Inleiding



In dit boekverslag behandel ik het boek Phileine zegt Sorry van Ronald Giphart. Ik bekijk de motieven, normen, de thematiek, enz van het boek. Het is een populair boek wat zelfs kort geleden is verfilmd. En draait momenteel in de bioscopen met veel succes.



Titel: Phileine zegt Sorry

Schrijver: Ronald Giphart

Uitgever: Podium, Amsterdam

Druk: Veertiende druk februari 2003, eerste druk oktober 1996

Genre: Roman



…In zijn debuutroman voerde Giphart voornamelijk zachtaardige en ‘goede’ personages op, maar in zijn volgende boeken worden ze allengs cynischer: ‘Cynisme is waardevoller dan milde ironie,’ zei Giphart in de Volkskrant. ‘Grappen zijn een signaal dat er iets mis is. De schrikreactie daarop maakt taboes zichtbaar. Humor is een ernstige zaak.’ Phileine is misschien wel Gipharts meest cynische en zwartgallige hoofdpersonage tot dan toe, maar ze is ook opmerkelijk levenswijs. De ‘heldin’ van Phileine zegt sorry is het zusje van Giph (uit het gelijknamige boek). In een waanzinnig contemplatief moment zet zij (‘brains, beauty, beast, best’) haar leven op een rij. Haar vriendinnen zijn haar vriendinnen niet meer, ze werkt heel hard terwijl ze gewoonlijk liever lui is, oprechte levensvreugde kan ze al maanden niet meer opbrengen en haar acterende vriend Max, het enige vrolijke toontje van haar levensorgeltje, geeft zich in New York over aan feesten, drinken en het bevredigen van vrouwen. Ze besluit haar vriend onverwachts in Manhattan op te zoeken en wordt daar meegezogen in de wereld van een groep jonge toneelspelers die met een provocerende uitvoering van rOmEO-n-jULieT de westerse moraal aan de kaak probeert te stellen. Met bijtende humor vertelt Phileine over de verwikkelingen die haar uiteindelijk dwingen tot een verbijsterende (en door velen verkeerd begrepen) daad…



Over de schrijver

Ronald Giphart werd geboren op 17 december 1965 in Dordrecht. Zijn moeder Wijnie Jabaai († 1995) was een geruchtmakend kamerlid voor de PvdA. Zijn vader is huisvestingsambtenaar. Zijn ouders gaan scheiden als Giphart 11 jaar is. Hij gaat bij zin vader wonen. Giphart studeerde Nederlands in Utrecht en was jarenlang nachtportier in een Utrechts ziekenhuis. Tijdens dit werk schreef hij zijn debuutroman Ik ook van jou (1992), bekroond met het Gouden Ezelsoor voor het best verkochte debuut en in 2001 verfilmd.



In zijn tweede roman Giph (1993) vervolgt hij zijn ‘grote queeste naar literatuur en seks’. In met vaart en bijtende humor geschreven brieven vertelt hij hierin een verhaal dat zich afspeelt in het studentenmilieu en waarin met een literaire vaderfiguur wordt afgerekend. Giphart noemde dit boek laatst ergens zijn ‘Avonden’.



Behalve de verhalenbundel Het feest der liefde (1995), waarvan net zo veel exemplaren verkocht werden als zijn romans (gem. 150.000 exemplaren), publiceerde Giphart het literaire ‘winterboek’ Planeet literatuur, het even vrolijke als leerzame non-fictieboek Ten liefde! en de romans Phileine zegt sorry (1996), De Voorzitter (1999) en Ik omhels je met duizend armen (2000). De laatste roman zal ook vanwege het euthanasie-thema in de komende Boekenweek een voorname rol spelen.



Zijn fictie-werken verschijnen t.g.v. de Boekenweek 2003 in nieuwe edities, vormgegeven door Ron van Roon, die ook de Boekenweek-novelle Gala verzorgde. Zijn grote voorbeeld is Jeroen Brouwers, een schrijver die hij in zijn eigen boeken ter sprake brengt.



De film naar Phileine zegt sorry door Robert Jan Westdijk, met Kim van Kooten in de hoofdrol, beleeft in oktober 2003 zijn première. Rond die tijd verschijnt ook een tekst/fotoboek van Ronald Giphart i.s.m. de fotograaf Eric van den Elsen.



In 2004 of 2005 verschijnt Gipharts nieuwe roman.





Samenvatting



Geluk is een geladen revolver

De vriend van Phileine, Max, gaat voor zijn studie, de toneelvoorstelling Romeo en Julia, naar Amerika, naar New York Greenwich village. Een jaar na zijn vertrek besluit Phileine 's morgens dat ze hem wil bezoeken, omdat ze het 'zo alleen' niet langer volhoudt. 's Middags zit ze in het vliegtuig op weg naar Manhattan. In het vliegtuig ontmoet ze twee wildenthousiaste mensen, Fabian en Lena, waarmee ze een oppervlakkige ontmoeting heeft. Met een taxi komt ze aan, 225 Sullivan Street aan de rand van de wijk SoHo, waar Max woont. Ze ontmoet de vrienden van Max: de bebrilde Jules, de zieke Leonard, de Vlaamse Gulpje, de starende Ruth, de verschrikkelijke Joanne en L.T.

Als ze de nacht met Max heeft doorgebracht, volgt de volgende avond een "welcome party", met de vrienden van Max van de toneelwereld. Drie dingen vallen Phileine op:

-Bij binnenkomst complimenteert iedereen iedereen met alles,

-Iedereen begint iedere zin met het woordje basically en

- De televisie blijft altijd aan.

Phileine zakt van de drank, de jetlag en de emotionele momenten in elkaar.



De eerste dag: Maak me af.

Ze laat haar moeder even weten dat ze in New York zit. Met Gulpje gaat ze lunchen, en ontmoeten twee jongens, Bef en Buk genoemd. De rest van de dag vult ze met het bezichtigen van New York samen met Fabian, die erg close doet mt Phileine wat deze niet op prijs stelt. De avond moet ze weer doorbrengen met het 'gezellige' clubje vrienden van Max. Ze kan alleen opschieten met Gulpje en doet dat dan ook en ten koste van anderen amuseren ze zich.



De tweede dag: Schaduw in het donker

Het is de dag van de voorstelling van Max, die erg zenuwachtig is. Met Gulpje, Jules en het homo-paar Benny en Marc gaat Phileine naar The Joseph Papp Public Theatre, waar de studie van Max op de planken wordt gezet. Een productie waar hij een jaar aan heeft gewerkt, vandaar dat het Phileine erger dan erg schokt. Deze moderne, experimentele uitvoering van Romeo en Juliet laat de sexuele kant van de maatschappij zien, met andere woorden, onder het experimentele valt de onthulling van het naakt(op toneel) en van het bedrijven van de liefde op de meest vulgaire manieren voor het oog van honderden toeschouwers. Sommige 'mama's en papa's' lopen walgend de zaal uit. Phileine kan zich nauwelijks beheersen aangezien Max en Joanne, zich als Romeo en Juliet, goed lijken kunnen in te leven, in deze volgens sommigen pornografische voorstelling.

Aan het einde van de voorstelling komt het toneelgezelschap bij elkaar tijdens het afterparty. Phileine walgt van elk gezicht dat ze ziet, vooral van die van de regisseur 'Reginald'. Reginald doet een poging om de voorstelling in een beter daglicht te stellen, na enkele boze opmerkingen van de mama en papa van Ruth. Het toneelstuk was namelijk bedoeld om " de seksuele moraal te toetsen aan de gebeurtenissen op het podium". Na een knallende ruzie tussen Max en Phileine, drinken ze het uit.



De derde dag: Ich bin ein New-Yorker

Het begint nog met een flash-forward, waarin verwanten van Phileine vertellen hoe zij Max op 'de beruchte avond na de voorstelling' nog een blauw oog heeft bezorgd. Phileine luncht met Gulpje en geeft een hijgende voorstelling in het restaurant die niet gewaardeerd wordt. In de middag heeft Phileine een date met L.T. uit wraak voor het gedrag van Max en Joanne. Eerst volgt een gesprek met Jules, die zich na een beledigende opmerking terugtrekt. Pas dan beseft P. dat zij geen zij is maar een hij. L.T. en Phileine gaan uit op een bootje over de Noordelijke rivier. Het uitstapje eindigt met een verfijnde troost- en liefdesscène, wat opvalt in dit boek, zonder de vele harde sexpraat.



De vierde dag: De richting van mijn zeil

Leonard ligt er weer ziekelijk bij, en Phileine is in een 'wat minder chagrijniger bui' en probeert hem op te vrolijken. Pas later komt ze erachter dat hij AIDS heeft, nu worden de opmerkingen van Phileine over vitamine C pillen als grappen opgevat, behalve door Jules. Phileine en Gulpje gaan wat drinken in een café. L.T. komt na anderhalf uur aanzetten. Dan komt hij met het plan om de laatste voorstelling van Max bij te wonen, om te zien of de spelers, te weten Max en Joanne, deze laatste keer tot het einde gaan. Maar nu kan Phileine zich niet langer beheersen en dankzij de drank heeft ze de moed om haar mond open te trekken en commentaar te leveren. Ze zorgt voor heel wat ophef, doordat ze zich een weg naar het podium baant en Max uiteindelijk dwingt tot de keuze: je gaat mee, of ik ga voor altijd bij je weg.



Vijfde dag: De plezierhemel

Phileine ligt bij Fabian thuis in bed. Daar schijnt ze de vorige nacht te zijn gebracht door L.T. en Gulpje, straal bezopen. Maar ze heeft het gemaakt in New York, ze is uitgenodigd door David Letterman. Ze bereidt zich de rest van de dag voor in de studio voor The Late Show van Letterman, in de Ed Sullivan Theatre. Spoedig valt ze in haar rol en streeft ze de verbaasde Letterman voorbij en neemt zelfs zijn presentatorrol over, tot groot enthousiasme van het publiek. Die avond besteedt ze haar honorarium van de show aan een kamer in het Waldorf Astoria Hotel. Ze belt haar moeder, maar hangt weer op als ze haar vervelend begint te vinden. Ze zoekt contact met Lala en Kim, die weer samen zijn en weer als vanouds op jongensjacht gaan. Phileine voelt zich leeg. Ze kan haar verhaal weer eens niet kwijt.



De zesde dag: Tot de dikke dame begint te zingen

Max komt haar ophalen. Hij draagt haar weg van het hotel naar zijn appartement. Daar zit iedereen klaar voor het Aidsgala. Nadat Gloria Gaynor I Will Survive heeft gezongen bestijgt Phileine onder luid geklap en gefluit het podium en komt ze tot haar heroïsche daad, haar 'pleidooi voor een aardiger samenleving' en ze zegt sorry tegen Max, sorry dat ze bestaat.





Motieven



Ik denk dat een motief liefde – haat is, omdat Phileine van Max houdt maar hem af en toe in het boek ook haat, wat weer komt door jaloezie en overspel. Maar de liefde tussen hen gaat toch boven de haat omdat Phileine op het einde van het boek er alles voor doet om Max terug te krijgen en ze eigelijk ook voor hem naar New York gaat.

Een ander motief is dus jaloezie en overspel, omdat Max overspel pleegt volgens Phileine is ze erg jaloers en boos en pleegt ze uiteindelijk ook overspel.

Karakter vind ik ook een belangrijk motief. Ik het begin van het boek wordt Phileine neergezet als een sterke onafhankelijke, kritische vrouw die alles goed voor elkaar heeft. En terwijl het boek vordert, ondergaat Phileine een verandering. Ze wordt plotseling afhankelijk en beseft op het einde dat ze met haar sarcastische, cynische levenshouding misschien te hard is geweest voor de ‘wereld om haar heen’. Daarom zegt ze ook als laatste zin van het boek: ‘sorry dat ik besta’.

Om het hele verhaal heen is seks ook een motief. Het komt zeer vaak terug in het boek. En is ook een groot punt waar het boek om draait, voornamelijk in de vorm van overspel en de bijhorende toneelvoorstelling: rOmEO-n–jULieT.

Centrale thematiek



De centrale thematiek in het hele boek is dus denk ik 'de zoektocht naar je zelf', de reis die Phileine naar New York maakt staat symbool voor de 'innerlijke reis' die ze maakt, alles wat ze in New York meemaakt lijdt uiteindelijk tot zelfbesef en excuus. Het thema heeft ook iets te maken met het (kleine) verschil tussen echt (de werkelijkheid) en nep. Bijvoorbeeld het feit dat Max speelt dat hij met Joanne vrijt, dit kan dan nooit echt overspel zijn, terwijl Phileine dat wel zo opvat. Een spelletje van Phileine heeft hier ook mee te maken: ze gaat huilen zodat ze medelijden opwekt bij haar (mannelijke) gesprekspartner, als die man dan troostend een arm om haar schouder legt, kijkt ze lachend en zonder tranen op: geintje!

Phileine probeert voortdurend de werkelijkheid te ontvluchten ze wil niet zien dat andere mensen lijden.

Normen



Phileine’s karakter is een erg apart karakter. Ze lijkt over het algemeen in het boek een probleem te hebben met de normale normen over wat normaal gedrag tegen anderen is. Ze is erg onbeleefd en sarcastisch en cynisch tegen bijna alle mensen om haar heen en die ze daarmee ook kwetst. Maar juist door het boek heen merkt ze dat ze erg gemeen kan zijn tegen de buitenwereld. Voor de rest is kwaad handelen in het boek vooral het overspel plegen, maar dit wordt in het boek ook wel gezien als iets slechts.

Identificatie



Het is moeilijk om je te identificeren met een van de personages, omdat de hoofdpersonages allemaal een beetje excentrieke personen zijn. Hoewel ik me wel vaak kan vergelijken met kleine dingen en trekjes van de personages, zoals de eenzaamheid van Phileine als iedereen boos op haar is. Of het willen wraak nemen als Max voor haar gevoel vreemdgaat met Joanne.

Intentie van de auteur



De boodschap die de auteur wilt overbrengen in dit boek is denk ik dat vanuit een vrouwelijk oogpunt geschreven, een zeer kritische en tegenover de buitenwereld sarcastische en cynische vrouw een verandering kan meemaken door een boek heen en dat zij door kan hebben dat haar houding wel erg hard is en dat ze hier mensen mee kwetst. Ook denk ik dat hij wil meegeven, omdat ik toevallig gelezen heb dat hij dit heeft meegemaakt met een ex- vriendin, dat tegenwoordig en baan, hier dan acteur, erg veel invloed kan hebben op een relatie en zelfs tot overspel kan leiden.

Verbanden tussen de verhaalwereld en 1996



Eigelijk kan alles in verband worden gebracht met de tijd in het boek en de tijd dat het boek gelezen wordt omdat het ook in deze tijd is geschreven. Het boek speelt zich voornamelijk af in New York en de gebeurtenissen in het boek zijn niet alledaags, maar zijn zeker niet onmogelijk in de hedendaagse wereld. Het is zelfs een modern boek te noemen omdat het zeer hedendaagse onderwerpen behandelt zoals overspel, erotisch getinte theaterstukken, homorelaties en Aids.

Receptie van het verhaal:



Recensie van het boek: Positief



Ronald Giphart: Phileine zegt sorry. Uitgeverij Balans.

Schrijvers houden er niet van als hen een etiketje opgeplakt wordt. Ronald Giphart vindt het verschrikkelijk als hij elke keer weer het stempeltje van de Generatie Nix opgedrukt krijgt. Dat is zijn goed recht. Intussen gaan zijn boeken wel degelijk over zijn eigen generatie. Die generatie is losgeslagen van alle normen en waarden en laat zich niet meer aan banden leggen door politieke of religieuze regels.

De liefde is het slagveld waaraan deze generatie haar betekenis ontleent. In zijn nieuwe roman Phileine zegt sorry beschrijft Giphart het meisje Phileine. Zij is een cynische, egoïstische jongedame die zich niets aantrekt van haar omgeving. Als haar vriendje naar New York gaat om theaterlessen te volgen, gaat ze hem achterna. Ze wordt dan in de grote stad opgenomen door allerlei figuren die in het appartement van haar vriend leven. Haar beste kameraad is Gulpje, een Belgisch meisje met wie ze regelmatig op oorlogspad trekt langs kroegen.

Hoogtepunt van de roman zijn de scènes waarin Phileine kijkt naar de opvoering van de toneelklas van haar vriend. In een moderne opvoering van Romeo en Juliet spelen alle toneelspelers afwisselend de hoofdrollen. Als ze een van de hoofdrolspelers zijn, kleden ze zich uit. Moet kunnen, in elke moderne voorstelling zwabberen de piemels en borsten heen en weer op het toneel. Het wordt voor Phileine pas echt pijnlijk als haar vriend de grote liefdesscène moet spelen en daadwerkelijk wordt afgetrokken en gezogen, en met veel genot. Een grote ruzie volgt. Phileine gaat vreemd met de vriend van Juliet. Als twee dagen later Romeo en Juliet op toneel zelfs live willen neuken, verstoort Phileine het toneelstuk.

En daar wordt de leegte van de generatie opnieuw duidelijk. Op toneel spelen de mensen de waarheid. In de werkelijkheid spelen de mensen steeds toneel. Ondanks al haar verlichte ideeën, ondanks dat zij zelf ook overspel pleegt, verlangt Phileine toch naar de ouderwetse knusse band tussen twee geliefden. Als een dag later alles weer is goed gemaakt tussen de twee, gaan ze met het hele toneelgezelschap naar een Aidsgala. Na een optreden van Gloria Gaynor (I will survive) vallen de schellen van de ogen bij Phileine. Ze klimt het podium op om de mensen op te roepen tot meer liefde en verdraagzaamheid. Het lijkt een soap-achtige biecht. Maar liever zo'n oproep, lijkt de schrijver te denken, dan het tegenovergestelde: de donkere put van de cynicus.

Coen Peppelenbos

Recensie van het boek: Negatief



RONALD GIPHART: 'PHILEINE ZEGT SORRY'

Sarah Block

Ronald Giphart is altijd al een uitgekookte copywriter geweest. Hij produceert aan de lopende band maffe schrijfsels voor halfwassen gozers die het land hebben aan literatuur, maar voor hun boekenlijstje nu en dan toch eens een roman moeten lezen. Hij woont immers in dat Holle Land waar de cultuurdragers al lang de trappers zijn kwijtgeraakt en de opvoeders al blij zijn dat die pokkenklas überhaupt iets leest.

Gelijk de heer Brusselmans zelve weet Giphart perfect wat die pukkelkerels willen: grove puberlol en geinige seks, in alle mogelijke en vooral onmogelijke variaties. Scholierenfantasieën dus, een beetje moeizaam opgehikt door een clevere tekstverwerker. Wat is er prikkelender, zo zie je deze dertiger met het al aardig dunnende haar hardop denken, dan deze natte tienerdromen in de mond te leggen (sic) van een vrijgevochten meid? Laten we om te beginnen dat Hollandse meisje dat van wanten weet, maar een te gekke naam geven. De lezer mocht anders wel eens gaan denken dat deze figuur enige realiteit heeft. Wat dacht je van Phileine? Vileine Hélène: om je te bescheuren toch? Phileine is uiteraard geen vrouw van vlees en bloed, maar een plastic constructie van 'brains, beauty, beast', zoals die alleen in een hitsige mannenkop kan ontstaan.

Ik wil u niet vermoeien met de irreële intrige van deze roman, omdat we allemaal wel wat beters te doen hebben. Natuurlijk speelt alles zich af in de place to be, New York, Manhattan (zie Leon de Winter, zie Arnon Grünberg). Het cliché van de wereldstad verbloemt meteen alle onwaarschijnlijkheden die een setting in het kleinsteedse Amsterdam zou oproepen: 'Is in Amerika niet alles mogelijk?'

Een toppunt van hypocriete ridiculiteit wordt bereikt wanneer deze van sperma en sensationalisme druipende roman eindigt met een oproep voor een nieuwe moraliteit. De woorden zouden beter in de mond van een welzijnswerker passen dan in die van de op orale seks geilende Phileine: 'Ik zou een pleidooi willen houden voor een aardiger samenleving. Ik wil pleiten voor meer tolerantie, minder geldingsdrang, minder haast, minder lawaai en meer aandacht voor elkaar.' Zou de uitgever niet zo vriendelijk willen zijn in de volgende drukken op deze plaats een kotszakje aan te brengen?

Hoe kan ik in hemelsnaam verhinderen dat de jongens onder u naar de boekwinkel rennen om zich dit meesterwerk van slechte smaak aan te schaffen of dat de meisjes onder u hetzelfde doen om zich te kunnen verontwaardigen over zoveel mal machisme? Laat ik hier de smeuïgste c.q. smerigste passages van het boek citeren. Dan hoeft u het boek niet te kopen en kan de schrijver geen geld slaan uit uw zwakheden.

Als ik kijk naar groepen bejaarden (bijvoorbeeld wanneer de bescheten jaarclub van mijn moeder bij elkaar komt) dan denk ik: er moeten bij dit clubje toch ook vrouwen zijn die wel eens een pik in hun mond hebben gehad, die precies wisten wat ze moesten doen om een lul stijf te houden, die vastgebonden zijn geweest, maskers hebben gedragen of de zweep hebben gehanteerd, die zich door meerdere mannen tegelijk hebben laten nemen, die hun buik zo ferm hebben ingesnoerd dat ze het geslachtsdeel van hun minnaar met kloten en al bij zich naar binnen konden zuigen (een liefhebberij uit de vorige eeuw)? (1415, kalende Ronald al dromend van bejaardenseks)

'Zullen we gewoon al het inleidend gepraat overslaan? Ik heb zin in seks op het eerste gezicht,' zei ik, omdat ik wel weet dat zo'n uitspraak de natte droom moet zijn van iedere jongen. (17, Giphart in een zeldzaam moment van zelfkennis)

Ik boog door mijn knieën om de vreemdeling in de mond te nemen ('even door de zure banaan bijten' noemt Lala dat altijd!). Normaal doe ik dat niet de eerste keer, maar soms mag een meisje best een beetje bluffen. (18, beffen, bedoelt Ronald)

'Het begon met een verkoudheid, nu heeft hij rigor mortis,' merkte Gulpje op, in het Vlaams, en dit vind ik een duidelijke uitleg. (21, 'Haha!' lachte ik in het Portugees: een beetje Vlaming zou hier 'valling' gezegd hebben, maar Ronald is niet echt geïnteresseerd in wat hij schrijft)

In het vliegtuig dacht ik maar één ding: zodra ik Max zie, stroop ik de kleren van zijn lijf, maak ik z'n pik zo hard dat hij bijna flauwvalt van bloedarmoede, wring ik mijn schaamlippen om zijn geladen revolver en kutpijp ik hem tot hij mij door het bed schiet. Keiharde, ranzige werkseks, dat had ik voor ogen. Pure hamerliefde. (25, nou, liefde)

Ik hou van meisjes die het over 'wippen' hebben, over 'hem erin blaffen', over je 'loosdoos' of 'in je muts gekletterd worden'. (42, Ronalds versie van vrouwentaal)

Hij kust me. Ik ruik de geur van andere vrouw. (55, nee, Ronald, we zullen heus niet verklappen dat je dit eerlijk hebt gepikt uit De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera)

Bij die crash kwamen vijftien mensen om het leven. Tijdens de autopsie bleek dat een van de slachtoffers zijn penis miste. Uit de bloederige plek tussen zijn benen kon men opmaken dat de man het ding wel degelijk had bezeten. Het wrak werd minutieus doorzocht, maar het ontbrekende lichaamsdeel vond men nergens. Een al wat oudere patholooganatoom kwam vervolgens op het idee de vrouwelijke passagiers wat beter te beschouwen, en inderdaad vond hij bij een van hen de zoekgeraakte penis: diep in haar keel. (67, sorry Ronald, je hebt je diefstal mooi gecamoufleerd, maar ging dat verhaal niet over een autoongeluk? Geef die anekdote maar gauw terug aan de John Irving van The world according to Garp)

In zijn verantwoording schrijft Giphart: 'Ja, ik heb mij tijdens het schrijven van deze roman laten inspireren door vele (literaire) werken van anderen, met name door Romeo & Juliet van William Shakespeare en de vertaling van dit stuk van Gerrit Komrij. Soms heb ik zelfs geciteerd zonder bronvermelding. Schande! Sorry.'

Sinds het geval Van Dis plagiëren Nederlandse successchrijvers iets minder opzichtig. Kiene Giphart bekent hier een duidelijke ontlening om stiekem andere diefstallen te kunnen binnensmokkelen. Voor mijn part had hij nog veel meer mogen pikken als hij wat minder had staan lullen.

• Ik Ook Van Jou
• Ik Ook Van Jou.
• Biografie Ronald Giphart
• De Voorzitter
• Ik Omhels Je Met Duizend Armen