Boekverslag : Anna Enquist - Het Meesterstuk
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3617 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3617 woorden.
Anna Enquist
Anna Enquist is in 1945 geboren. Anna Enquist is het pseudoniem (schuilnaam) van Christa Widlund. Ze gebruikt haar schuilnaam omdat ze haar beroepswerkzaamheden en de poëzie gescheiden wil houden. Ze is getrouwd met de Zweed Widlund, die haar schrijversnaam verzonnen heeft. Enquist is in Zweden een knoest van een jeneverbesboom.
Anna Enquist is psychoanalytica, en sinds 1994 wijdt zij zich geheel aan het schrijven.
Ze heeft gymnasium gedaan, en is daarna psychologie gaan studeren in Leiden. Tegelijk met deze studie volgde zij ook een opleiding aan het Haagse Conservatorium.
Ze kon goed piano spelen, en gaf met haar man ook wel concerten in Zweden in de zomervakanties. Maar het spel ging steeds verder achteruit, en daar kon ze niet tegen, dus is ze maar helemaal gestopt.
Vanaf toen begon ze te schrijven, eerst gedichten. Haar eerste bundel is ‘Soldatenliederen’, geschreven in ’91, het werd bekroond met de C. Buddingh-prijs. Ook werd ze met deze bundel door de Raad van Kunst genomineerd voor de Europese Literaire prijs. Haar tweede bundel was ‘Jachtscènes’,1992 , waarmee Enquist de Lucy B. en de C.W. van der Hoogt-prijs won. Haar volgende bundel was in 1994: ‘een nieuw afscheid’. Dit was het bestverkochte boek in de Boekenweek van 1994. In datzelfde jaar schreef ze ‘Het Meesterstuk’, haar eerste roman. Er was veel kritiek van de critici, maar onder de lezers was het een gewild boek. De vertaalrechten waren al verkocht voordat het boek was gedrukt.
Daarna heeft ze weer een dichtenbundel geschreven: ‘Klaarlichte dag’.
Het Meesterstuk door Anna Enquist.
Personages:
Hoofdpersonen zijn:
Johan Steenkamer
Oscar Steenkamer
Alma Steenkamer
Charles
Ellen Steenkamer-Visser
Lisa en Lawrence
Zina en Mats
Bijpersonen:
Saar Steenkamer
Peter en Paul Steenkamer.
Kee Bellefroid
Johan Steenkamer is te vergelijken met Don Giovanni in de gelijknamige opera van Mozart.
Hij is de zoon van Alma en de broer van Oscar.
Johan is getrouwd geweest met Ellen Visser. Ze krijgen samen drie kinderen Saar, Peter en Paul. De laatste twee zijn een tweeling.
Johan heeft veel succes bij de vrouwen, en als het niet goed gaat met zijn huwlijk, gaat hij vreemd. Het is een echte rokkenjager.
Het is een persoon die altijd de aandacht op zichzelf gevestigd wil hebben. Als dit niet gebeurt krijgt hij een woedeaanval. Een vorm van narcisme.
Zijn vriend is Lawrence, en samen bespreken ze elkaars problemen.
Oscar Steenkamer is in de familie Steenkamer de zwakkeling.
Hij is vergelijkbaar met Don Ottavio in de opera.
Oscar wilde de muziekkant op, maar later is hij ook maar de kant van de beeldende kunst op gegaan, als kunstcriticus. Daarmee heeft hij werk in een museum.
Hij toont weinig interesse in vrouwen, en heeft geen sociaal leven.
Alma Steenkamer is een vrouw met een heel moeilijk karakter.
Zij is als het ware de Donna Anna in de opera.
Ze is een dominante moeder die haar zonen Oscar en Johan altijd tegen elkaar opzet.
Charles Steenkamer in deze roman is in de opera Il Commendatore. Hij speelt een belangrijke rol in het verhaal. (Hoewel hij afwezig blijft). Hij was de man van Alma en de vader van Oscar en Johan. Op zijn 27e jaar heeft Charles zijn gezin verlaten en is met een zangeres naar Amerika vertrokken.
Hij was schilder en muzikant, en had vier schilderijen gemaakt. Eén ervan speelt een heel belangrijke rol in het verhaal.
Ellen Steenkamer-Visser is in de opera Donna Elvira.
Ze is getrouwd geweest met Johan, maar Johan probeerde Ellen te onderdrukken. Op een gegeven moment pikte Ellen het niet meer, en gingen ze uit elkaar.
De vriendin van Ellen is Lisa, samen maken ze lange wandelingen, en overleggen ze hoe het leven verder moet.
Lisa is getrouwd met Lawrence.
De rol van de knecht van Don Giovanni, Don Leporello, is onder deze twee personages verdeeld.
Lisa is de vriendin van Ellen, Lawrence is de vriend van Johan. Ze bekijken de situatie in de familie van Ellen en Johan van de zijlijn en geven adviezen aan hun vrienden.
Lisa’s eerste vriend was haar pathologiedocent: Gerard Bleeker. Hij was getrouwd, maar samen brachten zij nachten door in zijn boot. Dit stopt zodra Lisa merkt dat Gerard naar bed gaat met andere intrigerende studentes. Later trouwde Lisa met Lawrence, een Engelsman.
Zina is in de opera Zerlina, de vriendin van Mats, die in de opera Masetto heet. Zina is een model van Johan. Ze poseert voor diverse schilderijen. Zij is de vrouw waar Johan mee vreemd gaat, als Mats naar het buitenland is.
Saar Steenkamer is de dochter van Ellen en Johan. Ze sterft op haar 10e jaar aan een verschrompelde hartklep. Ellen en Johan zijn hier kapot van, maar Johan zet zich er overheen en Ellen blijft rouwen.
Peter en Paul Steenkamer zijn een tweeling van Johan en Ellen. Ze zijn de enige die goed met Alma op kunnen schieten.
Kee Bellefroid is de assistente van Oscar. Ze helpt Oscar waar ze kan.
Het Meesterstuk
Het boek is gebaseerd op de opera ‘Don Giovanni’ van Mozart.
In de opera doodt Don Giovanni de vader van Donna Anna, Il Commendatore. Hierdoor krijgt hij Don Ottavio, de verloofde van Donna Anna achter zich aan, die op wraak uit is. Ook een ex-geliefde van Don Giovanni is op wraak uit: Donna Elvira. Het boerenpaartje Zerlina en Masetto gaat trouwen. Don Giovanni probeert Zerlina te verleiden en maakt zo weer een vijand: Masetto. In de laatste scène verschijnt de geest van Donna Anna's vader aan het diner van Don Giovanni. Als deze geen berouw toont, gaat zijn huis in vlammen op.
Het (boek)verhaal is verdeeld in drie delen.
Deel 1 speelt in het heden van donderdag tot zaterdag. In flashbacks wordt verteld over het huwelijk van Johan en Ellen, en over het vertrek van Charles.
Deel 2 speelt in het verleden, rond de dood van Saar. Hierin wordt duidelijk waarom het huwelijk van Ellen en Johan kapot is gegaan.
Deel 3 speelt in het heden, op zondag, de dag van de expositie. Ook hier flashbacks over het vertrek van Charles, maar dan gedetailleerder.
Deel 1
Het verhaal begint met Lisa, die naar haar goudvissen in een ton kijkt. Op het moment dat Lisa wil vertrekken naar haar praktijk,(ze is psychiater) wordt ze opgebeld. Het is Johan, die haar uitnodigt voor de opening van zijn tentoonstelling. Lisa stemt toe om haar vriendin, Ellen, niet alleen te laten.
Lisa wist niet dat Johan een broer had, hier kwam zij pas achter toen zij met Ellen en Johan naar een etentje bij Alma ging. Er ontstond een ruzie, omdat Johan vroeg aan Alma of zij een paar dagen op de kinderen kon passen. Dit komt Alma slecht uit, omdat ze in diezelfde periode naar haar zus Janna wil, en op vrijdag komt Oscar altijd eten. Tijdens deze ruzie ziet Lisa dat Alma in haar element raakt: ze krijgt een kleur en ziet hoe haar Johan zit te schreeuwen.
Johan beëindigt de ruzie door woest weg te lopen.
Dit stuk laat zien hoe de familie in elkaar zit. Oscar en Johan zijn twee broers die door Alma, hun moeder, tegen elkaar opzet worden.
Dan gaat het verhaal verder met Johan die wakker wordt naast Zina. Hij gaat hardlopen. Tijdens het hardlopen denkt hij aan zijn verleden, zodat de lezer ook hem beter leert kennen.
Hij denkt bijvoorbeeld aan die keer dat hij met Oscar in de wachtkamer van de tandarts zat, en hij het ongeveer in zijn broek deed. Oscar zat daar, zonder angst, omdat hij wist dat hij geen gaatjes had. Ook hier komt de rivaliteit tussen de twee broers naar voren, want Oscar maakt Johan bang met de uitspraak: ‘als je huilt, prikt hij in je keel. En je mag niet bewegen. Want als je beweegt schiet de boor uit en wordt je tong verscheurd, en dan komt er zoveel bloed uit dat je stikt. Een tong kan niet genezen, want je kan er geen pleister op plakken. Als je tong stuk is kan je niet meer praten en niet meer eten. Dus als je beweegt ga je dood’.
Johan vindt het prettig als Zina bij hem is, want ze zorgt voor een warm bed, ontbijt en een schone keuken. En als haar verblijf volgens hem te lang duurt, kan hij haar zeggen dat ze moet vertrekken.
Alma zit te wachten op haar jongste zoon Johan.
Alma had altijd veel bewondering voor zijn talenten. Altijd kon Johan de materialen krijgen waar hij naar vroeg. Toen hij daar op uit was gekeken, kreeg hij privéles van een docent van de academie.
Alma wacht op Johan die het schilderij: ‘de Postbode’ komt halen. Hij wil het ophangen in zijn expositie.
Dan komt Johan binnen. Alma vertelt dat ze heeft gereserveerd in de Karper, een visrestaurant, om daar met een aantal personen te gaan eten, als de opening van de expositie van Johan is afgelopen.
Johan pakt het schilderij in, en loopt naar de tafel. Daar ziet hij de krant liggen, waarin hij zijn naam herkent. Het is een stuk dat Oscar in de krant heeft gezet. In dit stuk kraakt hij de kunst van zijn broer ongelooflijk af. Johan is laaiend. Dit wordt nog eens aangewakkerd door Alma, die vraagt of Johan voor Oscar en haar even tompoezen wil kopen. Terwijl hij woedend de deur opent, draait hij zich nog even om en schreeuwt: "Ik heb Charles uitgenodigd". Alma blijft verward achter en denkt nu dat Charles in de stad is.
Als Johan later in de stad rijdt, ziet hij een hele luxe taartenwinkel waar hij naar binnen gaat. Hij koopt er een taart en laat deze bezorgen bij Alma, en geeft als afzender zijn naam: Steenkamer.
Na de taart gekocht te hebben, ziet hij Lisa en gaat met haar wat drinken. Hij herinnert zich het moment dat Charles vertrok. Het was plechtig. Alma en Charles hadden net een ruzie achter de rug toen Oscar en Johan met hun vader naar de werkkamer van Charles gingen. Daar hingen vier schilderijen. Daarna is hij vertrokken.
Na een uur heeft Alma Oscar gebeld en als hij aankomt wordt de taart afgeleverd waardoor Alma echt gaat denken dat Charles in de stad is. Ze raakt helemaal verward. Oscar gaat thee zetten, en in de keuken laat hij zich gaan en vernietigt de taart.
Ook Oscar is verward, en gaat op zoek naar sporen van zijn vader. Hij vindt in een keukenkast oude theekopjes. Daardoor wordt hij aangespoord om nog meer spullen van zijn vader te zoeken. Hij wil meer weten en rent naar boven de zolder op. Daar schrikt hij van de leegte. Er staat helemaal niets.
Zijn drang om iets van zijn vader te vinden, stopt niet. De volgende dag denkt hij dat schilderijen van zijn vader misschien wel in het museum waar hij werkt liggen. Samen met zijn secretaresse, Kee Bellefroid, zoekt hij de vier schilderijen van zijn vader op de zolder van het museum. Daar vinden ze de schilderijen: een portret van een vioolmaker, de vriend van Charles; een groep mensen die klaar staan te vertrekken met een boot; een appelboom; een portret van Alma.
Deel 2
Dan gaat het verhaal over een vroegere tijd, over Ellen, toen ze nog met Johan woonde. Er wordt verteld hoe de kinderen leven, en dat Johan bijna nooit thuis is. Johan is bezig met een opdracht voor een opera. Hij moet het decor maken.
Ellen brengt Saar, haar dochter, naar bed. Ze ziet er niet goed uit. Ook de volgende dag is ze niet lekker, maar ze moet naar school omdat Ellen moet werken en geen oppas heeft. Op haar werk wordt ze gebeld door de lerares van Saar. Ze ligt in het ziekenhuis. Ze is op school in elkaar gezakt. Dokter Baudoin vertelt dat er iets mis is met de hartkleppen van Saar. Op zondag zit Ellen in de rookkamer van het ziekenhuis. Ze ziet een verpleegkundige naar binnen gaan en snel terug komen. Ze vraagt om assistentie. Er komt hulp, maar het is al te laat. Saar is dood.
Sinds de dood van Saar is Ellen depressief, zonder gevoelens. De tweeling heeft het huishouden overgenomen. Ze gaan niet naar school, maar spijbelen. Ze zitten bij Alma en spelen daar monopolie.
De dag voor de begrafenis zoekt Ellen kleren uit voor Saar. Met de plastic zak gaat ze naar het ziekenhuis om het dode kind aan te kleden.
Hier een beschrijving van het zien van Saar door Ellen.(Deze beschrijving wordt door verschillende recensenten aangehaald als een heel indrukwekkend gedeelte uit de roman)
‘Het laken pakken en voorzichtig oplichten, terugvouwen, weghalen. Het blote kind zien. Het kind zien. Het dode kind zien. Zelf kijken naar het kind, naar het dode kind. Een wondje op de knie van de gymnastiekles van vorige week. Voetzolen met eelt. Dood betekent gelige, wasachtige huid waarachter geen bloed meer stroomt. Onbegrijpelijk dat mensen bang zijn om ten onrechte als gestorven te worden beschouwd, dood is met niets anders te verwarren als je kijkt naar het blote, dode kind’.
Na de begrafenis blijft Ellen depressief. Johan kan daar niet tegen, en slaapt daarom niet vaak thuis, maar blijft in zijn atelier slapen en heeft veel relaties met andere vrouwen.
Met kerst vertrekt Johan met Zina en Mats naar Parijs, om musea te bezoeken. Ellen reageert niet kwaad op dit nieuws. Ze vindt het niet erg. Alma komt wel met kerst. Ze geeft Ellen als kerstcadeau een cd-speler. Tweede kerstdag komt Oscar op bezoek. Ze praten over vroeger hoe Oscar bij Johan werd achtergesteld.
Johans atelier is een hoge schuur die hoort bij een villa. De eigenaar, Bob, heeft er eerst een boot gebouwd, daarna kon Johan het huren. Bob is hoge ambtenaar bij de Posterijen. Hij houdt van mooie dingen en financiert daarom veel voor Johan. Hij is 60 jaar en gaat met pensioen om met zijn vrouw de wereld rond te reizen. Het huis schenkt hij aan Johan.
Lawrence en Johan lopen door het lege huis met bouwtekeningen om plannen te maken. Ook praten ze over de problemen van Johan met Ellen; hij wil haar terug, maar snapt niet hoe Ellen zich voelt en waarom ze zich zo afstandelijk gedraagt.
Even gaan ze naar het atelier om te kijken wat Johan schildert. Lawrence bekijkt het schilderij, dat prachtig is. Het laat precies zien hoe Ellen zich voelt. Ellen zoekt troost bij een halfnaakte Lisa, samen zitten ze op de bank te huilen.
Later komt Johan bij Ellen op bezoek met de vraag of ze zin heeft om met hem te gaan eten. Ze stemt toe. Als ze in het restaurant zitten vraagt Johan om vergiffenis en vraagt hij Ellen om weer opnieuw te beginnen, in het nieuwe huis, misschien met een kind. Ellen wijst dit af, ze kan hem de keren dat hij vreemd is gegaan niet vergeven. Dit had Johan niet verwacht en hij krijgt een woedeaanval. Ellen verlaat het restaurant.
Ellen vindt haar huis te leeg, en besluit om te verhuizen. Als Johan dit hoort krijgt hij weer een woedeaanval. Hij kan niet begrijpen dat Ellen een grote villa afwijst, en dan vertrekt naar een klein appartement.
Nog één keer gaat Ellen terug naar haar oude huis. Nog één keer gaat ze naar de kamer van Saar. Dan loopt ze het hele huis door en gaat liggen op de houten vloer van haar kamer. Ze hoort de deur, het is Johan.
Samen dansen ze een tijdje, totdat ze beiden in tranen op de grond vallen. Nog één keer vrijen ze met elkaar.
‘Bloed proeven ze, in de kus. Bloed aan de handen. Ellen omvaamt hem met armen en benen ah ze voor het laatst samen de lucht in gaan. Bliksem en vallende sterren voor hem, verzwelgende golven met opspattend schuim voor haar. (..) Over. Aangespoeld op het strand Verloren. Los. Tussen zijn handen neemt hij haar gezicht, hij duwt met zijn tong haar ogen dicht en drinkt haar tranen. Voorbij. Vaarwel’.
Nu zijn ze definitief uit elkaar.
Deel 3
Dan is het zondag en is de opening van de expositie van Johan.
Johan bekijkt zijn werk, met name zijn beste: ‘Het Meesterstuk’. Het is een vrouw met een naakt bovenlichaam. Tegen haar borst drukt ze een zalm. Op een tafel voor haar ligt een dode vis met een mes ernaast. De buik van de vis is opengereten en de ingewanden hangen eruit.
Dan wordt Johan bij Kerstens geroepen voor een interview. Hij stelt vragen waar Johan niet van gediend is, en krijgt weer een woedeaanval.
Ondertussen wordt het museum steeds voller. De secretaresse is binnen, en later komt Lisa ook.
Na de toespraak komen Alma, Ellen en Oscar binnen. Bij het zien van zijn broer wordt Oscar niet goed en gaat naar de wc. Alma heeft geen zin om te lopen en vraagt of ze ergens kan zitten. Dan gaat ze zitten onder ‘Het Meesterstuk’, waar ze die middag niet meer vandaan komt.
Ondertussen zit Oscar al meer dan een uur op de wc. Als hij er eindelijk weggaat, komt hij zijn secretaresse Kee tegen. Samen bekijken ze het werk van Johan, tot ze bij ‘Het Meesterstuk’ komen. Daar draait Oscar zich om en rent weg.
Hij rent weg, naar zijn museum. Daar gaat hij de zolder op en pakt het schilderij van zijn vader, het portret van Alma. Met moeite brengt hij het mee naar beneden. Hij wil het naar de expositie brengen, maar het is een groot doek, en de harde wind krijgt er dus makkelijk vat op. Tijdens zijn tocht trekt de wind zo hard aan het doek dat Oscar valt, met zijn been door het schilderij.
Als hij eindelijk bij het museum aankomt, zijn de meeste gasten al weg. Alleen Johan, Alma, Ellen, Lisa, Peter, Paul, Zina en Kerstens zijn er nog.
Zina versiert Kerstens, zodat hij haar opzoekt om op tv te komen met haar kunst. Samen gaan ze weg.
Oscar sleept het schilderij naast het meesterstuk van Johan. Ze zijn bijna exact hetzelfde. Johan wordt bij het zien van schilderij van zijn vader woest, want het is plagiaat en dus het einde van zijn carrière. Hij loopt op Oscar af, die wild met zijn armen begint te zwaaien en per ongeluk Johan op zijn neus raakt. Dan loopt Oscar weg en duwt zijn moeder, die hem wil tegenhouden op de grond. Hij moet weg, hij kan niet meer normaal leven. Ook moet hij van de sleutels af, want dat is bewijsmateriaal. Hij loopt langs een paar zwervers, en wordt in de groep opgenomen. Als de andere zwervers slapen denkt hij plots aan zijn sleutels. Hij gaat aan de rand van de gracht staan om de sleutels erin te gooien, maar hij verliest zijn evenwicht en verdrinkt.
In het Museum ligt Alma met een gebroken heup op de grond. Ellen heeft gebeld en de ambulance is onderweg. Samen met Peter en Paul, wordt Alma naar het ziekenhuis gebracht. In de zaal zijn alleen nog Ellen en Johan aanwezig.
Lisa twijfelt of ze terug moet gaan naar Johan en Ellen of niet. Ze gaat onder een wijnkarretje zitten, zodat ze nog naar ze toe kan gaan.
Johan probeert weer met Ellen te vrijen, net als de laatste keer in het oude huis. Dit keer slaat Ellen af. Johan wordt kwaad en stuurt haar weg.
Eén voor één zijn de personages van het toneel verdwenen, zodat Johan dus alleen in de expositiezaal zit.
Hij bekijkt de twee identieke schilderijen. Het portret van Alma doet hem denken aan de dag dat Charles hen verliet.
Alma en Charles hadden net een ruzie achter de rug, over het feit dat Charles vreemd ging. Alma verliet woedend het huis. Charles liep naar zijn zonen, haalde ze uit bed en bracht ze naar zijn werkkamer. Daar hingen de vier schilderijen. Oscar had al een voorgevoel dat Charles hen zou verlaten, maar Johan niet. Hij was nog te klein. Johan had veel bewondering voor het portret van Alma. Hij heeft het goed in zich opgenomen. Daarna worden ze voor de laatste maal door hun vader ingestopt. Charles pakt de schilderijen en zijn altviool en belt zijn vriend. Samen nemen ze de schilderijen en de altviool mee op de fiets. Sindsdien is hij niet meer door zijn zonen gezien.
In een droombeeld dat hierop volgt, ontmoet Johan zijn vader:
‘Hij ruikt een lucht van terpentijn en tabak. Nu je hoofd laten zakken tegen de wollen trui, de stevige armen staan als een haag om waar jij net nog was; nu langzaam opgaan in de heerlijke leegte, vervloeien in hem die je zo hebt gemist. Op schoot. Alles is goed. Alles is afgelopen’.
De motieven.
Oedipus-motief:
Dit komt terug in de concurrentiestrijd die Oscar en Johan voeren om de liefde van hun moeder en in de wil van Johan om als schilder zijn vader te verslaan.
Later wordt het omgedraaid, want dan wil Johan niet de vader vermoorden en de liefde van zijn moeder winnen, maar hij wil bij vader op schoot.
Symbolische vissen:
In ‘Het Meesterstuk’ komen heel veel vissen voor: in het begin van het boek kijkt Lisa naar haar goudvissen, er wordt tot twee keer toe bijna in ‘de Karper’ gegeten, de meisjesnaam van Ellen is ‘Visser’, en de vrouw en de vis op het ‘Meesterstuk’.
Anna Enquist gebruikt dit symbool om aan te geven hoe ouders met hun kinderen omgaan.
Schuld:
Ellens schuldgevoel over de dood van Saar. Ze heeft haar immers ziek naar school gebracht.
Huwelijk:
Er komen verscheidene huwelijken voor. Het mislukte huwlijk van Charles en Alma, en Johan en Ellen. Het huwlijk van Lisa en Lawrence. En ook Lisa heeft een mislukt huwlijk achter de rug.
Aftakeling:
Johan maakt zich zorgen om het ouder worden. Hij inspecteert zichzelf dagelijks voor de spiegel, en gaat ook elke dag joggen.
Ook Alma tobt over het ouder worden, vooral vanaf het moment dat ze denkt dat Charles in de stad is.
Dood:
De dood van Saar en Oscar.
Titel:
‘Het Meesterstuk’ is de naam van het schilderij van Johan dat in het boek de belangrijkste plaats inneemt.
Eigen mening:
Ik vond het een boek met een mooie stijl en makkelijk te lezen. Vooral het tweede deel was mooi. Er werd goed verteld hoe Ellen zich voelde na de dood van haar dochter.
Soms was het wel moeilijk te volgen, door een aantal plotselinge flashbacks, waarna het verhaal gewoon verder ging.
Het was niet zeer grof, maar er werd wel een aantal keren in gevloekt, bijvoorbeeld toen Ellen Johan in het restaurant afwees.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen