Boekverslag : J. Bernlef - Onder Ijsbergen
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1894 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1894 woorden.
J. Bernlef - Onder ijsbergen
Beoordeling door Ornée & Vermeer Tekstbureau
Jaar van de eerste druk is 1981; het aantal pagina's is 138.
Indeling : Het boek is onderverdeeld in vijf hoofdstukken en een epiloog; elk hoofdstuk beslaat een dag van woensdag 2 juli 1975 tot en met zondag 6 juli. Elke dag is onderverdeeld in kleinere stukjes die doorlopend genummerd zijn.
Motto : "Klein zijn de stranden van kleine meren Klein is der mensen geest; niet alle mensen zijn even verstandig: heel de mensheid is half."
Het motto wijst op de onmacht van de mens om zichzelf en de wereld te begrijpen.
Samenvatting
Woensdag 2 juli 1975. De bijna 63 jarige Olsen uit Denemarken wordt als waarnemer naar Groenland gestuurd om een mogelijke gerechtelijke dwaling te onderzoeken. Enkele jaren geleden heeft Jon Eira, behorend tot de oorspronkelijke Eskimobevolking, zijn krankzinnig geworden grootmoeder vermoord. Tijdens de behandeling van zijn zaak, in 1973, komt het tot een conflict in de rechtzaal. De leden van de dorpsgemeente Eqe, waartoe Jon Eira behoort, bepleiten een collectieve straf, omdat zij samen hebben besloten de vrouw te doden. Volgens de inwoners van het dorp huisde er in de vrouw een boze geest. Deze kon alleen verdreven worden door haar te doden. De Deense rechtspraak kent echter geen begrip als 'collectieve schuld', en daarom wordt alleen Jon Eira veroordeeld tot zeven jaar gevangenisstraf.
Twee jaar later, in 1975, pleegt hij zelfmoord in zijn cel. De zaak komt opnieuw in opspraak, en de Denen besluiten Jacob Olsen naar Groenland te sturen om de zaak nogmaals te onderzoeken.
Het boek begint op woensdag 2 juli 1975, Jacob Olsen zit in het vliegtuig op weg naar Groenland. Hij ontmoet Nick Morello, een aan lager wal geraakte jazzpianist die toevalligerwijs naar hetzelfde hotel als Olsen gaat om daar te spelen in de bar. Als ze in het hotel zijn aangekomen belt Olsen zijn vrouw op, maar de verbinding is slecht, en hij neemt zich voor haar gauw te schrijven.
donderdag 3 juli 1975. Olsen kijkt het dossier over de moord op Karin Esbjerg nog eens door en herinnert zich gesprekken met een ambtenaar in Kopenhagen en de gevangenisdirecteur van Kolding over deze zaak. Olsen gaat praten met de burgemeester en de commissaris, maar wordt niet veel wijzer van hen. De commissaris brengt hem bij Lina Krog, een tolk, die veel van de Groenlanders afweet. Van haar hoort hij dat Jon Eira een dichter was en dat hij bij zijn dorpsgenoten hoog in aanzien stond. Lina laat Olsen een ijsfjord van Jakobshavn zien. Als hij terug komt in het hotel, ligt er een brief van zijn vrouw, waarin zij schrijft dat zijn vader ernstig ziek is. Als hij even later zijn vrouw opbelt, blijkt dat zijn vader gestorven is.
Lina was vroeger schooljuffrouw, maar ze is met dat werk opgehouden, omdat ze erachter kwam dat het Deense onderwijs aan de Groenlandse kinderen voorbij ging. Lina gaat naar het hotel om Olsen op te halen. Daar komt ze Nick Morello tegen, de man met wie ze een jaar geleden een verhouding had. Olsen gaat mee met Lina Krog en spreekt met haar over de zaak. Als Olsen weg is, denkt Lina aan haar vriend Jim, die nooit is teruggekomen uit Vietnam. Later heeft Nick haar getroost. Olsen drinkt een borrel bij de koster van Jakobshavn en later nog eens samen met Nick Morello. Als Olsen naar bed gaat, denkt de dronken Morello aan de krukkenmuziek die hij hier moet spelen.
Vrijdag 4 juli 1975. Jacob Olsen koopt een zonnebril en gaat kijken naar de repetitie van het toneelstuk dat door Lina Krog geregisseerd wordt. Samen brengen ze een bezoek aan Nystrup, de grote garnalenfabriek van Jakobshavn, waar tegenwoordig veel Inuit werken. Nick komt bij Lina op bezoek en blijft bij haar slapen. Olsen heeft een gesprek met Sivertsen, een onderzoeksrechter uit Godthab. Sivertsen heeft destijds grote moeilijkheden gehad met de ondervraging. De bewoners van Eqe waren exact over temperatuur, windkracht en weergesteldheid, maar erg vaag als het over de beraadslagingen ging die tot de beslissing hadden geleid. Woorden als 'misschien' en 'ik weet het niet' komen vaak in het rapport voor. Olsen gaat samen met Sivertsen bij de burgemeester en zijn vrouw eten.
Zaterdag 5 juli 1975. Olsen dwaalt rond in de mist als hij enveloppen gaat kopen. Lina komt Nick tegen in het hotel. Morello vertelt haar, dat hij haar in een seksclub in New York heeft gezien. Als Lina weer terug gaat, denkt ze aan de tijd die ze in New York heeft doorgebracht. Olsen komt in de supermarkt aan, en bedenkt dat het onmogelijk is een rapport te schrijven dat aan alle details recht doet. Hij wordt uitgenodigd door een eskimovrouw en koopt een tupilakbeeldje. Hij gaat terug naar het hotel en vindt een brief van zijn vrouw. Ze schrijft o.a. over de crematie van Olsens vader. Olsen schrijft nog even iets terug en ondertekent met 'je weifelmoedige waarnemer'. 's Avonds praat Olsen met de vroegere dorpsgenoten van Jon Eira. Hij hoort dat Jon Eira Karin Esbjerg gedood heeft, omdat hij de beste jager was. Ook nu zijn de Inuit weer erg vaag. Olsen krijgt het gevoel dat het belangrijkte in deze zaak niet onder woorden gebracht kan worden.
Zondag 6 juli 1975. Olsen gaat met Umanatsiaq en zijn vader in een boot naar het voormalige dorp van Jon Eira, Eqe. Alle bewoners zijn vertrokken en werken nu in de stad. Als ze het uitgestorven dorp bezichtigd hebben, wil Umanatsiaq hem ook nog het eilandje laten zien waar de vrouw vermoord is. Daar dood Umanatsiaq Olsen met een mes. Lina Krog heeft de band met de gesprekken met de Groenlanders uitgetypt en wil dat naar Olsen brengen. Olsen is vanzelfsprekend niet thuis. Lina gaat naar zijn hotel kamer en vindt daar een brief die Olsen nog aan zijn vrouw wilde sturen. Ze leest dat Olsen zich wel tot Lina aangetrokken voelde. De burgemeester, de commissaris en de hoteleigenaar storen haar in haar stiekeme gelees, maar ze weet nog gauw de brief weg te frommelen voordat ze verdwijnt. De drie mannen nemen de spullen van Olsen mee en sluiten de gordijnen. Lina komt Nick tegen, en laat hem de brief lezen. Daarna verbranden ze de brief en gaan met elkaar naar bed. Ze weten nu zeker dat ze uit Groenland weg willen.
Soort epiloog
In deze kleine uitweiding vertelt de schrijver hoe het met de overige personages afliep. De première van het toneelstuk van Lina Krog werd een groot succes. De moordenaar van Jakob Olsen werd tot zeven jaar veroordeeld. Deze keer waren er geen oudbewoners van Eqe in de rechtzaal aanwezig. De aantekeningen van Olsen werden opgeborgen, men beschouwde de zaak als afgedaan. Nick Morello ging terug naar New York, Lina Krog naar Kopenhagen. Inge Olsen woont drie straten van haar vandaan.
Thema
Sneeuw: "Hij had ergens gelezen dat Groenland een diepe schotel was, gevuld met ijs en sneeuw" (Bladzijde 11)
Titelverklaring
Van ijsbergen is maar 1/5 à 1/7 deel zichtbaar. De rest ligt onder de oppervlakte verborgen. De mensen proberen achter deze verborgen werkelijkheid te komen, maar slagen niet in hun poging. Totale vereenzaming is het gevolg: men kent zichzelf, elkaar en de omringende wereld niet. "Wat betekent het om Jakob Olsen te zijn, een man met een staat van dienst zoals dat heet, wanneer onder de oppervlakte van die autobiografie alles in beweging is. Een donkere stroom van anonimiteit waarin iedereen aan iedereen gelijk is en niets menselijks mij meer vreemd is." (Bladzijde 132)
Analyse
Hoofdpersonen
Jakob Olsen:
Hij is een tamelijk oude waarnemer uit Denemarken. Hij komt naar Groenland om te oordelen. Hij is een round character. "Ik ben hier alleen maar als waarnemer." (Bladzijde 16)
Lina Krog:
Ze is ongeveer 40 jaar oud, kwam uit Denemarken en heeft in New York gewoond. Zij is ook een round character. "Ze heet Lina Krog, is ongeveer een jaar of 40 en ziet eruit als een vrouw die van paardrijden houdt." (Bladzijde 132)
Nick Morello:
Hij is een uit Italië afkomstige New Yorker en woont al een tijdje in Denemarken, maar werkt in Groenland als barpianist. "Binnen tien minuten wist Jakob Olsen dat Morello New Yorker van Italiaanse afkomst was, dat hij musicus-pianist was, sinds vier jaar in Denemarken woonde en nu, evenals vorig jaar, op weg was naar hotel 'de witte valk' in Jakobshavn om daar tot 1 augustus als barpianist te spelen. (Bladzijde 10)
Perspectief
Er is een overwegend personaal perspectief met auctoriale elementen. Een auctoriaal element is de laatste bladzijde: een niet met name genoemde vertelinstantie vertelt hoe het met de personages afloopt. "Geloof je dat, zei Jakob Olsen." (Bladzijde 47)
Tijd
Het verhaal is bijna chronologisch verteld. De gebeurtenissen vinden chronologisch plaats in vijf achtereenvolgende dagen. Er zijn ook sprongen terug in de tijd en een vooruitverwijzing. De vertelde tijd is zonder epiloog vijf dagen. De epiloog bestrijkt een paar maanden na de dood van Jakob Olsen. Terwijl Bastiansen de deur zo zacht achter zich dicht trok alsof hij de kamer van een stervende verliet, trok Jakob Olsen de gordijnen open." (Bladzijde 93)
Ruimte
Het verhaal speelt zich af op Groenland. Dat is een onherbergzaam eiland met grote sneeuw- en ijsvlakten. De ruimte is sferisch. Hij geeft een eenzame sfeer. "Het was een gezicht dat hij zich, lang nadat hij uit Groenland weg zou zijn, tot in de details zou weten te herinneren."
(Bladzijde 50)
Motieven
Individualisme
"Individualisme en rechtvaardigheid. Hele boekwerken heb ik erover gelezen, maar dat is iets anders dan het aan den lijven te ervaren." (Bladzijde 132)
Drank
"Het enige dat ze gemeen hebben is hun drankzucht." (Bladzijde 11)
Botsing tussen twee culturen.
Beoordeling
Eigen mening:
Het is een niet zo leuk boek want op een gegeven moment een beetje langdradig. Het leest wel makkelijk, want er staan niet te veel moeilijke woorden in. Het boek is wel geloofwaardig, het zou zo echt gebeurd kunnen zijn.
Guy van Hoof, Gazet van Antwerpen:
Hij zegt dat Bernlef een grote kenner en vertaler is van de Scandinavische literatuur. Het boek heeft een trage start vindt Van Hoof, en dat de stijl van de hoofdpersoon net zo koel is als het landschap. Maar het verhaal krijgt gaandeweg een spanning die tot een dramatische hoogtepunt leidt.
Renier Berlamont, De Morgen:
Hij vindt dat je uit de titel al een hoop kan halen over het verhaal. Enerzijds dat je nooit die andere beschaving helemaal kunt begrijpen en anderzijds het lot van Olsen op het einde van het verhaal. Maar er is niet echt naar een spannende climax toegewerkt, maar wel is de verkeerde man gedood. Daardoor worden de lezers in verwarring gebracht. Daar tegenover staat dat de behandelde problematiek de moeite waard is. Ten slotte zegt Berlamont dat het gewoon een erg sfeervolle roman is.
Biografie
J. Bernlef is het pseudoniem van Hendrik-Jan Marsman die in 1937 in het Noord-Hollandse Sint Pancras wordt geboren. Na de lagere school doorloopt hij de HBS. Zijn leraar Nederlands en zijn vrienden zetten hem op het spoor van de literatuur. Met vrienden richt hij het tijdschrift 'Barbarber' op.
Tussen 1958-1960 verblijft Bernlef veelvuldig in Zweden, waar hij als ober en bordenwasser de kost verdient en tussendoor verhalen schrijft. Hij heeft een pseudoniem gekozen om zijn naam niet te verwarren met een naamgenoot van hem. Bernlefs gedichtenbundel 'Kokkels' en verhalen uit de latere bundel 'Stenen spoelen' worden in 1959 bekroond met de Reina Prinsen Geerlingsprijs.
In de jaren 70 wordt Bernlefs werk ernstiger van toon. Bernlef schrijft nog heel veel boeken en hij ontvangt ook nog heel vel prijzen. Ook is hij in vaak actief in allerlei organisaties op kunstgebied.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen