Boekverslag : Jos Vandeloo - De Vijand
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2228 woorden.

Beoordeling door Ornée & Vermeer Tekstbureau



Samenvatting

Het verhaal speelt zich voornamelijk af op het platteland, in een schuilbunker, van een Belgisch grensdorpje. Tevens speelt het verhaal zich af in het korenveld bij het dorpje, waar vier Amerikaanse militairen zich gevestigd hebben. Ze moesten uitkijken naar mogelijke aanvallen van Duitse troepen. Het verhaal speelt zich af rond het eind van de Tweede Wereldoorlog, omdat de Duitsers vanaf dat moment onder druk werden gezet door de geallieerden. In het boek wordt verteld dat het dorpje bezet wordt door Duitse troepen en dat ze door Amerikaanse militairen in de gaten gehouden worden. Ook is in het boek de hongersnood onder het gezin minder geworden, waardoor je weet dat de oorlog al bijna tot zijn einde gekomen is.

De Amerikanen zijn dicht bij het dorp en de Duitsers verzetten zich nog. De dorpsbewoners vluchten naar een schuilplaats, terwijl het de hele tijd door regent. De ondergrondse schuilplaats is gegraven door de mannen uit het dorp.

Ze schuilden daar in totaal twee dagen. Tijdens het verhaal denkt de hoofdpersoon, een vijftienjarige jongen, vaak aan Bea en hij troost haar als ze bang is. Hij is verliefd op Bea, maar wil pas iets met haar beginnen als ze wat ouder en rijper is. De tweede dag wordt er gevochten, maar op een doodstil moment loopt er iemand over de schuilplaats en kort daarna horen ze een schot. Degene die op wacht staat bij de ingang gaat met de vader van de vijftienjarige jongen kijken en ze zien dat een jonge Duitse soldaat is neergeschoten. De gewonde soldaat wordt in een oud huisje gelegd en af en toe gaan de vaders bij hem kijken en verzorgen hem dan. Ze willen hem eigenlijk naar een veldhospitaal van de UUN van de legers brengen, maar er is op dat moment geen mens te zien. Wanneer de Duitser dood is, blijven ze in de schuilplaats, totdat een Duitse soldaat de ingang plotseling opent en ze uit de schuilplaats moeten komen. Ze worden verdacht van de moord op de Duitse soldaat en de mannen worden daarom afgevoerd.

Na zes weken gaat de vijftienjarige jongen naar het kamp van vier Amerikaanse soldaten, want hij heeft in die tijd vriendschap met ze gesloten. Deze dag gaat hij op bezoek bij Paps, die in de wachttoren zit. De vijftienjarige jongen mag met een verrekijker de omgeving bekijken en hij ziet een meisje naar het kamp toe rennen. Als het meisje wat dichterbij is, ziet hij dat het Bea is. Wanneer hij naar huis gaat besluit hij Karl nog even gedag te zeggen in zijn tent. Daar ziet hij Karl en Bea met elkaar vrijen. De jongen schrikt hier natuurlijk erg van, omdat hij namelijk op Bea verliefd is.

Karakterisering van de hoofdpersoon

De hoofdpersoon in dit verhaal is een vijftienjarige jongen, van wie de naam niet bekend is.

Hij is vijftien jaar, omdat hij vertelt dat hij nog even wil wachten voordat hij met Bea verder wil gaan. Hij is nog te jong om een relatie met haar te beginnen. Hij is heel stil en denkt meer dan dat hij zegt. Zijn karakter ontwikkelt zich vanaf het begin tot aan het eind van het verhaal. Hij leert veel door de Amerikaanse soldaten, zoals het bewaken van een gebied en de Engelse taal. Hij is ook verliefd op Bea ,dat aan het einde van het verhaal wordt versterkt. Hij is heel beleefd tegen de militairen, om zo wat eten en drinken te krijgen. Hij is streng opgevoed door zijn ouders, die hem precies hebben geleerd hoe je je tegenover soldaten moet opstellen. Hij moet bijvoorbeeld nooit tegen de militairen zeggen, dat ze het arm hebben thuis, want dan zouden zijn ouders zich schamen tegenover de Amerikanen die het goed hebben.

Hij is gehoorzaam, want hij luistert naar de soldaten en hij luistert naar zijn ouders, die hem soms wat meegeven voor de soldaten, zoals dekens.



Thema

Het thema van het verhaal is vertrouwen. De jongen wordt verliefd op Bea. Hierdoor wordt hun vriendschap beter en praten ze veel met elkaar. Als ze slapen in de schuilplaats, dan liggen ze ook dicht bij elkaar, omdat ze elkaar kunnen vertrouwen en om warmte bij elkaar te zoeken. De jongen raakt ook bevriend met de Amerikaanse militairen en krijgt eten en drinken mee voor thuis, hij vertrouwt ze. Hij praat ook veel met ze en zo heeft hij toch vrienden tijdens de oorlog. Hij ziet echter op een keer één van de Amerikanen met Bea vrijen, waardoor hij het vertrouwen in hen kwijtraakt. Ook vertrouwt hij het Duitse leger niet, omdat zij iedereen de schuld geven, ze geven bijvoorbeeld zijn vader de schuld dat hij een Duitse soldaat heeft gedood. Hierdoor wordt hij opgepakt samen met de andere vaders.

Een ander thema dat het boek karakteriseert is oorlog. Het verhaal speelt zich af tijdens de Tweede Wereld oorlog. In deze tijd was het voor de bevolking moeilijk in leven te blijven. Er werd fel gevochten tussen het Duitse leger en de geallieerden en voedsel was er nauwelijks te krijgen. Jos Vandeloo laat op een sobere manier zien, hoe men in die tijd overleefde en hoe men de dagen doorbracht. In het voorwoord zegt hij dan ook 'Voor de vrienden van vroeger', waarmee hij aangeeft dat hij de oorlog niet vergeten kan en dat het nooit vergeten mag worden.



Op een gegeven moment wordt een Duitse soldaat neergeschoten en die ligt vlakbij de schuilplaats van de ondergedoken mensen, waaronder de vijftienjarige jongen. Deze soldaat wordt weliswaar door de vaders geholpen, maar hij komt toch te overlijden. Doordat de Duitse soldaat wordt neergeschoten, worden de mensen die onderdoken zaten, opgepakt. Het Duitse leger dacht dat de vaders de Duitse soldaat hadden gedood. Door het overlijden van de soldaat worden de vaders meegenomen door het Duitse leger.



Titelverklaring

De titel 'De vijand' heeft zowel een letterlijke als een figuurlijke betekenis.

Letterlijke betekenissen:

- De vijand was het Duitse leger en zijn soldaten, omdat zij degenen waren die met de oorlog begonnen en de macht wilden hebben over de gehele wereld.

- De Duitse soldaten die de schuilplaats ontdekten waren ook de vijand, omdat ze de vaders meenamen.

- De vijand was ook Karl, die met Bea vree, op wie de jongen verliefd was.

- De vijand kan ook de gewonde soldaat zijn, die ervoor zorgde dat de Duitse soldaten hun vaders oppakten.

Figuurlijke betekenissen:

- De vijand was de oorlog die teisterde over de mensen in de schuilplaats.

- De vijand was de hongersnood die tot aan het einde van de oorlog een grote rol speelde.



Voorwoord:

'Voor de vrienden van vroeger'



De gebeurtenissen in dit verhaal kwamen vroeger bij veel gezinnen voor. Ze moesten schuilen voor de Duitsers en voor de bommen. Ze wilden het liefst dat de oorlog voorbij was. Deze 'vrienden' zijn de mensen die de oorlog ook meegemaakt hebben.







Het tweede voorwoord in het boek is:

'On entre en guerre, en entrant dans le monde' ('Men komt in oorlog bij het betreden van de wereld' ).

Voltaire, Epitre, XXXIV



Deze zin heeft te maken met de ontdekking van de schuilplaats door een Duitse soldaat.

De schuilplaats is 'de wereld' waarin de mensen zich verschuilen. De mensen zijn 'men'

die in oorlog komen wanneer ze ontdekt worden door deze Duitse soldaat. Ze willen niet meegenomen worden en verweren zich vervolgens tegenover de soldaten.



Motto:

'Als het regent moet ik altijd aan de vijand denken., zoals ook nu weer, nu het water in lange strepen neerstort, een koud, grauw gordijn over het land spant en alles roerloos, natglimmend op iets ligt te wachten.

Eeuwig op iets ligt te wachten'.



Tijdens de dagen waarin de mensen zich schuilen tegen de bommen en de Duitsers, regent het onafgebroken. Dit zegt het vijftienjarige jongetje ook in het verhaal. Hij werd er treurig van.

Met de regen wordt ook de vijand bedoeld die afwacht tot te kunnen toeslaan op slachtoffers en macht. Met de regen kan ook de gewonde soldaat bedoeld zijn. Hij is ook de vijand, die ligt te wachten op iets, op hulp.



Vertelwijze

Het verhaal heeft een ikverteller. Alles wordt gezien vanuit de ogen van een vijftienjarige jongen. Je leest hoe hij het einde van de oorlog beleeft en zo krijg je een duidelijke indruk over hoe iemand van vijftien over de oorlog denkt. Hij is verliefd op Bea en laat dit duidelijk merken door steeds over haar te fantaseren. Hij denkt bijvoorbeeld over hoe hij een relatie met haar zal krijgen over een paar jaar. Hij is vrij stil in het boek en vertelt bijna niets aan anderen. Hij praat vaak in zichzelf over anderen. Hij bepraat met zichzelf over hoe hij denkt over Karl, die bijna nooit iets zegt tegen hem en over Paps die hij erg aardig vindt. Je komt door de gedachten van de jongen te weten wat de karakters zijn van de Amerikaanse soldaten en hoe ze eruitzien. Het karakter is immers wel de mening van de jongen zelf, en je ziet de karaktereigenschappen van de soldaten vanuit zijn ogen.

Bijvoorbeeld wanneer de jongen Paps 'erg aardig begint te vinden', omdat hij steeds vaker door de verrekijker mag kijken.

Tijd

De tijd in het verhaal verloopt niet chronologisch. Het begin van het verhaal is in werkelijkheid het eind van het verhaal. Er is dus een flashback die tot het midden van het verhaal verteld wordt. De vriendschap met de Amerikaanse soldaten was pas begonnen, nadat de familie uit elkaar was gehaald en waarbij de mannen door Duitse soldaten waren

meegenomen. Eerst wordt verteld over de belevenissen met de Amerikaanse soldaten en daarna wordt verteld over het schuilen van de familie onder de grond.



De vertelde tijd in het verhaal is ongeveer zeven weken. De eerste vier weken gingen over het schuilen onder de grond en over het wegvoeren van de mannen door de Duitse soldaten. De laatste drie weken gingen over de vriendschap met de Amerikaanse soldaten die over het leger praatten en over hun geboorteland, waar alles mooi en groot was. De jongen in het verhaal zegt namelijk 'na twee weken ging ik terug naar de tent in het weiland'. Het ging meestal over een paar weken waarin dingen gebeurden en belevenissen werden meestal per dag samengevat.

Maatschappelijk aspect

Het maatschappelijk aspect in dit verhaal is vertrouwen. De jongen vertouwde de soldaten in het begin, maar naarmate het verhaal zich voortzette, krijgt hij steeds meer wantrouwen in hen. Eén van de soldaten ging aan de haal met Bea en weer een andere soldaat werd steeds onaardiger tegenover de jongen. Ook het vertrouwen van de Duitse soldaten tegenover de ondergedoken mensen was zeer weinig. Ze dachten namelijk dat de familie de Duitse soldaat had vermoord. Ook in het dagelijks leven is vertrouwen hebben in iemand een belangrijke factor geworden voor vriendschap. Men moet vertrouwen hebben in iemand die zijn plichten nakomt, en vertrouwen hebben in iemand van wie je iets verlangt of vraagt.



Genre

Het boek is een novelle, omdat het verhaal over één belangrijke gebeurtenis gaat, over de Tweede Wereldoorlog van een vijftienjarige jongen. Zijn familie werd ontdekt door Duitse soldaten en hij raakt bevriend met Amerikaanse soldaten en Bea. Het karakter van de jongen wordt verteld door de jongen zelf. Hij is verlegen en praat vaak in zichzelf. Hij is rustig en denkt vaak over mensen na, zoals de Amerikaanse soldaten. Zijn karakter ontwikkelt zich niet verder naarmate het verhaal vordert. Hij blijft nog even stil als ervoor en hij denkt vaak na over hoe de soldaten zich gedragen.

Het aantal personen dat meespeelt in het verhaal is ook gering. Er zijn in het verhaal vier Amerikaanse soldaten die de wacht moeten houden. Er is een familie die zich schuil houdt voor de Duitse soldaten en voor de vallende bommen. Ook is er een gewonde Duitse soldaat en een meisje, Bea, op wiede jongen verliefd is. Er zijn weinig personen in het boek, wat kenmerkend is voor een novelle.

Eigen mening

Ik vond het een mooi boek om gelezen te hebben, omdat je heel goed kunt meeleven met het denken en handelen van de hoofdpersoon. Het onderwerp is ook interessant en ik had er veel over nagedacht over wat ik in zo'n zelfde situatie als de jongen zo doen. Ikzelf zou het moeilijk vinden om zo'n oorlog te kunnen doorstaan, met weinig voedsel, vechtende soldaten en bijna geen spullen.

De opbouw van het verhaal is in het begin erg verwarrend, omdat twee verhalen verwisseld worden en zo krijg je een verkeerde indruk over hoe de jongen de oorlog doorstaat. Hij raakt pas nadat zijn vader is opgepakt, bevriend met de Amerikaanse soldaten. Naarmate je verder leest begint het een logisch geheel te worden, want in het begin wordt namelijk helemaal niets verteld over de vader van de jongen, deze blijkt dus opgepakt te zijn door de Duitsers.

De personages zijn goed herkenbaar. Tijdens het verhaal weet je precies over welke persoon het gaat. Omdat het verhaal vanuit de ikverteller is geschreven, lijkt het net alsof je het allemaal zelf meemaakt. De mensen in het verhaal reageren net zoals ieder mens zou doen en ik weet nu een heleboel meer over hoe de mensen zich gevoeld moeten hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Bronvermelding

- Jos Vandeloo, De vijand, 1962

- Internet pagina's: www.schrijversnet.nl

- P.G. van der Griffel, 'De vijand is naar mijn mening het beste boek ooit', NRC-Handelsblad, 12 juni, 1980
Andere boeken van deze auteur:

Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen