Boekverslag : Kader Abdolah - Spijkerschrift
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2423 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2423 woorden.
Plaats van uitgave : Breda
Jaar van uitgave : 2000
Eerste druk : ?
Gelezen druk : Koninklijke Wöhrmann bv, Zutphen
Verantwoording van de keuze
Het werd aangeraden een roman te lezen geschreven door een buitenlandse auteur. Ik dacht meteen aan Kader Abdolah, omdat ik daar wel eens iets van had gehoord. Ik besloot het boek Spijkerschrift te lezen, omdat het verhaal me aansprak.
Eerste reactie achteraf
Ik vond het een mooi boek. Veel achtergrondinformatie, zodat je ook veel kwam te weten over de politieke situatie in het land. Af en toe vond ik het moeilijk te onderscheiden wie aan het woord was, omdat Kader Abdolah veel weg heeft van Ismaiel, de zoon van de hoofdpersoon in het boek.
Samenvatting
Aga Akbar is de jongste zoon van edelman Aga Hadi Mahmoede Gazanwieje Gorasane en diens vrouw Hadjar. Hij is vanaf zijn geboorte doofstom en groeit op in het dorpje Djerja in het bergachtige grensgebied tussen Iran en de SU. Als hij een jaar of tien is, sterft zijn moeder. Kazem Gan, de oudste broer van zijn moeder, ontfermt zich over hem. Op een dag neemt Kazem hem mee naar een historische grot in de Saffraanberg, waar een oeroude en nog nooit ontcijferde tekst in spijkerschrift te vinden is. Hij laat Aga de tekst overschrijven en maakt hem duidelijk, dat hij zijn gedachten ook kan opschrijven, in zijn eigen spijkerschrift.
Tijdens het bewind van sjah Reza Khan Pahlavi verandert Iran in een moderne natie. De sjah laat onder andere een lange spoorlijn aanleggen, langs de grot van de Safraanberg, met behulp van de mannen uit het dorp. Aga verdient de kost als reparateur van tapijten, een vak dat Kazem Gan hem al op jonge leeftijd heeft laten leren. Met een paar gehandicapte vrienden bezoekt hij in die tijd vaak prostituees.
Met behulp van de familie wordt een vrouw voor Aga gevonden. Ze sterft echter al een week na het huwelijk. Hij zoekt troost bij de heilige put aan de voet van de Saffraanberg, waarin volgens de overlevering de heilige Mahdi, de Messias van de sjiieten, een boek zit te lezen. Reza Khan laat op een dag die put-een geliefd pelgrimsoord-dichtmetselen en alle hoge geestelijken arresteren.
Tijdens de WO2 wordt Reza Khan verbannen naar Caïro. Zijn zoon, de latere sjah van Perzië, wordt door westerse leiders op de troon geholpen. Oom Kazem neemt Aga, die in die tijd weer regelmatig naar een jonge prostituee gaat, naar de prachtige stad Ispahan. Daar werkt hij anderhalf jaar aan bij een tapijtenreparateur. Dan wordt hij ziek, keert terug naar zijn dorp en wordt een veelgevraagd reparateur. Regelmatig schrijft hij in zijn schrift over dingen die hem raken.
Tijdens een bezoek aan een kennis vindt Kazem een andere vrouw voor hem: de zelfverzekerde Tine. Hun eerste kind noemen ze Ismaiel.
Als Ismaiel een jaar of acht is en inmiddels drie zusjes heeft, verhuizen ze naar een flat in de stad. Aga vindt een baantje als tapijtverkoper; Ismaiel gaat voor het eerst naar school. Als Aga op een dag verliefd wordt op een ander vrouw, grijpt de familie in en verhuist het hele gezin naar een andere stad (Senedjan). Aga gaat in een textielfabriek werken.
De sjah krijgt een zoon en op verzoek van de rector van de school danst Ismaiel op kroonprinsdag in meisjeskleren, tot woede van zijn vader. Vanaf die dag worden Ismaiel en zijn vader door de jongens uit de buurt lastiggevallen. Ismaiel zoekt zijn toevlucht in boeken. Aga, die het werk in de fabriek een verschrikking vindt, verdwijnt op een dag de bergen in. Na verloop van tijd keert hij ziek en met een kapot gebit terug. Ismaiel zorgt ervoor dat tandarts Poer Bahloel (speelde een belangrijke rol in een linkse guerrillabeweging) een kunstgebit voor zijn vader maakt.
Aga verblijft regelmatig voor langere tijd in de bergen bij een vrouw (‘tante Hanne’). Als Ismaiel achttien is gaat hij in Teheran natuurkunde studeren. Om een eind te maken aan zijn vaders zwerfbestaan koopt hij een winkeltje voor hem, waar hij tapijten kan repareren.
In Teheran sluit Ismaiel zich aan bij een ondergrondse beweging tegen de sjah. Tijdens zijn schaarse bezoeken aan zijn familie haalt hij zijn vader over als koerier op te gaan treden. Verder verbergt hij Djamila, een uit de gevangenis bevrijde strijdster, bij zijn familie.
Als na de revolutie de geestelijken aan de macht gekomen zijn, wordt de heilige waterput weer geopend en stromen de pelgrims toe om genezing te zoeken. Ook Aga trekt de bergen in.
Ismaiel die inmiddels is getrouwd met ene Safa, blijft ondanks het gevaar actief voor de geheime partij. Als Khomeini alle leiders van de linkse oppositie laat arresteren (o.a. Poer Bahloel), vertrekt Safa met dochtertje Niloefar naar haar grootmoeder in Kermansjah. Voordat Ismaiel zich gaat bezighouden met het stencilen en aflevren van de partijkrant, voltooit hij met zijn vader de moeilijke beklimming van de berg Damawand. Als op een dag zijn contactpersoon niet komt opdagen, ontdoet hij zich van de stencilmachine en de krantjes. Hij rijdt naar zijn vader om afscheid te nemen, licht zijn vrouw telefonisch in en ontvlucht het land via de Saffraanbergroute.
Na maanden horen Aga en Tine dat Ismaiel in Tadzjikistan is. Later belt hij zelf vanuit Oost-Berlijn.
Anderhalve maand na zijn vlucht wordt Ismaiels jongste zus Goudklokje gearresteerd. Niemand weet waarom, maar haar ouders gooien voor de zekerheid haat papieren, spuitbusjes verf en typmachine in de rivier. Op een van de maandelijkse bezoekdagen blijkt Goudklokje uit de gevangenis verdwenen te zijn; volgens een vrouwelijke bewaker is ze ontsnapt en naar de bergen gevlucht.
Aga gaat haar zoeken. Maande later wordt zijn lijk gevonden.
Ismaiel komt na de val van de Berlijnse muur in Nederland terecht. Van Goudklokje is nooit meer iets vernomen.
Verwerkingsopdracht 21
Interview met de hoofdpersoon Aga Akbar, nog voor hij stierf.
Meneer Akbar, toen uw moeder ontdekte dat u doofstom was nam ze u me naar uw vader. Ze vertelde dat u, zijn zoon, doofstom was en vroeg om één verzoek, of u, zijn zoon, zijn naam mocht dragen. Waarom hechtte ze daar veel waarde aan?
De precieze reden daartoe weet ik niet, maar in die tijd kon het niet zo zijn dat de vorst een doofstomme zoon had. Niemand mocht het daarom weten, dat zou de reputatie van de vorst schenden. Dus stelde mijn moeder voor om nooit meer naar het kasteel te komen in ruil voor de achternaam van mijn vader. Pas als de vorst dood was dan mocht het officiële papier met mijn naam er op tevoorschijn komen. Tot die tijd moest mijn moeder het geheim houden.
Ik denk ook dat ze mij wilde laten weten dat ik een kind was van de vroegere vorst, dat betekende veel voor haar.
Toen uw moeder overleden was nam uw oom, Kazem Gan, de verantwoording op zich en voedde u verder op. Hij nam u mee naar de grot in de Saffraanberg en liet u een eeuwenoud spijkerschrift zien. Bent u nu uw oom dankbaar dat hij u toentertijd heeft meegenomen en u laten zien heeft dat ook u zo schrijven kon?
Ik denk dat mijn oom goed wist waar ik behoefte aan zou hebben. Hij wist dat de communicatie niet goed verliep en hij wilde dat als ik mijn gevoelens niet uitten kon door middel van woorden, dat ik ze voor mezelf opschrijven kon. Hij wilde mij een stukje privacy meegeven en daar ben ik hem zeker dankbaar voor. Door mijn eigen spijkerschrift kon ik mij gevoelens uitten en ik had iets dat helemaal van mij was, waar niemand anders controle over had, waar niemand zich mee bemoeide.
Mijn oom was een wijs man en ik ben hem zeer dankbaar dat hij mij dat ene stukje privacy heeft geschonken.
Reza Khan kwam aan de macht. Hoe dachten de mensen in het algemeen over deze man en zijn beleid?
Men was bang, maar ook boos tegelijk. Ze waren verontwaardigd over de vele ‘westerse’ veranderingen in ons land. De spoorlijn over de Saffraanberg was één ding, maar dat de vrouwen hun chador af moesten doen, dat ging te ver volgens vele mannen. Dit was traditie, dit hoort bij onze religie dat kan je toch niet zomaar afnemen. Mensen verdwenen, men ging zich dingen afvragen: “Is hij geen knecht van de Britse Ambassade in Teheran?”, “Gebruikt het imperialisme hem als soldaat/pion tegen de SU?”. Door je dit soort dingen af te vragen kon je al gevangen worden gezet. Daarom was men als de dood voor deze man en zijn handlangers. Je wist nooit wanneer ze je huis konden binnen vallen of wat voor motief ze hadden om jou in de gevangenis te gooien of zelfs te vermoorden. Alles gebeurde achter gesloten deuren en als je buurman wegbleef dan vreesde iedereen het ergste.
U had veel verdriet na de dood van uw eerste vrouw. U vluchtte naar de bergen. Kunt u beschrijven in hoeverre de troost gaat die de bergen u geven?
Dat is moeilijk te beschrijven. De bergen kunnen net zo min praten en horen als ik, maar toch gaven ze mij altijd troost. De stilte tussen de bergen is anders dan in een drukke omgeving. Het enige wat je ziet in de bergen zijn wat vogels op zoek naar een prooi, de sneeuw op de bergtoppen en je ruikt de heerlijke frisse geur in de avond. Als ik verdrietig ben wil ik nadenken, de bergen geven mij de rust die ik nodig heb. Zo heb ik ook de dood van mijn vrouw kunnen verwerken. Ik had gewoon tijd nodig om de dingen weer op een rijtje te zetten en daar heb ik rust voor nodig.
U verhuisde op een gegeven moment naar de stad, uw eerste ervaring, waarna u vervolgens naar een anders stad, Senedjan, verhuisde. Kunt u mij vertellen wat dat voor invloed is geweest op u en uw gezin?
Toen ik het besluit had genomen wisten mijn vrouw en kinderen nergens van. Natuurlijk wilden ze niet weg, een andere omgeving, andere sfeer, ze moesten hun geliefden achterlaten en voorla Tine was erg overstuur. Ze begreep me af en toe niet en dat was op bepaalde moment erg zwaar voor haar.
Later begreep ze wel waarom ik het deed, het was tijd dat Ismaiel, mijn zoon, naar school ging. Dingen leren die ik nooit heb kunnen leren. Tine had vooral moeite contact te maken met andere mensen.
De kinderen zijn een meer beïnvloedbaar dan in een klein dorpje, ze krijgen te maken met politiek en ik probeerde ze daar zoveel mogelijk vandaan te houden. Tine ging meer en meer achteruit en ik zag dat ze niet gelukkig was. Ik werkte in een textielfabriek en mijn gezondheid ging achteruit. Na het incident met Ismaiel op school besloot ik dat het tijd was om terug naar ons dorpje Djerja, tussen de bergen.
Dat incident met Ismaiel op school, kunt u mij vertellen hoe dat kwam en hoe Ismaiel er op reageerde?
Dat was natuurlijk weer de schuld van die verdomde politiek. Ik zal het u uitleggen.
De sjah kreeg op een gegeven moment een zoon. Ter ere van zijn zoon last de sjah de kroonprinsdag in. De burgemeester zou op deze dag met een belangrijke gast komen. Die arme Ismaiel was zo beïnvloedbaar dat de rector van zijn school daar gebruik van nam. Hij vleide Ismaiel met dat hij zo slim was, iets van politiek af wist en de rector zei dat Ismaiel moest gaan dansen, omdat hij dan zo kon laten zien, dat ook zij gemoderniseerd waren. Vlak voordat hij op moest, moest hij zich kleden in meisjeskleren en Ismaiel kon geen nee zeggen, want het was ‘o’ zo belangrijk. Mijn zoon zal nooit van zijn leven zich zo vernederen. Ik was woedend toen ik het zag, ik sleurde hem van het podium af en wat er toen gebeurde kan ik mij niet meer herinneren.
Ismaiel was een slimme jongen en begreep uiteindelijk waarom ik ingreep. Voor zo’n jongen is het nog moeilijk te begrijpen, het is een lieve jongen. We hebben er lang over gepraat. Dagen daarna werden we een onderwerp van spot en we werden lastiggevallen door vervelende jongens uit de buurt. Dit was zeer moeilijk voor Ismaiel en daarom zocht hij vooral zijn troost in boeken. Dit was een moeilijk periode voor ons hele gezin, de spanning nam toe. Ismaiel was een slimme jongen en ik wist dat hij op een dag het huis zou verlaten om verder te gaan studeren. Hij had veel geduld met mij en we konden goed communiceren. Hij was mijn tolk voor anderen. Toen mijn fysieke en psychische toestand achteruitging zorgde hij voor het gezin. Toen hij wegging naar Teheran liet hij mij een winkeltje achter, waar ik in alle rust tapijten kon repareren. Waar ik vooral moeite mee had was dat ik nu vooral voor het gezin moest zorgen, ik kon niet meer een paar dagen naar de bergen als ik dat nodig had, niet in de psychische toestand van Tine. Gelukkig kwam Goedklokje me helpen. Toen Ismaiel me het nieuws vertelde drong het me niet echt tot me door, pas toen het serieus werd en hij mij het winkeltje gaf voelde ik me een beetje verloren. “Hoe moest ik alles zelf redden?”, vroeg ik me af, maar Goedklokje zou me komen helpen. Toen had ik even het gevoel dat ik een deel van mij verloor, maar ik heb veel na kunnen denken in de tijd dat ik alleen in mijn winkeltje zat. Toen besefte ik dat dit zo het beste was, ik moest mijn verantwoordelijkheden onder ogen zien.
Ter afsluiting. Achteraf, beschouwt u nu de beklimming van de Damawand met Ismaiel als het eind van een boek.
Achteraf gezien ben ik blij dat ik met mijn zoon dit heb kunnen doen. Ik wist dat hij gevaar liep en we hadden al zo weinig contact. Dit betekende veel voor mij. We hebben veel gepraat en toen al zei hij dat ik er rekening mee moest houden dat hij het land uit zou kunnen vluchten. Bij Ismaiel kon ik in zijn ogen zien dat het ook wel zo ver zou komen. Dit was zijn manier om te zeggen dat hij zou vluchten en dit zou het afscheid zijn. Ik begreep Ismaiel en ik was verdrietig, maar ik wilde dat mijn zoon bleef leven, dan maar in een ander land. De band op dat moment was sterker dan ooit en ik wist dat alles goed zou komen met Ismaiel. We hebben ons leven voorbij laten gaan in ons gesprek en we beseften dat het goed was. Hij was nu een man geworden en mijn taak was voltooid en ik kon met trots terugkijken.
Toen eenmaal het telefoontje kwam, wist ik dat ik hem nooit meer zou zien, het boek was uit.
Ik beschouw de beklimming inderdaad als het gesloten eind van een goed boek.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen