Boekverslag : Leon De Winter - De Ruimte Van Sokolov : Roman
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2752 woorden.

Druk : zevende
Uitgeverij : De bezige bij
Plaats : Amsterdam
Jaar : 1994
Jaar van 1ste druk : 1992
Aantal pagina's : 411
Indeling : Het werk is verdeeld in vier delen. Elk van de delen telt een aantal, genummerde hoofdstukken Na deel vier volgt nog een hoofdstuk 'later'
Motto : Voor Jessica
Niets zult ge zien in de eeuwige lege verte,
De stap niet horen die ge doet,
Geen steunpunt vinden voor uw voet. Goethe, Faust
'Geloof je niet dat God alles ziet?'
' God is een luxe die ik me niet kan veroorloven.'
Woody Allen, Crimes and Misdemeanors

Samenvatting

In 1990 wordt in de Regov Etsel in de Jemenietische wijk van Tel Aviv een moord gepleegd. De 43 jarige straatveger Sasja Sokolov is hiervan getuige. In de Sovjet-Unie deed hij als metallurgisch ingenieur weten-
schappelijk werk ten behoeve van de ruimtevaart. Zes jaar heeft hij in de afgesloten ruimtevaartstad Kaliningrad aan een ruimtevaartprogramma gewerkt. Na de catastrofe met de Okjabr "Hij zou er 6 jaar werken, tot de catastrofe met de Okjabr." (Blz: 20)is hij verbannen naar Tomsk. In Israël heeft hij geen passend werk kunnen vinden en daarom is hij maar straatveger geworden; hij werkt voor de Jemeniet Zwarte Jossi. Aangezien hij aan de drank verslaafd is, komt hij te vaak te laat op zijn werk. De moord wordt gepleegd door 'de man in de dure broek'. Na de moord komt de man met getrokken pistool naar Sasja toe, die in hem zijn jeugdvriend Lev meent te herkennen. "Hij had het gevoel dat hij de dader eerder had gezien." (Blz: 23) Sasja zegt in het Russisch: 'Ik heb niets gezien.' De moordenaar aarzelt en loopt weg. Sasja komt tot de conclusie dat hij gek geworden is. Later verneemt hij dat het slachtoffer een onderwereld figuur was. Sasja heeft Lev leren kennen toen ze allebei op de middelbare school zaten. Bij een geheugenwedstrijd tussen de twee zet Sasja zijn nieuwe handschoenen in. Lev wint, maar geeft de handschoenen weer terug. Sasja is echter zo principieel dat hij ze niet meer wil dragen. Enige jaren later komt hij er toevallig achter dat Lev vals gespeeld heeft. Hij is echter niet altijd zo rechtlijnig. Lev haalt hem over om mee te werken aan het kopiëren van de sleutel van de kast van de natuurkundeleraar. Daarmee hoopt Sasja dat een meisje hem 'haar liefde geeft'.
Als Sasja tien is, ontdekt hij dat zijn ouders 'geheime joden' zijn. Zijn ouders hebben het doen voorkomen dat hun papieren zijn verbrand en ze hebben een Russische naam aangenomen. Later vertelt Lev aan Sasja dat zijn moeder een jodin is en dat hij dus ook jood is. Ze beloven elkaar dat ze altijd vrienden zullen blijven.
Sasja is getrouwd met Irina. Zij werkt ook aan het ruimtevaartproject. Hun dochter heet Natasja. Na de ramp komt het tot een echtscheiding. Irina heeft opgebiecht dat ze één nacht met Lev heeft geslapen. Ze gaat met Natasja in Leningrad wonen. Ze hertrouwt, maar laat zich na enige tijd weer scheiden.
Lev is vlak voor de lancering verliefd geworden op de vrouw van de kosmonaut Maltsev. Lev en Maltsev hebben met elkaar gevochten. Na de ramp doet het verhaal de ronde dat er sprake is geweest van sabotage. Lev zou ervoor gezorgd hebben dat Maltsev uit de weg is geruimd om te kunnen trouwen met diens vrouw. De KGB stelt een onderzoek in en Irina vertelt wat er volgens haar gebeurd is. Lev denkt dat Sasja de verrader is. Beide onderzoekers worden ontslagen en Sasja wordt verbannen naar Tomsk. Daarna gaat hij als immigrant naar Israël. Hij kan werk krijgen bij Koeznadze, een louche handelaar in tweedehands vliegtuigonderdelen. Hij weigert en wordt straatveger. Onderdak vindt hij in een klein, vies kamertje in de Jemenietische wijk.
Naast Sasja vestigen zich Tanja en haar dochter Emma. Ze komen uit Kiëv. Tanja is lerares Duits, haar man is gesneuveld in Afghanistan. Ze is zionist en wil leven volgens de Joodse regels. Sasja wordt verliefd op haar.
Als Sasja uit een dagenlange dronkenschap ontwaakt, zit Lev naast hem. Hij vertelt dat hij zich bezighoudt met maffia-achtige praktijken en dat hij zodoende rijk is geworden. Hij is een makelaar die grof geld verdient met het wit wassen van zwart geld. Vanuit Rusland is hij met Olga, de weduwe van Maltsev, via Wenen naar New York gegaan. Daar is Olga van het dak van een flat gesprongen. Lev wil zijn oude vriend helpen. Hij wil een nieuw bedrijf, dat zich bezig zal gaan hoeden met wapenproductie, opzetten. Sasja kan de leiding krijgen, maar dan moet hij wel stoppen met drinken. Hij krijgt een maand bedenktijd. In die tijd komt hij in het luxe appartement van Lev op verhaal. Daarna gaat hij in een eigen appartement wonen; Roy wordt zijn secretaris en chauffeur. Sasja is van nature principieel en rechtlijnig; hij is wetenschapper. Lev is een man met grenzeloze fantasie. Hij is onderzoeker en 'probeert vast te stellen waar het denkbare haalbaar wordt'. Hij is bereid ver te gaan, en sluit moord niet uit. Na een maand bedenktijd is Sasja ook wat ruimer van geweten geworden. Sasja nodigt Tanja uit om in een chic restaurant te gaan eten. Ze vertelt dat ze op zoek is naar 'een degelijke man en een vader voor Emma.' Als ze enige tijd later met elkaar naar bed gaan, merkt Tanja dat Sasja niet besneden is. Omdat ze wil leven volgens de Joodse wetten, weigert ze gemeenschap. Sasja moet zich eerst laten besnijden.
Na de moord wordt er een onderzoek ingesteld door Naum Katsz, een rechercheur van de Israëlische politie. Hij bezoekt Sasja enige keren, omdat de straatveger de kroongetuige is. Het slachtoffer is een Fransman die werd verdacht van drugshandel. Naum laat een schets van de mogelijke dader zien, gemaakt door Grünwald, die vanaf zijn balkon getuige was van de moord. Sasja vindt dat de tekenaar twee gezichten over elkaar heeft gelegd; dat van Lev en dat van hemzelf. Sasja licht Lev in over het onderzoek en de schets. Sasja en Lev brengen een bezoek aan een braakliggend terrein aan de westbank. Daar zal de wapenfabriek moeten herrijzen. Via een kolonel krijgen ze toegang tot de internationale wapenmarkt.
Irina neemt contact op met Lev. Ze vraagt of Sasja haar wil bellen. Als Sokolov haar aan de lijn krijgt, geeft ze te kennen dat ze met Natasja naar Israël wil komen. Het is erg slecht in Leningrad.
Sasja laat zich besnijden. Als hij in het ziekenhuis ligt, bombarderen de Amerikanen Bagdad; de golfoorlog is begonnen. Lev komt op bezoek en legt hem een probleem voor. Hij heeft een alarminstallatie laten aan leggen door een Georgiër. Deze man heeft meteen een paar microfoontjes ingebouwd. Hij heeft Lev afgeluisterd en chanteert hem nu. Lev vindt dat de Georgiër uit de weg moet worden geruimd en Sasja moet dit doen, met een pistool. Lev biedt hem 500000 gulden, maar Sasja wil van geen beloning weten. Hij zal het uit vriendschap doen, nog diezelfde nacht. De Georgiër blijkt Koeznadze te zijn. 's Nachts stapt Sasja met een gasmasker, een pistool en een koffertje met springstof in de auto. In een plastic zak zitten 'de handschoenen van James Dean'. Als hij opendoet, durft Sasja niet meteen te schieten. De Georgiër schiet eerder en Sasja vangt de kogel op met het koffertje. Daarna maakt Sasja met 2 schoten een einde aan het leven van de man. Als hij de koffer openmaakt, ontdekt hij de opzet van Lev; als hij na het instellen van de klok de knop had ingedrukt, had dit zijn einde betekend. In één moment wordt hem alles duidelijk. Lev heeft ook de ramp met de Oktjabr en de dood van de man in de Regov Etsel op zijn geweten.
Sasja gaat naar zijn appartement, waar Tanja is. Als hij merkt dat Lev bij haar is, wordt hem duidelijk waarom Lev hem heeft willen doden. Een deel van de explosieven heeft hij gebruikt om het huis van Koeznadze op te blazen, het andere deel legt hij in de auto van Lev. Daarna gaat hij terug naar het ziekenhuis.
Later: Sasja is rijk geworden door de dood van Lev. Irina en Natasja zijn naar Israël gekomen; ze zijn joods geworden. Er gaan nog een paar mensen dood. Sasja zegt tegen Naum Katsz dat Lev achter alles zat en legt hem alles uit.

Thema

Het gaat om de band met de joodse traditie, angst, schuld en schaamte. "Sokolov stond nu bij het heiligste dat de joden hadden, maar hij ervoer niets mystieks. Zijn moeder zou nooit weten dat hij daar had gestaan, als jood tussen de joden, maar wat overheerste was het gevoel van vervreemding bij het zien van de bebaarde mannen." (Blz:308) Het is ook het verhaal van een vriendschap die bestaat door de polariteit van de vrienden en het verraad van deze vrienden. Bovendien is het een verhaal van de Russische Joden die naar Israël emigreren en daar bepaald niet vanzelfsprekend succesvol zijn, ongeacht de kwaliteit van hun geestelijke bagage.

Titelverklaring

Voor Sokolov zijn principes heilig. "Dat gebeurde op de dag dat Sasja aan Lev bekend maakte dat hij de handschoenen nooit meer zou dragen. (Blz:123) Lev zoekt juist altijd naar de haalbaarheid van het denkbare. Daarbij gaat hij heel ver en verraad is voor hem dan ook geen enkel bezwaar.
Het is opmerkelijk dat Sokolov zich op den duur laat overhalen om ook iemand te doden. Wel dient deze daad in zijn ogen een `hoger' doel: zijn vriendschap met Lev. Maar de ontwikkeling die hij in dit opzicht doormaakt, is duidelijk; zo gezien gunt hij zich dus meer ruimte. "Net als de ruimte kent het menselijke gedrag geen grenzen, zei Lev. Voor mij wel, antwoorden Sasja koppig. Zonder grenzen weet ik niet wat ik moet doen. Ik heb behoefte aan principes." (Blz:61)

Analyse

Hoofdpersonen

Aleksandr Iwanowitsj Sokolov.
Hij is een round character. De lezer beleeft via zijn hoofd het gehele verhaal " In feite was Sokolov dezelfde schoft als zijn vriend. Sokolov was principieel omdat hij bang was voor zijn eigen geweten, zoals zijn drankgebruik aantoonde, en een kunstmatig korset van regels en wetten gaf zijn gedrag de stevigheid die niet door zijn natuur kon worden geschaft". (Blz337) Het `Jood zijn' is voor Sokolov een opgave. Zijn moeder heeft hem iets over de Joodse traditie verteld en vooral over de noodzaak om de ware identiteit te verbergen voor de Slavische en Duitse antisemieten. Een echte band met het land Israël voelt hij niet. Zelfs als de relatie met Tanja, de vrouw die ervoor kiest bewust Joods te zijn, hem ertoe leidt zich te laten besnijden, heeft hij andere motieven dan religieuze.
Lev Sergejewitsj Lezjawa
Is een bijpersoon, een flat-character. We maken Lev het grootste deel mee, alleen in de gedachten van Sokolov. Lev probeert alles uit, zoekt grenzen op en ontwikkelt gaandeweg een cynisme waartegen Sokolov maar een keer bestand is, namelijk als hij Lev met auto en al opblaast. Daarvoor is hij telkenmale door Lev verleid. Op school heeft hij de diefstal van proefwerkopgaven mogelijk gemaakt. In het Beloofde Land weigert hij eerst te werken voor een handelaar in dubieuze vliegtuigonderdelen om vervolgens samen met Lev een wapenfabriek te gaan opzetten. En uiteindelijk is hij zelfs bereid tot moord.

Tijd

Het verhaal in Israël speelt zich af in enkele maanden. De verhaallijn van het vertelheden wordt zeer regelmatig onderbroken. In flash-backs wordt de lezer dan meegenomen naar de jeugd van Sokolov, en de periode dat Sokolov en Lev werkten aan de nieuwe raket. In de eerste periode ontstond de vriendschap die pas echt hecht leek te worden toen Sokolov ontdekte geheel Joods te zijn en het Lev duidelijk werd dat hij half Joods was. In de tweede periode gebruikt Lev het wetenschappelijke inzicht en de technische vermogens van Sokolov om het geliefde project van de nieuwe raket te verwezenlijken. Het is ook de periode waarin hij overspel pleegt met Irina, de vrouw van Sokolov.
Het vertelheden speelt zich af tegen de achtergrond van de Golfoorlog in 1991 toen Irak de oliestaat Koeweit bezet hield. "De Amerikanen bombarderen Bagdad. Oorlog dacht hij, het wordt oorlog." (Blz:331) Soms wordt gebruik gemaakt van tijdvertraging en tijdverdichting. Het verhaal kent een duidelijk gesloten einde.

Ruimte

Het verhaal in de concrete ruimte speelt zich voornamelijk af in Tel Aviv. Sokolov en Lev maken eenmaal een reis naar de `West Bank' als ze de locatie van de nieuwe fabriek bekijken. De beschrijving van Tel Aviv is nauwkeurig. De lezer leert straatnamen en wijken kennen. En op de hoek van Regov Etsel en de Regov Roni was hij achter zijn straatvegerskar gaan zitten." (Blz:9) De ruimtelijke beschrijving van Moskou, Tomsk en Kaliningrad is minimaal. De meeste ruimte hebben een symbolische betekenis.

Perspectief

De ruimte van Sokolov is een personaal vertelde roman. het perspectief lijkt bij Sokolov te liggen, maar dat is niet helemaal het geval. Wij kennen de gedachten van Sokolov alleen via het medium van de verteller.
Er is een alwetende verteller aan het woord, die zich meestal achter Sokolov verschuilt.
Sokolovs oogbeweging was minimaal maar veranderde zijn leven diepgaand: toen hij van de dode naar de schutter keek, merkte hij dat de man hem had ontdekt. Hun blikken vingen elkaar en meteen kwam de man in beweging. (Blz: 23)
De alwetende-vertel structuur is leuk en leest gemakkelijk. Zijn hoofd kende vele hoeken en terwijl het in de ene hoek donkerde kon hij in een andere hoek blijven redeneren, moeizamer weliswaar dan onder minder luidruchtige omstandigheden, maar hij vond er zijn vertrouwde denkstem terug, een redenerende instantie waarmee hij samenviel, zijn ik. (Blz: 84)

Motieven

Haat, jaloezie, verliefdheid, eenzaamheid, angst, schuld, schaamte en vriendschap.

Verhaalmotieven

De handschoenen:
"Ik heb een fotografisch geheugen," verklaarde Lev luid, daarmee nog meer klasgenoten verzamelend, en hij slaagde erin zijn uitdagende kreet zonder grootspraak uit zijn mond te krijgen. "O, ja?" "Wedden?" vroeg Lev. "Wat ze je in?" Sasja tilde één been op en liet er zijn schooltas op rusten. Hij opende de klep en haalde ze uit zijn tas, bruin leren handschoenen gevoerd met beige bont, handschoenen die James
Dean op zijn motor gedragen zou kunnen hebben. (Blz: 29)
De handschoenen blijven terugkomen, Sokolov heeft ze ooit verloren, dat vond hij net zo erg als toen hij zijn leven verloren had na het ongeluk met de raket. Toen hij later Lev weer terugvond, kreeg hij ook de handschoenen weer terug. Zijn leven is eigenlijk te vergelijken met zijn handschoenen.

Beoordeling

Eigen mening:

De ruimte van Sokolov vind ik een mooi boek. Het leest fijn en er worden geen moeilijke tekst gebruikt. Als je dit boek vergelijkt met andere boeken zal het je opvallen dat dit boek veel spannender is.. Er zit verhaal in en er gebeurt erg veel. Het verhaal bestaat eigenlijk allemaal uit kleine verhaaltjes door het gebruik van de vele grote flash-backs. Dit boek is voor iedereen aan te raden omdat er voor iedereen wel iets boeiends inzit. Het gaat namelijk over techniek, vriendschap, liefde, buitenlandse cultuur en noem maar op.
Jaap Goedegebuure, HP/De Tijd:
Hij vindt het geen mooi boek want het is geen literatuur maar een afspiegeling van De Winter's ziel. Hij dacht dat vorig jaar Sokolov's ergste boek was uit gekomen maar Nee het kan nog goedkoper. Alleen het einde daar zitten een paar spannende verwikkelingen is verder niets.
J.A. Dautzenberg, De Volkskrant:
Hij vindt het niet slecht en niet goed. Hij vindt wel dat het niet moet worden gelezen als een thriller. Het enige thrillerelement is om de hoofdpersonen weer te laten ontmoeten.

Biografie

Leon de Winter is geboren in 's-Hertogenbosch op 24 januari 1954. Hij was de zoon van orthodox-joodse ouders, maar groeide op in een niet-joodse omgeving. Hij bezocht het gymnasium in 's-Hertogenbosch en later het gereformeerde Willem van Oranje-College te Waalkwijk. In 1974 ging De Winter studeren aan de Nederlandse Filmacademie te Amsterdam. Hij was niet tevreden over het niveau van het onderwijs aan de academie, publiceerde daarover en verliet de onderwijsinstelling zonder diploma in 1978.

Laat even weten wat je ervan vond!!! Dat zou fijn zijn:

Andere boeken van deze auteur:

Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen