Boekverslag : Karel Glastra Van Loon - De Onzichtbaren
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3153 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3153 woorden.
Zakelijke Gegevens:
Titel: De onzichtbaren
Auteur: Karel Glastra van loon
Uitgever: L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen
Eerste druk: 2003
Aantal bladzijdes: 255
Motto: Love Poem. This mountain ridge / Teems with fierce tigers / Come with me, my love / Let's go pick bamboo shoots (Kyi Aung)
Genre: realistische roman
Titelverklaring:
De onzichtbaren slaat op de vluchtelingen voor wie dit boek geschreven is. Het boek vertelt het verhaal van Saw Min Thein, een Birmees die opgroeit onder de dictatuur en uiteindelijk met zijn zwangere vrouw naar Thailand wil vluchten. Het boek is geschreven op verzoek van Stichting Vluchteling, die door schrijvers te laten schrijven over die vluchtelingen die in Nederland minder bekend zijn, het ongeluk van deze mensen onder de aandacht wil brengen. De Birmese vluchteling in Thailand is een van de groepen vluchtelingen in de wereld die wij hier in West-Europa nauwelijks opmerken. In die zin zijn ze dus onzichtbaar.
Daarnaast verwijst de titel ook naar de mensen over wie het verhaal gaat, die nauwelijks betekenis hebben voor de regering van hun eigen land, net zo min als dat ze betekenis hebben voor de Thaise autoriteiten, als ze later in een vluchtelingenkamp wonen. Zijzelf en de tragiek van hun leven wordt niet of nauwelijks gezien.
Ook wordt in het boek op een gegeven moment een opmerking gemaakt over het onzichtbaar zijn: “Een mens heeft telkens weer de keus uit twee soorten levens; dat van de zichtbaren en dat van de onzichtbaren. Soms is het goed te kiezen voor het eerste, soms is het beter om te kiezen voor het tweede”.
Samenvatting:
De onzichtbaren vertelt het verhaal van leven onder het dictatoriale regime in Birma, gezien vanuit de ogen van advocaat Saw Min Thein. Het boek is verdeeld in vijf delen en elk deel wordt ingeleid door een stuk dat zich afspeelt in het vluchtelingenkamp in Thailand. Terwijl je verder leest krijg je steeds meer het gevoel dat die gedeeltes een gesprek zijn tussen de hoofdpersoon en de schrijver.
Het eerste deel van het boek gaat over de dood van Min Theins broer Ngar Yoo, wanneer Min Thein zes jaar is. Ngar Yoo verdrinkt tijdens het vissen. Verteld wordt over de jeugd van de hoofdpersoon, de rol die de dood van zijn broer in zijn leven speelt en de band met zijn ouders. Alhoewel Min Thein een goede band met zijn moeder heeft, ziet zijn vader hem niet staan. Ook dit heeft invloed op de rest van zijn leven.
Het tweede deel gaat over de studententijd van Min Thein en zijn ontmoeting met Yi Yi Win, het meisje op wie hij ontzettend verliefd wordt. Ze maken de studentenopstanden in Rangoon mee, Yi Yi Win heeft een opstandig, vrijgevochten karakter en sleept Min Thein hierin mee. Nadat de opstand door de regering is neergeslagen loopt ook de liefde tussen Min Thein en Yi Yi Win stuk.
Deel drie gaat over Min Theins huwelijk met Hser Hser Paw, zijn leven als advocaat in een dictatoriale maatschappij en zijn nieuwe ontmoeting met de inmiddels ook getrouwde Yi Yi Win.
Verteld wordt over de rechtszaken die Min Thein doet; hij verdedigt mensen die verdacht worden van drugshandel, maar ook mensen die verdacht worden van overtreding van de Wet op Onwettige Associatie, wat zo veel inhoudt als dat ze verdacht worden van praktijken die zich tegen het regime richten. Voor die laatste zaken moet hij een aantal keer per jaar naar een naburige stad en daar ontmoet hij Yi Yi Win. Hij merkt dat hij nog steeds veel voor haar voelt, maar probeert dit te onderdrukken. Uiteindelijk wordt hij door de man en oom van Yi Yi Win benaderd om in zijn stad een afdeling op te zetten van de Nationale Liga voor Democratie.
Min Thein heeft een gelukkig huwelijk met Hser Hser Paw. Het enige ongeluk is dat zij na negen jaar huwelijk nog steeds kinderloos zijn. Niet lang nadat Hser Hser Paw dan eindelijk zwanger raakt, wordt besloten naar Thailand te vluchten.
Deel vier gaat over de vlucht door de jungle naar Thailand. Beschreven wordt hoe de groep gedwongen wordt een paar dagen halt te houden in een dorp in het zogenoemde `Vergeten dal', omdat Hser Hser Paw een malaria-aanval krijgt. Tijdens het verblijf wordt het dorp aangevallen, later blijkt dat dit gebeurde in opdracht van iemand uit de voormalige woonplaats van Min Thein. Tijdens de aanval sterft Hser Hser Paw en raakt Min Thein blind aan zijn tweede oog; in zijn jeugd had hij door de prik van een meerval al aan een kant het zicht verloren.
Tijdens zijn herstel in een veldhospitaal leert Min Thein de kindsoldaat Tommy kennen, die vocht aan de kant van de aanvallers. Ze raken bevriend als ene dominee Marcus komt om Min Thein te begeleiden naar een Thais vluchtelingenkamp. Tommy gaat dan ook mee.
Verder worden in deel vier in het kort verhalen van vluchtelingen verteld over gevangenschap, martelingen, het verlies van je ouders en het leven als kindsoldaat.
Deel vijf speelt zich af in het vluchtelingenkamp en vertelt het verhaal van Tommy, die verdacht wordt van een verhouding met een getrouwde vrouw en hiervoor berecht wordt. Bij de Karen (een christelijke minderheidsgroep in Birma), tussen wie Tommy zich in het kamp bevindt, staat op overspel de doodsstraf. De rechtszaak wordt beschreven, het uiteindelijke vonnis blijft onbekend.
Hoofdpersonen
Min Thein is de hoofdpersoon van het verhaal. Hij is een rustige, ietwat bange man die opgegroeid is in de schaduw van zijn overleden broer. Van zijn vader kreeg hij nooit veel erkenning, omdat hij niet aan zijn broer kan tippen (`…de diepgewortelde overtuiging dat het in mijn leven niet om mij ging, maar om anderen, of eigenlijk: om een andere, mijn dode broer, die op tienjarige leeftijd verdronk in het kanaal achter de moskee.'). Hij heeft, zeker als hij jong is, weinig zelfvertrouwen en zoekt lang naar zijn plek in de wereld. Vaak heeft hij de neiging zichzelf weg te vlakken. Zijn relatie met Yi Yi Win geeft hem eerst zelfvertrouwen, voor het eerst heeft hij niet echt het gevoel op te moeten boksen tegen zijn broer: `voor de eerste keer sinds zijn dood bleef Ngar Yoo in de coulissen; ik geloof zelfs dat hij me aanmoedigde (…)'.
Toch ontwikkelt hij zich tot een vooraanstaande man. Ondanks zijn angsten en twijfels vindt hij zijn plek, krijgt hij een goed huwelijk en is hij naar het schijnt relatief gelukkig.
Na de aanval op het dorp en het overlijden van Hser Hser Paw wil Min Thein eerst niet meer leven; hij is blind en heeft zijn vrouw verloren, welke reden om te leven heeft hij nog? Toch krijg ik uit het latere deel van het verhaal, verteld vanuit het vluchtelingenkamp, de indruk dat hij dan, ondanks de situatie waarin hij leeft, geen hekel aan zijn leven heeft en er het beste van maakt. Zijn houding is mijns inziens positief.
Bijpersonen
Ngar Yoo is de oudere broer van Min Thein en komt in levende lijve alleen in het eerste deel voor. Hij is de typische oudere broer, die het altijd beter weet. Eigenwijs, met veel lef en enthousiasme in de dingen die hij doet. Hij is gek op vissen (Ngar Yoo is zijn bijnaam die zijn echte naam geworden is en `gek van vissen' betekent) en doet er alles aan om zijn kleine broertje zijn kunsten te leren. De vader van de jongens is gek op Ngar Yoo en dit maakt dat na zijn overlijden Min Thein onmogelijk in zijn schaduw kan staan.
“Of was hij [de vader] alleen maar verdrietig? Verdrietig om de dood van zijn zoon? En boos op mij, misschien, omdat ik mijn broer niet was, mijn broer nooit zou kunnen zijn?'
Ngar Yoo blijft Min Thein altijd volgen, de herinnering aan hem blijft levend en daarmee ook de herinnering aan de houding van de vader, die zijn jongste zoon niet meer zag staan toen zijn oudste overleed.
Yi Yi Win is het meisje op wie Min Thein wezenloos verliefd wordt tijdens zijn studententijd. Ze is opstandig, zelfbewust, intelligent en belezen. Ze doet Min Thein denken aan zijn broer. Hij kijkt tegen haar op en volgt haar in wat ze doet. Ze lezen boeken en samen belanden ze in de studentenopstanden tegen het regime, ze laat hem in zekere zin de wereld zien. Uiteindelijk wijst ze hem af, omdat hij te naïef is en niet `de goede boeken' leest. Ze trapt hem op zijn hart.
Ze heeft haar armen voor haar borst geslagen. 'Je bent naïef, Min Thein, hopeloos naïef. Je zou eens wat meer goede boeken moeten lezen.'
Ik weet niet wat te doen, wat te zeggen, waar te kijken. Ik kijk naar de grond, naar het verbrokkelde asfalt.
`Je hebt toch zeker niet echt geloofd dat wij de wereld konden veranderen?'
Ik zeg niets.
`Ja, dat heb je natuurlijk wel.' Ze slaakt er een diepe zucht bij. (…)
Ze zegt: 'Ga weg, Min Thein. Ga weg!'
Hser Hser Paw is het meisje met wie Min Thein uiteindelijk trouwt. Ze is een rustig, enigszins verlegen meisje, vol overgave voor (de mystieke) kant van haar geloof. Ze behoort tot de Karen, een minderheidsgroep in Birma die een vorm van het Christendom aanhangt, ze zien zichzelf als afstammelingen van het volk van Kanaän. Min Thein's moeder is Karen.
En zo stonden wij daar, Hser Hser Paw en ik, beiden verlegen met de situatie, zij nog iets meer dan ik, en dus was ik het die als eerste het woord nam, en was zij het die zich door mij op haar gemak liet stellen (…).
Ik krijg de indruk dat Hser Hser Paw beter aansluit bij Min Thein dan Yi Yi Win, omdat de laatste hem overheerst, hem dat gevoel van minderwaardigheid laat behouden. Hser Hser Paw geeft hem de ruimte zichzelf te zijn en zichzelf te accepteren, omdat zij hem accepteert zoals hij is.
Tijdens de eerste negen jaar van hun huwelijk wordt Hser Hser Paw langzamerhand diepongelukkig vanwege het achterwege blijven van een zwangerschap:
Hser Hser Paw voelt zich door onze kinderloosheid een gemankeerde vrouw. Het verdriet om het uitblijven van een zwangerschap was als een kwaadaardig virus dat zich in haar bloed vermenigvuldigde en langzaam maar zeker haar lichaam vergiftigde.
Thra Kay Nay ontmoet Min Thein in het dorp waar Hser Hser Paw zal sterven tijdens de aanval. Thra Kay Nay heeft niet echt een grote rol in het verhaal, maar tijdens het verblijf in zijn dorp heeft Min Thein een gesprek met deze man dat hem van zijn angsten bevrijdt.
Later, in het vluchtelingenkamp, legt Thra Kay Nay een getuigenis af om Tommy te verdedigen in de rechtszaak die tegen hem is aangespannen.
Tommy is de kindsoldaat die onderdeel uitmaakt van de legereenheid `de Zwarte Tijgers' dat behoort tot het regeringsleger. De Zwarte Tijgers vallen kort na het vertrek van het dorp in `het vergeten dal' Min Thein en zijn reisgenoten aan. Tommy raakt gewond en wordt opgevangen door de Karen, ondanks dat hij tegen hen vocht.
Tommy vertelt Min Thein hoe zijn vader in de jungle gevangen genomen werd door het leger en Tommy naar hem op zoek ging. Zo kwam hij terecht bij het leger. Hij ziet zijn vader daar terug, maar hij laat dit aan niemand merken. Een week later is zijn vader dood.
Tommy is eigenwijs en qua karakter komt hij optimistisch op mij over, al wil hij na de aanval op het dorp niet meer leven, ziet hij geen toekomst meer. Nadat hij met Min Thein door dominee Marcus naar het vluchtelingenkamp is gebracht en daar Karen ontmoet en Engels leert lezen en spreken, groeit echter de hoop weer. De vraag die voor de lezer overblijft is hoe het verder met hem zal gaan na zijn verliefdheid op en schijnbare affaire met een getrouwde vrouw en de rechtszaak die daar op volgt.
Tijd
Het verhaal speelt zich af in de periode tussen pakweg de jaren vijftig en het heden; de politieke geschiedenis van Birma komt door de regels vanaf de onafhankelijkheid in 1948 aan bod. Het verhaal begint als Min Thein ongeveer zes is en in dezelfde periode pleegt generaal Ne Win een militaire coup, op dat punt bevindt het verhaal zich dus in 1962. De verhalen in het boek lopen tot in de jaren negentig. Het boek is voor het eerst verschenen in 2001 en gebaseerd op de verhalen van vluchtelingen. Karel Glastra van Loon is hiervoor een periode in Thailand geweest. Het spreekt dus voor zich dat de besproken periode loopt tot het punt van schrijven.
Structuur
Het boek is niet echt chronologisch, maar op een bepaalde manier toch weer wel. Zoals ik al eerder aangaf is het boek verdeeld in vijf delen en wordt elk deel ingeleid door een stukje verhaal dat zich afspeelt in het vluchtelingenkamp, in het `nu' dus. De delen op zich volgen elkaar wel chronologisch op, deel een gaat over Min Thein's kinderjaren, deel vijf speelt zich in zijn geheel af in het vluchtelingenkamp.
Omdat het verhaal verteld wordt vanuit de beleving van de hoofdpersoon, komen in het verhaal veel herinneringen voor, momenten waarop dus teruggegrepen wordt op het verleden. Dit geeft het verhaal een levendige en persoonlijke toon.
Ruimte
Het verhaal speelt zich af in verschillende plaatsen in Birma, onder andere de hoofdstad Rangoon. Eveneens in Birma gesitueerde plaatsen als Pan Thar en Min Won zijn fictief. Behalve in Birma speelt het verhaal zich deels af in een vluchtelingenkamp aan de Thaise kant van de grens tussen Birma en Thailand.
Thema
Het thema van dit boek is de onzichtbaarheid van Birmese vluchtelingen; het boek is geschreven op verzoek van de Stichting Vluchteling om de Birmese kwestie voor de Nederlandse lezer wat meer op de kaart te zetten.
Maar behalve dat dit boek gaat over het leven onder een dictatoriaal regime en het leven van een vluchteling, gaat het boek ook over persoonlijke ontwikkeling, liefde, vertrouwen en hoop voor de toekomst. Ondanks het vrij zware (politieke) thema, is het verhaal heel persoonlijk gemaakt, doorspekt met vooral de menselijke kant van het thema. De verschillende godsdiensten waarmee Min Thein opgroeit en de levenslessen die hij daar uithaalt, de ervaringen die hij opdoet en het regime waarmee hij te maken heeft maken het boek vooral een bron van menselijkheid; kortweg zou ik dus willen zeggen dat het thema van dit boek `de mens' is.
Taalgebruik
Het taalgebruik van Karel Glastra van Loon is plezierig, makkelijk leesbaar en vooral persoonlijk. Door het verhaal te schrijven vanuit de hoofdpersoon, door te spelen met herinneringen en emoties en door de steeds inleidende stukken die zich in het heden afspelen, maakt dat je je binnen de kortste keren betrokken voelt bij Min Thein. De onzichtbaren is absoluut heel goed leesbaar.
Perspectief (ik-verteller of hij/zij etc.)
Zoals inmiddels duidelijk moge zijn wordt het verhaal verteld vanuit het perspectief van Min Thein.
Plaats in de literatuurgeschiedenis
Ik denk dat dit boek heel goed aansluit bij de stroom van allochtone schrijvers en vertaalde boeken van schrijvers in de ontwikkelingsgebieden. De laatste jaren wordt er veel geschreven over het combineren van culturen door de allochtone schrijvers in Nederland en daarnaast zorgen organisaties als NOVIB voor een flinke toevoer van boeken uit andere culturen. Dat nu een Nederlandse schrijver een boek geschreven heeft over het leven van een Birmese vluchteling maakt dit boek een bijzondere aanvulling op dit literaire genre (als je het een genre mag noemen). Persoonlijk vind ik het te vergelijken met de koloniale literatuur, alhoewel dit natuurlijk op een heel andere toon en vanuit een compleet ander moreel besef geschreven is. Maar net als dat men toen boeken schreef over de contacten met de kolonien, maakt het kleiner worden van de wereld en de daarop volgende contacten met ontwikkelingslanden het meer dan logisch dat dit een belangrijk thema wordt in de Nederlandse literatuur.
Relatie tekst-auteur
Karel Glastra van Loon heeft tijdens zijn werk als journalist veel gezien en meegemaakt van wat er buiten het veilige en gelukkige Westen gebeurd. Ik denk dat dit boek een typisch boek is voor de betrokken schrijver die hij - in mijn ogen - lijkt te zijn. Het zal ook niet voor niets zijn dat hij de eerste schrijver is die door Stichting Vluchteling is benaderd. Hij is politiek betrokken en draagt dit ook uit door bijvoorbeeld zijn activiteiten voor de SP. Nogmaals, ik denk dat boek typerend is voor Glastra van Loon's beleving van de wereld; hij komt op mij over als iemand die met zijn boeken graag iets over wil brengen.
De boodschap van dit boek lijkt me duidelijk; het zet je onmiddellijk aan het denken, het besef hoe weinig we eigenlijk weten van wat er gebeurd in de wereld wordt tijdens het lezen als een koude douche over je heen gestort.
Eigen mening
Ik twijfel er niet aan of mijn mening is in de loop van dit leesverslag al naar voren gekomen; ik vond dit zonder meer echt een fantastisch boek. De combinatie van een bewustmakend verhaal over de situatie in Birma dat het besef van je eigen gebrek aan kennis met zich meebrengt en een ontroerend verhaal van een mens, met alle emoties die een mens nu eenmaal kent, maakt het een persoonlijk, aangrijpend verhaal. Het was het soort boek waar ik stil van was na het lezen, waar ik een heleboel over wilde schrijven en vertellen, wat me aanspoorde om er gelijk iets mee te doen, maar waar ik in eerste instantie gewoon weg de woorden niet voor had.
De combinatie van het beroep dat de schrijver doet op je eigen politieke en historische besef en een fictieve roman met ook de nodige dramatiek maakt het een absolute zaligheid om te lezen.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen