Boekverslag : Hella S. Haasse - Transit
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1836 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1836 woorden.
Titelverklaring
De titel slaat op het reizende leventje van Iks. In het laatste hoofdstuk krijgt Iks een lift naar Antwerpen. De chauffeur informeert naar haar verblijfsduur en concludeert dat ze wel op doorreis zal zijn, zogezegd 'in transit'.
Over de auteur
Hélèna Serafia van Lelyveld-Haasse wordt op 2 februari 1918 geboren in Batavia. Na een jaar vertrekt het gezin voor een twee jaar durend verlof naar Nederland. Als moeder Haasse op Soerabaja ziek wordt, vertrekt het gezin naar Europa. Hella verblijft bij haar grootmoeder in Heemstede en vervolgens in een kinderpension in Baarn. In 1928 keren ze weer terug naar Batavia. Hella bezoekt het lyceum en maakt kennis met de Nederlandse literatuur. Na haar eindexamen besluit ze naar Amsterdam te gaan en studeert ze Scandinavische Taal- en Letterkunde. In 1941 geeft ze haar studie op om aan de Amsterdamse Toneelschool te gaan studeren. Deze studie wordt in 1943 succesvol afgerond en het jaar daarop trouwt ze met Jan van Leliënveld. Hella debuteert in 1945 met de gedichtenbundel Stroomversnelling. Grote bekendheid krijgt ze met Oeroeg (1948, verfilmd in 1993), dat wordt uitgegeven als boekenweekgeschenk. Naast poëzie en romans schrijft Hella novellen, toneelstukken, essays en reisbeschrijvingen. In 1981 ontvangt ze de Constantijn Huygensprijs voor haar gehele oeuvre. In datzelfde jaar gaat Hella met haar man in Frankrijk wonen. Twee jaar later ontvangt ze de P.C. Hooftprijs, vijf jaar later gevolgd door het Eredoctoraat in de Letteren. In 1994 wordt opnieuw een boek van haar uitgegeven als boekenweekgeschenk, getiteld Transit.
De verborgen bron (1950), Huurders en onderhuurders (1971), Mevrouw Bentinck of Onverenigbaarheid van karakter (1978), Berichten van het blauwe huis (1986), Heren van de Thee (1992), Zwanen schieten (1997).
Literaire stroming
Moderne Nederlandse literatuur.
Genre
Novelle.
Samenvatting
Zondag:
Iks (Xenia) Westervliet zwerft rond op het perron van het station. Ze heeft een jaar in Europa gezworven en nu is het geld op. Bij het verlaten van het station herkent ze haar oude vriend, Daan. Hij zwerft rond en eet uit afvalbakken. Hij reageert niet als ze vraagt of hij haar nog herkent. Iks besluit op zoek te gaan naar haar vriendin Alma. Ze belt aan bij Alma's ouders, maar zij kunnen haar niet vertellen waar hun dochter is. Iks gaat daarna met de moeder van Daan praten. Zij verwijt Iks dat Daan aan lagerwal is geraakt. Het was immers háár idee om met school te stoppen, te gaan werken en een wereldreis te gaan maken.
Iks herinnert zich hoe ze gedrieën plannen voor de toekomst maakten. Zelf zette ze als eerste de stap om met school te stoppen. Ze nam twee baantjes aan om in korte tijd veel geld te verdienen. Al snel volgde Alma en uiteindelijk sloot Daan zich bij hen aan. Alma en Daan werden verliefd op elkaar en wilden niet meer met Iks mee. Iks besloot daarop alleen verder te gaan. Ze bezocht Griekenland, Portugal en Turkije, maar vond de landen minder spannend dan verwacht. Toen haar geld op was, keerde ze gedesillusioneerd weer terug naar Nederland.
Vermoeid neemt Iks plaats op een bankje in het park. Een vrouw gaat naast haar zitten. Na korte tijd verlaat zij het park, maar ze laat een sleutel achter. Iks ziet dat de sleutelbos voorzien is van een kaartje met adresgegevens en besluit naar het betreffende huis te gaan. Het blijkt een groot huis in de buurt van het park te zijn. Iks belt aan, maar niemand doet open. Ze blijft op de trap wachten, in de hoop dat de vrouw nog komt. Intussen denkt ze aan Alma en Daan. Na een poosje besluit Iks een kijkje te gaan nemen in het huis, want ze heeft nog steeds geen slaapplaats. Als ze de deur opent, lijkt het huis verlaten. Hongerig als ze is, gaat Iks op zoek naar eten. Na een flinke maaltijd valt ze in slaap. Plotseling schrikt Iks wakker. Ze ziet een oude man. Hij wil weten wie ze is en wat ze in zijn huis doet. Iks legt hem de situatie uit. De man stelt zich voor als Arnold Cluysman. Hij vertelt dat hij wacht op Fennechien, de vrouw die Iks in het park ontmoette. Ze denken dat deze vrouw niet meer terugkomt, dus vraagt Cluysman of Iks wil blijven om voor hem te zorgen. Iks gaat akkoord. Cluysman denkt aan zijn tijd in Parijs.
Maandag:
De volgende dag leidt Cluysman Iks rond in het huis. Hij vertelt over zijn leven. Hij heeft altijd al in het huis gewoond, behalve tijdens zijn studie en in de oorlogsperiode. Na zijn echtscheiding in 1948 heeft hij nooit meer contact gehad met zijn ex-vrouw en dochter. Na twintig jaar op de universiteit te hebben gewerkt, koos hij vrijwillig voor het kluizenaarsbestaan. Cluysman vraagt aan Iks of ze hem wil helpen met het ordenen van al zijn papierwerk.
Dinsdag:
Iks besluit haar zoektocht naar Alma voort te zetten. Ze heeft echter weinig succes. Niemand kan zich Alma herinneren en sommige plekken van vroeger zijn veranderd. Iks ontdekt de zwerfroute van Daan, die langs patat- en broodjeszaken loopt. Bij 'thuiskomst' praat Iks met Cluysman over haar jeugd. Haar moeder is op jonge leeftijd overleden en haar tweede echtgenoot, Iks' stiefvader, hertrouwde al snel. Iks kreeg van haar stiefvader en -moeder weinig aandacht. Ze nam zich voor om zo snel mogelijk een ander leven te gaan leiden.
Woensdag:
Iks krijgt een baantje als vuilnisophaler. Een taxichauffeur meent haar te herkennen. Hij kan zich herinneren dat hij Alma eens met zijn auto naar een klant heeft weggebracht; ze is blijkbaar een call-girl. Iks helpt Cluysman bij het sorteren van zijn teksten. Cluysman vindt dat Iks weer naar school moet gaan. Iks is het niet met hem eens en gaat naar de winkel voor boodschappen. Bij terugkomst wordt ze aangeklampt door een man, die beweert dat het huis van hem is. Hij eist de huissleutels op en dreigt de volgende keer zijn pitbull mee te nemen. Cluysman is niet onder de indruk van het dreigement. Iks praat met Cluysman over haar sexuele ervaringen.
Donderdag:
Cluysman vindt het maar niks dat zijn huisgenote als vuilnisophaler werkt. Iks vertelt hem over alle baantjes die ze heeft gehad. Plotseling gaat de telefoon. Iks schrikt, want ze weet niet dat er een telefoon in huis is. Het is de zus van Cluysman. Ze wil weten wat Iks in het huis doet. Bovendien wil ze een nieuwe hulp voor haar broer regelen. Cluysman heeft liever dat Iks bij hem blijft. Iks belt alle escort-services af om informatie over Alma te krijgen. Ze heeft helaas geen succes, omdat er geen persoonlijke gegevens over de meisjes worden verstrekt.
Vrijdag:
Bij haar thuiskomst hoort Iks klassieke muziek. Cluysman luistert naar een plaat van Bach. Ze praten over muziek. Uit dit gesprek blijkt dat Cluysman al veel te lang niet meer 'buiten' is geweest. Hij weet niet wat Iks met 'house-'muziek bedoelt en een tekstverwerker vindt hij maar niks. 's Avonds ziet Iks Daan weer lopen. Ze neemt hem mee naar huis voor een bad en een dagje rust. Cluysman wil echter dat Daan vertrekt. Iks maakt ruzie met Cluysman en Daan verlaat het huis snel.
Zaterdag:
Cluysman vreest dat Iks bij hem weggaat, nu ze ruzie hebben gehad. Iks vertelt hem over de problemen van Alma en Daan. Even later wordt Daan gevonden in het park; hij is aan onderkoeling gestorven.
Iks ontmoet de agressieve man opnieuw. Hij weet alles over haar zoektocht naar Alma en biedt haar een tip aan in ruil voor het huis. Iks belooft niks, maar krijgt de tip toch. De man geeft haar het adres van een sportschool. Ze wordt te woord gestaan door een man, die haar vertelt wat er met Alma gebeurd is. Hij adviseert haar uit de drugsscene te blijven. Iks is echter vastbesloten haar vriendin te vinden. Op advies van de man gaat ze achter het station bij de heroïnehoeren informeren. Ze praat met Marie, die vertelt dat Alma met een man naar Antwerpen is gegaan.
Zondag:
Tijdens het ontbijt praten Cluysman en Iks over Alma. Iks gelooft niet dat Alma met goede bedoelingen mee naar Antwerpen is gegaan. Ze vreest dat Alma verkocht is aan sadisten.
Iks vindt het tijd worden dat Cluysman naar buiten gaat. Ze loopt een paar honderd meter met hem mee en ze voelt hoe hij beeft. Iks neemt afscheid van Cluysman. Ze wil naar Antwerpen om Alma te zoeken. Hij smeekt haar te blijven, maar Iks vindt dat hij best voor zichzelf kan zorgen. Iks besluit eerst nog een bezoek te brengen aan de moeder van Daan. Ze vertelt Daans zus dat Daan niet aan de drugs was, maar juist mensen hielp in hun strijd tegen drugs.
Iks ontmoet de agressieve man weer, die opnieuw de sleutels van het huis opeist. Iks gooit de sleutels in de gracht en springt snel in een tram. Al snel krijgt ze een lift naar Antwerpen. Ze stelt zich aan de chauffeur voor als 'Xenia'. De man informeert naar haar verblijfsduur en ze geeft toe dat ze slechts op doorreis is.
Tijd en tijdvolgorde
De vertelde tijd beslaat in totaal acht dagen, van zondag t/m zondag. Gezien de dood van Daan, speelt het verhaal zich af in de wintertijd.
Plaats/ruimte
De naam van de grote Nederlandse plaats, waar het verhaal zich afspeelt, wordt niet expliciet genoemd. Het is niet onwaarschijnlijk dat het hier om Amsterdam gaat. Dit blijkt uit de verwijzing naar het Vondelpark en de omslag van het boek, waarop het Centraal Station afgebeeld is. De belangrijkste ruimte in Transit is het huis van Cluysman aan de Vondellaan.
Karakterbeschrijving en -ontwikkeling
Iks Westervliet:
Iks is een zelfstandige vrouw, die een jaar lang in Europa heeft rondgezworven. Ze heeft haar school niet afgemaakt en is op jonge leeftijd gaan werken. Iks heeft haar vrienden Alma en Daan eveneens aangespoord om met school te stoppen. Iks is niet van plan om weer naar school te gaan. Als ze hoort dat Alma waarschijnlijk in Antwerpen is, vertrekt ze hier naartoe.
Arnold Cluysman:
Arnold is een oude man, die in zijn eentje in een groot huis woont. Zijn verzorgster Fennechien is bij hem weggegaan. Zijn enige contact met de buitenwereld is via de telefoon. Sinds hij zijn baan op de universiteit opgaf, is hij niet meer 'buiten' geweest.
De genoemde personages zijn vlakke karakters.
Onderlinge relaties
Iks gaat op zoek naar haar vriendin Alma. Alma heeft een relatie met Daan gehad, die nu zwerver is. Iks verblijft in het huis van Arnold Cluysman.
Geloofwaardigheid van het verhaal
...
Thematiek
Vriendschap:
Ondanks dat Iks haar vrienden Daan en Alma allang uit het oog heeft verloren, gaat zij naar hen op zoek. Daan herkent haar niet meer, maar Iks wil hem toch helpen. Iks gaat eveneens op zoek naar Alma, die waarschijnlijk in Antwerpen is.
Desillusie:
Iks keert gedesillusioneerd terug van haar 'wereldreis'. De door haar bezochte landen verschillen weinig van Nederland. Bovendien zijn door haar schuld Alma en Daan aan lagerwal geraakt. Iks kan Daan zelfs niet meer redden: hij sterft. Alma is onvindbaar.
Motto
Geen.
Taalgebruik
Hella S. Haasse hanteert eenvoudig en modern taalgebruik. Daardoor is de novelle makkelijk te lezen.
Opdracht
De opdracht luidt: 'Voor mijn kleindochter Roosje Polak.'
Vertelsituatie
Er is sprake van een personale vertelsituatie, waarbij Iks het personaal medium is.
Perspectief
Hij-perspectief.
Verhaalopbouw
Er zijn acht hoofdstukken die voorzien zijn van een titelnaam. Deze titels hebben steeds de naam van de betreffende dag. De titel 'zondag' komt twee keer voor.
Eigen mening
...
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen