Boekverslag : Mensje Van Keulen - Overspel
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2287 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2287 woorden.
1 Titelverklaring
Overspel slaat op de drie keer overspel die in deze roman wordt gepleegd.
2 Samenvatting
Deze roman bevat eigenlijk drie verhalen: het verhaal van Anton Hofman, het verhaal van Laura, Antons twaalf haar jongere zus, en het verhaal van Anna, de 18-jarige dochter van Anton. Hoewel de verhalen in de roman door elkaar lopen, zal ik ze hier afzonderlijk behandelen voor de overzichtelijkheid.
Anton Hofman
Anton Hofman is een man van middelbare leeftijd. Hij werkt bij een bank. Vele jaren geleden is hij in contact gekomen met de rijke barones Van Voorst, wier zaken hij ging
behartigen. Zij had niet veel verstand van geldzaken, en liet alles over aan Hofman. Daardoor kwam hij in de verleiding met haar geld te gaan spelen en de winst in zijn eigen zak te steken. Hij at en kleedde zich er goed van.
Als de barones erg ziek wordt (ze heeft kanker) heeft Hofman veel van haar kapitaal verspeeld. Hij is erg bang dat na de dood van de barones zijn bedrog aan het licht zal
komen. Hij wordt steeds humeuriger tegen zijn vrouw Maria en zijn kinderen Anna en Martin. Als de barones op sterven ligt, leent Hofman geld van zijn zus Laura en koopt daarvan
aandelen van SunoilT. Hij hoopt winst te maken, en zo het kapitaal van de barones aan te kunnen zuiveren.
Als de directeur van SunoilT er met de kas vandoor gaat, is Hofman ten einde raad. Hij gaat bij de barones op bezoek. Hij is ontroerd door haar vertrouwen in hem, en durft zijn
bedrog niet op te biechten. De barones echter vermoedt zijn oplichterij. Om hem te helpen laat zij de inhoud van de secretaire weggooien, zodat er geen sporen meer zijn van Hofmans bedrog. Hofman weet dit niet. Hij ziet nog maar één oplossing. Hij doet alsof hij overspannen is, en hij gaat naar Biarritz in Frankrijk om daar in het casino alsnog aan
het benodigde geld te komen. Hij verkoopt zijn auto en hij wint veel geld, dat echter uit zijn hotelkamer wordt gestolen. Hij wordt opgepakt door de politie, omdat hij niet in het gastenboek geregistreerd staat. Door allerlei misverstanden en halve leugens wordt hij nogal lang vastgehouden. Uiteindelijk wordt hij vrijgelaten.
Het kan Hofman allemaal niet meer schelen of zijn bedrog aan het licht zal komen. Hij wil alleen maar terug naar Maria en Martin. Als hij thuis komt, blijkt de barones
overleden te zijn. Zijn oplichterij was niet aan het licht gekomen. Ook zijn aandelen van SunoilT leveren winst op, de directeur was er toch niet met de kas vandoor gegaan. Het is
allemaal goed afgelopen voor Hofman.
Laura
Laura is kunstenares, ze maakt pentekeningen. Ze is getrouwd met David, een psycholoog. David heeft een verhouding met zijn patiënte Sophie Rolder. Hij heeft Sophie nodig, maar wil niet weg bij Laura. Laura is erg jaloers en verdrietig. Om David niet te verliezen, stemt ze toe in zijn verhouding met Sophie. Momenten van hevige jaloezie wisselen af met momenten waarin Laura David haar liefde betuigt. Ze kan de ‘redelijke afspraken’ die ze met David gemaakt heeft niet volhouden. Als David een weekend met Sophie weggaat, is ze gek van jaloezie en verdriet. Ze vrijt met een taxichauffeur uit wraak. Ze kan niet meer werken, ze verwaarloost het huis en de tuin, en ze gaat steeds meer drinken.
Ze gaat een paar dagen naar Londen om schetsen te maken en Anna te bezoeken. Ze hoopt dat David haar gemist heeft, en dat het weer goed zal komen. Maar thuisgekomen is alles
nog hetzelfde. De bom barst als David en Laura tijdens nieuwjaarsnacht naar een feestje gaan en David vertelt dat hij daarna nog naar Sophie gaat. Wanhopig van verdriet loopt
Laura naar huis. Ze glijdt uit en verdrinkt in de gracht.
Anna
Anna, een meisje van achttien jaar, is au-pair bij de familie Masefield in Crawley, in Engeland. Het baantje valt niet mee. Penny Masefield commandeert haar, en geeft er telkens blijk van Anna ongemanierd, slordig en vies te vinden. Met de vijf kinderen (het zesde kind, nog een baby, staat voortdurend onder de zorg van Penny) kan Anna gelukkig goed opschieten. Ze vertelt hun verhaaltjes over twee eskimo’s die het altijd koud hebben. De meeste genegenheid voelt Anna voor de zevenjarige Philip, die altijd lettergrepen van woorden verwisselt. Als hij longontsteking krijgt en zo niet mee kan doen met een
verkleedpartij op school, vertelt Anna hem verhaaltjes, ‘de Avonturen van het Jasje’. Anna wil misschien schrijfster worden.
Anna begint een verhouding met Donald Masefield, de heer des huizes en eigenaar van een brillenzaak. Hij houdt niet meer van de krengerige Penny. Als hij ’s avonds zijn bad vol laat lopen, wat ongeveer een half uur duurt, gaat hij stiekem naar Anna’s kamertje om met haar te vrijen. Anna houdt erg veel van hem. Ze is verdrietig als ze van Penny terug naar Nederland moet. Na een gesprek met Laura (die ze vaak brieven schrijft) besluit Anna een eind aan de verhouding te maken. Diezelfde avond valt Penny van de trap en breekt haar nek. Of Philip haar geduwd heeft, is niet duidelijk.
Na nieuwjaar is Anna weer in Nederland, waarschijnlijk in verband met Laura’s dood. Daarna gaat ze terug naar Donald.
3 Personages
Anton Hofman: hij werkt op een bank als ‘souschef’ op de
Correspondentieafdeling. Hij houdt van mooie kleren, dure auto’s, luxe maaltijden en fêteert zijn voetbalvrienden. Het geld dat hiervoor nodig is, ontfutselt hij barones
Van Voorst, wier zaken hij behartigt. Als de barones op sterven ligt, is Anton erg bang dat zijn oplichterij aan het licht zal komen. Zijn angst wordt gesymboliseerd door het schilderij met de Arabier en het zwaard. Hofman voelt zich schuldig omdat hij de aardige, wat kinderlijke barones bedriegt. Toch bestaat Hofmans houding meer uit zelfmedelijden dan uit wroeging. Ook voelt hij zich schuldig tegenover zijn vrouw Maria.
Maria: ze is een nogal onbeduidend, goedhartig huisvrouwtje. Haar leven bestaat uit poetsen en eten koken. Zij offert zich op voor haar gezin. Ze is erg afhankelijk van Anton. Daarom is ze boos, als hij haar alleen laat in de bedreigende wereld.
De barones: ze is erg lief en een beetje naïef. Van geldzaken heeft ze weinig verstand. Ze praat voortdurend in verkleinwoordjes. Ondanks haar naïeve houding heeft ze
Hofmans bedrog door. Omdat ze hem sympathiek vindt, vernietigt ze de inhoud van de secretaire, zodat Antons bedrog niet aan het licht zal komen.
Laura: we leren haar meer kennen door haar eigen gedachten dan door uitspraken van anderen of van de vertelinstantie. Haar gevoelens zijn nogal tegenstrijdig, wat zij wijt
aan het ‘kreng’ in haar. Aan de ene kant stelt zij zich afhankelijk op tegenover David, zij kan niet zonder hem. Daarom stemt zij toe in de verhouding, die hij met Sophie heeft. Haar werk als tekenares lijdt onder het overspel van David. Aan de andere kant heeft Laura ook een dominante zijde, die David doet zeggen: ‘Ik krijg geen adem bij je’. Ze controleert David. Ze kan haar jaloezie niet de baas.
Laura kan nogal theatraal doen. David beschouwt het vaak als toneelspel, maar Laura lijdt echt onder de situatie. Haar gedachten zijn chaotisch en wisselend. Ze vindt rust in het water van de gracht.
David: hij wordt niet uitvoerig beschreven. Hij is psycholoog. Hij vindt dat alles redelijk moet worden uitgepraat. Laura zegt daarvan: ‘Voor jou is redelijk zijn kalm wreed zijn’. Hij wil niet weg bij Laura, maar kan ook niet zonder zijn chronisch depressieve patiënte Sophie Rolder.
Anna: ze wordt bijna alleen gekarakteriseerd door haar gedrag. Ze is achttien jaar en een soort mengeling van kind en volwassene. Ze observeert scherp. Ze kan goed met de
kinderen opschieten, vooral met Philip. Ze vertelt verhaaltjes, misschien wil ze schrijfster worden. Vrij roekeloos begint ze aan de verhouding met Donald.
Donald: wat hij voor iemand is, blijft nogal vaag. Hij is aardig tegen de kinderen, laat zijn drie grote honden uit en kijkt tv. Van zijn vrouw Penny houdt hij niet.
Penny: ze is een kreng van een mens met een overdreven gevoel voor zindelijkheid. Ze beveelt Anna elke avond in bad te gaan en haar handen te wassen met warm water als ze naar de wc is geweest. Penny lijkt iedereen te haten behalve haar baby. Ze is koel tegen de andere kinderen. Ze doet schijnheilig tegen Maggie Potts en de dokter.
De andere personages spelen geen belangrijke rol. Het is onduidelijk waarom zoveel aandacht aan George Potts wordt gewijd.
4 Thematiek
Het thema van deze roman is, zoals de titel al aangeeft, overspel. De drie hoofdpersonen vertegenwoordigen de drie aspecten van overspel:
Anton is degene, die ‘overspel’ pleegt Anna is degene, met wie overspel wordt gepleegd Laura is degene, jegens wie overspel wordt gepleegd.
Er zijn verschillen in de drie gevallen van overspel. Anton pleegt geen overspel in de strikte betekenis van het woord. Seksueel is hij zijn vrouw niet ontrouw, maar hij bedriegt haar door zijn dubbelleven te verzwijgen. Antons overspel bestaat uit oplichterij. Slachtoffer is de oude barones Van Voorst. Anton heeft haar zijn daden nooit opgebiecht, maar toch vermoedde zij wat hij deed.
David pleegt wel overspel in de strikte betekenis van het woord. Hij heeft een verhouding met zijn patiënte Sophie Rolder. Hij heeft zijn vrouw Laura alles verteld, en zij stemde toe in de verhouding uit angst hem te zullen verliezen.
Anna is degene met wie Donald Masefield overspel pleegt. Hun verhouding wordt onduidelijk beschreven. Anna houdt zoveel van Donald dat het pijn doet, aan de andere kant
krijg ik de indruk dat ze de verhouding is begonnen om wraak te nemen op Penny. Misschien ook had ze een verhouding nodig om het vervelende baantje vol te kunnen houden. Het kan haar niet schelen dat ze Penny er verdriet mee doet. Het is onduidelijk of Penny van het overspel van haar man afweet.
Opvallend is dat niet de daders gestraft worden, maar dat het met de slachtoffers van het overspel verkeerd afloopt: de barones sterft aan kanker, Laura verdrinkt (een ongeluk
of zelfmoord?) en Penny valt van de trap (een ongeluk of heeft Philip haar geduwd?).
Het thema van deze roman kan ook ruimer opgevat worden: bedrog in het algemeen. Er komt nog meer bedrog voor in deze roman dan de drie genoemde gevallen:
- SunoilT: de directeur was er met de kas vandoor. Later blijkt dit een gerucht te zijn.
- George Potts bedriegt zijn vrouw door zo af en toe naar Londen te gaan om daar jongens te ontmoeten (zo wordt gesuggereerd).
- De arbeider die de put komt schoonmaken, bedriegt zijn baas met behulp van Maria. Ook de baas, eigenaar van de huizen, lijkt niet helemaal zuiver te zijn.
- Hofmans geld wordt in Biarritz gestolen. Lestino lijkt hier meer van te weten. Ook knoeit de eigenaar van hotel Fochs met het gastenboek.
Tijd/ruimte
Er zijn in deze roman drie verhaallijnen, waarin Anna, Laura en Hofman afwisselend hoofdpersoon zijn. Deze verhalen zijn met elkaar verbonden door de familieband tussen de hoofdpersonen en door de overeenkomst in thematiek. Doordat de verhalen door elkaar lopen, is deze roman niet chronologisch opgebouwd. Grote sprongen
heen en weer in de tijd zijn er echter niet. Vaak spelen gebeurtenissen zich ongeveer gelijktijdig af, maar worden ze na elkaar verteld.
De vertelde tijd is 4 à 5 maanden (van september tot vlak na nieuwjaar), de verteltijd is 227 bladzijden. De roman speelt zich waarschijnlijk in het begin van de jaren ’80
af (Penny wordt vergeleken met Margareth Thatcher).
De roman is geschreven in de verleden tijd. Het tijdsperspectief is vision avec: al is de vertelinstantie alwetend, hij laat nergens blijken dat hij de afloop kent. Het einde van de roman is open: ‘wie weet wat ons nog te wachten staat’.
Geografische ruimte: Anton Hofman woont in de Groot Hertoginnelaan in Den Haag, houdt veel van luxe, ergert zich eraan dat de buurt aan het vervallen is. Aan het einde
van de roman stelt Maria voor te gaan verhuizen.
Anna is au-pair bij de familie Masefield in Engeland. Ze wonen in Crawley, een saaie, grauwe stad.
Laura woont in een herenhuis in Amsterdam. De woonkamer is erg rommelig. Er lopen drie katten rond.
Alle drie de hoofdpersonen hebben een plaats waar ze zich terug kunnen trekken. Hofman doet dat in de schuur, waar hij vroeger knutselde, later zijn kasboeken bijhield. Anna kan zich terugtrekken in het zolderkamertje, waar ze later stiekem vrijt met Donald (en haar hart lucht in brieven aan Laura). Als Laura verdriet heeft of wil denken, gaat ze
naar haar atelier op zolder. In tegenstelling tot de huiskamer is het atelier kaal en ordelijk. Alleen een inktvlek in de vorm van Frankrijk ontsiert de witte vloer en leidt haar gedachten af.
6 Motieven
- overspel/bedrog
- dood of zelfmoord
- afhankelijkheid
- haat
7 Vertelinstantie
Er is een auctoriale vertelinstantie. Hij is alwetend, zie bijvoorbeeld blz. 217: ‘maar ook dat besefte Laura niet’. Deze vertelinstantie kent de gedachten en gevoelens van de personages en hun verleden; zie ook hoofdstuk 13, waarin het verleden van George Potts uit de doeken wordt gedaan.
Vaak treedt de auctoriale vertelinstantie op de achtergrond en beleven we gebeurtenissen afwisselend vanuit Laura, Anna en Hofman. Het meest wordt vanuit Hofman verteld: in 13 van de 29 hoofdstukken is hij de hoofdpersoon. De hoofdstukken waarin Laura hoofdpersoon is, zijn het sterkst ‘personaal’ gekleurd. Anna wordt het meest ‘neutraal’ beschreven. Soms is er ook sprake van vision dedans bij Maria en barones Van Voorst.
8 Eigen mening
Ik vond het wel een mooi boek. Sommige gedeeltes vond ik wel wat vaag, vooral die van Anna en Donald. Ik had erg te doen met Laura en Maria en ik vond Anton een beetje dom.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen