Boekverslag : - De Aanslag
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 4767 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 4767 woorden.
De aanslag
1. Korte inhoud
De familie Steenwijk woont in de villa "Buitenrust". Het gezin bestaat uit Moeder en Vader Steenwijk en de kinderen Peter en Anton. Naast hun huis woont aan de ene kant de familie Beumer en aan de andere kant meneer Korteweg en zijn dochter Karin. Op een avond wordt de familie Steenwijk opgeschrikt door zes schoten. Voor het huis van de buren Korteweg ligt het lijk van Fake Ploeg, hoofdinspecteur van de politie. De buren slepen het lijk voor het huis van de familie Steenwijk. Peter rent naar buiten om het dode lichaam weer weg te slepen. Maar de Duitsers zijn al op de plaats van de aanslag. Peter vlucht. Anton en zijn ouders worden uit hun huis gehaald en de villa wordt in brand gestoken. Anton wordt in een auto gestopt en weggevoerd. In het politiebureau wordt hij bij een vrouw in de cel gezet. Deze vrouw troost Anton. Anton wordt de volgende dag overgebracht naar Amsterdam waar zijn oom hem komt halen.
Anton wordt opgevoed door zijn oom en tante. Na het gymnasium gaat hij geneeskunde studeren. Hij wordt uitgenodigd op een feestje in Haarlem. Zo komt hij voor het eerst weer terug in de stad die hij in januari 1945 heeft verlaten. Anton voelt zich niet op zijn gemak op het feestje en besluit er weg te gaan. Op de terugweg komt hij langs de kade waar zijn ouderlijk huis heeft gestaan. Mevrouw Beumer roept hem binnen. Ze verteld dat er een monument is opgericht voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Anton vertrekt zwijgend en loopt langs het monument. Hij leest de namen van de gefusilleerden, waaronder die van zijn ouders. De naam van Peter staat er niet bij.
Anton gaat in Amsterdam wonen. In 1956 vallen de Russen Hongarije binnen. Dagenlang is het rumoerig in Amsterdam. Tijdens een relletje ontmoet Anton Fake Ploeg junior. Op de kamer van Anton ontwikkelt zich een heftig gesprek. Anton verwijt Fake dat het de vrienden van zijn vader waren, die Antons familie hebben uitgeroeid. Fake wordt woedend en verbrijzelt de spiegel met een steen. De oliekachel ontploft en de kamer hangt vol roet.
Anton studeert af. Hij krijgt een assistentschap in de anesthesie. Hij ontmoet Saskia de Graaff. Een jaar later trouwen ze. Haar vader speelde tijdens de oorlog een belangrijke rol in het verzet. Begin juni 1966 wordt een bekende journalist, die in de oorlog in het verzet zat, begraven. Omdat hij een vriend was van De Graaff, gaan Anton, Saskia en hun dochtertje Sandra ook naar de begrafenis. Na afloop van de plechtigheid komt Anton in contact met de verzetsstrijder Cor Takes. Die heeft Fake Ploeg doodgeschoten. Anton wil eigenlijk niet meer over de oorlog praten, maar Takes moet zijn hart luchten. Hij tracht zich te rechtvaardigen door te vertellen over de gruweldaden van Ploeg. Hij vertelt over zijn vriendin Truus Coster. Zij blijkt het meisje te zijn met wie Anton een nacht in de cel heeft gezeten. Anton hoort nu, dat ze drie weken voor de bevrijding is terechtgesteld. Takes geeft zijn adres en telefoonnummer aan Anton. Anton gaat met zijn gezin en schoonouders lunchen. Daarna gaat hij met Saskia en Sandra naar het strand. Hij is helemaal van streek door de onthullingen van Cor Takes. De volgende dag gaat hij ernaartoe. Hij wil de foto van Truus zien. In een foto van Saskia herkent hij het beeld dat hij sinds 1945 in zijn hoofd heeft van Truus. Anton krijgt de foto van Truus te zien. Takes vertelt over zijn relatie met Truus. Zij was het die de laatste twee schoten op Ploeg afvuurde.
Anton en Saskia scheiden en hij hertrouwt met Liesbeth. Ze hebben een zoon, Peter. Anton wordt achtervolgd door het verleden en wordt depressief. Hij gaat hij met Sandra naar Haarlem. Op de plaats waar het verbrande huis heeft gestaan is een bungalow gebouwd. Ze bezoeken het graf van Truus Coster. Door de emoties herinnert Anton zich wat Truus in de cel tegen hem gezegd heeft. Als Anton het aan Takes wil vertellen, blijkt het huis van de verzetsman te zijn gesloopt. Tijdens de vredesdemonstratie te Amsterdam ontmoet Anton Karin Korteweg. Van haar verneemt hij dat Peter in januari 1945 bij de Kortewegs is binnen gevlucht. De Duitsers hebben hem dood geschoten. Korteweg en zijn dochter zijn naar de Ortskommandant gebracht. Hij hoort nu ook waarom Korteweg het lijk weg wilde hebben: Hij was bang voor zijn hagedissen. Toen bleek welke represaillemaatregelen de Duitsers namen, heeft hij de beestjes zelf doodgetrapt. Hij wilde het lijk niet voor het huis van Aarts leggen, omdat daar drie joden ondergedoken zaten. Nu weet Anton alles. Hij laat Karin hulpeloos achter en wordt opgenomen in de stroom demonstranten.
2. Recensies
recensie 1:
1. Volledige titelbeschrijving
Harry Mulisch, De Aanslag. Amsterdam, 1982.
2. Uiterlijke beschrijving
Het boek heeft een grijze omslag met in rode letters de naam Harry Mulisch en in zwarte letters de titel, met een hoofdletter a. De achterkant is effen grijs. Het boek heeft 254 bladzijden.
Het boek is opgebouwd uit een proloog en vijf episoden. Tussen de episoden zitten twee pagina's. Een is helemaal wit en op de ander staat de episode en het jaartal waarin die episode speelt. De episoden zijn onderverdeeld in hoofdstukken. De hoofdstukken beginnen op een nieuwe pagina en staan met getallen aangegeven.
3. Tekstbeleving
a) Het onderwerp
Het onderwerp is dat het verleden in het heden is verwikkeld en dat het verleden veel invloed heeft op het heden. Ik vind dat een zeer interessant onderwerp en ik heb er ook wel over na gedacht. Het onderwerp heeft veel diepgang in het boek en door het lezen ben ik ook wel van mening veranderd. Ik denk nu dat gebeurtenissen uit het verleden meer invloed hebben dan ik eerst dacht.
b) De gebeurtenissen
De nadruk ligt op de gedachten en gevoelens van de personen. Deze worden wel sterk beïnvloed door de gebeurtenissen. Het verhaal bevat, na de belangrijkste en dramatische gebeurtenis 'de aanslag', nog veel gebeurtenissen. Veel hiervan zijn terug te voeren op de (Nederlandse) geschiedenis na de tweede wereldoorlog (rellen bij het hoofdkantoor van de CPN, protest atoomwapens). De gebeurtenissen zijn erg geloofwaardig omdat ze echt gebeurt (kunnen) zijn en ze hebben ook indruk op me gemaakt. Je 'beleeft' de Nederlandse geschiedenis op een hele andere manier en kijkt anders tegen de oorlog aan.
Het boek bleef boeiend, omdat je steeds meer te weten kwam over de aanslag en over Anton Steenwijk.
c) De bouw
Het verhaal is begrijpelijk opgebouwd; het gaat met sprongen door de tijd heen en de episodes zijn gekoppeld aan belangrijke historische gebeurtenissen en belangrijke ontmoetingen. Het is leuk om te zien hoe Anton, en zijn leefomgeving veranderen door de jaren heen.
Er zijn een paar terugblikken, die allemaal betrekking hebben op de aanslag.
d) De personages
Je krijgt een goed beeld van de personages; vooral van Anton. De meeste personages staan niet dicht bij mijn wereld, omdat ik geen mensen ken die in het verzet hebben gezeten of die door de oorlog familieleden hebben verloren.
Je raakt zeer betrokken bij wat Anton overkwam in de oorlog, omdat ze eigenlijk niets met de oorlog te maken hadden. De personages reageren niet altijd voorspelbaar zoals Anton, die helemaal geen haatgevoel heeft, ook niet tegenover de Duitsers of tegen Fake Ploeg, Peter die het lijk wil terug leggen en het pistool van Ploeg pakt, de uitspraken van Cor Takes 'in Bagdad mag dat!'
e) Het taalgebruik
Het taalgebruik is simpel. Het boek leest makkelijk en ik had geen moeite om de taal te begrijpen. Alleen bepaalde zinnen in een andere taal begreep ik niet zoals op blz. 130 'Solennizzandosi con sacra devota pompa nell'Augusto tempio di Maria SS. De Soccorso.... Het boek bevat veel beschrijvingen en dialogen. Er wordt veel aandacht besteed aan de gedachten en gevoelens van Anton, de andere personen leer je kennen door gebeurtenissen en dialogen.
4. Tekstbestudering
a) Titel , ondertitel en motto
De titel is ontleend aan de belangrijkste gebeurtenis uit het verhaal; de aanslag.
Er is een ondertitel.
Het motto is 'Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht.
Het motto is ontleend aan een brief van een Romeinse senator, die verslag doet van de rampzalige uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79. Pompeii werd bedolven en kwam in een absolute duister nis. Zo'n ramp is 'de aanslag' voor Anton. Hij komt terecht in een diepe duisternis.
b) Genre
Het boek is een oorlogsroman én een psychologische roman. Een oorlogsroman, omdat het boek draait om de aanslag en de gevolgen daarvan op de familie Steenwijk en om de effecten die de oorlog op Anton en op de Nederlandse samenleving hebben gehad. Als psychologische roman draait de aanslag om de ontwikkeling van Anton Steenwijk, die op jeugdige leeftijd zijn ouders verloren heeft.
c) Thema
Het thema is dat gebeurtenissen uit het verleden zeer veel invloed hebben op de heden. Je denkbeeld wordt door vroegere gebeurtenissen zeer sterk beïnvloed.
d) Motieven
onzekerheid, onwetendheid (vooral t.o.v. van aanslag) tegenstellingen; dit motief komt in vele varianten voor: stilte-lawaai, schuld-onschuld, goed-slecht, liefde-haat oorlog, dood, moord (ouders, Peter, Fake Ploeg) vernietiging, brand. het raadsel van de tijd probleem van schuld en verantwoordelijkheid actuele wereldpolitiek (Korea enz.)
e) Symbolen en beelden
dobbelsteen; dit symbool van het lot komt een aantal malen voor als Antons leven een beslissende wending neemt, bijvoorbeeld vlak voor de aanslag en aan het begin van de crisis die hij doormaakt in Italië. kruidnagel; in de eerste episode probeert zijn moeder haar kiespijn te onderdrukken met dit huismiddel, in de laatste episode krijgt hij het van Liesbeth. Dit motief verbindt de eerste episode met de laatste; Antons emotionele reactie suggereert dat hij ook hij dat verband legt. klassieke symbolen: het motto, letters, spreuken. geheugen, herinnering; dit motief komt in allerlei situaties voor: de hermetisch afgesloten gebeurtenissen in zijn geest, waarin alleen het beeld van de vingertoppen van het meisje over zijn gezicht blijft oplichten, de herinnering aan zijn vader, zittend aan tafel; Anton wordt anesthesist: specialist in het 'vergeten', Takes probeert Antons geheugen te activeren; de zin van Truus Coster die hij zich plotseling herinnert; het merkwaardige verwijt van Van Lennep over Anton goede geheugen. tegenstelling; Het belangrijkste is echter de tegenstelling licht-duisternis (donker): het verhaal van de vrouw in de cel, de overgang uit het licht naar de duisternis van de cel; Anton komt uit de duistere periode naar de Apollolaan; Apollo is de god van het licht, ook de Ortskommandant verwijst daarnaar. ('Phöbus Apollo! Der Gott des Lichtes und de Schönheit!' blz. 63)
f) Idee en wereldbeeld
Mulisch is een magisch-mythisch schrijver; hij wil de werkelijkheid transformeren en ontraadselen, greep krijgen op de tijd. Ook denkt hij dat alles met alles verband heeft en dat niets uit toeval gebeurt.
g) Personages
Anton Steenwijk
hoofdpersoon rustig, beschouwend en intelligent. gevoelig (scène in de cel, gesprek met Sandra) interesse voor kunst desinteresse voor politiek en geschiedenis hij heeft geen vijanden, maar eigenlijk ook geen vrienden niet agressief of haatdragend (ook niet t.o.v. Duitsers of Fake Ploeg)
De hoofdpersoon (Anton Steenwijk) is een round character: hij is een uitvoerig uitgewerkt personage. Dit geldt niet voor de andere verhaalfiguren; deze markeren Antons persoonlijkheid, beïnvloeden zijn ontwikkeling en zorgen voor de overdracht van ideeën. Het zijn flat characters. Een aantal van legt ook een stukje van de puzzel, zodat uiteindelijk de hele geschiedenis van de aanslag is gelegd. Dat is een functie die van het heden naar het verleden voert (Takes, Karin). Daarnaast hebben sommigen een functie die in het heden ligt, maar door het verleden werd bepaald. Ze staan namelijk model voor groepen mensen wier leefwijze in het heden op verschillende manieren door de oorlog beïnvloed is (Takes, De Graaff).
h)Flat characters
Saskia, de eerste vrouw van Anton Sandra, de dochter van Saskia en Anton Fake Ploeg, een politieman waarop de aanslag wordt gepleegd Fake Ploeg jr., werkt in een zaak voor huishoudelijke artikelen, is sterk anti-fascistisch Cor Takes, de verzetsman die Fake Ploeg doodschoot, samen met Truus Coster, die na de aanslag wordt doodgeschoten De Graaff, de vader van Saskia
Vader Steenwijk is griffier bij de rechtbank. Dit beroep symboliseert zijn houding bij de aanslag: hij kan alleen maar toekijken (registreren wat er gebeurt), maar niet ingrijpen in de situatie.
De Graaffs opvatting over actuele politieke gebeurtenissen worden volledig bepaald door de normen die hij in de tweede wereldoorlog hanteerde: de Amerikanen zijn goed en dus zijn hun tegenstanders slecht.
Sandra staat model voor de generatie die omstreeks 1980 volwassen wordt: wonen in een kraakpand, ongehuwd moeder worden.
Liesbeth geeft Anton, in tegenstelling tot Saskia, het gevoel los te kunnen komen van de oorlog, want zij was na de oorlog geboren.
Truus Coster handhaaft ook in de diepste ellende hoge ethische waarden. Zij worstelt met de vraag hoever iemand kan gaan bij de bestrijding van de fascisten zonder zo te worden als zij. Takes verteld bijvoorbeeld dat zij heeft geweigerd de kinderen van Seyss Inquart te ontvoeren (volgens haar hadden die er niets mee te maken). Heel kenmerkend zijn ook haar uitspraken over de uitstralende kracht van de liefde op degene die bemind wordt.
Cor Takes (Gijs) kijkt alleen naar het heden voor zover dat rechtstreeks te maken heeft met de tweede wereldoorlog (oordeel over de vrijlating van Lages, Ortkommandant in Nederland; hij werd wegens ziekte vrij gelaten.) Hij heeft zich zelf buiten de maatschappij geplaatst, is aan de drank en woont boven een voormalig hoofdkwartier van het verzet, een soort heiligdom. Zijn normen zijn niet zo ongenuanceerd zoals die van Truus Coster: 'Fascist tegenover de fascisten, is mijn devies, want een andere taal verstaan ze niet' (blz. 196). De oorlog duurt voor hem nog steeds voort.
Fake Ploeg heeft zich omhoog gewerkt uit de vernedering die hij als zoon van een NSB-er na de oorlog heeft moeten ondergaan. Zijn houding tegenover actuele gebeurtenissen wordt niet door de actualiteit bepaald, maar door die vernederingen en de wil zijn vader te rechtvaardigen. In tegenstelling tot Anton is hij niets vergeten, wil ook niets vergeten. Hij lijkt uiterlijk op zijn vader en heeft ook diens ideeën overgenomen, maar Mulisch heeft hem geen simpel type gemaakt, hij komt heel menselijk over in zijn emoties (hij begon te snikken toen Anton hem vroeg of zijn vaders naam ook op het monument had moeten staan) en is oprecht in zijn erkentelijkheid voor Antons houding in de klas.
Karin Korteweg levensloop is volledig bepaald door haar schuldcomplex en dat van haar vader, ze is niet getrouwd, leeft 'van de steun' en zelfs haar biecht verlost haar niet: Anton laat haar hulpeloos achter.
i) De opbouw
De opbouw van 'De Aanslag is als volgt: een proloog gevolgd door vijf episodes. Dit doet denken aan de opbouw van het klassieke drama. De episodes volgen elkaar chronologisch op en omvatten een periode van bijna 37 jaar. Elke episode duurt één of enkele dagen en historische gebeurtenissen uit die periode hebben een belangrijke functie in het verhaal.
Eerste episode: 1945, één avond en een deel van de volgende dag. Tweede wereldoorlog
Tweede episode: 1952, één dag. Verwijzing naar oorlog in Korea.
Derde episode: 1956, één dag. Russische inval in Hongarije.
Vierde episode: 1966, twee dagen. Provo's; Vietnam.
Vijfde episode: 1981, één dag. Vredesdemonstratie in Amsterdam.
In de tweede tot en met de vijfde episode is een ontmoeting met iemand die nauw betrokken was bij de aanslag, achtereenvolgens mevr. Beumer, Fake Ploeg, Cor Takes en Karin Korteweg.
j) Perspectief
Mulisch hanteert het perspectief van de alwetende verteller Zie eerste regel van het verhaal (pag. 7):'Ver, ver weg in de tweede wereldoorlog woonde een zekere Anton Steenwijk met zijn ouders en zijn broer aan de rand van Haarlem'. Op bepaalde momenten wordt het perspectief verlegt naar Anton (personele ik-verteller), maar als er op die manier informatie achterblijft, licht hij de lezer onmiddellijk zelf in. Vooral als de andere personen ter sprake komen, is de alwetende verteller die de lezer informeert. Overigens kent de lezer de andere personen alleen door wat ze zeggen of doen, niet door wat ze denken.
k) Ruimte
Anton woonde, in het begin van het boek, dus toen zijn ouders nog leefden, in Haarlem.
Later verandert de speelruimte telkens. Van het huis van Antons oom en tante naar de kamers waar hij woonde in Amsterdam. Vervolgens in een huis in Den haag en daarna in een viertal huizen (o.a. in Toscane). De ruimtes zijn vaak sfeer bepalend, bijv. in de cel, op de begraafplaats, bij de demonstratie.
l)Taalgebruik en stijl
De stijl is helder, sober en eenvoudig. Het boek leest makkelijk en er worden weinig moeilijke woorden gebruikt. De o.t.t. en de o.v.t. wisselen elkaar af. Er zijn veel gesprekken, beschrijvingen en commentaren. Het begin doet sprookjesachtig aan ('ver, ver weg......)
recensie 2:
1 Waar gaat het verhaal over?
Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde Anton Steenwijk in Haarlem.
Aan de kade lagen vier huizen: in Welgelegen woonden de familie Beumers, in Buitenrust Anton met zijn ouders en broer, in Nooitgedacht meneer Korteweg met zijn dochter Karin en in Rustenburg de familie Aarts.
In januari 1945 zat de 12-jarige Anton met zijn familie een spelletje te doen. Plotseling klonken er zes schoten. De NSB'er Ploeg lag dood voor het huis van Korteweg. Meneer Korteweg en Karin legden het lijk voor Antons huis neer.
Peter ging naar buiten om het lijk weer te verleggen. Toen de Duitsers eraan kwamen, vluchtte hij. De Duitsers onderzochten het huis van de familie Steenwijk en staken het daarna in brand. Anton werd in Heemstede in een cel gestopt bij een gewond meisje dat hem troostte en met hem praatte.
Na enkele uren werd Anton weer teruggebracht naar Haarlem, en vandaar ging hij met een konvooi naar Amsterdam. In Amsterdam haalde zijn oom hem op.
Na de bevrijding bleek dat de ouders van Anton en zijn broer Peter op de avond van de aanslag waren neergeschoten. Anton bleef bij zijn om en tante wonen. Hij dacht niet vaak aan de aanslag.
In 1952 ging hij naar een feestje in Haarlem. Hij ging op bezoek bij de familie Beumer. Aan het eind van de kade was een monument opgericht, waarop ook de namen van Antons ouders stonden. Anton wilde nooit meer in Haarlem terugkomen.
Derde episode, 1956
Na zijn examen medicijnen ging Anton op kamers wonen.
In 1956 kwam Anton zijn vroegere vriendje Fake Ploeg, de zoon van de vermoorde NSB-er tegen in een demonstatie. Anton nodigde Fake uit om binnen te komen.
Fake verdedigde zijn vader en zei dat de communisten verantwoordelijk waren voor de dood van zijn ouders. Anton probeerde hem ervan te overtuigen dat zijn vader wel fout was geweest.
Na Antons artsexamen trouwde hij in 1961 met Saskia de Graaff. Op een begrafenis in 1966 ontmoette hij een oud-verzetstrijder. Het was Takes, de man die de NSB-er Ploeg doodgeschoten had. Hij had het samen gedaan met zijn vriendin Truus Coster. Zij was het die Anton in de cel had ontmoet. Anton ging de volgende dag naar het huis van Takes waar hij een foto van Truus zag.
Anton is later gescheiden van Saskia en hertrouwd met Liesbeth. Hij kocht huizen in Gelderland en Toscane. Toen Sandra 16 jaar was ging hij met haar naar de duinen van Haarlem waar Truus Coster geëxecuteerd was. In november 1981 liep hij bij toeval mee met een vredesdemonstratie samen met zijn zoon Peter (uit zijn tweede huwelijk). Daar kwam hij Karin Korteweg tegen. Ze vertelde dat ze geëmigreerd waren naar Nieuw-Zeeland. In 1948 had haar vader zelfmoord gepleegd. Ze hadden het lijk van Ploeg verplaatst om de hagedissen van meneer Korteweg te sparen. Ze hadden Ploeg niet bij de familie Aarts neergelegd, omdat zij Joden in huis hadden.
Anton vroeg zich af of iedereen tegelijk schuldig en onschuldig was. Hij had zichzelf weer snel in de hand. Anton was nu één van de laatsten die de oorlog had meegemaakt.
2 De personages
Anton Steenwijk is de enige hoofdpersoon in het boek, wel komen er in het boek veel personages voor die samen een grote invloed hebben op de hoofdpersoon.
Op het eerste gezicht lijkt de hoofdpersoon een vrij nuchtere jongen, hij lijkt niet uit het veld geslagen door de dramatische gebeurtenissen uit zijn jeugd. Toch kan hij de gebeurtenissen niet wegdrukken. Om de zoveel tijd wil hij toch meer te weten komen over wat er zich de avond van de aanslag en daarna precies heeft afgespeeld. Het boek bestaat uit vijf episodes waarin de gebeurtenis uit het verleden weer naar boven komt, elk met een flinke tussenpauze.
Het karakter van Anton wordt goed beschreven met het woord nuchter. Vaak vind ik hem zelfs te nuchter, waarschijnlijk is dit zijn manier om om te gaan met zijn verleden. Ik denk dat ik zelf over het algemeen ook wel nuchter ben, maar je weet natuurlijk nooit wat zo’n situatie met je doet en of zoiets invloed heeft op je karakter.
Soms vind ik de hoofdpersoon iets te kil. Bijvoorbeeld als hij teruggaat naar Haarlem, hij lijkt de dingen vaak meer als een toeschouwer te zien. Op zichzelf begrijpelijk, maar misschien had hij iets actiever naar het verleden kunnen zoeken. Maar nogmaals, je weet nooit hoe jezelf in zo’n situatie zou reageren.
Over het algemeen lijkt Anton best een sympathiek jongen.
3 de tijd
De roman wordt in 5 episodes verteld: 1945, 1952, 1956, 1966 en 1981. De in totaal beschreven tijd is bijna 37 jaar. Vaak wordt de aanslag uit 1945 er bijgehaald. Het verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van de tweede wereldoorlog. De tijd waarin het verhaal zich afspeelt is zeker belangrijk voor de gebeurtenissen in het boek, een gebeurtenis uit de tweede wereldoorlog loopt als een rode draad door het boek heen.
Van de tijd waarin het boek zich afspeelt wist ik al het een en ander. Over de tweede wereldoorlog had ik bijvoorbeeld al veel gelezen (zie ook punt 1). De jaren na de tweede wereldoorlog ken ik vooral van de tv of uit verhalen van mijn ouders.
De manier van represaille maatregelen van de duitsers, zoals in dit boek is beschreven was mij nog niet bekend. Wal had ik van andere methodes gehoord.
4 de plaats
De plaatsen waar het verhaal zich afspeelt zijn:
• Haarlem (de plaats van de aanslag)
• Apollolaan in Amsterdam (hier woonde Anton bij zijn oom en tante na de aanslag)
• Op kamers in 1953
• Toscane (hier stond het vakantiehuis van de hoofdpersoon)
• De donkere cel (hier kwam Anton na de aanslag terecht, samen met een van de daders.)
• Het huis van Cor Takes (een van de daders van de aanslag)
Ik denk niet dat bijvoorbeeld de stad Haarlem specifiek belangrijk is voor het verhaal. Waarschijnlijk had dit net zo goed een andere stad in Nederland kunnen zijn.
Van het land Nederland wist ik voordat ik dit boek las al het een en ander omdat ik er geboren ben en mijn hele leven al woon. Van Haarlem weet ik eigenlijk vrij weinig. Van Amsterdam weet ik meet, omdat de stad bekender is en ik hem enkele malen bezocht heb.
De maatschappelijke omstandigheden, de tweede wereldoorlog en de nasleep ervan vormen het decor voor dit boek.
5 het vertelstandpunt
In de proloog en in de laatste bladzijden van het verhaal is er een buitenstaander die het verhaal vertelt. Deze buitenstaander komt soms ook in het tussenliggende gedeelte voor en weet wat er gaat gebeuren. Alleen bij Anton wordt de ik-persoon gebruikt, bij andere figuren de hij/zij vorm.
Omdat bij Anton de ik-persoon wordt gebruikt kan je je vaak beter in het verplaatsen en leer je meer over zijn karakter.
6 Wat wil het verhaal de lezer zeggen?
Ik denk dat de schrijver met dit verhaal wil laten zien hoe groot de gevolgen van de tweede wereldoorlog zijn geweest. Tientallen jaren na deze oorlog heeft hij toch nog een grote invloed op het leven van de hoofdpersoon. De oorlog is voor het eigenlijk nooit echt afgesloten.
Dit is denkt ik de visie die de schrijver op zijn lezers wil overbrengen, ik denk dat dit bij mij ook aardig gelukt is. Ik wist al wat voor enorme gevolgen deze oorlog heeft gehad, maar je ziet nu nog beter hoe ver dat door kan gaan voor sommige mensen.
7 Zou je nog een verhaal lezen..?
Het lijkt met leuk om vaker boeken van deze schrijver te gaan lezen, het boek heeft me van begin tot eind geboeid.
Van het onderwerp had ik al een hoop gelezen en ik zal dit in de toekomst zeker blijven doen. Vooral omdat de tweede wereldoorlog de belangrijkste gebeurtenis was van de afgelopen eeuw en er enorm veel over te vertellen is. Boeken die zich in Nederland afspelen trekken met nog meer omdat het gebied en de mensen herkenbaar zijn.
8 verklaring titel e.d.
De titel van het boek; de Aanslag lijkt met duidelijk. Het leven van de hoofdpersoon en zijn familie krijgt door de aanslag op de NSB-er Fake Ploeg een compleet andere wending.
Het boek heeft geen ondertitel, het motto luid:
Overal was het al dag, maar hier was het nacht,
neen, meer dan nacht.
C. Plinius Caecilius Secundus
Verklaring : De Aanslag is voor Anton een ramp, hij komt terecht een figuurlijke diepe duisternis.
9 auteur
Op de website www.schrijversnet.nl heb ik een hoop informatie gevonden over de schrijver Harry Mulisch.
Levensbijzonderheden die in verband gebracht kunnen worden met het boek zijn onder anderen dat Harry Mulisch geboren is in Haarlem, dezelfde stad als die waarin het verhaal begon en de aanslag plaatsvond. Ook heeft de schrijver na de scheiding van zijn ouders enige tijd in Amsterdam gewoond, de plek waar ook de hoofdpersoon uit het boek enige tijd heeft gewoond.
Harry Mulisch heeft tot op dit moment meer dan 60 werken geschreven, waaronder toneelstukken, gedichten, novelles, romans en ga zo maar door. In de zaak 40/61 (1962) besteed Harry Mulisch aandacht aan de zaak tegen de oorlogsmisdadiger Eichmann. De tweede wereldoorlog komt dus vaker terug in zijn boeken.
Recent werk van Harry Mullisch is: Bij wijze van catalogus (1997, catalogus), Het zevende land (1998, essays), De Procedure (1998, roman), Het theater, de brief en de waarheid (2000, Boekenweekgeschenk)
De schrijver wordt tot verschillende stromingen gerekend die tijdens zijn loopbaan ook verschuiven. Zo wordt op de website van schrijversnet onder anderen de verbeelding en de realiteit genoemd.
3. Kritische beoordeling
Wat de aanslag zo'n goed boek maakt, is dat niet de oorlog zelf wordt beschreven, maar de gevolgen van die oorlog op het leven van een kind, vooral wanneer dit kind volwassen geworden is.
Het verhaal is op een aangrijpende manier geschreven. Je kan je echt inleven in het hoofdpersonage.
Het verhaal begint met de hoofdgebeurtenis, nl. de aanslag op Fake Ploeg. Het lijk wordt voor het huis van de familie Steenwijk gelegd. De familie wordt doodgeschoten. Enkel Anton leeft nog. Je merkt hoe Anton in de loop der jaren zich vragen gaat stellen over zijn verleden. Pas op het einde van het verhaal weet je precies wat er op de avond van de aanslag gebeurd is. De spanning wordt erin gehouden tot op het einde. Dan pas worden alle verbanden duidelijk.
Het is eveneens een realistisch boek. Iemand wordt geconfronteerd met gebeurtenissen waar hij niks mee te maken heeft. Deze persoon is volledig machteloos in deze situatie. Het blijft hem de rest van zijn leven achtervolgen. Zeker in tijden van oorlog is zo'n situatie realistisch.
Een ander positief kenmerk is de eenvoudige taal. Dit is echter geen voorwaarde voor een goed boek. Het is wel mooi meegnomen.
4. Creatieve taak
De Speeltuin van Marco Borsato
Door kapotgeschoten straten
zonder vader, zonder land
loop je hulpeloos verlaten
aan je moeder's warme hand
Als een schaap tussen de wolven
naar bestemming onbekend
en niemand ziet hoe klein je bent
niemand ziet hoe klein je bent
Morgen zal het vrede zijn
en zal de zon je strelen
zal de wereld weer een speeltuin zijn
en kun je rustig spelen
Na de winter komt de lente
wordt de grijze lucht weer blauw
maar al ben je uit de oorlog
gaat die oorlog ook uit jou?
Mooie ogen zijn vergiftigd
zijn aan het geweld gewend
en niemand ziet hoe klein je bent
niemand ziet hoe klein je bent
Als creatieve taak heb ik het lied 'De speeltuin' van Marco Borsato gekozen. Dit lied gaat over de manier waarop een oorlog het leven van een kind beïnvloedt. Ook het boek 'De aanslag' gaat hierover. Anton wordt als kleine jongen geconfronteerd met de oorlog. Zelfs jaren na de oorlog is hij bezig met wat er gebeurde in januari 1945.
(Dit lied kan je beluisteren op de site www.marcoborsato.nl)
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen