Boekverslag : Simon Vestdijk - Ivoren Wachters
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2004 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2004 woorden.
Bibliografische gegevens:
Titel:
S. Vestdijk, Ivoren wachters. 20e druk. Amsterdam, 1986.
Jaar van verschijnen:
1951
Biografische gegevens schrijver:
Geboren in Harlingen in 1898. Na een studie medicijnen werkzaam als scheepsarts. Na
1932 alleen schrijver. Hij was lid van literair tijdschrift Forum, medewerken van o.a. Het Parool en het NRC.
Tijdens de oorlog was hij gijzelaar in Sint-Michielsgestel. Hij woonde voornamelijk in
Doorn. Hij heeft een groot oeuvre, maar hij kreeg een depressie na ieder boek.
Hij kreeg de PC Hooftprijs in 1950, de Constantijn Huygensprijs in 1955, Prijs der
Nederlandse Letteren in 1971, eredoctor van de universiteit van Groningen in 1964.
Hij stierf in 1971 in Utrecht.
Genre:
Psychologische roman
Samenvatting:
Op een zonnige septembermorgen koopt Philip Corvage, leerling van 6A van de
gymnasiumafdeling van het Stedelijk Lyceum, in een groentewinkel okkernoten (door hem
‘hersenvoedsel’ genoemd) en twee repen. Hij heeft weinig geld bij zich en als hij zich er
met smoesjes niet uit kan redden, zet hij het op een lopen. Op veilige afstand kraakt
Philip zoals gewoonlijk een noot tussen zijn tanden, met als gevolg dat er een aangevreten
kies met de bast naar buiten komt. Hij ontmoet twee schoolvrienden en een klasgenote, Elly
Temminck. Ze zijn benieuwd naar het nieuwe sonnet dat hij aan het schrijven is en dat hij
Morgen, als de nieuwe leraar Nederlands komt opdagen, voor wil lezen. Als hij vast een
proeve van deze "Rouwklacht om zijn gebit" ten beste geeft, wordt hij door
razende kiespijn overvallen. Elly neemt hem mee naar de dichtstbijzijnde tandarts, L.P.
Brandt.
Deze neemt het in de wachtkamer afgemaakte sonnet minzaam als betaling in ontvangst, na
naam en adres van de voogd van Philip te hebben genoteerd. hij vult de pijnlijke kies
zonder verdoving.Die avond eet de zus van oom Selhorst, Philips grimmige voogd, mee. Oom
weigert te praten over die luiwammes, die altijd Latijnse citaten in het rond strooit en
tot overmaat van ramp zijn gebit opzettelijk vernielt met noten en snoep. Vroeger was hij
dol op die jongen, maar nu ziet hij slechts het gezicht van Philips vader in hem terug.
Daar deze hem en zijn zus heeft opgelicht, ziet hij de laatste jaren alleen nog
maar slechte karaktertrekken in zijn pupil. Vandaar zijn antipathie, die elke keer als
hij naar de blonde, slanke en welgemanierde Philip kijkt, verhevigd wordt. Tijdens het
eten schiet Selhorst weer uit zijn slof en stuurt Philip naar zijn kamertje. De in stilte
verliefde, maar getrouwde dienstbode Nel, brengt hem daar zijn avondeten. Daarna bekijkt
Philip een foto van het lichtzinnige, ironisch kijkende gezicht van zijn vier jaar
daarvoor gestorven vader. Zijn moeder stierf toen hij zeven was, waarna hij bij oom
Selhorst in huis kwam.
Het is maandagmorgen en de pas afgestudeerde, briljante neerlandicus Frits Schotel de
Bie (Philip heeft al een bijnaam bedacht: Schotel met Schol.) wandelt met zijn verloofde,
de bibliothecaresse Lida Feltkamp, naar het lyceum, waar vandaag zijn betrekking begint.
Hij is een bijzonder met zichzelf ingenomen type en twijfelt er niet aan dat hij zijn
eerste dag als leraar zonder problemen zal doorstaan.
Hij bereidt een proefschrift voor over van Jan van Boendale. Zijn moeder is er erg op
gesteld dat hij promoveert tot doctor in de letteren. (Frits heeft een erg sterke binding
met zijn moeder.) Lida is zeer geïnteresseerd in alles wat met school te maken heeft.
Frits stuurt haar echter weg voordat ze rector Hovenius heeft gezien. Zijn welkomstgesprek
vindt Frits achteraf zonde van zijn tijd. Hij vindt dat de rector te veel Latijnse termen
erdoorheen gooit. In de leraarskamer wordt hij op de hak genomen. De leraressen Lenstra en
Van Leeuwen houden een onbegrijpelijke dialoog en de zeer intelligente leraar Fernaud doet
expres zo vulgair mogelijk. Ondanks zijn irritatie hierover verloopt zijn eerste les in
klas 6A over Justus van Effen, die toch vrij saai is, uitstekend. Totdat vlak voor het
einde van de les zijn blik valt op de honende grijns van een jongen met een werkelijk
totaal verrot gebit. Dit irriteert hem buitengewoon en hij valt uit tegen de jongen, met
het bevel zijn "afgebrande kerkhof" een beetje voor zich te houden. Omdat hij
vermoedt dat hij iets te ver is gegaan, bespreekt hij het geval met zijn vriend collega
Karsten en later met de rector. Hij hoort dat hij het tegen een intelligente, gevoelige en
zelfs dichtende jongeman heeft gehad, waar hij verder maar geen aandacht aan moet schenken. De leerlingen, onder aanvoering van Elly, vinden de uitval echter te belachelijk en halen Philip over om excuus te vragen van Schotel de Bie, maar hij voelt zich niet in het minst
beledigd. Na schooltijd pocht Frits tegen Lida over zijn successen, maar Karsten, die er
bij is, vertelt ook iets over de botsing met "de dichter". Dit brengt Frits weer
uit zijn humeur. Lida is gefrustreerd dat ze buiten het schoolleven wordt gehouden.
Philip kan het heel goed vinden met Nel. Hij heeft een gedicht voor haar gemaakt, waar
haar man nogal bezwaar tegen heeft. In het bijzonder de woorden 'kus' en 'zwanger' staan
hem niet aan. Nel vraagt Philip geen gedichten meer voor haar te schrijven, maar ze laat
wel merken dat ze op hem gesteld is.
Die avond is oom Selhorst opvallend mild gestemd. Hij heeft Philips chaotische kamer op
orde laten brengen en als zijn kerstrapport voldoende is, zullen ze maar weer iets aan
zijn gebit laten doen. Voorwendend dat hij even naar een leraar moet om uitleg over de les
te vragen, gaat Philip de deur uit. Hij belt aan waar hij Schotel de Bie heeft zien
binnengaan. Het blijkt het huis van Lida te zijn. Ze gaan samen naar de woning van Frits
en onderweg krijgt ze het verhaal over de belediging te horen. Philip vertelt haar dat hij
eist dat Schotel zijn excuses aanbiedt. Frits weigert Philip te ontvangen. Lida kiest de
partij voor Philip en samen wandelen ze, Lida na een ruzie met Frits, weer terug. Philip
vertelt dat hij zich eigenlijk helemaal niet beledigd voelt. Ze spreken verder nog over de
schooltijd van Lida: ze moest van de HBS af om haar moeder te helpen. Toen ze 21 werd,
ging ze op zichzelf wonen; ze kreeg een baan als bibliothecaresse. En Philip vertelt
waarom bijna niets hem kan kwetsen, zijn oom scheldt altijd op zijn vader en Selhorst
verwijt hem dat hij precies op zijn vader lijkt. Lida vindt dat hij daar tegenin moet gaan
en laat hem dat beloven (voornamelijk de toespelingen over het oplichter-zijn van zijn
vader), nadat ze hem een lange kus op de mond heeft gegeven, waar Philip erg van
ondersteboven is.
Als hij thuiskomt, vertelt Nel hem dat Selhorst hem onmiddellijk wil spreken. Selhorst
heeft een brief gekregen van de tandarts, waarin het verhaal over het sonnet staat.
Selhorst wordt kwaad en gaat weer op zijn vader schelden, dit bezorgt Philip een aanval
van blinde drift en hij probeert Selhorst te wurgen. Op dat moment krijgt Selhorst een
beroerte, maar Philip denkt dat hij hem vermoord heeft. Nel komt binnen en stelt Philip
gerust: hij heeft de oude man niet vermoord. Zij stuurt hem naar de dokter en naar zijn
tante en drukt hem op het hart, niets over zijn aandeel in het ongeval te vertellen, hij
heeft gewoon een beroerte gehad. Als hij de deur uit is, pakt Nel een zware wandelstok en
geeft Selhorst een harde klap op zijn hoofd.
Buiten komt Philip tot rust. Zijn schuldgevoelens nemen af, maar de angst om verder te
moeten leven zonder Selhorst neemt toe. Hij wil niet bij zijn tante wonen. Hij gaat naar
Lida, met wie hij denkt openlijk te kunnen spreken. Hij wil haar verantwoordelijk stellen,
maar zij vindt dat hij overdrijft. Ze barst in lachen uit, als hij haar vraagt om samen
met hem te vluchten. Philip gaat gekrenkt weg en blijft overtuigd dat haar kus hem tot de
daad heeft aangezet. Hij loopt langs de tandarts en gooit een gulden met een briefje naar
binnen: 'Dit geld, langs de weg van geweld en onrecht verkregen, moet u ten verderve
zijn'. Philip klopt aan bij Nel, die inmiddels naar huis is gegaan. Ze vertelt dat de
dokter geen sporen van wurging heeft geconstateerd. Piet, de man van Nel, komt dronken
thuis en verdenkt Nel al enige tijd van overspel met Philip. Nel vertelt het geval van de
beroerte aan Piet, maar verzwijgt de klap met de wandelstok. Ze drinken samen nog wat en
dan zegt Nel dat Piet Philip maar naar huis moet brengen, anders loopt hij nog ergens een
gracht in. Piet en Philip gaan naar buiten en Piet vertelt Philip dan dat Nel hem
aangegeven heeft bij de politie, geschokt hoort hij de leugen aan, want nu moet hij toch
vluchten. Buiten de stad mindert Piets auto vaart en Piet duwt Philip het kanaal in.
Dinsdagochtend hoort Schotel de Bie van de rector dat Philip Corvage zelfmoord heeft
gepleegd. Het is natuurlijk niet duidelijk of dat door de belediging van Frits kwam. Een
telefoontje brengt hen het nieuws dat Philips oom van schrik is overleden. Schotel de Bie
is erg geschrokken en vertelt 6A dat het hem erg spijt van de belediging. Na schooltijd
gaat hij bij Lida langs, ze is vertrokken, ze heeft een brief achtergelaten waarin staat
dat ze is gaan studeren en dat ze vindt dat Frits niet bij haar past.
De epiloog eindigt met de neergang van de snel ouder en krommer wordende Schotel de Bie,
die nog wel een saai proefschrift schrijft, maar sociaal gezien een buitenstaander blijft.
Zijn collega's vinden hem zielig. Over Philip Corvage wordt nog steeds gesproken: Fernaud
oppert de mogelijkheid dat Philip helemaal geen zelfmoord heeft gepleegd, omdat zoiets
helemaal niet in zijn karakter lag. Karsten meent ook, dat Philip eerder een gedicht zou
maken dan in het water zou springen als iets hem dwars zat, maar men besluit de zaak
verder maar te laten rusten.
Titelverklaring:
De titel is ontleend aan het sonnet dat Philip heeft geschreven om de tandarts te
betalen. Met de 'ivoren wachters van het maagdarmkanaal' bedoelt hij zijn gebit, dat
uiteindelijk tot zijn ondergang leidt. De tandarts zegt nog dat het beter ‘emaille wachters’
of ‘glazuren wachters’ had kunnen zijn.
Ruimte:
Plaats van handeling:
middelgrote stad in Nederland
Structuur:
Het verhaal doet sterk denken aan een klassieke tragedie. Philip is een tragische held
die ten ondergaat aan zijn goede bedoelingen.
De eenheid van tijd: het belangrijkste gebeurt binnen één etmaal.
De eenheid van plaats: alles speelt zich af in een Hollandse stad.
De eenheid van handeling: alles hangt samen met de ondergang van Philip.
Vijf bedrijven:
- proloog (1/5)
- verwikkeling (6/12)
- confrontatie (13/18)
- afwikkeling (19/23)
- epiloog (24/25)
Vertelperspectief:
Auctoriale verteller
Motieven:
Leidmotief:
- jeugdige overmoed tegenover de bezonnenheid van de ouderen.
- relatie pleegvader-pleegkind.
- wraak.
- Philips gebit.
- Okkernoten
Literair-historisch motief:
Ivoren Wachters is geënt op het Orestesmotief, dat we aantreffen in klassieke
tragedies. Clytaemnestra, de moeder van Orestes, heeft samen met haar minnaar Orestes'
vader vermoord als wraak voor de offerdood van Iphigeneia. Orestes, gesteund door zijn
zuster Electra, neemt wraak en doodt zowel zijn moeder als haar minnaar.
Philip is Orestes. Hij heeft respect voor zijn vader die hij nauwelijks gekend heeft.
De Clytaemnestra-figuur wordt vertegenwoordigd door oom Selhorst: voor Philip de vervanger van zijn moeder. Bij de 'moedermoord' krijgt Philip hulp van de dienstbode Nel, die
Selhorst doodslaat. Zij is dus Electra.
Thema:
De ondergang van een begaafde en intellectueel zelfbewuste adolescent.
Verhaalfiguren:
Philip is de hoofdfiguur; naast hem treffen we drie vrouwen die positief tegenover hem
staan: Elly Temminck, Lida en Nel. Er zijn drie, negatieve, mannelijke nevenfiguren:
Schotel de Bie, Selhorst en Piet. De rector is een soort tussenfiguur. Hij is op Philip
gesteld (zijn beste leerling Latijn), maar hij kent ook zijn zwakheden. Philip mag de
rector ook => hij heeft de Latijnse citaten van hem overgenomen.
Philip is 19; hij zit in de hoogste klas van het gymnasium; hij is dichter en strooit
met Latijnse citaten; hij heeft een heel slecht gebit. Op zijn zevende is zijn moeder overleden.
Oom Selhorst heeft hem opgevoed. Zijn vader heeft geknoeid met geld en Selhorst maakt hier
later toespelingen op. Philip kan daar niet tegen. Philip is een round character.
Selhorst heeft Philip opgevoed; in het begin ging dat goed, later ergert hij zich aan
alles: citaten, Philip smijt NIET met deuren, zijn gebit; als Philip een keer een
dubbeltje steelt, weet hij het: Philip is ook een oplichter. Oom Selhorst is een type.
Schotel de Bie is zelfingenomen, eigenwijs en hij houdt van redeneren; briljant, maar
niet goed in het menselijk contact; zelfs voor Lida heeft hij geen echte belangstelling; zijn moeder heeft veel invloed op hem. Schotel de Bie is een type.
Lida wil alles over de school weten; Frits wil dit niet en dit is de aanleiding tot het
verbreken van hun relatie. Lida is een flat character.
Nel is in voor andere mannen. Nel is een flat character.
Piet: jaloers, achterdochtig, wraakzuchtig. Piet is een flat character.
Stijl:
zeer verzorgde woordkeuze, lange zinnen, niets staat vast.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen