Boekverslag : 1756-1791 - Thesis Mozart Ingezonden Door: Bart Dp Categori
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2963 woorden.

Scriptie esthetica








Wolfgang Amadeus Mozart


(1756-1791)











Die Zauberflöte


(De Toverfluit)











Bart De Prins


5EWi


Nr 5





1) Componist :





a) Biografie :


Wolfgang Amadeus Mozart werd geboren in Salzburg in 1756. Zijn virtuositeit werd reeds vanaf prille leeftijd opgemerkt. Hij schreef zijn eerste composities reeds op vijfjarige leeftijd. Mozarts vader besloot dan om met zijn beide kinderen te gaan rondtrekken. Dit wonderkind maakte een zware jeugd door met concertreizen vanaf zijn zesde jaar: Wenen, Parijs, Londen, Nederland, ... . Geen wonder dat de kleine Wolfgang en zijn oudere zus Nannerl regelmatig ernstig ziek werden. Toch kon vader Leopold het niet laten om telkens opnieuw uit te pakken met zijn 'wonderkinderen'. Vooraleer Wolfgang tien was, hadden de Mozarts zelfs een reis van drie en een half jaar achter de rug.


Tijdens zo een concertreis in Engeland ontmoette Mozart Bach. Bach heeft lange tijd een invloed gehad op Mozarts werk. In 1769 werd Mozart benoemd tot concertmeester en reisde hij met zijn vader af naar Italië om er de opera te bestuderen.


In mei 1781 neemt Wolfgang Amadeus Mozart ontslag uit de dienst van zijne eminentie Colloredo, aartsbisschop van Salzburg, na een heftige woordenwisseling, omdat de aartsbisschop hem een kunstreis weigerde. Hiermee werd hij de eerste 'vrije' componist van zijn tijd. Een belangrijke datum in de muziekgeschiedenis.


Nadat hij zich als zelfstandig componist in Wenen had gevestigd schreef hij een reeks beroemde werken waarvan het laatste Die Zauberflöte was.


Hij overleed in de zomer van 1791, in de periode dat Mozart en Emanuel Schikaneder, een opdrachtgever, aan Die Zauberflöte werkten.








b) Andere belangrijke werken :


Mitridate: opera (1770)


Il sogno di Scipione: serenata drammatica (1772)


Exultate,Jubilate: motet (1773)


Haffnerserenade: serenata (1775)


Parijse symfonie: symfonie (1778)


Posthornserenade: serenade (1779)


Idomeneo: opera seria (1781)


Haffnersymfonie: symfonie, (1782)


Le nozze di Figaro: opera buffa (1786)


Don Giovanni: opera (1787)


Eine kleine nachtmusik: serenata (1787)


Jupitersymfonie: symfonie (1788)


Cosi fan tutte: opera buffa (1790)


La clemenza di Tito: opera seria (1791)


Die Zauberflöte: singspiel (1791)


Requiem: requiem (niet voltooid)





c) Historisch belang :


Voor velen geldt Mozart als het grootste genie uit de muziekgeschiedenis. In ieder geval was hij de meest veelzijdige componist uit zijn tijd. Hij beheerste alle muzikale uitdrukkingsmiddelen tot in de perfectie. Toch lijkt zijn kunst vooral op een onuitputtelijke melodie met een onfeilbaar vormgevoel.


Met het doel Mozarts muziek te bevorderen en studenten te helpen, werd in 1841 in Salzburg het Mozarteum opgericht. In 1880 fusioneerden het Mozarteum en de Internationale Mozart-Stiftung tot de Internationale Stiftung Mozarteum. Deze stichting groeide uit tot een gerenomeerd conservatorium.


Mozart was ook de eerste zelfstandige componist, die ook muziekstukken schreef voor zichzelf, voor het plezier. En niet enkel in opdracht van hogerhand. Nadat Mozart dit voorbeeld had vooropgesteld, doken er meer en meer vrije componisten op in onze muziekgeschiedenis.























2) Muziekwerk :





a) Algemene gegevens :


-Titel: Die Zauberflöte


-Genre: Singspiel/Opera


-Bezetting: (Stemmen) Bass - Speaker; Bass - Sarasatro; Baritone - Papageno; Soprano - Queen of the Night; Bass - 2nd Armed Man; Tenor - 1st Armed Man; Tenor - Tamino; Tenor - 1st Priest; Bass - 2nd Priest; Soprano – Papagena; Speaker - 3rd Priest; Soprano - Pamina; Soprano - 1st Lady; Mezzo Soprano - 2nd Lady; Alto - 3rd Lady; Tenor - Monostatos.


-Auteurs: Tekst door Emanuel Schikander, met wijzigingen aangebracht door Mozart


Opera door Wolfgang Amadeus Mozart


-Duur: 158:25 (!)





b) De creatie :


In opdracht van Emanuel Schikaneder, acteur, zanger, schrijver, theaterdirecteur en een oude vriend van Mozart schreef hij in 1791 zijn vierde Singspiel. In 1789 nam Schikaneder de leiding over van het Weense Theater auf der Wieden, het zogenaamde Freihaustheater. Het gezelschap ondervond grote concurrentie van andere gezelschappen en verkeerde in financiële problemen. Mozarts opera zou het theater van het failliet moeten redden.


Het oorspronkelijke libretto was van de hand van Schikander zelf, maar aan deze tekst zouden, mede onder impuls van Mozart, nog heel wat wijzigingen aangebracht worden. Het enige element dat onveranderd bleef was het koppel Papageno - Papagena. Schikander zong tijdens de première trouwens zelf de rol van Papageno.


Daarnaast waren er nog tal van bronnen die een belangrijke link met de vrijmetselarij hadden. Zo vertoont Die Zauberflöte opmerkelijke overeenkomsten met een essay van Ignaz von Born: Über die Mysterien der Ägyptier. Hij was een zeer belangrijke figuur binnen de Weense loge en overleed in de periode dat Mozart aan Die Zauberflöte werkte. Volgens sommigen zou de ommekeer in het tweede deel van de opera, waarbij het sprookje uitdraait op een verheerlijking van de humanistische idealen van de vrijmetselarij, zijn oorzaak vinden in de dood van von Born. Sarastro, een personage uit het stuk, zou in deze visie een geïdealiseerde von Born zijn.


Nochtans wist Mozart zijn opera te behoeden voor een al te grote zwaarwichtigheid en wist hij een mooi evenwicht te bereiken tussen het komische en het tragische. Hij maakte hierbij dankbaar gebruik van de mogelijkheden die een personage als Papageno bood om het stuk nog levendiger te maken. Voor de finale wordt de ernst onderbroken door de komische scène waarin Papageno ermee dreigt zelfmoord te plegen omdat zijn Papagena verdwenen is.


Mozart wist ook een aantal elementen uit de vrijmetselarij in vraag te stellen, bijvoorbeeld het vrouwonvriendelijke karakter ervan. Zo zullen Tamino én Pamina samen de laatste proef ondergaan en gaat Pamina Tamino zelfs voor. Op die manier wordt onderstreept dat het koppel overwint en niet de held. Het verschil tussen man en vrouw houdt op te bestaan.


Die Zauberflöte is een opera vol symboliek, die door de meeslepende muziek en het geniale theaterinstinct van Mozart op verschillende niveaus kan begrepen en geapprecieerd worden. Dit is waarschijnlijk de reden waarom deze opera door generaties operaliefhebbers tot een van de meest geliefde werken van het repertoire is gaan behoren.





c) Andere versies :


Er zijn verscheidene andere versies, meestal kortere dan degene die ik heb beluisterd. Deze opera is dan ook een geliefkoosd onderwerp voor vele gerenommeerde orkesten van over de hele wereld. Maar iedereen beschouwt het blijkbaar als een misdaad om het werk van Mozart te ‘coveren’. Terwijl ik persoonlijk denk dat je het werk net een meerwaarde kan geven door het in een modern jasje te stoppen of er een eigen interpretatie van te geven. Dus er bestaan wel degelijk enkele andere versies van orkesten, maar deze zijn spijtig genoeg redelijk beperkt. Ik heb er althans niet zo veel kunnen vinden.





d) Tekst :


Tekst is oorspronkelijk in het Duits met verschillende stemmen geschreven door Schikaneder en Mozart


*Act1 : Priesteressen van de nachtkoningin redden Tamino van een slang. De nachtkoningin geeft Tamino de opdracht haar dochter te redden en ze geeft hem ook een toverfluit. Maar de nachtkoningin blijkt later kwaadaardig te zijn.


*Act2 : Tamino redt uiteindelijk de dochter, beschermd door de toverfluit. De nachtkoningin valt nog de tempel aan waarin Tamino en de dochter verblijven, maar ze wordt verslagen en verbannen.


e) Structuur & Vorm :


De opbouw van het werk dat ik heb kunnen bemachtigen bestaat uit drie cd’s, uit twee acts (act one & act two) en met kortere tussenstukken. De opbouw gaat als volgt:





CD1 1. Ouverture


2. Act One: Zu hilfe! Zu Hilfe!'


3. Act One: 'Ich Sollte Fort?


4. Act One: 'Wo Bin Ich? Ist's Phantasie, Dass Ich Noch Lebe...'


5. Act One:'Der Vogelfanger Bin Ich Ja'


6. Act One: 'He Da!'...'Was Da?'


7. Act One: 'Papageno!'...'Aha! Das Geht Mich an'


8. Act One: 'Dies Bildnis Ist Bezaubernd Schon'


9. Act One: 'Ruste Dich Mit Mut Und Standhaftigkeit...'


10. Act One: 'O Zittre Nicht'


11. Act One: 'Zum Leiden Bin Ich Auserkoren'


12. Act One: 'Hm! Hm! Hm! Hm!'


13. Act One: 'Drei Knaben, Jung, Schon, Hold Und Weise'


14. Act One: 'Du Feines Taubchen, Nur Herein!'


15. Act One: 'Wie? Noch Schlagt Dieses Herz...'


16. Act One: 'Bei Mannern, Welche Liebe Fuhlen'


17. Act One: 'Zum Ziele Fuhrt Dich Diese Bahn'


18. Act One: 'Die Weisheitslehre Dieser Knaber'


19. Act One: 'Wo Willst Du, Kuhner Fremdling, Hin?'


20. Act One: 'Wie Stark Ist Nicht Dein Zauberton!


21. Act One: 'Schnelle Fusse, Rascher Mut'


22. Act One: 'Das Klinget So Herrlich, Das Klinget So Schon'


23. Act One: 'Konnte Jeder Brave Mann'


24. Act One: 'Es Lebe Sarastro, Sarastro Lebe!'


25. Act One: 'Herr! Ich Bin Zwar Verbrecherin!'


26. Act One: 'Nun, Stolzer Jungling, Bur Hierher!'


CD2 1. Act Two: March Of The Priests


2. Act Two: 'Ihr, In Dem Weisheitstempel Eingeweihten Diener...'


3. Act Two: 'O Isis Und Osiris'


4. Act Two: ‘Eine Schreckliche Nacht!’


5. Act Two: 'Bewahret Euch Vor Weibertucken'


6. Act Two: 'He Lichter Her, Lichter Her!'


7. 'Wie? Wie? Wie? Ihr An Diesem Schreckensort?'


8. Act Two: 'Heil Dir, Jungling!'


9. 'Alles Fuhlt Der Liebe Freuden'


10. Act Two: 'Zuruck!'...'Ihr Gotter!'


11. Act Two: 'Der Holle Rache'


12. Act Two: 'Morden Soll Ich? Gotter! Das Kann Ich Nicht!'


13. Act Two: 'In Diesen Heil'gen hallen'


14. Act Two: 'Hier Seid Ihr Euch Beide Allein Uberlassen'


15. Act Two: 'Seid Uns Zum Zweiten Mal Willkommen'


16. Act Two: 'Tamino, Wollen Wir Nicht Speisen?'


17. 'Act Two: Ach, Ich Fuhl's'


18. Act Two: 'Nicht Wahr, Tamino, Ich Kann Auch Schweigen'


19. Act Two: 'O Isis Und Osiris!'


20. Act Two: 'Prinz, Dein Betragen War Bisher Mannlich Und Gelassen'


21. Act Two: 'Soll Ich Dich, Teurer!'


22. Act Two:'Tamino! Tamino! Willst Du Mich Denn Ganzlich Verlassen?'


23. Act Two: 'Ein Madchen Oder Weibchen...'


24. Act Two: 'Da Bin Ich Schon, Mein Engel!'


CD3 1. Act Two: 'Bald Prangt, Den Morgen Zu Verkunden'


2. Act Two: 'Der, Welcher Wandelt Diese Strasse'


3. Act Two: 'Tamino Mein! O Welch Ein Gluck!'


4. Act Two: 'Wir Wandelten Durch Feuergluten'


5. 'Triumph! Triumph! Du Edles Paar'


6. Act Two: 'Papagena! Papagena! Papagena!'


7. Act Two: 'Pa-pa-gena!'...'Pa-Pa-Geno!'


8. Act Two: 'Nur Stille,Stille,Stille...'











f) Inhoud :


De boodschap die in het verhaal zit, komt erop neer dat hoe erg het kwade je ook bedreigt, goede intenties toch altijd zullen overwinnen. Het kwade helpt je zelfs om je doel te bereiken (het geven van de toverfluit). Deze boodschap herken ik wel in het de maatschappelijke omgeving van Mozart. Op het einde van zijn leven was hij arm en eenzaam. Met deze opera probeerde hij waarschijnlijk de hoop niet te verliezen ofwel voelde hij zijn einde naderen en wou hij de levensvisie waar hij in geloofde doorgeven aan de volgende generaties.





g) Stijl :


Muzikaal weet Mozart de personages eveneens haarfijn uit te tekenen. Zo krijgt Papageno in zijn eerste aria een eenvoudige melodie, een strofisch lied dat zeer dicht bij de volksmuziek aanleunt. Daarentegen leunt de Koningin van de Nacht muzikaal gezien aan bij de traditie van de opera seria. Haar virtuoze coloratuuraria's illustreren perfect haar passionele karakter. Ze zingt in deze opera ook de hoogste noten, terwijl de laagste noten voor Sarastro zijn. Een treffender manier om de kloof tussen de twee personages muzikaal te onderstrepen is er niet. Sarastro wordt eerst als een demon afgeschilderd, maar bij de eerste noten die hij zingt, wordt zijn warme menselijkheid meteen duidelijk en beseft het publiek dat het misleid werd door de Koningin van de Nacht. Een donkere stem voor het rijk van het Licht wijst echter ook op de tegenstrijdige waarden van Sarastro. Deze is dan ook niet onverdeeld sympathiek: hij houdt er bijvoorbeeld slaven op na en heeft ten opzichte van Monostatos een racistische houding.


Men kan dus spreken van zowel een edele als een speelse melodie, zeer uiteenlopende ritmes, perfecte samenklank : erg minutieus uitgewerkt (vb : de laatste seconden van de ouverture), de muziek creëert zo de beelden voor de ogen.


In de cursus esthetica vond ik in de bespreking over Bach enkele gelijkenissen met Mozart, hijhad dan ook een grote invloed op Mozarts werk. Zoals zijn nauwlettendheid in de uitvoering, maar ook het van binnenuit begrijpen van de muziek. De bedoeling van de ouverture is volgens mij de personages voor te stellen : ik heb ze er toch allemaal in herkend.


Dit werk behoort zeker tot het Classicisme. De opera straalt eenvoud en natuurlijkheid uit, er is een duidelijk evenwicht. Dit is ook in de vorm herkenbaar, het is allemaal voorspelbaar en duidelijk, met een overwicht aan dissonanten. De tekst bestaat eveneens uit een vlotte, natuurlijke toonzetting.
















































































3)Beluistering en bespreking





a) Beluistering


Bij de eerste beluistering was mijn beeld nog niet duidelijk gevormd en het was ookmoeilijk om de hele tijd aandachtig te blijven. Maar dit beterde na elke beluistering, ik kon ook meer en meer van de muziek gaan genieten. Pas bij de vierde beluistering begon ik één voor één de kenmerken van de verschillende personages te zien. Zoals de lichte speelse tonen van Tamino met zijn toverfluit. De zware, dreigende tonen van de koningin, … . Het stuk ging dus zeker niet vervelen, want ik vond er steeds nog nieuwe elementen in. Op het eerste gehoor lijken een heleboel passages ook op elkaar, maar ik kon er heel wat zinvolle delen uitpikken.





b) Uitvoering


De uitvoering op de CD is van het ‘Vienna Philharmonic Orchestra’ en naar mijn mening een zeer nauwkeurige uitvoering met een zuivere opname. Vooral de lichte delen komen zeer gedetailleerd over, zeer mooi. Het is een moderne versie opgenomen in oktober 1971, maar het verschil hoor je praktisch niet. Je zou denken dat het een opname is van uit die tijd, als je het niet zou gelezen hebben op de CD. Dit is de beste versie die ik kon vinden, de andere versies waren ofwel onvolledig of in iets mindere kwaliteit opgenomen. Deze versie geeft alles echt perfect weer.





c) Emotionele waarde


Ik hou persoonlijk niet echt van klassieke muziek, enkel van filmmuziek zoals die van Michael Kamen of Hans Zimmer, maar ik had nooit verwacht dat een componist met muziek zoveel beelden en gevoelens kon opwekken. Tijdens de beluistering ging er van alles door me heen, maar vooral de bewondering voor de man die dit stuk kon realiseren heeft me getroffen. Ik had nooit verwacht dat zo een muziekstuk me gedurende 158 minuten kon blijven boeien. Maar toen ik het voor de laatste keer moest gaan beluisteren kon ik haast niet wachten. Er was volgens mij niets verkeerd aan het werk, want er zit enorm veel afwisseling in. Ik zou wel iets veranderen, namelijk zo af en toe eens een stevige aanslag inbrengen op de pauken of met een cimbaal. Want nu wekt Mozart een gevoel op en darnu sterft de muziek weer min of meer uit. Wat ook een beetje lastig was, was de duur van het stuk, want je steekt er heel wat tijd in om dit stuk drie meel te beluisteren.





d) Bespreking


Ik ben het er volledig met eens. In de bespreking las ik dat dit waarschijnlijk het meest indrukwekkende werk was dat Mozart ooit heeft gerealiseerd en daar sluit ik mij graag bij aan. Ik ken geen enkel ander werk dat aan dit kan tippen.





e) Nabeschouwing


Nu ben ik vooral benieuwd naar wat andere grote componisten gerealiseerd hebben. De werken hoeven niet van dezelfde stijlperiode te zijn, ik wil me gewoon een beeld kunnen vormen van de groten van enkele eeuwen geleden. Daarnaast zou ik ook van Mozart zelf een ruimer beeld hebben, aangezien dit stuk me aangenaam verrast heeft. Men zegt wel dat dit zijn beste werk is, maar dan zullen zij andere werken ook wel de moeite waard zijn, denk ik. Ik ben nog steeds niet een echte fan van klassieke muziek, maar nu dat ik eens actief met een werk ben bezig geweest, spreekt deze stijl me toch meer en meer aan. Ik zal me dus niet onthouden om af en toe eens een cd van Mozart of een andere componist in de cd-speler te leggen.





f) Vergelijking


De Toverfluit van Mozart kan ik vergelijken met de ‘eed van de Horatiërs’ van de Franse schilder Jacques-Louis David (1748-1825). Net als bij de toverfluit is kent dit werk een sterke gestructureerde opbouw, maar laat niet zo veel ruimte voor een eigen interpretatie als Mozart doet. Beide werken geven een klassiek onderwerp in een klare vormgeving weer ; een belangrijk kenmerk van het classicisme. David legt in de gelaatsuitdrukkingen van de personen op het doek een duidelijke verwijzing naar bepaalde gevoeloens, waar Mozart dat doet met typerende melodieën voor ieder van zijn personages. Toch is het werk van Mozart ruimer omdat je niet vastgepind bent op een visueel beeld, je kan zelf je beeld vormen.














4) Besluit





Ik ben sterk getroffen door de subtiele afwisseling van snellere en tragere stukken, alsook luidere en zachtere. Het geheel stoomde me echt klaar voor een luchtig sprookje en ik kon van begin tot einde genieten van verrassende wendingen in het stuk. Het enige dat ik een beetje spijtig vond is dat na het opwekken van een gevoel van spanning ik tevergeefs wachtte op een sterke aanslag met pauken of cimbalen, maar in plaats daarvan kwam meestal een eenvoudig, rustgevend melodietje terug. Maar dat ervaar ik waarschijnlijk zo omdat ik meer naar filmmuziek luister dan naar deze stijl, veronderstel ik.


Er valt echt enorm veel te zeggen over een figuur zoals Mozart, spijtig genoeg moest ik mij beperken tot de richtlijnen, ook al lukte dat soms niet. Ik had zeker enkele bladzijden meer kunnen uitweiden over zo een interessante figuur als hij.


Alles bij elkaar zou ik dus durven zeggen dat ik deze opdracht erg positief heb ervaren en dat ik erg onder de indruk was van het muzikale genie van Mozart. Ik ben zeker nog wel eens van plan een werk van hem te beluisteren. Het zal zeker de moeite waard zijn.




















































































































5)Bronvermelding





1) Walter Smits+Hugo Van de Voorde+Ria Van Looveren, Documentatiemappen Geschiedenis 5 (Pelckmans, 1996) p147-152





2) Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie (Marol-Natur, 1977) p535-536





3) Encarta Encyclopedia CD-ROM





4) Uit de cd-leaflet bij ‘Die zauberflöte van W. A. Mozart’





5) http://www.azopera.com/c_bios/mozart.php3





6) http://www.geocities.com/vienna/2499/mozart.html





7) http://www.csw2.freeserve.co.uk/default.htm





8) http://www.metopera.org/synopses/zauberfl.html
Andere boeken van deze auteur:

Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen