A. Persoonlijke leeservaring

Het onderwerp:

De gebeurtenissen:

De bouw:

De personages:

Het taalgebruik:

B. Verhaalanalyse

1. Titelbeschrijving:
   Zwagerman, J. Vals licht
   (grote lijsters)
   Groningen, 1997
   1e druk: 1991
2. Genreaanduiding:
   Roman
3. Titelverklaring:
   De titel slaat op het gedempte licht in de peeskamers, waar de prostitutie zich afspeelt. Alles moet zoveel mogelijk verhult blijven en het enige wat wel in het licht komt is de valse waarheid van het prostitutieleven, oftewel het enige licht dat duidelijk is, is het valse licht. De titel kan ook slaan op de hoop die Lizzie Simon steeds weer geeft en die steeds weer vals blijkt te zijn. Als er aan het einde van een gebeurtenis een lichtpuntje lijkt op te duiken, is het toch steeds weer vals licht.
4. Thema, motieven en motto:
   Het thema van 'Vals licht' is dat hoe graag mensen ook in elkaar willen opgaan ze de verziekte, verloederde buitenwereld niet kunnen ontlopen. De verziekte wereld van leugen en bedrog is tot op zekere hoogte hun eigen wereld geworden, waaraan ze tenslotte aan ten ondergaan, zodat ze niet meer van elkaar kunnen houden.
   Een motief is: het proberen de onschuld te bewaren door zich naar elkaar toe begrijpend en verdraagzaam te gedragen. De personen proberen de verziekte buitenwereld buiten te sluiten door alle deuren op slot te doen en alle gordijnen dicht te houden.
   Het motto van 'Vals licht' is: "weer gaat de wereld als een meisjeskamer open, het straatgebeuren zeilt uit witte verten aan" van Paul Rodenko. Lizzie heeft haar studentenkamer zo ingericht als een meisjeskamer en probeert zo de verziekte buitenwereld oftewel 'het straatgebeuren' buiten te sluiten. Doordat Simon in haar kamertje komt en haar daar steeds weer confronteert met haar prostitutieleven 'gaat de meisjeskamer open en zeilt het straatgebeuren uit witte verten aan'. Lizzie kan 'het straatgebeuren' niet langer ontkennen.
5. Opbouw:
   Het verhaal is 'lineair' verteld. Het verhaal begint dus gewoon bij het begin en wordt chronologisch verder verteld, op een paar kleine terugblikken en vooruitwijzingen na. Er zitten af en toe aparte hoofdstukjes in waarin de schrijver, als flashbacks, de jeugd van Simon en Lizzie vertelt.
   Het effect van deze opbouw is dat je steeds meer te weten komt over de hoofdpersonen, je leert ze meer begrijpen, omdat je steeds meer te weten komt over wat ze in hun jeugd hebben meegemaakt, maar het wordt geen onduidelijk verhaal, omdat het hoofdverhaal chronologisch loopt.
6. Vertelperspectief:
   Het verhaal wordt verteld vanuit Simon's denkwereld, dus in de personale vertelvorm.
   Het effect daarvan is dat je als lezer niet precies weet wat Lizzie denkt, omdat er alleen wordt beschreven hoe Simon denkt over dingen. Er wordt wel beschreven wat Simon denkt wat zij denkt, maar als lezer kom je niet meer over haar te weten dan wat Simon zelf over haar weet. De dingen die Lizzie zelf heeft verteld, worden beschreven door de schrijver als een soort verslaggever, zodat je geen dingen vanuit Lizzie's denkwereld leest.
7. Karaktertekening:
   Simon en Lizzie zijn duidelijk 'round characters'. Ze hebben allebei hun onzekerheden en spanningen en vertonen absoluut geen stereotiepe gedrag. Simon is erg geïnteresseerd in de prostitutie en probeert hoeren dan ook meerdere malen uit. Eigenlijk heeft hij een beetje verlegen en bang karakter, hij durfde vroeger niet met jongens om te gaan en wel met meisjes, want die waren niet zo bedreigend en groot, maar als hij in Amsterdam Nederlands gaat studeren laat hij niet merken, dat hij eigenlijk erg verlegen is en heeft hij veel vrienden. Hij is bang voor het onbekende, wat blijkt uit zijn omgang met meisjes, die er hetzelfde uitzagen als hijzelf, tenger en slungelig, en dus niet onbekend waren. Deze angst komt doordat zijn ouders hem waarschuwen voor alles wat onbekend is, ze zeggen: 'wat hetzelfde is, is goed. Wat anders is, klopt niet, en voor wat niet klopt moet je bang zijn'.
   Lizzie heeft een erg slechte jeugd gehad, is weggelopen van huis en sindsdien lijdt zij een soort spionnenbestaan. Ze is in zichzelf gekeerd, ook enig kind en ouders waar ze niet mee kon praten, ze zorgt ervoor dat mensen niet veel over haar en haar verleden te weten komen, maar af en toe laat ze toch iets los in een onbewaakt ogenblik. Ze is iemand die graag aandacht wil, waarschijnlijk omdat haar ouders haar die aandacht nooit hebben gegeven, en bedenkt om die aandacht te krijgen de vreemdste dingen, bijvoorbeeld dat ze drugsverslaafde is, terwijl ze dat niet is. Volgens een psycholoog is ze verslaafd aan pathologisch liegen om aandacht te krijgen. Ze wantrouwt iedereen en als iemand bij haar blijft groeit het wantrouwen alleen nog maar meer
8. Ruimte:
   Het verhaal speelt zich af in Amsterdam en in de wereld van de prostitutie. Deze verziekte omgeving van 'valse liefde' heeft veel te maken met het thema van dit boek. Simon en Lizzie willen namelijk hartstochtelijk van elkaar houden, maar door de verloederde buitenwereld, de wereld van de prostitutie, loopt hun relatie stuk. Het verhaal speelt ook voor een deel op Lizzie's studentenkamertje, waar nooit het daglicht naar binnen komt. Hier kunnen Lizzie en Simon wel in elkaar op gaan, omdat daar de buitenwereld nog nooit naar binnen is geweest.
9. Stijl:
   Joost Zwagerman schrijft in 'Vals licht' in dezelfde stijl als in zijn andere boeken. Hij plaatst zijn personages in reële psychologische of in maatschappelijke situaties.
10. Stijl:
    Zijn taalgebruik is brutaal en eigentijds en dat komt ook duidelijk terug in 'Vals licht' (zijn hart bonsde zwaar als een bas uit een speakerbox'). De schrijver plaatst graag zinnen en woorden uit de 'hoge' cultuur zomaar naast die van de 'lage'.
11. Literaire stroming:
    Er is geen literaire stroming waar de schrijver door beïnvloed is toen hij dit boek schreef.
12. Relatie met ander werk van deze auteur:
    Dit boek past goed tussen de andere boeken van deze schrijver. Net als in zijn andere boeken proberen de personages hun onschuld te bewaren in een corrupte en verloederde wereld. Ze trachten zich voor de werkelijkheid af te sluiten door volledig in elkaar op te gaan. Zwagerman schrijft in een kenmerkende stijl die in al zijn boeken terug komt, zie 9. Stijl.
13. Verdere opmerkingen:
    Het boek heeft een merkwaardige hoofdstukindeling. Er zijn in het totaal 24 hoofdstukken, aangeduid door gewone telwoorden. Homerus deelde zijn 'Odyssee' en zijn 'Ilias' ook op in 24 hoofdstukken, maar dat is omdat het Griekse alfabet 24 hoofd- en kleine letters heeft.
14. Samenvatting:
    Het verhaal speelt in de Amsterdamse hoerenbuurt, waar Lizzie Rosenfeld een kamer heeft. Simon Prins, een student Nederlands ontmoet Lizzie toevallig en is meteen verslingerd op haar. Ze beweert eerst dat ze 2 dagen in Amsterdam werkt en daarnaast in Nijmegen studeert, maar achteraf blijkt dat ze gewoon fulltime hoer is. Lizzie en Simon zijn allebei enig kind en hebben een vreselijke jeugd gehad. Simon omdat zijn ouders zeiden dat hij altijd bang moest zijn voor het onbekende en hij erg gepest werd met zijn tengere lichaamsbouw en lizzie omdat haar moeder vol zelfbeklag zat en zij vaak onredelijk en onmenselijk gestraft werd. Ze krijgen een relatie. Lizzie is kort getrouwd geweest met Jasper, een student geologie, en ze heeft een enorme schuld aan drugsdealers, omdat ze haar genaaid hebben tijdens het doorhandelen. Ze leeft bijna alleen op pillen en beweert dat ze drugsverslaafde is. Dat blijkt niet waar te zijn en volgens een hulpverlener en psycholoog, Martin van doorn, is ze verslaafd aan pathologisch liegen. Ze heeft een weerzin van de wereld en verlangt naar een spirituele reiniging, vandaar het vitaminepillen eten.
    Als hij vertelt dat hij denkt dat ze verslaafd is aan pathologisch liegen gaat ze huilen en verlaat ze hem voorgoed door terug naar Nijmegen te gaan. Simon bezoekt haar daar om haar verdriet te vergelijken met het zijne, 'ze hebben zelfs hetzelfde en even groot verdriet'. Simon is net als Lizzie verzeild geraakt in een schaduwbestaan.
    Hoezeer Simon en Lizzie ook hartstochtelijke pogingen doen om volledig in elkaar op te gaan en hun problemen zo intens mogelijk met elkaar delen, het moet ook hen duidelijk worden dat de verloederde wereld om hen heen niet buiten te sluiten is. Die wetenschap beïnvloedt niet alleen hun relatie, ze loopt er ook op stuk.

C. Vervolgopdrachten

Opdracht 12: vergelijk het boek met de verfilming ervan.

• In het boek komt hij haar tegen in een café en in de film bespioneert hij haar vanuit zijn kamer, omdat hij haar zo'n mooi meisje vindt.
• Ze komt in het boek uit Nijmegen en in de film komt ze uit Zweden en wonen haar ouders in Zuid-Frankrijk.
• In het boek wil ze niet naar buiten om andere mensen te ontmoeten en in de film bezoekt ze hem terwijl hij college heeft, gaan ze naar de kermis en naar terrasjes.
• In het boek heeft ze een slechte jeugd gehad, waardoor ze weggelopen is, Jasper heeft ontmoet en in de prostitutie terechtgekomen is. In de film heeft ze geen slechte jeugd gehad, haar ouders zijn erg aardig en ze missen haar. Ze was altijd erg gelukkig met Jasper en doordat hij schulden had is ze in de prostitutie gegaan. (Jasper beweert overigens dat die verslavingsschulden gelogen zijn)
• In het boek gaat zij niet meer met Wesley om, maar in de film gaat zij dankzij hem weer in Yab-Yum werken en gaat zij bij hem wonen als ze bij Simon weg gaat.
• In het boek weten zijn ouders niet dat Lizzie een hoer is en denken ze dat ze een studente is. In de film blijkt dat zijn vader haar ooit wel eens heeft bezocht en hij aan zijn moeder vertelt dat zij een hoer is.
• Het boek eindigt met dat Lizzie naar haar tante Janneke gaat en ze daar geen last meer heeft van 'Eddie de drugdealer'. In de film is het ultimatum, wat de drugsdealers Lizzie hebben gesteld, afgelopen, waardoor zij en Simon moeten vluchten. Eerst komen ze Lizzie en Simon op straat na een achtervolging bedreigen en dan zegt Simon dat Wesley de drugs heeft. Als ze later naar Wesley's huis gaan om hem te waarschuwen blijkt dat hij vermoord is door de dealers, omdat hij de drugs niet meer had. Ze bedenken dat Lizzie alvast naar Schiphol gaat om naar haar ouders te vliegen en daar op Simon wacht. Simon gaat eerst nog naar het huis van Lizzie om het adres van haar moeder daar weg te halen voor de dealers het vinden en Lizzie geeft hem een pistool mee. Als hij bij haar huis aankomt blijkt dat de dealers er al zijn, Simon schiet ze allebei dood en raakt daarbij het aquarium (met reuze schildpadden). Als hij onder in het aquarium kijkt ziet hij dat daar de drugs ligt. Lizzie belt hem op en hij vertelt dat hij weet dat ze de drugs zelf had. Zij vertelt hem dat ze van hem houdt en op hem zal wachten, maar hij zegt dat hij niet naar haar toe zal komen en stuurt alleen de drugs op naar het adres van haar moeder.

Opdracht 3: schrijf een flaptekst voor dit boek.

Originele flaptekst:
Simon Prins, student Nederlands, raakt gefascineerd door de wereld van de prostitutie. Hij voegt zich bij de schare mannen die dagelijks een stille omgang maakt langs de grachten van de rosse buurt. Tot het onvermijdelijke gebeurt: hij raakt verliefd op een van de meisjes. Vals licht is voor alles een aangrijpend verhaal over de onmogelijke liefde tussen een student en een prostituee, een liefde in tijden van angst en paranoia. Het boek werd in 1993 verfilmd.

• Gimmick!
• De Houdgreep
• Het Jongensmeisje
• Chaos En Rumoer
• Gimmick