Boekverslag : Harry Mulisch - De Aanslag
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1878 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1878 woorden.
Titelbeschrijving:
Auteur: Harry Mulisch
Titel: De Aanslag
Amsterdam 1998 (33e druk) eerste druk: 1982
Beschrijving:
Waarom heb ik dit boek gekozen?
Ik heb dit boek gekozen omdat het over de Tweede Wereldoorlog gaat, en er stond een stukje over in het literatuurboek ‘Laagland’. En boeken over de Tweede Wereldoorlog vind ik bijna altijd leuk. Ook is Harry Mulisch een erg bekende schrijver en ik wilde wel eens een boek van hem lezen.
Samenvatting:
WELGELEGEN BUITENRUST NOOITGEDACHT RUSTENBURG
Anton Steenwijk woont met zijn familie aan de rand van Haarlem. Er staan vier huizen, en zij wonen in het tweede huis van links. Op een avond zitten Anton, zijn vader en moeder en zijn 17 jaar oude broer aan tafel, mens-erger-je-niet te spelen. Om acht uur klinken er 6 scherpe knallen: het gewapend verzet - Cor Takes en zijn vriendin Truus Coster - hebben de hoofdinspecteur van de politie vermoord. Zijn lichaam belandt voor ‘Nooitgedacht’. De bewoners van ‘Nooitgedacht’, meneer Korteweg en zijn dochter Karin, pakken het lijk op en leggen het voor het huis van Anton neer. De broer van Anton, Peter, wil het lijk weer gaan verplaatsen, maar op het moment dat hij het op wil pakken komen er NSB’ers aan. Peter pakt het pistool van Ploeg en vlucht. Anton en zijn ouders worden uit het huis gehaald en worden meteen doodgeschoten. Anton wordt naar een politiebureau gebracht, waar hij wordt opgesloten met Truus Coster. Hun huis wordt platgebrand. De dag na de aanslag wordt Anton naar zijn oom en tante gebracht, waar hij de rest van zijn jeugd zal doorbrengen. Anton gaat nadat hij het gymnasium heeft afgerond medicijnen studeren. Tijdens zijn studententijd gaat hij nog één keer terug naar Haarlem. Tijdens rellen in Amsterdam wordt hij geconfronteerd met Fake Ploeg, de zoon van de vermoorde hoofdinspecteur van de politie. Anton trouwt en krijgt een dochter, maar een tijd later scheidt hij van zijn vrouw doordat hij op een begrafenis Cor Takes tegen het lijf loopt. Tot op dat moment wist hij niet, dat Takes de moordenaar was. Hij krijgt ineens een hoop nieuwe informatie te verwerken, en dat kan hij niet aan. Een jaar later hertrouwt hij met Liesbeth, met wie hij een zoon krijgt, die hij Peter noemt, naar zijn overleden broer. Door omstandigheden loopt hij mee in een grote demonstratie in Amsterdam tegen de kernwapens. Daar komt hij Karin Korteweg tegen. Zij vertelt hem, dat ze de vermoorde Ploeg bij hen hadden gelegd, en niet bij de buren in Rustenburg, omdat daar Joden zaten. Op het moment dat dat verteld wordt in het boek, zijn alle vragen die je had beantwoord.
Belangrijke personages:
- Hoofdpersoon: Anton Steenwijk. Hij is de enige die de vergeldingen van de NSB’ers na de aanslag overleeft, en heel veel in het boek wordt vanuit hem verteld; hij is de ik-persoon.
- Bijpersoon: Cor Takes: Hij pleegde de aanslag op Fake Ploeg en door hem kwam Anton veel aan de weet over wat er op de bewuste avond is gebeurd.
- Bijpersoon: Karin Korteweg: zij legde met haar vader het lijk voor de deur van de familie Steenwijk neer. Later in het boek vertelt zij Anton waarom.
- Er zijn nog veel andere personen die in het boek een rol spelen, zoals de ouders van Anton, de broer van Anton, zijn pleegouders, zijn beide vrouwen en zijn kinderen, maar geen van allen spelen zij een cruciale rol.
Relatie van de hoofdpersoon tot andere personages:
Er wordt in het boek niet zo veel over de relatie met andere personen gesproken, alleen wordt wel gezegd dat Anton ‘genegenheid voelt’ voor Cor Takes, en het is natuurlijk ook zo dat hij goed met zijn vrouwen kon opschieten, want anders was hij nooit met ze getrouwd. Overigens komen Saskia (zijn eerste vrouw) en Sandra (zijn dochter) nog wel voor in het boek nadat zij gescheiden zijn en er staat ook nergens iets in over een ruzie tussen hen.
Belangrijkste gebeurtenissen:
De allerbelangrijkste gebeurtenis is natuurlijk de aanslag op Fake Ploeg, waardoor het leven van Anton Steenwijk nooit meer hetzelfde kan zijn omdat zijn familie wordt gefusilleerd en zijn huis in brand gestoken.
Verder is een erg belangrijke gebeurtenis dat Anton door toeval een man die vroeger in het verzet zat tegen het lijf loopt, die later degene blijkt te zijn die de aanslag heeft gepleegd. Hij verschaft Anton (en natuurlijk ook de lezer) belangrijke informatie over het voorval in het begin van het boek. Door deze gebeurtenis gaat Anton scheiden van zijn eerste vrouw.
De laatste erg belangrijke gebeurtenis is dat Anton Karin Korteweg ontmoet in de demonstratie tegen de kernwapens. Door haar worden de laatste en belangrijkste vragen van de lezer beantwoord.
Plaats en tijd:
Het boek bestaat uit 6 delen: de proloog, de eerste episode, de tweede episode, de derde episode, de vierde episode en de laatste episode. Een overzicht:
Deel van het boek Tijd Plaats
Proloog: onbekend Haarlem
Eerste episode: 1945 Haarlem, Heemskerk, en aan het eind Amsterdam
Tweede episode: 1952 Amsterdam + een deel Haarlem
Derde episode: 1956 Amsterdam + kamer van Anton
Vierde episode: 1966 Amsterdam + ‘een dorp ten noorden van Amsterdam’ + het strand
Laatste episode: 1981 Amsterdam.
Persoonlijke reactie:
Uitgewerkte persoonlijke reactie:
Het onderwerp van het boek is de aanslag die gepleegd wordt op de hoofdinspecteur van de politie, en het onderwerp boeit me omdat de Tweede Wereldoorlog een hoop actie in zich heeft, en daar houd ik wel van in een verhaal. Ik heb heel veel boeken over de Tweede Wereldoorlog gelezen.
Erg speciaal vond ik, dat de meest belangrijke gebeurtenis in het boek heel weinig plaats inneemt. Het viel me ook op, dat als je een samenvatting moet maken, dat wèl weer een grote rol speelt. De gebeurtenissen zelf worden niet uitvoerig beschreven in het boek, maar er worden daarentegen erg veel dialogen gevoerd. Ook over de personages wordt niet veel uitgelegd. Bij sommige boeken heb je als je het uit hebt het idee dat je de personages door en door kent, maar hierbij is dat niet zo. De hoofdpersoon is in dit boek de ik-persoon, en omdat deze het bijna nooit over zichzelf heeft, kom je er ook niet zoveel over te weten. Wat ik wel jammer vond, was dat Anton bijna nergens zijn mening over gaf, zo weet je niet hoe hij denkt, totdat hij door een andere persoon op een bepaalde manier gedwongen wordt om iets te zeggen. Als ik in de schoenen van Anton Steenwijk had gestaan, was ik na de oorlog meteen op zoek gegaan naar de familie Korteweg, om te vragen wat de reden was dat ze het lijk van Fake Ploeg sr. bij ons voor de deur hadden gelegd. Wat het verhaal wel een leuke wending geeft is, dat de lezer, tegen de wil van de hoofdpersoon in, antwoord krijgt op de vragen die in hem opkomen in het begin van het boek.
Verder is het boek chronologisch geschreven, met redelijk wat terugblikken als er vragen aan Anton worden gesteld over zijn verleden. Dat past wel bij het verhaal, omdat de Tweede Wereldoorlog een afgesloten stuk geschiedenis is, en het past ook goed bij de hoofdpersoon, omdat hij er alleen aan terugdenkt als hij daartoe gedwongen wordt. Het opvallende is dat hij zich bij een flashback meestal niet zoveel kan herinneren van datgene waarnaar gevraagd wordt..
Het taalgebruik in het boek is soms best moeilijk, maar de meeste dingen kun je uit de context wel opmaken. Sommige woorden moet je ook wel opzoeken in het woordenboek. Wat ik wel leuk vond aan het boek was, dat je na moest denken bij wat er stond, omdat er soms terugverwezen werd naar bepaalde gebeurtenissen. Soms was het ook zo dat er (nogmaals) een antwoord gegeven werd op een vraag waarna ik erachter kwam dat ik dat al eerder had kunnen weten, maar dat ik een verbinding niet gelegd had voor mezelf.
Open plekken
De eerste open plek is de titel, maar die wordt al snel ingevuld: er wordt een aanslag gepleegd op Fake Ploeg, hoofdinspecteur van de politie en NSB’er.
De tweede open plek: waarom legt de familie Korteweg het lijk van Ploeg voor het huis van Anton neer? Logischerwijs geef je als antwoord: uit angst. Daaruit ontstaat echter een nieuwe open plek: waarom juist bij hèn, en niet bij de andere buren? Dit antwoord wordt gegeven aan het eind van het boek; omdat bij hun andere buren Joden verborgen zaten. Later blijkt overigens dat de angst van meneer Korteweg was dat zijn hagedissen dood zouden gaan, en niet hijzelf.
De vierde open plek: Wie is de moordenaar van Ploeg? Het antwoord op die vraag komt naar voren op de begrafenis van een oud-verzetsman: daar komt Anton de moordenaar tegen.
De vijfde open plek: Wat gebeurt er met de familie van Anton? Deze vraag wordt in de Tweede Episode beantwoord: zijn ouders en zijn broer zijn op dezelfde avond als de aanslag nog gefusilleerd.
De zesde open plek: Wie was het meisje met wie Anton op de avond van de aanslag in de cel zat? het antwoord komt van Cor Takes, de verzetsman: zij was zijn vriendin en deed mee aan de actie.
Motieven:
Tijd-motief: Een aantal keer komt in het boek iets voor dat met tijd te maken heeft. Een aantal citaten:
- Ver, ver weg in de Tweede Wereldoorlog (...);
- Peter; voor altijd zeventien;
- Hij, Anton, was voorgoed de jongere broer, al werd hij tachtig.
Steen-motief: Heel vaak komt in het boek iets voor dat met een steen te maken heeft:
- In het begin van het verhaal heeft Anton een dobbelsteen in zijn hand (= ook het symbool van het lot, hij bekijkt hem vóór, en na alles wat er die avond gebeurt)
- De kiezelstenen op het grindpad op het kerkhof;
- De achternaam van Anton: Steenwijk;
- De naam van Anton’s broer en zoon: Peter (slaat terug op het Griekse woord pètra = rots)
Stilstand-motief: Anton houdt van stilte en stilstand, ook in de tijd:
- Anton zegt in het begin van het boek: ‘Het leven ... oneindig’.
- Anton verbaast zich over de man met de stok aan boord van de aak: Hij plant een stok in het water, loopt dan naar achteren om de boot naar voren te krijgen en blijft tegelijk op dezelfde plaats.
- Anton stelt zich voor om in een gat te springen, dat door de aarde heen gaat, om daarna in het midden van de wereld voor altijd doodstil te hangen.
- Anton is anesthesist geworden omdat hij gefascineerd was door het balanceren (stilstaan) op het scherpst van de snede tussen leven en dood.
Donker/licht-motief: Vaak worden dingen die Anton niet leuk vindt met het donker verbonden en dingen die hij wel leuk vindt met het licht.
- Als de familie Korteweg ‘‘s avonds de schoten heeft gehoord, wordt de carbidlamp gedoofd en zitten ze in het donker.
- Anton belandt in een donkere cel.
- Als Anton later terugkijkt naar de oorlog zien hij een donker gat met één heel helder lichtpuntje: de vingertoppen van het meisje in de cel die over zijn gezicht strijken.
- Een gedicht dat in het boek voorkomt:
een volk dat voor tirannen zwicht
zal meer dan lijf en goed verliezen
dan dooft het licht
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen