Boekverslag : Kristien Hemmerechts - Zonder Grenzen
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3104 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3104 woorden.
Indeling
De roman "Zonder grenzen" is voor het eerst uitgegeven in 1991 door De Arbeiderspers, Amsterdam.
Het boek telt 240 bladzijden en is ingedeeld in negen hoofdstukken. Een deel van de hoofdstukken staan in de derde persoon, het andere deel in de ik-vorm. Elk hoofdstuk wordt gezien vanuit een andere hoofdpersoon. Het perspectief ligt dus afwisselend bij alle hoofdfiguren. Hierdoor wordt het beeld van de lezer telkens verbeterd.
De titel van elk hoofdstuk heeft de naam van de persoon en de tijd waarin het zich afspeelt. Bijvoorbeeld: Emilia/Zomer 1978.
Het verhaal bestaat uit verschillende vertelvormen. Er zijn beschrijvende en beschouwende passages, maar ook brieven en telefoongesprekken komen voor. Deze fragmenten zijn belangrijke perioden uit het leven van de hoofdpersoon en ze worden chronologisch verteld. Wel bevatten ze enige flasbacks.
De fragmenten onderling worden in niet-chronologische volgorde achter elkaar gezet.
Het boek valt onder het genre liefdesroman, omdat het gaat over de liefde tussen verschillende mensen. Ook is het een omgekeerde huwelijksroman, omdat het over een gescheiden, uiteengevallen gezin gaat.
Motto
Het motto van het boek is: 'Voor Tine Libbrecht'. Het boek is waarschijnlijk geschreven in opdracht van Tine Libbrecht of het is aan haar opgedragen.
Hoofdpersonen
Doordat elke hoofdstuk uit het perspectief van iemand anders wordt gezien zijn er meerdere hoofdpersonen.
- Petra Josepha Sanders:(3) Ze is een gescheiden vrouw en moeder van een tweeling. Ze woont samen met haar dochter Emilia in Brussel in een huis tegenover het huis waar ze met haar ex-man heeft gewoond. Ze heeft een modezaak, waar het altijd hard werken is. Ze stamt uit een diplomatengezin en is geboren in Leopoldstad. Haar ouders zijn gescheiden. Ze is een "leeg" mens, daarmee bedoelt ze dat ze parasiteert op andere mensen en ze leeg zuigt in een wanhopige poging zichzelf te vullen. Dit doet zij bij haar ex-man.
- Victor Elias Elbergs:(1) Hij is de ex-man van Petra en de vader van de tweeling. Hij woont samen met zijn tweede vrouw Joëlle en zijn zoon Simon in Parijs. Hij studeerde geneeskunde, maar door een verkeersongeluk verliest hij twee vingers van zijn linkerhand en is gestopt met de studie. Hij is de zoon van een mijnwerker. Hij is het slachtoffer van Petra’s egocentrisme, maar hij heeft het zelf mede veroorzaakt. Hij kon zijn huwelijk niet redden en tegenover andere vrouwen faalt hij ook.
- Emilia Elbergs:(3) Ze is de helft van de tweeling Emilia en Simon, ze heeft een hele sterke band met haar broer Simon en mist hem heel erg, ze wil liever ook bij haar vader wonen. Ze is 13,5 jaar in het begin van het boek.
- Patricia de Someville de Richelieu, oftewel Hannah Prat:(2) Zij is geboren in een welvarende familie. Zij heeft echter geleidelijk haat tegen haar milieu ontwikkeld en leeft daardoor nu in een slooppand. Ze probeert zich door te bedelen, te stelen en zich aan mannen te verkopen te onderhouden.
Bijpersonen:
- Simon Elbergs: Hij is de broer van Emilia. Hij is de meest evenwichtige persoon in het boek. Hij trouwt, wordt vader en verdient de kost als onderwijzer in een Frans dorp.
- Joëlle: Zij is de vriendin van Victor, ze doet heel aardig tegen Emilia en Simon, en Simon noemt haar al gauw mama.
- Robert: Hij is Joëlles broer uit Mexico, die naar Belgie komt om zich medisch te laten onderzoeken.
Samenvatting
Hannah Prat/Winter 1968
Hannah Prat maakt tijdens haar studie kennis met een groep linksradicale activisten en ze breekt met haar welvarende familie. Ze leeft met Liddy, die aan drugs verslaafd is, Rollo, Sico en Tony in een kraakpand. Ze onderhoudt zichzelf door te bedelen en door prostitutie.
Op een dag krijgt ze voor de derde keer 100 frank van een man. Ze ziet zijn verminkte hand en beschouwt dit als een teken, ze gaat hem zien als een Messiasfiguur. Dit is dus Victor.
Ze zet alles op alles om hem nog een keer te zien. Pas na enkele weken slaagt zij erin zijn aandacht te trekken en ze maken een afspraak. Victor gaat met haar mee naar huis.
Hannah Prat/Winter 1968-1969
Victor is een vaste gast geworden bij Hannah. Hij wil een eind maken aan hun verhouding, omdat zijn relatie met Petra eronder lijdt. Op een dag suggereert Prat dat ze wel eens zwanger zou kunnen zijn.
Ze ontmoeten elkaar voor de laatste keer in het park, waar Emilia bij is. Emilia beschouwt het voorval als een geheimpje tussen haar en haar vader.
Victor/Nazomer 1969
Tot nu toe hadden mannen kleine rollen in haar boeken gespeeld, maar in "Zonder grenzen" is de man zelfs een van de hoofdpersonen.
Victor gaat vreemd met een van de moeders van de kinderen uit de klas van Simon en Emilia. Hij doet dit om Hannah te vergeten. Als zij hem verlaat schrijft Victor Hannah een afscheidsbrief. Daarin staat: "Ik heb twee bloemen van kinderen. Ik heb een prachtvrouw, vrienden en vriendinnen. Ik ben een gelukkig man."
Hij heeft besloten zijn buitenechtelijke verhoudingen voorgoed te beëindigen.
Petra/Herfst 1972
In het najaar van 1972 wordt het huwelijk tussen Petra Sanders en Victor Elbergs ontbonden. Toen ze trouwden in 1958 studeerde Victor geneeskunde. Twee jaar voor hij zou afstuderen kreeg hij echter een ongeluk, als gevolg waarvan hij twee vingers moest missen. Dat maakte abrupt een einde aan zijn gedroomde carrière.
In 1960 kregen ze een tweeling, Simon en Emilia. Drie maanden later was Petra opnieuw in verwachting, maar nu werd het kind, een jongetje, zes maanden te vroeg geboren om in leven te blijven. Met geld van haar vader begon ze een sjieke modezaak, terwijl Victor het huishouden deed. Meer en meer leidden ze ieder hun eigen leven en op den duur knoopte Victor intieme relaties aan met andere vrouwen in de buurt. Met Joëlle, een studente uit Parijs, was het echter serieus en toen zij van hem eiste dat hij met Petra zou breken, heeft hij dat ook gedaan.
Met de inboedel wordt ook de tweeling ‘verdeeld’. Emilia blijft bij haar moeder in Brussel, Simon gaat met Victor en Joëlle mee naar Parijs.
Emilia/Herfst 1973
Het is herfstvakantie en Emilia gaat naar Parijs om bij haar vader en Joëlle te logeren. Onderweg passeert zij de trein waarmee Simon naar Brussel gaat, voor een bezoek aan hun moeder.
In Parijs blijkt dat Victor inmiddels zijn studie weer heeft opgepakt en loopt stage bij een oom van Joëlle.
Emilia maakt de brief open die haar moeder voor Victor heeft meegegeven. Ze schrijft de brief opnieuw, maar nu met heel andere zinnen. Ze schrijft dat haar moeder Victor nog steeds mist. Als haar vader de brief leest heeft hij gelijk door dat Emilia heeft zitten knoeien.
Op een dag arriveert Joëlles broer Robert, die als ontwikkelingswerker in Mexico werkt.
Petra/Zomer 1976
Dit hoofdstuk bestaat uit vijf brieven die Petra aan Victor heeft geschreven. Allemaal hebben ze de rare eigenschap de ze nooit eindigen met een punt. In elke brief komt naar voren dat Petra Victor niet kan of wil loslaten. Na de echtscheiding gaat het slecht met Petra. Ze reist naar Parijs om Victor en Joëlle te bespieden. Joëlle is inmiddels zwanger (1974). Als ze weer thuis is gaat ze met de man van haar zus Sandra naar bed en krijgt ze een kortstondige lesbische relatie.
Dan krijgt ze een erfenis van haar oom en ze zet een zaakwaarneemster in haar winkel, zodat ze zelf voor langere tijd op vakantie kan.
Emilia/Zomer 1978
Na de middelbare school wil Emilia geneeskunde gaan studeren. Eerst gaat zij echter drie maanden naar Mexico, naar Joëlles broer Robert.
Voor ze weggaat maakt ze haar moeder duidelijk dat ze eindelijk gaat doen wat ze wil en dat haar moeder wakker moet worden en de realtiteit onder ogen moet zien.
Ze komt in de parochie van Robert terecht en ze leert van de klusjesman Juan het echte mexico kennen.
Emilia krijgt een brief van Simon dat hij een week later in Guatemala zal landen.
Petra/Najaar en winter 1990
Petra heeft haar huis verkocht en reist sindsdien de wereld rond. Haar zaken worden door een bedrijfsleider geregeld. Vanuit de hotels waar zij verblijft, belt zij regelmatig met Victor, meestal ‘s nachts. Ze komt nooit meer in Brussel en ook niet in Blois waar Simon, die intussen getrouwd is, woont. Hij is onderwijzer en vader van een flinke zoon. In Zaïre, waar Emilia zit als ‘arts zonder grenzen’, komt ze ook niet.
De winter van 1990 brengt Petra door in het Zwitserse Gstaad, waar zij voor het eerst haar angst voor skiën overwint.
Emilia/Zomer en winter 1990
Emilie heeft gekozen voor "Artsen zonder Grenzen" en werkt in Zaïre. De aanpassing is moeilijk, fysich en psychisch. Emilia is zwanger geworden van haar vriend Werner en er wordt besloten abortus toe te passen. Ze moet naar een verder gelegen ziekenhuis en het wordt een moeilijke reis, omdat emilia erg zwak is. Eenmaal in de stad hervat zij haar werkzaamheden met de andere artsen.
Dan komt er een brief van Simon. Hij schrijft dat hun moeder bij het skiën in Zwitserland verongelukt is. Emilia vliegt onmiddellijk naar België.
Zoals ik nu de inhoud heb verteld lijkt het een beetje saai. Maar dat komt omdat ik het in chronologische volgorde heb verteld. Als ik het zou vertellen zoals het in het boek stond dan snapt iemand die het boek niet heeft gelezen er helemaal niks van. Nu is het dus niet een spannend verhaal, maar als je het boek leest wel, doordat je niet alles na elkaar te weten komt, maar alles door elkaar heen.
Tijd
Zonder grenzen speelt zich af van de winter van 1968 tot de winter van 1990. Dat is vanaf de eerste keer dat Victor en Hannah Prat elkaar opmerken en Victor nog getrouwd is met Petra, tot op het moment dat Petra sterft en Victor en Petra inmiddels gescheiden zijn.
Ruimte
Het verhaal in Zonder grenzen speelt zich grotendeels af in Brussel. Waar de familie voor de scheiding woont en waar ook de hoofdstukken van Hannah Prat zich afspelen. Later spelen de gebeurtenissen van Petra zich af in verschillende landen. Emilia gaat later in Zaire werken, dus daar speelt ook nog een hoofdstuk zich af. Het verhaal vindt zowel binnen als buiten plaats.
Thema
De belangrijkste thema’s is het boek zijn "het menselijk tekort, het gemis" en "het verlies".
Het menselijke tekort komt naar voren door scheidingen tussen mensen. Elke hoofdpersoon mist iemand in zijn leven.
- De scheiding van het echtpaar: Petra raakt aan de drank, heeft regelmatig huilbuien en reist rusteloos rond. Ook begluurt ze Victor en Joëlle en belt ze hem iedere week op. Ze mist hem. Maar Victor mist Petra ook. Als ze een tijdje niks van zich laat horen maakt hij zich ongerust.
- De scheiding van de tweeling: Emilia wil niet bij haar moeder wonen, maar ook bij haar vader en haar broer in Parijs. Ze mist hem heel erg.
- De scheiding tussen moeder en dochter: Als Emilia in Zaïre doodziek op bed ligt haalt ze oude herinneringen op. Ze mist thuis.
- De scheiding met de maatschappij: Hannah Prat wordt niet echt geaccepteerd in de maatschappij. En leeft er een beetje buiten.
Dan heb je het thema verlies, dat ook in bijna alle hoofdpersonen terugkomt.
- Petra is haar kind verloren, dat wordt dood geboren.
- Emilia pleegt abortus en verliest haar nog onvolgroeide kindje.
- Victor verliest als gevolg van een ongeluk twee vingers.
Deze letterlijke en psychologische amputaties hebben verstrekkende gevolgen in het verdere verhaal. Allemaal zoeken ze naar hetgene dat ze missen. Hierbij doorbreken ze vele grenzen. Niet alleen landsgrenzen (Petra en Emilia) maar ook morele en sociale grenzen.
Ook komt in dit boek de gedachte naar voren dat mensen nauwelijks tot niet in staat zijn elkaar te begrijpen en dat misverstanden, leugens en bedrog de onderlinge relaties bepalen.
Eenzaamheid, onvermogen tot communiceren en het verlangen naar de ander komt ook duidelijk naar voren.
Motieven
Er zijn verschillende motieven: "levensdromen (Victor: arts), huwelijk (Petra & Victor), ontrouw (Victor), echtscheiding (Petra & Victor), de herinneringen (Emilia als ze ziek is, Petra als ze gescheiden is), de eenzaamheid (Petra als Emilia ook weg is), het ouder worden. Bij het uitwerken van deze motieven legt Hemmerechts erg de nadruk op de lichamelijkheid: sekualiteit, abortus en lichamelijke hygiene.
Titelverklaring
De titel "Zonder grenzen" heeft verschillende verklaringen.
- Ten eerste slaat het op de contacten tussen de mensen. Hoever ze ook uit elkaar wonen, ze blijven contact houden. Victor en Petra blijven na de scheiding contact houden, hoewel ze ver van elkaar af wonen. En later ook Emilia die naar Zaire gaat maar toch een contact onderhoudt met Simon die nog steeds in Frankrijk woont. Contacten zonder grenzen dus.
- Ten tweede slaat het op de reizen die er gemaakt worden. Petra reist in het verhaal zo rusteloos rond en dus eigenlijk een leefomgeving heeft zonder grenzen. Ook Emilia die als "Arts zonder Grens" werkzaam is reist wat af.
- Ook de liefde is zonder grenzen. Dit zie je vooral aan Victor die ondanks dat hij gestrouwd is met verschillende vrouwen relaties aanknoopt. Ook Petra knoopt wat aan met de man van haar zus en heeft een korte relatie met een vrouw.
- In het beroep zijn er ook grenzen. Emilia weigert in Zaire om amputaties uit te voeren. Ze is een "Arts zonder Grens" maar toch trekt ze die grens wel.
Alles lijkt te kunnen en te mogen in deze roman: overspel, echtscheiding, incest, diefstal, en hoererij. Niemand maakt zich ergens druk om. In die zin is het leven van de hoofdfiguren ‘zonder grenzen’.
Slot
Het boek kent een gesloten einde, want niets essentieels is onbeantwoord gebleven.
Stijl
Hemmerechts’ stijl is sober en suggestief. Erg functioneel geschreven, geen prachtige zinnen.
In het boek ‘lijden’ de hoofdpersonen aan een aangeboren gebrek van wilskracht. Vooral de vrouwen lijden daaraan. Deze innerlijke labiliteit van de vrouw schetst ze in een koele, afstandelijke stijl.
Taalgebruik
Hemmerechts’ taalgebruik is niet zo moeilijk, maar wel gebruikt ze veel symboliek en metaforen.
Hemmerechts over "Zonder grenzen"
Ze zei in een interview: "Mijn romans zijn uitwerkingen van de dingen die ik in korte verhalen al ontdekt heb. Zo is "Zonder grenzen" een uitwerking van de verhalen "Brokstukken" en "Weekendzusjes" (bundel "Kerst en andere liefdesverhalen". Een roman is dus diepgaander dan een verhaal en heeft legt een andere nadruk op opvallende verschuivingen van de relatieproblematiek.
Boekbeoordeling
De recenties van het boek "Zonder grenzen" zijn over het algemeen erg positief.
- Leo de Haes (Trouw, 28-03-1991): "Psychologie is zeker niet Hemmerechts’ sterkste kant. Desondanks is "Zonder grenzen" een rijke en boeiende roman. Er gebeurt in dit boek meer dan in haar twee vorige romans samen. Ook de aanpak is veelzijdiger."
- Arnold Heumakers (Volkskrant, 29-03-1991): "Op de beste momenten slaagt Kristien Hemmerechts er uitstekend in de leegte en het gemis van haar hoofdpersonen aan de lezer mee te delen. Hoe melodramatisch wat zij te vertellen heeft ook uitpakt, het overtuigt wél. Minder overtuigend vind ik de compositie, die een nogal willekeurige indruk maakt."
- Borré: ""Zonder grenzen" is een knappe, volwaardige roman, die ik opnieuw associeer met typisch Britse degelijkheid en literair vakmanschap. Als Kristien Hemmerechts straks nog vaste epische verbindingen kan aanbrengen tussen de eilanden van proza die ze nu handig ordent, evenaart ze haar leermeesters.
Ook zijn er negatieve reacties.
- Hellemans: "Zonder grenzen is een scenario voor een burleske soap. Waar Hemmerechts vroeger haar figuren geleidelijk aan bedekte onder een deken van bezwerende woorden is het hier een gekrakeel van jewelste geworden."
Zelf vind ik het verhaal erg goed. Het is realistisch geschreven. De gebeurtenissen zouden echt kunnen gebeuren, en dan vind ik het makkelijker om me in te leven.
Ook vind ik de opzet van het boek goed verzonnen. Het is in het begin wel even raar, maar als je eenmaal doorhebt dat je verschillende periodes door elkaar leest en verschillende visies van de mensen, is het eigenlijk wel een soort van spanning. Omdat de hoofdstukken net stoppen op het punt dat er iets onthuld gaat worden. En dan krijg je weer een soortgelijk verhaal alleen door de ogen van iemand anders. Dat bouwt wel spanning op.
Wel vond ik de stukjes van Hannah Prat een beetje langdradig en ook de stukjes van Emilia in Mexico. Deze waren ineens heel anders en ingewikkelder dan het gewone leven van Victor of Petra.
Maar over het algemeen vond ik het een goed boek omdat het nooit saai werd, doordat je telkens van de ene situatie weer in de andere belandde.
OVER DE SCHRIJVER:
Kristien Hemmerechts is geboren op 27 augustus 1955 (43 jaar) in Brussel.
Ze groeit op in Strombeek-Bever, een gemeente aan de rand van Brussel.
Haar vader is werkzaam in de journalistiek en haar moeder is lerares Latijn.
Thuis wordt ABN gesproken, Vlaams dialect is streng verboden.
Na de middelbare school volgt ze de studie Germaanse filologie in Brussel en Leuven.
Tijdens deze studie realiseert zij zich hoe weinig werk van vrouwen zij eigenlijk heeft gelezen. Ze haalt dit in en studeert af op de Engelse schrijfster Jean Rhys.
Het lezen van boeken van vrouwelijke schrijvers stimuleert haar zelf te gaan schrijven.
Nadat ze een tijdje heeft gereisd met haar Britse echtgenoot, gaat ze in 1980 aan het werk op de universiteit van Brussel.
In 1981 krijgt zij een dochter. Vervolgens krijgt ze nog twee zoontjes, maar die heeft ze verloren toen deze een paar maanden oud waren. Ze verteld hierover in het verhaal "Sprookje".
Hierin zie je gelijk een van de belangrijke thema’s van Hemmerechts: het "verlies". Dat uit zich in het innerlijke gemis, de dood (van haar zoontjes) en lichamelijke aftakeling. Ook als gevolg van haar overleden zoontjes komt in haar boeken veel noodlot, somberheid en pessimisme voor.
Aanvankelijk schrijft Hemmerechts, die anderhalf jaar in Groot-Brittannië woonde, verhalen in het Engels. Dat was volgens haar "een veilig middel om afstand te scheppen, ook emotioneel".
Ze debuteert in 1986 met de bundel "First Fictions. Introduction 9." bij een Engelse uitgeverij, deze bevat drie Engelse verhalen.
In 1987 debuteert zij in België, haar vaderland, met de roman "Een zuil van zout".
Ze vindt dat vrouwen in de schrijfwereld te weinig aandacht krijgen, daarom zijn in haar boeken vaak vrouwen de hoofdpersonen. Het belangrijkste thema in haar boeken is daardoor "de vrouwelijke werkelijkheid" met als deelthema "vruchtbaarheid".
Vanaf de roman "Brede heupen", 1989, heeft zij een Nederlandse uitgever. Hierna verschijnen nog de verhalenbundels "Weerberichten" en "’s Nachts". Deze handelen vooral over relaties, meestal tussen de man en de vrouw, maar ook tussen vrouwen onderling. Voor deze drie bundels wordt haar in 1990 de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Verhalend Proza toegekend.
In 1993 ontvangt zij de Frans Kellendonkprijs voor haar gehele oeuvre. Deze kreeg ze voor de voorstelling van de vrouw in haar proza. Die erg maatschappelijk relevant is.
De roman "Zonder grenzen" verschijnt in 1991. Bij het verschijnen dit boek "Zonder grenzen" is Kristien Hemmerchts al een gevestigd schrijfster, zowel in haar vaderland als in Nederland.
Toch wordt dit boek heel gemengd ontvangen, maar dat is met al haar werk zo.
Enig later werk van Hemmerechts zijn de romans "Wit zand" uit 1992, "Veel vrouwen, af en toe een man" uit 1995, de verzamelde essays "Altijd met uw gezever, gij" uit 1996, en "Margot en de engelen" uit 1997.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen