Boekverslag : Maarten 't Hart - De Kroongetuige
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2452 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2452 woorden.
Bibliografie
Gelezen druk: 23 (1992)
Eerste druk: 1983
Aantal pagina's: 212
Genre: detective roman / psychologische roman
Samenvatting
Thomas Kuyper is bioloog. Overdag houdt hij zich bezig met proeven op ratten. Op een hete zomerdag loopt hij een blauwtje bij een zekere Jenny, die hij na een kroegentocht niet naar huis mag brengen. Thomas is overigens getrouwd, maar de relatie is niet best; zijn vrouw Leonie is onvruchtbaar, maar verlangt (misschien wel daardoor juist nog meer) naar kinderen. Ze heeft zelfs wel eens adoptie overwo-gen. Thomas wil daar niets van weten, integendeel: die vindt het eigenlijk wel zo gemakkelijk, zonder hinderlijke kinderen. Het wordt in het begin van het boek al snel duidelijk dat er op dit punt een geweldige kloof gaapt tussen de beide echtelieden. Thomas beleeft zijn (weliswaar mislukte) avontuurtje met Jenny wanneer zijn vrouw een weekje bij haar moeder verblijft om wat te praten over de huwelijksproblemen.
In het eerste hoofdstuk treedt Thomas als verteller op. Maar een erg betrouwbare verteller blijkt hij niet: nog voordat het hoofdstuk uit is, wordt hij gearresteerd op verdenking van moord op Jenny. Ze blijkt vanaf het zo ongelukkig verlopen afscheid van Thomas spoorloos verdwenen en er zijn redenen om aan te nemen dat Thomas daar méér van weet. Alleen... dat heeft hij ons niet verteld. Wél krijgen we terloops te horen dat de tweehonderd ratten, waarmee hij zijn proeven doet, de ochtend na Jenny's verdwijnen ineens geen honger meer hebben.
Hoofdstuk twee bestaat uit brieven die Thomas zijn vrouw vanuit de gevangenis schrijft. Leonie is overtuigd van zijn onschuld, ondanks haar woede over zijn slippertjes met Jenny (want inmiddels blijkt Thomas Jenny al wat langer te hebben gekend dan die ene avond). Leonie toont zich een trouwe echtgenote: wanneer het onderzoek naar de verdwenen Jenny is vastgelopen, gaat ze zelf op onderzoek uit en niet zonder resultaat: ze komt erachter dat Jenny niet vermoord is. In het laboratorium vindt Leonie het lijk van een vrouw. Ze blijkt de vrouw van Robert (de minnaar van Jenny). Leonie weet de politie ervan te overtuigen dat Jenny en Robert de vrouw vermoord hebben en in het laboratorium verstopt hebben om Thomas ervoor op te laten draaien. Thomas wordt vrijgelaten.
Tijd & Ruimte
Er zijn een paar kleine flashbacks en herinneringen, bijvoorbeeld de gedachten van Leonie aan het dia-avondje met de hoogleraar en zijn vrouw, en haar herinneringen aan de zwarte vogels van haar vakantie met Thomas.
De totale vertelde tijd is ongeveer een half jaar. De gebeurtenissen beginnen op 31 juli en eindigen vlak voor Kerstmis. Thomas heeft bijna 4 maanden in de gevangenis gezeten: van begin september tot vlak voor Kerstmis.
Vertel situatie
Het verhaal wordt verteld in de ik-vorm, in het eerste hoofstuk is Thomas aan het woord en in de daarna volgende hoofdstukken Leonie.
Personages
Hoofdpersonen
Leonie is de werkelijke hoofdpersoon van het boek. Zij gaat op onderzoek uit, zij is de detective in het verhaal.
Thomas en Leonie zijn twaalf jaar getrouwd. Leonie heeft Frans gestudeerd.Ze slaagde cum laude, maar in plaats van een goed betaalde baan te zoeken werd ze liever huisvrouw, omdat ze dan beter en vaker naar Schumann kon luisteren (blz. 46). Ze wordt beschreven als burgerlijk en truttig. Thomas zegt van haar dat ze een "degelijke, milde en in de grond blijmoedige ziel" is, in tegenstelling tot Jenny, die grillig en prikkelbaar is (blz. 20). Leonie vindt het vreselijk dat ze onvruchtbaar is. Ze begint haar zoektocht naar de ware dader niet alleen om Thomas' onschuld te bewijzen, maar vooral omdat ze jaloers is. Ze wil weten wat Jenny heeft dat zij niet heeft.
Leonie gaat naarmate de problemen zich opstapelen steun zoeken in het geloof. Zij is daar mee opgegroeid. Thomas niet. Ze gaat naar de kerk, zingt psalmen, en het boek eindigt met haar smeekbede: "Genadig God, laat hoop mijn lege en kille geest weer vruchtbaar maken" (blz. 212).
Thomas is een beetje een kluns: hij is erg onhandig, en hij struikelt over drempels. Thomas is een liefhebber van literatuur en van klassieke muziek. Net zo als de vrouwen in het vrouwenhuis denkt hij dat het vrouwen wordt aangepraat dat ze graag moeder willen worden (blz. 18). Zijn kinderloze huwelijk is er eigenlijk de oorzaak van dat hij de relatie met Jenny begint. Hij wil graag met Jenny naar bed (blz. 211) (maar dat komt er niet van), omdat hij van Leonie alleen maar voor het nageslacht met haar naar bed mag (blz. 19).
Jenny is een aan drugs verslaafde vrouw. Met haar "zwarte vogelklauwen" (blz.19) krijgt ze Thomas in haar ban, misschien ook wel omdat ze twee abortussen heeft gehad.
Thematiek
Het lijkt alsof boeken niet én spannend én mooi tegelijk kunnen zijn. Dat is natuurlijk niet echt zo, maar de meeste thrillers en detectives worden om de een of andere reden niet tot de literatuur gerekend. Maarten 't Hart is dat altijd een doorn in het oog geweest. Herhaaldelijk heeft hij de stelling verdedigd dat de scheiding tussen psychologische roman en de misdaadroman onzinnig is, en het beste bewijs dat hij daarvoor kon leveren was: zelf een literaire detective schrijven. Zo ontstond De Kroongetuige. Is het bewijs nu geleverd? Ik vermoed dat het boek zijn populari-teit (18 drukken binnen 4 jaar) voor een groot deel aan het misdaadelement te danken heeft, maar wat meldt de achterflap? "De kroongetuige is in de eerste plaats een roman over (vergeefse) liefde, over jaloezie en over een huwelijk dat word bedreigd door kinderloosheid." En dat is waar. In wezen gaat het boek meer om de relaties van een man (Thomas) met zijn vrouw Leonie en zijn vriendin Jenny, dan om de vraag of hij Jenny nu wel of niet heeft vermoord. De beide vrouwen fungeren min of meer als elkaars spiegelbeeld: Leonie zou dolgraag een kind willen maar is onvruchtbaar, terwijl Jenny tot tweemaal toe ongewenst zwanger is geraakt en zich tweemaal heeft laten aborteren. Tot in details wordt de spiegelsymboliek door de schrijver uitgewerkt. Zo laat 't Hartzijn hoofdpersoon verschillende keren bekennen dat hij verliefd was geworden op Jenny toen hij haar spiegelbeeld had gezien. Ze ontmoeten elkaar in café "De twee spiegels". In feite, wil 't Hart zeggen, is Thomas opnieuw verliefd geworden op zijn eigen vrouw, maar dan in geïdealiseerde vorm. Een thema dat we in de literatuur vaker aantref-fen.
De vraag is alleen of de detectivelezer daarin nu zo geïnteresseerd is. Het boek is, hoe spannend ook, nogal overladen met elementen die de spanning niet zozeer opvoeren als wel breken. Het boek staat bol van citaten van andere schrijvers, filosofen en componisten. 't Hart is verder gul met spottende opmerkingen aan het adres van vrouwenhuizen en het feminisme. Dat alles bevordert de spanning niet echt. En toch bestaan er wel degelijk uitstekende literaire boeken vol spanning, moord en doodslag. Mijn naam is Garigue van Henk Romijn Meijer bijvoorbeeld of het werk van Koos van Zomeren, of fantastische vertellingen van F.Bordewijk. En natuurlijk Een nagelaten betekenis van Marcellus Emants en De donkere kamer van Damocles van Hermans: klassieke voorbeelden van wurgend spannende, literaire romans.
Literatuur geschiedenis
Maarten 't Hart is zó bekend in de Nederlandse literatuur, dat je je nauwelijks kunt voorstellen dat hij is begonnen te publiceren onder een andere naam: Martin Hart (veel scheelt het natuurlijk niet). En nog onvoorstelbaarder is het te bedenken dat zijn eerste boeken (Stenen voor een ransuil, 1971; Ik had een wapenbroeder, 1973) zò slecht verkochten, dat zijn uitgever overwoog geen nieuw werk van hem te laten verschijnen. Een boek over ratten bracht de ommekeer, en met de verhalenbundels Het vrome volk en Mammoet op zondag was zijn naam - zijn werkelijke naam - voorgoed gevestigd. Tegelijkertijd ontwikkelde hij een enorme publicatiedrift, die ervoor zorgde dat hij bijna dagelijks wel ergens in een dag- of weekblad verscheen. Prikkelende uitspraken over controversiële onderwerpen als emancipatie en feminisme deden de rest. Een uitgekiende reclamecampagne had het niet beter kunnen doen.
De eerste boeken waren, in overeenstemming met het pseudoniem, halfverhul-lend, maar in zijn latere werk komt Maarten 't Hart onverbloemd naar voren. Toen hij in 1984 zijn autobiografie Het roer kan nog zesmaal om publiceerde, stonden daar nog maar weinig persoonlijke gegevens in die al niet minstens eenmaal in een roman waren blootgegeven.
Veel hoofdpersonen in zijn romans zijn nogal schuchterige biologen, bezeten van alles wat bloeit en groeit, van literatuur en nog meer van klassieke muziek (grootste voorkeur: Johan Sebastiaan Bach). Ze hebben problemen met "de andere sekse" en frustraties als gevolg vaneen streng calvinistische opvoeding, waarin alle wereldse vermaken verboden waren (met misschien wel het ergst verbod het luisteren naar muziek anders dan psalmen).
Als centrale thema voor 't Harts boeken wordt ook wel genoemd: het zich willen losmaken van het calvinistische milieu, gekoppeld aan verboden zaken zoals liefdesrelaties. Vaker speelt er een conflict tussen de geestelijke liefde van de hoofdfiguur voor de ene vrouw tegenover de lichamelijke liefde voor een andere vrouw. In ruimere zinnen behandelen zijn boeken vaak de gespannen verhoudin-gen tussen man en vrouw, of de spanning tussen trouw en ontrouw. Dit is het grondthema van bijvoorbeeld De droomkoningin en ook van De ortolaan, het boekje dat 't Hart schreef als boekenweekgeschenk 1984. Ook in De kroongetuige (1983) komen we een aantal van deze elementen weer tegen, al zit hier (onder andere doordat er verschillende vertellers optreden) wat gecompliceerder in elkaar. In 1989 verscheen weer een verhalenbundel, De Unster.
Eigen mening
Ik vond het een wat zwak boek, want hij wilde echt dolgraag een goede detective schrijven en dat, vind ik, is hem niet zo goed gelukt. Dat van die theeblaren kijken vond ik erg vergezocht. Het is wel toevallig dat net zij dat kan. Ook dat gedeelte met die zeekoeien vond ik erg luguber. En ook het feit dat er een boel niet klopt (zoals bijvoorbeeld dat hij in Leiden in de gevangenis zit, maar daar is geen gevangenis. En dat hij in de gevangenis geen kranten mag lezen - die wet bestaat trouwens in Nederland helemaal niet - en dan later wel een kranteknipsel heeft uitgeknipt. Ook zit Thomas vast zonder dat er een lijk is gevonden) word op den duur een beetje hinderlijk.
Overige
VRAGEN EN ANTWOORDEN OVER HET BOEK
Wat is er opvallend aan de opbouw van dit verhaal?
In het eerste hoofdstuk ligt het perspectief bij de ik-figuur, Thomas Kuyper. Daarna volgt er een briefwisseling tussen Thomas en zijn vrouw Leonie (wisselend perspectief in de ik-vorm). Het derde en langste hoofdstuk is in dagboekvorm. Het perspectief ligt bij de ik-figuur Leonie. In het vierde en vijfde hoofdstuk ligt het perspectief bij de ik-figuur Leonie.
Leg uit dat deze perspectiefkeuze van invloed is op de spanning in het verhaal.
In het eerste paragraafje heeft de hoofdpersoon Thomas contact met het meisje Jenny. Het paragraafje breekt abrupt af en je weet niet hoe de ontmoeting verder afloopt. (De hoofdfiguur Thomas weet meer dan de lezer.) Wanneer Thomas vier dagen lang ondervraagd wordt door twee inspecteurs over de mysterieuze verdwijning van Jenny Fortuyn, weet de lezer niet of Thomas (nog steeds in de ik-vorm) de waarheid spreekt.
Heeft de lezer een vermoeden?
Thomas zou het gedaan (moord?) kunnen hebben want hij was in de gelegenheid en had een motief.
Wat was het motief?
Thomas was uit op een avontuurtje, maar hij werd door Jenny afgewezen.
Hoe kon hij eventueel het lijk laten verdwijnen?
Thomas doet onderzoek naar kannibalisme onder rattenkolonies. De politie vermoedt aanvankelijk dat Thomas het lijk aan de ratten heeft opgevoerd.
Hoe komt inspecteur Lambert op dat idee?
Hij heeft een verhaal gelezen van Jan Wolkers ("Gevederde vrienden") waarin iets dergelijks gebeurt.
Hoe maakt 't Hart het aannemelijk dat Leonie voor detective kan spelen?
Leonie is uitermate scherpzinnig en intelligent. Ze heeft b.v. direct door dat Thomas haar misleidt wanneer hij doet voorkomen dat inspecteur Lambert niet bij de politie werkt maar een collega van hem is.
Noem eens een paar sterke staaltjes van haar speurdersvermogen.
Leonie kan aan de vorm van de in een kopje achtergebleven theeblaadjes zien wie er uit dat kopje gedronken heeft. Leonie ontdekt tijdens haar speurtocht een oude vrouw, die Robert (minnaar van het verdwenen meisje) samen met een vrouw heeft zien vertrekken. De politie hecht weinig waarde aan dit verhaal, omdat de oude vrouw zeker wist dat dit gebeurde terwijl "het sneeuwde". (In feite is het zomer.) Leonie komt erachter dat het vrouwtje de pluizen van een bloeiende boom (populier) voor sneeuw heeft aangezien. Haar verklaring klopte dus wel degelijk.
Wie is er nu eigenlijk de kroongetuige?
Daarvoor komen verschillende mensen in aanmerking: allereerst de oude man die beweert dat hij Thomas de bewuste avond in een auto heeft zien stappen en wegrijden. Thomas kon echter in het geheel niet autorijden. De verklaring van deze belangrijkste getuige bleek dus onjuist. Tijdens het proces vindt Leonie zichzelf eigenlijk de kroongetuige (zij kan alles oplossen). Een geheel ander soort kroonge-tuige is het kind in een huwelijk. Zo'n kroongetuige ontbreekt (ook!) in het huwelijk van Thomas en Leonie. Dit ontbreken van een kind is in feite de oorzaak of aanleiding van alle moeilijkheden.
Hoe zit de "plot" in elkaar?
Jenny gebruikt Thomas om aan de sleutel van een kast te komen waar mediace-men-ten (drugs) in bewaard worden. Zij steelt deze en samen met haar vriend (Robert) verdwijnt ze naar Zuid-Amerika. Ze doet zich voor als de vrouw van Robert. Deze is echter door Robert met een pistool om het leven gebracht. Hij heeft het lijk opgezet op sterk water in het laboratorium van Thomas tussen da lichamen van op sterk water gezette zeekoeien.
Hoe is Jenny op het idee gekomen om het lijk zo te verbergen?
Thomas heeft haar ooit een filmpje laten zien - Moord in het Laboratorium - waarin iets dergelijks gebeurde.
Wie komen er in eerste instantie nog meer in aanmerking om verdacht te worden?
Inspecteur Lambert zelf. Leonie was erachter gekomen dat hij Jenny al voor haar verdwijning gekend moest hebben. Hij wist van haar banden met de drugs-scene en was redelijk gek op haar. Leonie zelf: misschien had ze Jenny uit jalousie vermoord? De minnaar van Jenny: Robert had zich ooit laten ontvallen dat hij wel van Jenny af wilde.
Vertoont dit werk dezelfde autobiografische kenmerken als b.v. "Een vlucht Regenwulpen"?
Nee, veel minder. Vaste elementen van 't Hart: de ratten, het observeren van mensen, de muziek, het huwelijk, het feminisme.
Hoe wordt 't Harts visie op het feminisme duidelijk gemaakt?
Hij beschrijft op zeer ironische wijze een bezoek van Leonie aan een vrouwenhuis.
Wat is het thema van dit boek?
Dat is eigenlijk hetzelfde als dat van "De droomkoningin": het verlangen naar iets wat niet realiseerbaar is. De ideale vrouw bestaat niet.
Wat valt je op?
Opvallend is dat Jenny en Leonie min of meer elkaars spiegelbeeld zijn:
Leonie zou dolgraag een kind willen maar is onvruchtbaar, terwijl Jenny tot tweemaal toe ongewenst zwanger is geraakt en zich tweemaal heeft laten aborteren. Tot in details wordt de spiegelsymboliek door de schrijver uitgewerkt. Zo laat de schrijver zijn hoofdpersoon verschillende keren bekennen dat hij verliefd was geworden op Jenny toen hij haar spiegelbeeld had gezien In feite is Thomas opnieuw verliefd geworden op zijn eigen vrouw.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen