Boekverslag : Anna Enquist - Het Geheim
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3163 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3163 woorden.
Inleiding:
Ik heb dit boek gekozen omdat ik had verwacht dat het wel een beetje spannend zou zijn, de titel is niet voor niets ‘Het geheim’. En ik had ook weleens van mensen gehoord dat ze Anna Enquist een goede schrijfster vonden, die mensen hadden ‘Het meesterstuk’ gelezen. Ik verwachtte dus iets spannends te gaan lezen, een boek waarin langzaam een geheim werd ontrafeld.
Biografie van Anna Enquist:
Anna Enquist wordt als Christa Broer geboren op 19 juli 1945 te Amsterdam. Ze groeit op in Delft, waar ze het gymnasium volgt. Ze speelt al vanaf toen ze klein was piano, daarom wil ze na het eindexamen naar het conservatorium. Maar ze gaat toch maar naar de universiteit in Leiden om klinische psychologie te studeren. Na haar studie krijgt ze een baan in de zwakzinnigenzorg. Maar ze schrijft zich ook in bij het Haagse Conservatorium. In 1976 rondt Anna haar opleiding af aan het Sweelinckconservatorium in Amsterdam, maar ze blijft er werken als schoolpedagoog. Ze is inmiddels getrouwd met de Zweedse musicus Bengt Wildlund, met wie ze twee kinderen krijgt, een zoon en een dochter. Ze wonen in de Amsterdamse Bijlmermeer.
In de jaren tachtig volgt Enquist in Amsterdam de opleiding van de Nederlandse Vereniging voor Psychoanalyse. Als ze in 1987 klaar is besluit ze haar muziekcarrière af te breken omdat ze een baan kon krijgen op het Psychoanalytisch Instituut.
Omdat ze de muziek mist gaat ze ‘per ongeluk’ dichten. In 1991 komt haar eerste bundel uit, ‘Soldatenliederen’. Hiervoor krijgt ze de C.Buddingh’-prijs voor nieuwe Nederlandse poëzie. Daarna volgen de bundels ‘Jachtscènes’ (1992) en ‘Een nieuw afscheid’ (1994) Voor ‘Jachtscènes’ krijgt ze in 1993 de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.
Dan begint ze in 1992 met de voorbereidingen voor een prozawerk, het moet een moderne versie van ‘Don Giovanni’ van Mozart worden, haar favoriete opera. In 1994 verschijnt dat boek ‘Het meesterstuk’. Het onderwerp is een compleet familiedrama, waarbij de emoties hoog oplopen. Het wordt bekroond met de Debutantenprijs 1994, een prijs voor het best gewaardeerde Nederlandstalige romandebuut in Nederland en Vlaanderen.
In 1995 verschijnt Anna’s eerste korte verhaal in ‘Hard Gras’, een voetbalblad. Enquist heeft haar baan in het Psychoanalystisch Instituut inmiddels gehalveerd. In 1996 verschijnt de dichtbundel ‘Klaarlichte dag’. En in 1997 verschijnt Enquists tweede roman, ‘Het geheim’.
Ook dit is een familieroman, waarbij de relatie tussen ouders en kinderen, tussen kinderen van hetzelfde nest en tussen partners onderling de verhaallijn en de personages structureert. Net zoals ‘Het meesterstuk’ is dit ook nog een ‘kunstenaarsroman’. Staat in ‘Het meesterstuk’ de schilderkunst centraal, dan is dat in ‘Het geheim’ de muziek. Enquists proza is realistisch-psychologisch en in die zin conventioneel te noemen. Uit haar verhalen blijkt dezelfde diepe ernst en hetzelfde gematigd pessimisme als uit haar poëzie. Ze schuwt de platgetreden literaire paden niet en behandelt in zowel haar proza als haar poëzie zonder schroom grote motieven zoals liefde, dood, eenzaamheid en menselijk tekort. Vooral wat haar poëzie betreft, kreeg ze daarvoor heel wat kritiek te verduren. Daarbij werden de directheid en de onverbloemde emotionaliteit van haar teksten als amateuristisch en onpoëtisch afgewezen.
Samenvatting van de inhoud:
Bouw Kraggenburg is alleen thuis, nu zijn vrouw Johanna in het buitenland een congres bezoekt. Dan leest hij een recensie van een cd van de pianiste Wanda Wiericke, zijn ex-echtgenote. Daar staat in dat ze is gestopt met haar carrière vanwege ziekte. Bouw krijgt een vreemde drang om haar op te zoeken, na een paar telefoontjes heeft hij haar adres, ergens in de Franse Pyreneeën. Hij moet toch naar een congres in San Sebastian, dus hij gaat op weg.
Wanda Wiericke is inmiddels zestig en beseft dat ze geen familie, geen man en geen kinderen heeft. Ze woont zeer afgelegen en heeft net een piano laten bezorgen. Ze speelt er niet op, want haar handen en polsen willen niet meer mee. Ze beschouwt de piano als ‘zwarte indringer’, deze brengt haar terug naar haar verleden. Vanaf het punt dat Emma Wiericke beviel van Wanda, waar haar man Egbert ook
bij aanwezig was. Wanda werd meer opgevoed door de meid Stina, dan door haar eigen moeder. Wanda’s moeder was namelijk zangeres. Er stond ook een vleugelpiano in het huis, Wanda had daar veel interesse voor. Ze speelde en zong vaak met haar moeder samen, soms zelfs tot ergernis van haar vader. Op een dag ging ze met haar vader naar een concert van haar moeder. Daar was ook Max de Leon, Emma’s leraar. Thuis speelde Wanda nog steeds piano, ook al kon ze nog niet bij de pedalen. Emma besefte dat ze een groot talent in huis heeft en zorgde dat ze pianoles van meneer de Leon kreeg. Haar vader stuurde haar naar school. Emma was zwanger en moest bevallen, dit gebeurde door middel van een keizersnee. Wanda dacht dat het door haar vader kwam. Haar broertje Frank bleek een mongooltje te zijn, ook dat was volgens Wanda de schuld van haar vader. Een jaar later moesten ze Frank verstoppen, want het was oorlog. Ook Max de Leon bleek als jood in gevaar te zijn. Egbert vond het gevaarlijk dat Wanda nog piano speelde, maar Wanda ging door. Door haar pianospel kon ze de lastige Frank tot bedaren brengen, wat haar goedkeuring van haar vader opleverde. Omdat er niet
genoeg eten is moest Stina weg. Wanda miste haar enorm, maar kreeg afleiding door haar vriendin Gonnie. Maar Egbert wilde niet dat er kinderen thuis spelen. Dus als Wanda thuis was, speelde ze meestal piano. Ook volgde ze nog steeds de lessen bij meneer de Leon, maar als ze op een dag weer ging, zag ze dat meneer de Leon werd meegenomen door Duitse soldaten. Emma voelde zich schuldig, want ze wilde meneer de Leon bij haar thuis laten onderduiken, maar Egbert was er op tegen.
Wanda ging bij Stina op het platteland herstellen van de hongerwinter. Haar pianospel lag noodgedwongen stil. Het gezin Wiericke was uitgeput van de oorlog en de zorg om Frank. Wanneer hij naar een inrichting gaat, fleurden ze allemaal op. Wanda hervatte het pianospelen en ging naar het gymnasium. Daar hoorde ze van haar leraar wat er met de joden was gebeurd tijdens de oorlog, en alle hoop vervloog om meneer de Leon ooit terug te zien. Een kleine troost bracht de erfenis, al zijn muziekboeken. Inmiddels had ze ook een vriendje, de broer van Gonnie, maar eigenlijk interesseerde het haar maar weinig. Ze had meer interesse voor de pianolessen die ze nu van mevrouw Heidelberg kreeg en ze speelde trio’s met Joyce, een violiste, en de cellist Lucas. Haar vader was daar minder blij mee, hij had liever dat ze wat vaker bij Frank op bezoek ging. Helemaal boos was hij toen Wanda met het gymnasium stopte en werd toegelaten bij het conservatorium.
Wanda vond het fijn op het conservatorium en gaf succesvolle concerten. Dit deed ze samen met Lucas, met wie ze een verhouding kreeg. Toen bleek dat haar vader kanker had. Ze zocht hem op in het ziekenhuis, maar hij wilde haar niet zien. Uiteindelijk is hij overleden. De volgende schokken kwamen toen Wanda ontdekte dat Lucas homoseksueel was en dat haar moeder een nieuwe vriend had. Haar moeder leefte weer helemaal op, wat Wanda maar moeilijk kon begrijpen. Ze kreeg ook nog eens een flinke longontsteking, maar gelukkig werd ze geholpen door Joyce. Ze speelde door haar ziekte nauwelijks meer piano.
In de Pyreneeën geniet Wanda van de hete baden in het plaatselijke kuuroord. De dagelijkse rust en eenzaamheid staan tegenovergesteld aan haar oude, drukke leven als pianiste. Als ze de piano nu ziet voelt ze angst, terwijl angst altijd een taboe was onder muzikanten.
Ondertussen is Bouw nog steeds onderweg. Als hij in Frankrijk komt herinnert hij zich hoe hij Wanda ontmoette toen hij als dokter werkte in het zwakzinnigengesticht waar ze haar broer bezocht. Ze kwam daar binnen en begon piano te spelen, Frank, anders altijd zo onhandelbaar, was naar haar toe gerend en onder de piano gaan liggen. Bouw mocht Wanda wel en dit bleek wederzijds te zijn. Ze begonnen toen een serieuze verhouding, wat te goede kwam aan Wanda’s sociale leven. Tegen de zin van Bouw in ging ze in Londen studeren, daar maakte ze een slippertje met een andere musicus en kwam tenslotte vroeger terug omdat Bouw het wilde. Na een tijdje trouwden ze en niet veel later werd Wanda zwanger. Ook wilde ze op tournee gaan door de Verenigde Staten, terwijl Bouw er erg op tegen was. Maar toen kreeg ze een miskraam. Ze besloot toch om op tournee te gaan, en toen ze weer thuiskwam, liet ze zich scheiden van Bouw en begon een drukke, professionele carrière als pianiste. Maar toen werd Wanda’s moeder ernstig ziek. Ze vertelde Wanda dat Egbert niet haar echte vader was. Meteen wist Wanda dat meneer De Leon haar echte vader moest zijn geweest. Haar moeder stierf voordat ze meer uitleg kon geven. Emma werd gecremeerd. Na de crematie vertelde tante Ida Wanda over de liefde tussen Emma en Max de Leon. Wanda zette haar carrière voort, tot ze moest stoppen wegens artritis.
Na al deze gedachten, die ook Wanda heeft, vind Wanda eindelijk de moed om de piano te bespelen.
Ze gaat zitten en speelt.
Bouw is inmiddels aangekomen in het dorpje waar Wanda woont, nadat hij in een kuuroord is geweest. Hij maakt eerst een bergwandeling en vraagt zich af wat hij eigenlijk wil. Na te hebben gegeten wijst de herbergierster hem de weg naar het huis van Wanda, het ligt naast het kerkhof. Het is al donker en haastig gaat Bouw er naar toe. Als hij op het kerkhof staat, ziet hij door een verlicht raam een vrouw pianospelen, Wanda. Op een steen zittende, luistert hij.
Titelverklaring:
Voor de titel ‘Het geheim’ zijn meerdere verklaringen, er zijn namelijk meerdere geheimen in het boek te vinden. Een geheim over liefde, Lucas blijkt homoseksueel te zijn. De ziekte van Egbert wordt geheim gehouden. En het geheim van muziek wat in het boek ‘Het geheim van Wanda Wiericke’ wordt genoemd. Het geheim van haar pianospel blijkt haar tweetaligheid te zijn. De techniek die ze doorheeft en de emotie die ze aan het pianospel geeft. Dat meneer de Leon joods is, moet geheimgehouden worden. En ook Frank moet geheimgehouden worden omdat hij een mongool is. Dan is er nog het geheim dat Frank, het onhandelbare kind, toch handelbaar blijkt te zijn met behulp van muziek.
En door al die kleine geheimen, wordt uiteindelijk naar het grote geheim toe gewerkt. Het echte geheim is dat Egbert niet de vader van Wanda is, maar meneer de Leon. Een oplossing voor het geheim is er niet, meneer De Leon leeft namelijk niet meer.
Thema:
Het verhaal laat zien dat je tevreden moet zijn met het leven dat je hebt en dat je daar niet uit moet wegvluchten. Het is misschien fijn om af en toe weg te zijn van het aardse bestaan, maar je leeft nu eenmaal, en met jou veel andere mensen.
De motieven zijn de liefde, eenzaamheid, het gezin en de muziek. Wanda is eigenlijk erg alleen, dit komt omdat ze heel slecht iemand kan liefhebben. Het enige wat ze echt liefheeft is de muziek die ze met haar piano maakt. De piano is dan ook het symbool. Het verhaal begint ermee, en eindigt ermee. Wanda is bijna nooit zonder vleugel geweest. Haar hele leven draaide daar om, in het pianospel kon ze alles kwijt. De vleugel diende haar dus eigenlijk letterlijk en figuurlijk vrijheid. Met behulp van de vleugel ‘vliegt’ ze weg van het aardse bestaan. Totdat de dokter haar carrière beeindigt. Maar Wanda kan niet zonder piano, eigenlijk is ze afhankelijk van die piano. Als Wanda dan jaren later weer een piano in huis haalt, ziet ze hem als een ‘zwarte indringer’. Totdat ze de confrontatie aangaat, en het weer net als vroeger wordt. Ze speelt weer, op weg naar de vrijheid.
Wat ook een kleine symbool is, is de gedaante die Wanda ziet. Wanda is erg eenzaam en ze mist in haar leven een vaderfiguur. Egbert is er niet echt voor haar, zelfs als hij in het ziekenhuis ligt, wil hij niet dat ze bij hem komt. Wanda begrijpt dit niet, ze doet zo haar best om haar vader tevreden te stellen. Haar echte vader, meneer De Leon, is er ook niet meer voor haar. Hij is verdwenen voordat hij ooit een echte vader heeft kunnen zijn. Wanda is dus op zoek naar een vaderfiguur. Waarschijnlijk ziet ze daardoor de zwarte, geheimzinnige gedaante die haar controleert. ‘Altijd stond tegen de achterwand die ene geleund, in donkere kleren, de hoed maakte een schaduw op zijn gezicht. Altijd die ene, voor wie ze speelde.’ (p. 106) Uiteindelijk denkt ze de vaderfiguur te vinden in Bouw. Maar dat gaat ook fout, door de miskraam die Wanda had.
Beschrijving en karakterisering van de hoofdpersonage:
Als kind had ze dik, zwart haar en grijsblauwe ogen. Maar nu is ze bijna zestig, 1 meter 70 lang met schoenmaat 38. ‘Grijs, kort haar met zwarte strengen erdoor. Aardige, donkere ogen. Huid als een los gordijn rond stevige botten.’ (p. 164) Zoals ze het zelf zegt.
Wanda was al vroeg volwassen, omdat ze veel zelf moest doen en ook nog moest helpen met de verzorging van Frank. Hierdoor heeft ze een aardig net gedrag, en is haar taalgebruik ook heel netjes.
Innerlijk leeft Wanda voornamelijk in een fantasiewereld. Ik denk dat dat komt doordat ze nogal op zichzelf is. Door piano te spelen maakt ze haar verlangen om te ontsnappen uit de werkelijkheid waar.
‘Ze wil zijn zoals Frankie. Ze wil bonken en bonken en haar hoofd zo’n pijn doen dat ze niets meer hoeft te zien en niets kan begrijpen.’ (p. 76)
Ik denk dat Wanda bang is voor het leven, ze leeft als iemand haar verteld hoe dat moet, maar zodra ze vrijheid krijgt vindt ze het heel moeilijk om haar leven in te delen.
Eigenschappen van de hoofdpersonage:
Wanda is erg zelfverzekerd, ze weet wat ze wil. Zo zegt ze bijvoorbeeld tegen haar vriendin Gonnie: ‘Ik word pianist.’ ‘Ga je niet trouwen?’ vraagt Gonnie haar dan. ‘Nee’, zegt Wanda. (p. 49) Ook zegt ze dat ze op alle piano’s speelt. ‘Bechstein, Bösendorfer, Steinway, de erbarmelijkste vleugels of de mooiste. Ik ga erachter zitten en ik speel. (p. 133) Een van de oorzaken daarvoor is dat ze er ook erg hard voor werkt. Wanda is een erg drukke en hardwerkende vrouw, al van kinds af aan. ‘Iedere dag maakt ze sommen en spellingsoefeningen.’ (p. 70) Maar ze vindt het ook heel normaal, ‘Werk van alledag was het.’ (p. 22)
Een nadeel van haar zelfverzekerheid is dat Wanda af en toe heel egoïstisch overkomt, dat weet ze zelf ook. ‘Nee, ze is niet aardig. Ze denkt alleen aan zichzelf. Ze vindt alles vreselijk.’ (p. 79)
Tegenover haar zekerheid staat ook haar angst. Haar angst om niet aardig gevonden te worden. ‘Ik wil dat hij luistert. Dat hij de krant dichtvouwt, z’n ogen sluit en naar mij luistert. Dat hij denkt: wat speelt ze mooi. Wat is ze knap, en lief.’ (p. 43) Maar ook de angst voor de piano. ‘Het ding. Het zwarte monster. De kamer was een podium waar ze op moest. Ze moest achter de vleugel gaan zitten en alles zou zwart worden.’ (p. 104)
Betrouwbaar is Wanda ook, ze heeft vele geheimen mee moeten dragen, maar nooit iets doorverteld. Zelfs Stina, de meid, vertrouwde haar en haalde haar vriend in huis. ‘Mondje dicht hè? Koos is ons geheim, dat moet je aan niemand vertellen.’ Wanda heeft dat ook nooit verteld.
Verplaatsing in de hoofdpersonage:
Ik kan me slecht in Wanda verplaatsen. Het enige wat haar in haar leven echt lijkt te interesseren is haar muziek, de piano. Ik kan me niet voorstellen dat er maar een ding is waar je voor kan leven. Ook is Wanda erg pessimistisch. Als Bouw haar zegt dat ze nog een heel leven hebben is haar gedachte: ‘Ik heb niets. Wat kletst hij? Het gaat niet over mij. (p. 157) Ik heb dus een heel andere levensstijl dan Wanda, echt begrijpen doe ik haar dus niet.
Beslissingen hoofdpersoon:
Er is een beslissing van Wanda waar ik helemaal achter sta, haar grootste beslissing. Ze gaat uiteindelijk toch naar het conservatorium, om verder te gaan met de muziek. Als ze deze beslissing niet had gemaakt, was ze nog ongelukkiger geworden. Muziek was namelijk het enige wat haar geluk gaf. Een beslissing die ik niet begrijp was trouwen met Bouw, ze zocht volgens mij alleen maar bescherming, iemand die om haar gaf. Ik begrijp het misschien wel, maar ik denk niet dat het een goede beslissing was, dat blijkt ook als Wanda een miskraam krijgt. Ze geeft Bouw dan geen tweede kans, terwijl hij er eigenlijk helemaal niets aan kon doen. Deze beslissing is dan ook helemaal niet aanvaadbaar.
Wat ook voor Wanda een goede beslissing is geweest, is na haar carrière rust nemen. Ze gaat dan in Frankrijk wonen en probeert haar verleden achter zich te laten. Dit lukt niet helemaal, want ze haalt weer een piano in huis. Die doet haar dan ook besluiten tot haar laatste beslissing, weer achter die piano zitten en spelen.
Eindoordeel:
Ik ben niet zo vol van het boek. Het is allemaal wel mooi geschreven, maar misschien een beetje waardeloos. Ik denk dat het ook komt doordat ik een hele andere verwachting had. Als ik een boek lees, vind ik dat er iets in het boek moet gebeuren. De hoofdpersoon verandert positief of negatief, een geheim wordt onthuld, twee geliefden komen bij elkaar….. Er moet iets verandert zijn aan het eind van het boek. In dit boek gebeurt veel, misschien wel teveel waardoor het niet meer ‘apart’ wordt. Waardoor alle gebeurtenissen normaal lijken. Ik verwachtte een groot geheim, dat kwam er ook maar het werd niet echt gebracht als een groot geheim, het werd gewoon gezegd en verder gaat het leven, het was niet indrukwekkend. Door al die geheimen op een grote hoop te vegen, wordt het boek saai en onwerkelijk.
En aan het eind van het boek komt Wanda toch weer terug bij de piano. Of te wel, weer terug bij af, vind ik. Hierdoor was het einde voor mij heel onaangenaam, ik heb er niets aan. Het was niet echt leerzaam, er zat niets nuttigs in. Het boek was gewoon een levensloop van iemand, maar die iemand vond ik toevallig net niet interessant.
Op zich is het wel een mooi boek, knap geschreven. Het begin was moeilijk te begrijpen, verschillende personen waren aan het woord in verschillende tijden. Maar uiteindelijk klopt het allemaal toch, en is het toch te begrijpen. Het enige minpunt is dat de zinnen te kort zijn, te feitelijk. Ik ben ook niet zo dol op lange zinnen, waarin veel wordt beschreven, maar deze zinnen waren weer te kort.
Er wordt dus gewoon teveel verteld, teveel geheimen komen in het boek voor, waardoor het boek eigenlijk ‘verpest’ wordt.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen