaar had gespaard. Toch waren zijn
gevoelens dubbel. Hij herinnerde zich het incident van de weddenschap om de handschoenen.
Nog in Rusland was hij te weten gekomen dat alles doorgestoken kaart was geweest. Lev had
de boeken gekend en wist welke vragen gesteld zouden worden. Hij had Lev met dat feit
geconfronteerd en er volgde een gesprek dat op een forse ruzie uitdraaide. De vriendschap
was zelfs een tijdlang volledig verbroken geweest. Maar toen Sokolov op de begrafenis van
de vader van Lev verscheen, hadden ze de draad van hun relatie weer opgepakt. Sokolov
vroeg zich af wat hij Lev nu verschuldigd was en in hoeverre de bedoelingen van Lev deze
keer oprecht waren. Zijn loyaliteit werd al snel op de proef gesteld, want Naum Katsz
de politieman, kwam de volgende morgen al op bezoek. Inmiddels wist hij alles van het
verleden van Sokolov en was hij uitermate argwanend over de luxe omstandigheden waarin
deze toen verkeerde. Tegen het verhaal dat Sokolov zou gaan werken voor October
Enterprises en een voorschot had gekregen op zijn salaris, kon de speurder weinig
inbrengen. Het viel hem wel op dat de naam van het bedrijf dezelfde was als die van de
ontplofte raket. Zo kwam het gesprek op Lev. Sokolov was blij dat de compositietekening
die hij gemaakt had heel weinig op zijn vriend leek. Katsz vertrok met enkele ironische
opmerkingen over de mooie meubels en de prijs van het appartement. Hij kondigde aan nog
van zich te laten horen.
Enkele dagen later ging Tanja met Sokolov mee naar boven. Vlak voordat het opbouwen van
erotische spanning zijn voltooiing zou krijgen, wendde Tanja zich af.
Ze had geconstateerd dat Sokolov niet besneden was en wilde nu de liefde niet
bedrijven. Ze was uit idealisme naar Israël gekomen en de besnijdenis was voor haar een
belangrijk deel van de joodse cultuur. Het was aan Sokolov om te beslissen of hij onder
het mes zou gaan, maakte zij hem op een lieve manier duidelijk.
De lief gepresenteerde hint dat Sokolov zich moest laten besnijden, werd na enige tijd
omgezet in een ultimatum. Tanja maakte hem duidelijk dat zij niets liever wilde dan met
hem trouwen, maar dat alleen in besneden staat. Bovendien wilde zij nog een kind. Haar
dochtertje Emma moest in een echt gezin opgroeien. Sokolov werd niet veel keus gelaten.
Toch kon hij nog steeds niet het besluit nemen. Wat hij wel besloot te doen, was Lev op de
hoogte stellen van het bezoek van inspecteur Katsz en dus van de moord waarvan hij getuige
was geweest.
Heel voorzichtig gaf Sokolov een aantal hints waaruit Lev zou kunnen afleiden dat hij
herkend was. Maar Lev gaf geen krimp. Hij deed of het verhaal volledig nieuw voor hem was
en zei er geen enkele moeite mee te hebben om aan de politieman te bevestigen dat Sokolov
nu bij hem in dienst was. Gedurende zeven dagen na dat gesprek hoorde Sokolov niets van
Lev. Daarna kreeg hij een uitnodiging om op de West Bank de lokatie te bekijken van de
nieuwe fabriek waarover hij de leiding zou krijgen. Samen werden ze door Roy, de
chauffeur, waarvan Sokolov ontdekt had dat hij een wapen droeg, naar een
troosteloze plek gereden, aan de rand van een kale vallei. Deze plek was uitverkoren omdat de
Israëlische regering vestigingen hier met miljoenen dollars subsidieerde.
De Arabische nederzetting zou moeten verdwijnen en rondom de fabriek zou een nieuwe
joodse kolonie met scholen en andere voorzieningen gebouwd worden.
Sokolovs bedenkingen werden als ethische ‘rimram’ terzijde
geschoven.
Er vond een ontmoeting plaats met een Israëlische kolonel, Uri Bar-On, die volgens Lev
uitstekende contacten had in de internationale wapenwereld. Pas toen werd het Sokolov
duidelijk dat zij wapens zouden gaan produceren. Het zou de eerste keer in zijn leven zijn
dat hij iets met militairen te maken kreeg. Het werk aan de Russische raket was puur
civiel geweest; de militaire raketten werden in een ander research-
centrum ontworpen dan waar hij en Lev werkten.
Hij zat vol bedenkingen en verwoordde die. Lev hield hem voor dat zijn alternatief
‘de goot’ was en natuurlijk kon Sokolov daarvoor niet kiezen. Hij had
inmiddels te veel te verliezen. Hij zou akkoord gaan. Wat hij nu deed, was zijn ziel met
een laagje verontschuldigingen glazuren. Hij zou gaan doen wat zijn geweten hem afraadde.
Hij zou honderdduizend dollar verdienen met het maken van wapens, en hij zou met het
besef moeten leven dat zijn vader zich in zijn graf omdraaide.
De volgende ochtend zou de zakelijke overeenkomst tussen Sokolov en Lev bezegeld worden
bij de notaris. De naam van de nieuwe onderneming zou ‘November Enterprises’ zijn. Die avond belde Sokolov met zijn ex-vrouw Irina.
Lev had altijd contact met haar gehouden en er bij Sokolov op aangedrongen dat hij haar
zou helpen. Irina klaagde over de levensomstandigheden in Rusland. Met name het dochtertje
Natasja zou er geen toekomst hebben. Ze smeekte Sokolov om haar naar Israël toe te halen,
waarmee hij niet meteen instemde. Hij vroeg bedenktijd. Na het gesprek overdacht Sokolov
dat zijn relatie met Tanja eerst stabiel zou moeten zijn, voordat hij iets voor Irina en
Natasja kon doen.
Hij zou zich laten besnijden.
Sokolov had de operatie ondergaan en doorstaan. Hij was nu besneden. Net toen de
narcose was begonnen te werken, had hij het opgewonden gefluister van een verpleegster
gehoord die vertelde dat de Amerikanen waren begonnen met het bombardement van Bagdad. Nu, in de schemer van het ontwaken, dacht Sokolov aan de komst van zijn vrouw en dochter naar Israël. Irina had een foto naar Sokolov gezonden. Daarop stond een tienjarig meisje,
gekleed in een westerse spijkerbroek.
Toen hij eenmaal een recent portret had gezien van zijn geliefde dochter Natasja, aan
wie hij zo lang had geprobeerd niet te denken, was de beslissing genomen.
Een bewijs van joodse nationaliteit was in Rusland te koop. Sokolov zou voor het geld
zorgen. Lev was de eerste die hem in het ziekenhuis bezocht, Tanja en Emma zouden later
komen omdat ze naar de Oelpan moesten, de introductielessen voor immigranten. De twee
vrienden bespraken de oorlogstoestand en vroegen zich af of Irak nu Scud-raketten op Tel
Aviv zou afvuren.
Lev wist te melden dat het op straat doodstil was. De mensen namen geen risico en
bleven binnen.
Lev en Sokolov waren inmiddels volledige partners in de nieuwe onderneming.
Gezien de omstandigheden in het Midden-Oosten ten tijde van de Golfoorlog leken de
scrupules van Sokolov om wapens te produceren volledig achterhaald. Tanja had hem er zelfs
om uitgelachen.
Inmiddels had hij zich in afwachting van de operatie in de westerse wapentechnologie
verdiept. Hij was klaar voor zijn nieuwe baan. Opeens deelde Lev mee dat hij een probleem
had. Hij werd gechanteerd door een man die in zijn huis en kantoor een
beveiligingsinstallatie had aangelegd.
Tegelijk met die installatie waren microfoons bevestigd. Die waren weliswaar intussen
verwijderd, maar de man had veel informatie tot zijn beschikking over zaakjes die het
daglicht niet konden verdragen. Al eenmaal had Lev hem een grote som geld betaald, maar nu
werd er twee miljoen dollar geëist. De man moest dood.
Sokolov kon zijn oren niet geloven. Rechtstreeks vroeg hij nu of Lev ook
verantwoordelijk was geweest voor ‘die andere moord’. Hij kreeg geen
bevestiging.
Sokolov wees zijn vriend erop dat er nog een tweede getuige was geweest, ene Grünwald,
een oude man die als amateur-schilder portretten maakte.
Deze had van de moordenaar ook zo’n portret gemaakt, dat een zekere gelijkenis met
Lev vertoonde. Vreemd genoeg vertoonde het tweede portret dat de man had getekend
overeenkomsten met Sokolov zelf . Dit soort informatie interesseerde Lev wel, dat was
duidelijk, maar hij ging er rustig mee om, alsof het hem niet echt aanging.
Lev zette Sokolov onder druk terwijl hij in de ziekenkamer een van zijn geliefde, dure
sigaren rookte. Hij maakte Sokolov duidelijk dat hij de aangewezen persoon was om de moord te plegen. Als vriend kon Lev hem vertrouwen en bovendien had Sokolov, die in het
ziekenhuis geacht werd te verblijven, een uitstekend alibi.
Lev bood hem geld, vijfhonderdduizend dollar, waarop Sokolov ontbrandde.
Lev wilde hem dus gewoon betalen als een huurmoordenaar. Hij weigerde het geld;
hij weigerde ook om de moord te plegen. Lev chanteerde hem, gaf aan dat hij door zijn
weigering de toekomst van zichzelf, die van zijn ex-vrouw en dochter en van zijn nieuwe
vriendin op het spel zette. Sokolov wist dat hij, na de ramp met de raket, de vijf jaar
ballingschap in Tomsk en zijn periode van dronkenschap in Tel Aviv, niet voldoende
spankracht zou hebben om er ooit nog bovenop te komen als hij nu alles verloor. Zijn
salaris was inmiddels 8000 dollar per maand en zou met de opening van het nieuwe kantoor
van November Enterprises stijgen tot 12.000.
Toen Tanja en Emma op bezoek kwamen was hij nogal afwezig.
Vroeg in de nacht verliet Sokolov het ziekenhuis, ondanks de pijn die hij voelde bij
elke stap die hij zette. ‘Hij deed het voor Lev, voor Tanja, voor Natasja, en als de
daad net zo absurd was als de gedachte eraan dan zou hij ermee kunnen leven. Dit moest zo
blijven. Als hij er later aan terugdacht dan moest het net zo werkelijk zijn als een
nachtmerrie.’
Sokolov vond de auto op de plek die Lev hem bij zijn tweede bezoek van die dag had
aangeduid. Erin lagen het pistool en het koffertje met springstof. Daarnaast lagen de
handschoenen die Lev ooit van Sokolov had gewonnen. Was dit als grap bedoeld of als teken
van hun vriendschap?
De man die Sokolov moest vermoorden kende hij. Het was David Koeznadze, de man die
onbetrouwbare vliegtuigonderdelen leverde en voor wie Sokolov niet had willen werken.
Kennelijk deed hij ook in beveiligingsapparatuur en in chantage. Dat laatste zou hem nu
fataal worden. Op het wachtwoord ‘een assistent van meneer Grünwald’ werd Sokolov binnengelaten. Hij beging de vergissing niet meteen te schieten. Tijdens een kort gesprek smeekte Koeznadze om genade. Hij had Grünwald toch niets misdaan. De naam Lev Lezjawa betekende wel iets voor Koeznadze, maar hij zei dat hij hem niets had misdaan. Sokolov aarzelde tot Koeznadze snel een pistool uit een kast pakte en op hem vuurde. De kogel trof het koffertje met explosieven en werd daarin gestopt. Daarna vuurde Sokolov meedogenloos tweemaal. De opdracht was nu om het huis te vernietigen door het tijdmechanisme van de explosieven in te schakelen.
Nu de koffer was geraakt, besloot Sokolov tot een inspectie van het mechanisme. Daarbij
ontdekte hij dat er een fout was gemaakt. Het was voor Sokolov duidelijk dat een
methodisch, wetenschappelijk mens als Lev nooit per ongeluk zo’n fout had kunnen
maken. Lev had hem ook willen vermoorden! Of niet soms? Hij twijfelde en wilde naar Tanja
gaan om haar alles op te biechten, maar ook om haar geruststellende woorden over Lev te
horen. Zij zou zeker een verklaring hebben waaraan Sokolov nog niet had gedacht.
Hij reed door het doodstille en verduisterde Tel Aviv dat in afwachting was van de
Scud-raketten uit Irak. Hij had pijn. Buiten zijn appartement waar Tanja en Emma
verbleven, zag Sokolov een uitgedrukte sigaar die als het ware de signatuur van Lev droeg.
Hij draaide zich om, zocht en vond de auto van Lev en monteerde de springstof.
‘Sokolovs onderlijf stond in brand, zijn geslacht leek open te barsten en leeg te
lopen, en toen hij vanuit de duisternis van de portiek naar het flatgebouw keek, zag hij
dat Lev naar buiten kwam.’
Toen Sokolov net terug was in het ziekenhuis klonk het luchtalarm en werden ambulante
patiënten opgeroepen zich met hun gasmaskers naar de luchtdichte kamer te begeven.
Natasja vierde haar verjaardag op het dakterras van het Carlton Hotel in Tel Aviv.
Dat was een dure grap, maar Sokolov kon het betalen. Bij het aangaan van het
partnerschap in November Enterprises hadden Lev en hij een wederzijdse levens -
verzekering afgesloten. Sokolov was nu rijk. Het bedrijf floreerde . Tanja en Irina
zouden nooit vriendinnen worden, maar ze kenden samen een solidariteit zoals die alleen
tussen Russische immigranten kon bestaan. Naum Katz, de inspecteur die Sokolov intensief
verhoord had na de nacht waarop de eerste Scud-raketten Tel Aviv getroffen hadden, was
bijna een huisvriend geworden. De enige belemmering was dat Sokolov nog steeds een
verdachte was. De nacht dat Koeznadze was vermoord en waarin Lev was opgeblazen, was ook ene Grünwald om het leven gebracht. Dat was de tweede getuige van de moord die Sokolov in zijn dronken periode had aanschouwd. Katsz kon het idee niet van zich afzetten dat er een verband was tussen die moorden, maar ging daar gemoedelijk mee om .
Sokolov begreep dat Lev de tweede getuige het stilzwijgen had willen opleggen.
Het motief voor de moord op Koeznadze was hem onduidelijk . Belangrijker dan een
verklaring daarvoor, was zijn gouden toekomst in Israël. The sky is the limit.
Misschien zou hij wel eens met een Shuttle, een ruimtebus, door de atmosfeer en de
stratosfeer een ruimtereisje maken. In zijn kantoor werd al gewerkt aan het ontwerp voor
zo’n ruimtevaartuig. Hij wilde het aan de NASA voorleggen.
Analyse en interpretatie
Titel: ’De Ruimte van Sokolov’ slaat op de vacuümruimten waar Sokolov op
gepromoveerd is. Ook staat ‘De Ruimte van Sokolov’ voor de ruimten waarin
Sokolov is, als hij helemaal weg van de wereld is als hij enorm veel wodka heeft gedronken.
Motto: Niets zult ge zien in de eeuwige lege verte,
De stap niet horen die ge doet,
Geen steunpunt vinden voor uw voet
Goethe, Faust
‘Geloof je niet dat God alles ziet?’
‘God is een luxe die ik me niet kan veroorloven.’
Woody Allen, Crimes and Misdemeanors
Opdracht: Voor Jessica (Durlacher)
Genre: Psychologische Thriller (met historisch kader)
Thema: De levensomstandigheden van de Russische Joden in Israël.
Het verhaal laat zien dat Russische immigranten erg veel moeite krijgen met het vinden van een baan in Israël, ook al heeft Sokolov (in dit geval) nog zo’n goede opleiding gehad
in Rusland.
Motieven
- Band met Joods traditie
De familie van Sokolov verbergt het Joods-zijn voor de wereld uit angst en schaamte
- Vriendschap tussen recht tegenover elkaar staande mensen
Sokolov en Lev zijn juist vrienden omdat ze zo verschillend zijn. Ze hebben elkaar
nodig.
- Verslaving aan Alcohol
- Eenzaamheid
- Principieel zijn in een corrupte wereld
- Ruimtevaart
- Liefde
Verhaallagen
- Gebeurtenissen laag: Thriller
- Thematische laag: De band met Joodse tradities
Opbouw: De roman is opgebouwd uit 3 delen en elk deel is opgebouwd uit genummerde
hoofdstukken. Het eerste deel gaat over Sokolov in zijn flat in Israël waar hij steeds
verder aftakelt. In deel 2 wordt Sokolov gevonden door zijn vriend Lev. In deel 3 begint
Sokolov steeds meer na te denken over de vriendschap met Lev.
In de hoofdstukken wisselen het heden en het verleden af.
Structuur: De gebeurtenissen in het heden wisselen af met de gebeurtenissen in het
verleden. Zo krijg je een goed beeld van de vroegere vriendschap tussen Lev en Sokolov.
Het boek begint in medias res en heeft een gesloten einde.
Personages:
Sasja Sokolov: (Blz 337)
"Misschien was hij zo krampachtig principieel omdat hij zijn vermogen tot verraad
in bedwang moest houden en dat was iets dat door Lev werd herkend. Lev bracht het aan de
oppervlakte; In feite was Sokolov dezelfde schoft als zijn vriend, met dien verstande dat
Lev openlijk en direct op zijn doelen joeg en Sokolov eerst zelfkastijding onderging.
Sokolov was principieel omdat hij bang was voor zijn eigen bandeloosheid, zoals z’n
drankgebruik aantoonde, en een kunstmatig korset van regels en wetten gaf zijn gedrag de
stevigheid die niet door zijn natuur kon worden verschaft" (blz 37)
"Ondervragingen waren de valstrikken in zijn leven. Als hij tegenover een
autoriteit zat, werd Sokolov overmeesterd door angst dat de ontmaskering nabij was".
Hieruit blijkt dat hij behoorlijk zenuwachtig en onzeker kan zijn.
Sokolov voelt zich geen echte Jood. Ook voelt hij geen echte band met Israël.
Lev Lezjawa: Lev wil alles uitproberen en doet dat ook. Hij zoekt grenzen op en
ontwikkelt een cynisme waartegen Sokolov maar één keer bestand is, namelijk als hij Lev
met auto en al opblaast. Daarvoor wist Lev Sokolov steeds te verleiden.
Lev’s Georgische familie is een soort mafia-clan.
Zowel Sokolov als Lev zijn erg intelligent. Ze hebben allebei aan de raket de Oktjabr
gewerkt.
Tijd: Het verhaal speelt zich af in Israël en Rusland. In het vertelheden (Israël) is
het rond 1991 (de Golfoorlog). Rusland komt alleen aan de orde als Sokolov herinneringen
aan zijn jeugd ophaalt en als beschreven wordt hoe er aan de raket de Oktjabr gewerkt is
en hoe de ramp is ontstaan.
Tijdsverloop: Het verhaal in Israël speelt zich af in enkele maanden. Er komen
regelmatig flash-backs voor. In die flash-backs worden Sokolov’s jeugd en het werken
aan de raket beschreven. In zijn jeugd ontstond de vriendschap tussen Sokolov en Lev.
Perspectief:
De ruimte van Sokolov is een personaal vertelde roman. Het perspectief lijkt bij
Sokolov te liggen, maar dat is niet helemaal het geval. De gedachten van Sokolov leer je
alleen kennen via het medium van de verteller. De echte beweegredenen van Sokolov blijven
impliciet. Daardoor is er een behoorlijke afstand tussen lezer en romanpersonage.
Ruimte: Het vertelheden speelt zich voornamelijk af in Israël, Tel Aviv. Sokolov en
Lev maken eenmaal een reis naar de’Westbank’ als ze de lokatie van de nieuwe
fabriek bekijken. De beschrijving van Tel Aviv is nauwkeurig. Er worden ook straatnamen en
namen van de wijken gebruikt. De ruimtelijke beschrijving van Moskou, Tomsk en Kaliningrad is minimaal.
Taalgebruik en stijl:
De Winter heeft een vlotte manier van schrijven. De zinnen zijn niet moeilijk. In dit
boek worden de ruimtes zeer goed beschreven. Ook schrijft hij het verhaal in een
historisch kader. Doordat het verhaal erg realistisch lijkt, wordt het thriller-effect
versterkt. Hij schrijft vaak over joods mensen. Het verhaal heeft een ‘’happy
end’’.
Achtergrond Informatie:
Tekstbeleving:
Onderwerp: Het onderwerp beviel mij zeer. Ik kon het erg waarderen dat er soms passages
in voor kwamen met meer technische gegevens dan echt literatuur. Ik had dat nog nooit in
een boek gezien. Het thema zelf had ik ook nog nooit in een ander boek gezien.
Plot: Ondanks de vele pagina’s heb ik het boek toch redelijk snel uitgelezen. Het
verhaal werd niet snel saai door de vele gebeurtenissen. Het einde is ook zeer goed
gekozen naar mijn mening.
Bouw: Het verhaal is goed in elkaar gezet. Door terugblikken naar het verleden kom je
steeds meer te weten over het karakter van de personen,
Personages: Ondanks dat Sokolov niet echt een realistisch personage is,
begint hij echt voor mij te leven. Ik hoopte echt dat het beter zou gaan met Sokolov, een
fictief persoon! Sokolov is echt een sympathiek personage En aan Lev kreeg ik steeds meer
een hekel. Het verwonderde mij dat deze twee karakters vrienden konden zijn en ik kon me daarom ook goed voorstellen dat Sokolov Lev uiteindelijk heeft vermoord.
Stijl: Het taalgebruik van De Winter is erg modern. Ook daardoor leest het verhaal
makkelijk. Hij gebruikt vele, korte dialogen en geen onnodige beeldspraak.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen