Boekverslag : Tessa De Loo - Het Rookoffer
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3713 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3713 woorden.
Tessa de Loo - Het Rookoffer
Beoordeling door Orneé & Vermeer Tekstbureau
Samenvatting:
Het boek begint bij augustus en eindigt twaalf maanden eerder. Ik zal het dan ook in die omgekeerde volgorde vertellen, omdat ik vind dat je anders de magie van het boek niet meekrijgt.
Augustus:
Na maandenlang niets van hem gehoord te hebben, belde Guido opeens weer bij Barbara aan. Hij komt afscheid van haar nemen, omdat hij naar de Toneelschool gaat. De man van haar dromen stapt opeens uit haar leven. Er heerst een ongelooflijke spanning tussen hen en zij zit vol opgekropte verwijten. Ze komt erachter dat ze niets heeft geleerd van alles wat er tussen hen is gebeurd. Toch slapen ze die laatste nacht met elkaar, nadat Guido ook voor de laatste keer een toneelstukje heeft opgevoerd voor haar.
Mei:
De rooms-katholieke school, waar Barbara Franse lessen geeft, heeft veel klachtenbrieven gekregen van ouders, die vinden dat het niet kan. Ze moet bij de rector komen die haar vraagt of ze een ontslagbrief naar school wil sturen. Haar gedrag is slecht geweest voor de reputatie van de school, het vertrouwen van de ouders en de integriteit van de docenten. Het lijkt alsof het Barbara niet veel kan schelen. Op een dag zou ze toch van die school weg gaan en bovendien heeft ze een heel leuke tijd met Guido gehad; ze hield echt van hem.
April:
Bij het mondelinge examen dat Guido bij Barbara in moet halen, is zij veel zenuwachtiger dan hij. Ze heeft de neiging om wraak te nemen. Daarom stelt ze erg moeilijke vragen, maar vooral vragen over hun favoriete toneelstuk 'Cherie', waarin de mannelijke hoofdpersoon Cherie zijn 24-jaar oudere minnares verlaat om vervolgens met een leeftijdsgenootje te trouwen, maar stil nog naar Lea verlangt. Dit toneelstuk slaat erg op de verhouding die zij samen hebben en Barbara vraagt hem tijdens het examen dan ook expres naar de gevoelens van Lea (van zichzelf dus eigenlijk). Maar Guido negeert de dubbelzinnigheid en het lijkt alsof hij in een soort trance is geraakt; hij weet op elke vraag een te goed antwoord te geven en weet zelfs veel meer dan er in het literatuurboek stond.
April:
Barbara komt erachter dat heel veel leraren en leerlingen op haar school van haar liefdes- relatie met Guido afweten, waar ze erg onzeker van wordt. Dat gevoel wordt versterkt door leerlingen die op haar schoolbord een rij met blote jongetjes hebben getekend die allemaal de vraag stellen "Wanneer zijn wij aan de beurt juf?" Maar ook krijgt ze per post plaatjes van naakte mannen en ze wordt door bijna al haar collega's genegeerd. Ze lijkt het zich allemaal niet zo heel erg aan te trekken, verlangt alleen erg naar Guido en wil hem altijd bij haar houden. Op een dag komt hij ook, maar vertrekt op een abrupte manier weer, nadat hij heel snel een smerige tekst, die op haar raam geschreven stond, heeft weggeboend.
Hij kwam haar wel nog even vertellen dat hij voorlopig niet meer bij haar langs kan komen, omdat hij het aan zijn ouders heeft verteld en hij ook vindt dat hij zich nu veel meer op school moet gaan richten. Vanaf dat moment realiseert Barbara zich dat ze zich heel verdrietig en eenzaam zal gaan voelen de komende jaren. Hij betekent alles voor haar.
Maart:
Bij de tweede docentenvergadering zit Barbara vol met angstige voorgevoelens. En die voorgevoelens kloppen, want op een gegeven moment komt Beverman (docent aardrijkskunde) aan het woord. Hij komt terug op de kwestie van de schorsing van Guido. Op de vorige vergadering was de uitkomst namelijk 16-15 geworden in het voordeel van Guido. En bij die 16 zat ook Barbara, terwijl ze overtuigd tegenstander was van roken op school. Beverman komt met een verklaring. Hij maakt duidelijk dat er tussen Barbara en Guido een liefdesrelatie bestaat, waarbij hij volop geniet van het effect wat dat heeft op al zijn collega's. Maar helaas voor Beverman heeft dit geen invloed op de opheffing van de schorsing, want het liefst wil hij Guido en Barbara kapot maken.
Maart:
Tijdens de schorsing was Guido vaak thuis bij Barbara, waar hij dan goed huiswerk kon maken, terwijl zijn ouders dachten dat hij gewoon op school zat. 's Avonds speelde hij dan vaak stukjes toneel om zijn gevoelens te uiten. Toen, op advies van Barbara, Guido zijn ouders had ingelicht over de schorsing, was het niet meer nodig om overdag naar Barbara's huis te gaan. En al helemaal niet toen hij een dag na de vergadering van Barbara hoorde dat de schorsing opgeheven was.
Maart:
Op de vergadering van de examencommissie vertelt de rector dat Guido al drie dagen geschorst is, nadat hij voor de tweede keer betrapt is met een sigaret op school. Maar nu ze hem voor de derde keer betrapt hebben en hij ook nog een grote bek terug had, zijn er veel discussies of Guido nu van school moet worden gestuurd, ook al zou dat gevolgen hebben voor zijn examen. Vooral Beverman is voorstander van dat idee en probeert hem op deze manier weg te pesten. Maar anderen zijn er weer tegen, omdat ze het onredelijk vinden om zo'n begaafde jongen door zoiets kleins (roken op school) weg te sturen. Op de vergadering ging het er heftig aan toe en Barbara was de laatste die moest stemmen, waardoor het net leek of zij de doorslag heeft gegeven bij het besluit Guido niet voor goed van school te sturen.
Maart:
De ochtend na het brugklassenfeest werd Barbara onrustig wakker, nadat ze een nachtmerrie had gehad over Beverman. Guido kwam er ook in voor en Barbara kon niets zeggen. Ze werd in haar droom uitgemaakt voor heks en ze wilden haar verbranden. Ze werd wakker naast Guido. Ze had hem de vorige avond alleen thuis gelaten. Barbara realiseert zich steeds vaker dat Guido haar waarschijnlijk zal vergeten als hij naar de toneelschool gaat. Ze kan zich namelijk echt geen leven zonder hem voorstellen. Wanneer Beverman plotseling aanbelt die morgen, doen ze niet open.
Maart:
Steeds vaker komt Guido bij Barbara thuis en ze bedrijven dan 's avonds de liefde. Soms zijn ze heel sloom en hangt Guido maar een beetje voor de televisie, waar Barbara zich erg aan ergert, maar waar ze niets over durft te zeggen, omdat ze bang is dat hij dan weg zou lopen en nooit meer terug zou komen. Op het feest van de brugklassers wist niemand nog van hun geheime relatie, maar toch had Barbara haar twijfels. Ze maakte quizvragen voor de kinderen en kreeg daarbij hulp van Beverman (die haar probeerde te versieren), waarmee ze op een gegeven moment in een doodlopend doolhof zat. Die kinderen hadden hen daar namelijk in gelokt, in de hoop dat er iets tussen hen zou ontstaan. Beverman was erg opdringerig die avond.
Februari
Guido doet Barbara soms pijn met zijn gedrag; ook door toneelstukjes te spelen uit 'Cherie' die dan heel herkenbaar zijn voor Barbara. Kort na de schorsing geeft Guido haar een beeld van Jeanne d'Arc op een paard, waarmee ze eigenlijk helemaal niet blij is.
December
Guido leent steeds vaker boeken van Barbara en speelt korte scenes uit romans of toneelstukken voor haar. Tijdens een van die avonden drinken ze wat en besluiten te gaan dobbelen. In het begin om niets, maar op een gegeven moment lijkt het op strippokeren en zijn ze allebei behoorlijk aangeschoten. Het wordt een soort toneelspel, maar toen Barbara alleen nog in haar lingerie zat, ging de muziek opeens uit en realiseerde ze zich waar ze mee bezig was. Ze wist niet of ze wel wilde wat er allemaal gebeurde, maar al snel had ze geen gedachtes meer en had ze zich helemaal overgegeven aan haar liefde voor hem en eindigde dit alles in een heftige vrijpartij.
Augustus-oktober
In de nieuwe eindexamenklas van Barbara zit een bijzondere, interessante en mooie jongen: Guido. Ze is helemaal onder de indruk van zijn kennis en mannelijke schoonheid. Ze vindt hem te mooi om waar te zijn, en wanneer hij haar tijdens een regenbui, een paraplu aanbiedt blijkt ook nog dat ze dezelfde interesses hebben. Guido is namelijk ook helemaal weg van het toneelstuk 'Cherie'
Titelverklaring
'Het rookoffer' heeft te maken met het feit dat Guido geschorst werd op school omdat hij op school rookte. Barbara had tijdens de stemming op de vergadering in het voordeel van Guido gestemd, terwijl ze eigenlijk fel tegen roken is en zelfs de drijvende kracht was achter de antirookcampagne. Ze offert, door haar liefde voor Guido, haar principes dus voor hem op.
Structuur
Wat het boek zo bijzonder maakt, is dat het chronologisch in omgekeerde volgorde is verteld. Het boek begint bij het einde; bij het afscheid tussen Guido en Barbara, en begint bij hun ontmoeting. Het is verdeeld in twaalf korte hoofdstukken, die elk genoemd zijn naar de maand waarin het verhaal zich afspeelt. Maar niet alle maanden worden beschreven. Ik zal voor de duidelijkheid alle hoofdstukken nog even op een rijtje zetten:
augustus
mei
april
april
maart
maart
maart
maart
maart
februari
december
augustus-oktober
Je vindt twee plaatsen in het boek die de structuur van het boek verklaren. Barbara gaat namelijk terug in de tijd; haar herinneringen zijn het enige wat ze nog van hem over heeft, als hij voorgoed bij haar weg is. Ze kan zich dan alleen de leuke en mooie momenten met hem herinneren. Maar ondertussen ziet ze hem ook zo groeien, terwijl zij alleen maar achteruit gaat. En het mooie van 'Het rookoffer' is dat dit 'achteruit leven' van Barbara ook tot uitdrukking komt in de structuur van het verhaal.
Ik zal nu twee stukjes citeren, die vind ik de structuur verklaren:
"Waarom had hij juist dit fragment eruit gelicht? Haatte hij haar? Vond hij dat ze zich aan hem had opgedrongen? Wilde hij haar kwijt?
'Nou?' Hij lachte onzeker om haar zwijgen. 'Wat vind je ervan?'
'Waarom heb je dit stukje gekozen?' zei ze zacht.
'Gewoon,' zei hij, 'het sprak me aan. Die man wil vergeten wat er die nacht gebeurd is, terwijl zij hem eraan blijft herinneren. Zij verbeeldt zich dat het betekenis heeft en dat ze reden heeft om trots te zijn. Ze verwacht een soort dankbaarheid, maar voor hem bestaat de nacht al niet meer. Hij leeft vooruit, zij achteruit." (blz. 75)
"Hij omvatte haar heupen en legde zijn hoofd in haar schoot. Moest zij hem troosten, terwijl ze zelf degen was die getroost moest worden? Kon ze hem maar in haar schoot opbergen, een achterwaartse geboorte" (blz.12)
Deze twee stukjes duiden op het feit dat Barbera eigenlijk in het verleden leeft. Ze klampt zich erg vast aan al haar herinneringen en zou het liefst willen dat de tijd stil stond. Zelf heeft ze het gevoel dat alles wat ze heeft geleerd in haar leven niets heeft opgeleverd. Ze zegt ook dat ze voor haar gevoel niet ouder is geworden door haar vorige huwelijk. Ze gaat weer terug in de tijd.
"Het pad van deze droomleerling, dat door een gelukkig toeval korte tijd het hare gekruist had, voerde omhoog naar de top van een berg, waar het zich vertakte in nieuwe paden die naar alle windstreken voerden, terwijl haar pad, dat kon ze niet meer ontkennen, naar de diepte leidde." (blz. 23)
Barbara voelt zich ook erg verbonden met het personage Lea, uit het toneelstuk 'Cherie'. Lea wil nooit oud worden en dat gevoel heeft ze bij Cherie., omdat hij lekker jong is.
"Met jou Nounoune, is de kans groot dat ik over vijfig jaar nog twaalf ben" (blz.10)
En Barbara voelt waarschijnlijk hetzelfde bij Guido.
Ze zou Guido graag in haar schoot opbergen, een achterwaartse geboorte. Wat ze hier dus eigenlijk mee zegt, is dat ze ten eerste Guido heel graag bij zich wil houden. Maar hij stribbelt tegen, wil zich verder ontwikkelen, wil succes hebben op de toneelschool. Er ligt nog een hele wereld voor hem, terwijl voor Barbara die wereld is afgelopen. Ze heeft alleen nog maar haar verleden. Ook zegt de letterlijke betekenis van 'achterwaartse geboorte' iets: het begint in haar geval bij de pubertijd van Guido (eigen meningvorming, ontwikkelingsdrang, eigenwijsheid; voor Barbara heel angstaanjagend om dit bij Guido te zien, want ZIJ wordt daar ongelukkiger door, wil namelijk aandacht van hem) en Guido wordt langzaam steeds liever, onschuldiger, onbekender en eindigt in de buik. De geboorte kun je dus vergelijken met hun eerste ontmoeting.
Tijdsaspecten
Het verhaal beslaat een periode van een heel schooljaar van augustus tot augustus. Maar in welke tijd het zich precies afspeelt wordt niet duidelijk beschreven. Waarschijnlijk in de jaren '70.
Thematiek
ONMOGELIJKE LIEFDE: De liefde tussen een lerares en haar leerling wordt door de huichelachtige mensen uit hun omgeving genegeerd. Daarmee bedoel ik de leiding van school, de collega's van Barbara en de ouders van haar leerlingen.
ANGST EN EENZAAMHEID: Barbara is vanaf de eerste ontmoeting met Guido bang voor haar toekomst; vraagt zich af of ze ooit weer degene zou worden die ze geweest was, voordat ze Guido leerde kennen. Zij kan absoluut niet zonder hem, heeft zich volledig aan hem overgeleverd en is door hem veranderd. Ze wordt niet geaccepteerd door haar omgeving en wordt ontgoocheld en eenzaam achtergelaten.
Personages
Barbera Rozemeyer
Zij is een 35-jarige vrouw die Franse lessen geeft op een rooms-katholieke school. Ze is altijd erg sjiek, Parisiens gekleed is. Ze heeft een ovaal gezicht, bruine ogen en donker haar (wat ze later laat millimeteren, omdat vrouwen die niet deugen altijd kaalgeschoren worden) Ze is nog maagd in de liefde en al een jaar gescheiden van haar man, wat een opluchting voor haar was. Ze wordt heel erg door Guido in beslag genomen, een 17 jaar jongere leerling, maar ze weet dat ze hem na zijn eindexamen zal verliezen, waar ze erg angstig van wordt. Ze is ook bang voor Beverman. Maar op andere momenten is ze erg emotioneel, denkt veel na en kan zich makkelijk aanpassen.
Guido Maenhout
Hij is een 18-jarige begaafde, knappe jongen, die bij Barbara in de eindexamenklas zit. In zijn klas is hij niet heel geliefd, omdat hij te goed voor hen is. Zijn schoonheid beschouwt hij als iets vanzelfsprekends. Lichamelijk is hij nog echt een jongetje; smalle heupen, vijf haren op zijn borst en smalle polsjes. Hij heeft halflang golvend haar en is erg talentvol; vooral in het vak Frans (zijn Frans is Franser dan dat van de Fransen) maar ook in zijn toneelspel, waar hij veel aanleg en interesse voor heeft. Hij komt over alsof niets hem kan schelen en hij geniet van zijn vrijheid. Hij rookt, en liegt tegen zijn ouders, die weinig tijd voor hem hebben. Guido is een jongen die vooruit leeft en vindt dat we het leven 'spelen', alsof we erin geloven. Hij is brutaal en eigenwijs.
Beverman
Beverman is historicus op dezelfde school als Barbara. Hij weet heel veel, waar hij ook trots op is en wat hij aan iedereen wil laten zien. Daardoor komt hij kinderachtig over. Hij is wat dikkig (dikke roze vingers) en heeft weinig blond haar op zijn hoofd. Hij rookt zelf een pijp voor de klas, terwijl hij tegen Guido's rookgedrag is. Maar dat komt omdat hij wraak wil nemen uit jaloezie. Uit wraak verraadt hij Barbara; op een vergadering maakt hij bekend dat Barbara een verhouding heeft met een 17 jaar jongere leerling. Hij is namelijk helemaal weg van Barbara en heeft ook een bepaalde macht over haar; niet alleen in zijn gedachten, maar ook in de werkelijkheid. Hij is een echte dwarszitter en maakt het leven van Barbara er niet bepaald leuker op. Hij vindt dat vrouwen veel aardser zijn dan mannen, en dat hij ze altijd op de vlucht slaat met zijn uitzettingen.
Perspectief
Het boek is in een personale vertelsituatie verteld en wel door de ogen van Barbara, die in het boek terugblikt op haar relatie met Guido. Guido wordt dan ook met zeer veel liefde beschreven, Beverman juist vol walging.
Stijl
Het boek is maatschappijkritisch geschreven met af en toe veel sierlijke en lange zinnen (waar veel komma's in voorkomen), waardoor het soms heel poëtisch lijkt. Een voorbeeld van zo'n zin is:
"Haar angst en schaamte versmolten met de vertedering en bewondering die ze voor hem voelde. Uit de opgeheven tegenstelling vloeide een ongekend genot voort, dat pijn deed maar erom smeekte te worden herhaald, en herhaald" (blz. 85)
Er komen veel dialogen in voor, en de gedachtes van Barara worden erg precies en uitgebreid beschreven. Ik vind het absoluut niet cliché geschreven, omdat het magische effect van een boek achterstevoren schrijven heel origineel is, waardoor het door die vorm ook speciaal is om te lezen. Over het algemeen gebruikt ze korte zinnen, waar soms erg moeilijke woorden in voorkomen als 'hermetisch', 'fatalistisch' en 'caleidoscopisch'. Er komen veel verschillende en originele bijvoeglijke naamwoorden in voor, vind ik.
Het was in het begin vrij lastig om erin te komen, omdat je er dan achter komt dat het achterstevoren is geschreven, maar daarna vond ik het absoluut niet moeilijk meer.
Wat mij erg opviel was dat de schrijfster er per hoofdstuk spanning en kleine verassingen in probeert te brengen, omdat dat in het totale boek mist (je weet vanaf het begin hoe het afloopt).
Een voorbeeld hiervan is dat Guido heel vluchtig een borstel (en een zeem) bij haar komt halen en je als lezer absoluut niet weet waarom. Aan het einde van dat hoofdstuk kom je er dan achter dat dat is om de etalage schoon te boenen.
Wat het boek voor mij soms heel grappig maakte waren de haakjes die ze soms achter zinnen zette, zoals bijvoorbeeld de zin op blz. 60: 'Vier groepjes leerlingen deden een quiz (Wie bouwde de Eiffeltoren?).
Tessa de Loo gebruikt over het algemeen best veel beeldspraken, waar ik twee voorbeelden van zal geven.
1* " 'Ja, wie verliest moet iets uittrekken,' herhaalde Barbara luchthartig, zoals ze dertig jaar eerder: Ja, laten we doktertje spelen, kon hebben gezegd." (blz. 81)
commentaar:
Hier wil de schrijfster denk ik duidelijk maken dat Barbara zich op dat moment helemaal op haar gemak voelt bij Guido. Ze voelt zich weer jong en krijgt daardoor rare gedachtes in haar hoofd en ze schaamt zich ook niet voor hem. Ook is ze heel erg dronken.
2 * "'s Avonds hing hij, alsof zijn wervelkolom op drie plaatsen geknakt was, onderuit ineen stoel en keek met uitgebluste ogen naar de bewegende beelden op het televisiescherm" (blz.58)
commentaar:
Guido ligt, zeg maar, heel ongemakkelijk op de bank, maar tegelijkertijd wel weer makkelijk/relaxed. Dat woord 'geknakt' zorgt voor de ingewikkelde houding waarin hij waarschijnlijk zit. En op drie plaatsen nog wel. Je kan het je moeilijk voorstellen, dus je gaat er al snel vanuit dat Guido dus wel heel ongemakkelijk zou zitten. En helemaal uitgeput; je bent lichamelijk kapot. Ik vind het een duidelijke, maar een beetje een saaie vergelijking.
Interpretatie
Er komen drie details in het boek voor die een verband met elkaar hebben. Deze zeggen alledrie ook iets over de hoofdpersoon Barbara, en over de tweede laag van het boek.
De betekenis van deze tweede laag wil ik graag aan de hand van de volgende vragen achterhalen:
Wat is het voor type school waar Barbara les geeft?
Het is een conservatieve rooms-katholieke school en de leraren doen allemaal erg moeilijk over kleinigheden. Een voorbeeld hiervan is dat ze erg lang doorzeurden over de vraag of Guido 'binnen' of 'buiten' de school rookte, toen hij met zijn ellebogen op de vensterbank en zijn hoofd uit het raam stak. De ouders hebben er veel te zeggen.
Wat voor beeldje krijgt Barbara van Guido cadeau?
Een porseleinen beeldje van (volgens Guido) Jeanne d'Arc. Het is een beeldje van een jonge ridder te paard met een helm in zijn hand, die onbevreesd de vijand tegemoet lijkt te trekken. Guido : "Ze lijkt op jou, of jij lijkt op haar. Het enige verschil tussen jullie is dat zij de Franse koning behekste en jij mij" (blz. 76) Maar Barbara wilde helemaal geen cadeau van hem. Het enige cadeau dat ze van hem wilde was hemzelf.
Wat voor droom heeft Barbara?
Ze heeft twee dromen, eentje helemaal in het begin en de andere na een brugklasfeest. De eerste droom gaat over de prinses (Barbara zelf) en haar geliefde. De geliefde wordt opgehangen, maar zijzelf krijgt nog een ergere straf; ze blijft alleen achter. Eenzaam.
In haar tweede belangrijkste, veelzeggende droom staat Barbara in een hoge mooie kerk, waar tegenover haar veel heren in een rij staan, in paarse gewaden, waar gele kruisen op staan. Op zoek naar een vluchtweg, ontdekte ze een open haard, waarvan het vuur aangewakkerd werd door een schildknaap, terwijl het al te warm was. Deze schildknaap was Guido. Beverman kwam ook in de droom voor, die steeds 'Het is haar schuld' riep en daarbij wees naar Barbara. Wanneer Napoleon binnenkwam, beval hij haar te omsingelen. Vervolgens trok Beverman haar met de kromming van zijn staf naar zich toe en zei: "Je bent een heks, je moet verbrand worden" Barbara werd na deze droom helemaal zwetend wakker.
De drie details hebben allemaal een overeenkomst met elkaar. Het eerste woord dat in me opkwam, was 'heks', dat in alle drie de stukjes voorkomt.
Jeanne d'Arc was in de 15e eeuw de heilige en nationale heldin van Frankrijk. Ze achtte zich, via haar 'stemmen', door God geroepen om Frankrijk bevrijden. Maar ze werd van hekserij verdacht. En dat wordt Barbara ook. Ze wordt dan ook afgeschilderd als een vrouw die Guido inpalmt oftewel behekst. Maar ook wordt Barbara op haar school als een soort heks gezien, omdat het op die conservatieve school niet geaccepteerd wordt als je anders bent. Omdat Barbara zich verzette tegen de regels op school, werd ze gezien als het kwaad. Leraren en zelfs de ouders vonden dat ze ontslagen moest worden.
En in de droom wordt zij beschuldigd door de katholieke kerk. Ze wordt als een heks gezien (ook door Beverman) en moet daarvoor boeten. In die droom wakkert Guido ook het vuur aan, waardoor ze niet weg kan. Dit zou namelijk haar enige uitweg kunnen zijn, maar hij blokkeert deze uitweg.
In het echt is het ook zo: hij zorgt als het waren voor haar ondergang; ze wordt ontslagen omdat ze een verhouding met hem heeft. Hij blokkeert eigenlijk haar leven, omdat ze haar hele leven door hem is geobsedeerd. Hij is alles voor haar. Dus blokkeert hij ook de uitweg naar het geluk in haar normale leven.
Ik vind dat het niet echt iets toevoegt aan het boek. Niet aan de inhoud in ieder geval. Wel kom je (vooral door de droom) meer over Barbara te weten. Het maakt haar personage duidelijker. Maar ik vind dat het de liefdesrelatie niet bepaald ingewikkelder of interessanter maakt.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen