Boekverslag : Samuel Beckett - Wachten Op Godot
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2500 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2500 woorden.
Boekbespreking : 20ste-eeuws toneelstuk
Wachten op Godot – Samuel Beckett
(De Bezige Bij, 1977)
1)Thematiek
Twee vrienden, wachtend op een zekere Godot die nooit komt, vullen de tijd door te praten over banale, filosofische, christelijke en absurde onderwerpen.
Motieven
·Tijd
De tijd is het grondmotief van het toneelstuk. Alle gebeurtenissen staan in teken van de tijd. Om te beginnen, is de hoofdhandeling: wachten op Godot. De hoofdfiguur Vladimir is het enige personage dat nog enig besef van de tijd heeft. Hij is de enige die zich de gebeurtenissen van gisteren herinnert. Herhalingen van woorden, handelingen en bewegingen zijn dan ook veel voorkomend. Estragon zegt zijn vriend vaak na, of herhaalt zichzelf.
Hij weet soms zelfs niet of het nu dag of nacht is en hij is elke herinnering kwijt. Ook Pozzo vindt tijd belangrijk, maar heeft er weinig notie van. Eerst kijkt hij op zijn horloge en een tijdje later is hij ze kwijt. De volgende dag vraagt hij met aandrang hoe laat het is? Toch zegt hij even later: Blinden hebben geen begrip van tijd.
Doordat de tijd in het stuk juist zo vaak vergeten, door elkaar gehaald of besproken wordt, maakt dit motief eigenlijk de basis van het werk uit.
De auteur wil ons kennelijk laten beseffen hoe nietig de mens is in vergelijking met de machtige, onstopbare tijd; maar dat de tijd op haar beurt zonder de bewuste, rationele mens geen betekenis heeft.
De tijd wordt ook benadrukt door de symmetrie en herhaling van de twee sterk op elkaar lijkende bedrijven.
De tijd verliest haar reliëf door de sleur van de gewoonte. Ze wachten daar blijkbaar elke dag op Godot, die toch niet opdaagt, maar ze blijven aan die routine gebonden. (‘De gewoonte is een grote sourdine’)
Hoewel alle personages zoveel met tijd bezig zijn, komen ze in werkelijkheid niet vooruit.
Als Vladimir en Estragon op het einde van de bedrijven zeggen dat ze weggaan, blijven ze staan, terwijl het doek valt.
·
Vrienden
Vladimir en Estragon kennen elkaar al heel lang en ook heel goed. Dat hoor je aan een aantal uitspraken:
-Je weet dat ik je nachtmerries niet kan verdragen. (Vl.)
-Ik vraag me af of we niet beter uit elkaar kunnen gaan. (Estr.) (maw: ze zijn dus samen)
-Ik ben hier, wees niet bang. (Vl.)
-Heb ik je ooit in de steek gelaten? (Vl.)
Vladimir en Estragon spreken elkaar ook aan met koosnaampjes. (resp. Didi en Gogo) Ze omarmen elkaar heel vaak.
Vladimir zingt voor Estragon een slaapliedje en geeft hem zijn jas tegen de kou.
·Boom
De boom is hun enige houvast aan hun afspraak met Godot. Hij heeft gezegd: “voor de boom”. Maar de boom is een treurwilg. In het eerste bedrijf heeft hij geen bladeren. Hij staat er dan ook als symbool voor de dood. Vladimir en Estragon praten erover om zich aan die boom op te hangen. In het tweede bedrijf heeft de boom al een paar bladeren. Aangezien de algemene toon van hun gesprek er niet positiever op wordt, heb ik het gevoel dat de auteur met de bladeren van de boom bedoelt dat de dood al een stapje dichter komt. ‘De dood’ begint te schieten.
De boom kan ook als symbool voor de leegheid en de banaliteit van hun bestaan fungeren. Ze treuren, hebben een pessimistische kijk op het leven en de toekomst.
Hoewel de boom (dood, lijden en verdriet) misschien geen positief element in hun leven is, is het wel een zekerheid, een houvast; (elke mens weet dat hij zal sterven.)
Estragon verstopt zich dan ook achter de boom, wanneer ze denken dat ze omsingeld zijn. Als Vladimir en Estragon lichaamsoefeningen doen, beelden ze de boom uit.
·Schoenen
De schoenen van Estragon dienen als een leidmotief doorheen het hele toneelstuk. Al in de eerste scène komen ze aan bod. Ze betekenen voor Estragon een bron van pijn en in het eerste bedrijf doet hij ze dan ook uit. Maar in het tweede bedrijf doet hij ze terug aan. Hij geraakt er blijkbaar niet vanaf. Hij denkt wel dat ze veranderd zijn van kleur.
Hoewel Estragon zijn schoenen misschien niet altijd aan heeft, kijken de personages er toch dikwijls naar of praten erover. In belangrijke scènes, bijv. als Pozzo en Lucky de eerste keer opkomen, is Estragon bezig met zijn schoenen. Ook Vladimir kijkt er soms in, maar zet ze altijd vol afgrijzen aan de kant.
·Godot
Volgens mij is Godot een verpersoonlijking van de Tijd. Als figuur komt hij trouwens niet op het toneel. Er wordt enkel over hem gepraat. Men wacht op hem, maar hij zal nooit komen. Want de tijd is ongrijpbaar voor de mens. Vladimir en Estragon wachten in feite op niets, ze wachten op een gebeurtenis die hun leven zou kunnen zin geven. Ze wachten op iets of iemand (desnoods de dood) die hen uit de sleur van het dagelijkse, banale leven kan halen. Maar het wachten is tevergeefs… als je zelf niets onderneemt. De personages zijn nogal gelaten en passief.
Een argument voor mijn bewering is ook, dat het jongetje dat op het einde van het tweede bedrijf op scène komt, weet te vertellen dat Godot een witte baard heeft. Al van in de Oudheid wordt Vadertje Tijd voorgesteld door een oude man met een lange witte baard.
·Christelijk geloof
Eén van de gespreksonderwerpen van Estragon en Vladimir is het geloof. Ze babbelen niet echt over hun persoonlijk geloof, maar laten bijbelverhalen en Jezus de revue passeren. (zie begin eerste bedrijf: het verhaal van de boosdoeners naast Jezus aan het kruis.) Misschien heeft ook het element ‘ophangen’ (zie Judas de verrader) daar iets mee te maken.
2)Centrale idee
Stijlrichting: Absurd theater
De diepere grond van Becketts werk is filosofisch. Zoals zovele auteurs van zijn generatie heeft hij de bedoeling om de onmacht van de mens te benadrukken tegenover de kracht van het irrationele, het absurde in het mens-zijn. In het bijzonder probeert de auteur om de onmacht van de mens tegenover de altijd voortijlende tijd te verkondigen. Volgens mij is Godot een verpersoonlijking van de Tijd. Als figuur komt hij trouwens niet op het toneel.
Er wordt enkel over hem gepraat. (Een jongetje zegt zelfs dat hij een witte baard heeft: Vadertje Tijd?) Men wacht op hem, maar hij zal nooit komen. Want de tijd is ongrijpbaar voor de mens. Vladimir en Estragon wachten in feite op niets, ze wachten op een gebeurtenis die hun leven zou kunnen zin geven. Ze wachten op iets of iemand (desnoods de dood) die hen uit de sleur van het dagelijkse, banale leven kan halen.
De ambitie van het surrealisme is de totale revolutie op persoonlijk en maatschappelijk vlak; kunst en leven bestaan niet meer naast elkaar, maar moeten verenigd worden.
In ‘Wachten op Godot’ gaat Beckett uit van ervaringen die aan de alledaagse rationaliteit ontsnappen: de droom, de hallucinatie, de onbewuste associatie. Beckett beschrijft een bovenwerkelijke wereld vol met verrassende en paradoxale combinaties. De werkelijkheid wordt met een nieuwe dimensie uitgebreid.
De abnormale psychische toestand van zijn 4 personages en hun zinsverbijstering krijgt sterke belangstelling. Alle “burgerlijke waarden” (gezin, werk) zijn verdwenen en in de plaats krijg je “vrijheid”. Vladimir hebben blijkbaar geen enkele bezigheid of plicht, ze leven er maar wat op los.
Een ander kenmerk van het surrealisme dat je expliciet terugvindt in het stuk, is, naast de karikaturale weergave van de figuren; de cynische, zwarte humor, als instrument in de strijd tegen rationaliteit en maatschappelijke dwang (zie: de slavernij van Lucky en zijn beul Pozzo).
Het toneel geeft de wreedheid van het bestaan ongedwongen weer. (De rol van het woord wordt daardoor gereduceerd (korte zinnen) en de fysieke taal wordt heel erg belangrijk (veel regieaanduidingen).)
Samuel Beckett schrijft dit toneelstuk in 1952, wanneer de heropbouw na de tweede WO volop bezig is. Mensen zijn nog onzeker, hebben weinig vertrouwen in de toekomst en zien de zin van het mens-zijn niet in. Men weet niet wat die zal brengen en men is geschokt door de gruwels die mensen elkaar kunnen aandoen. Men wacht op Godot, een zingeving, iets beters, iets wat misschien niet komt.
Het leven van zijn personages verloopt zeer egaal, heeft geen opwaartse lijn, het is een toevallige aaneenhechting van anekdotische momenten, waardoor het de indruk geeft volstrekt zinloos te zijn.
Qua vormgeving trekt Beckett zeer verre consequenties uit zijn absurditeitsfilosofie. Hij beschrijft het bestaan op het ogenblik dat het zuiver menselijk gesproken geen zin meer heeft.
Het toneelstuk mag dan ook beschouwd worden als het meest beroemde avant-gardistische toneelwerk sedert WO II.
Becket heeft gezocht naar totaal nieuwe uitdrukkingsvormen, waarbij hij de taal, de vorm, probeert te plooien naar de inhoud. Hij heeft zelf opzettelijk geen theorie opgezet over taal en schrijven; maar de basispunten in zijn taal hebben soms raakpunten met schizofrene taal.
Hij beschouwt zijn werk als een soort antiliteratuur waarin de personages en de gebeurtenissen van minder belang zijn dan de taal, die op haar beurt ‘uiteengereten’ wordt.
Invloeden op Samuel Beckett:
-Hij is van Anglo-Ierse afkomst, maar studeerde Romaanse talen. Hij bracht het tot doctor in de Franse letteren. (Vandaar het originele werk in het Frans: En attendant Godot).
-Hij maakt de oorlog van dichtbij mee: Hij sluit zich aan bij het Franse verzet en moet na enkele maanden vluchten.
-Hij is secretaris geweest van James Joyce, met wie zijn werk daardoor zeer verwant is.
-Hij ondergaat invloed van Sartre, die ook met die wijsgerige idee over de absurditeit van het bestaan speelt. De opbouw in die richting is van Beckett nog meer doorgedreven dan de literaire geschriften van Sartre.
3) Hoofdpersonage: Vladimir
De figuren die ten tonele worden gebracht, vullen elkaar per twee aan.
Redenen waarom ik Vladimir als hoofdpersonage bestempel:
·Hij is het meest aan het woord. Estragon luistert, antwoordt. Vl. kiest meestal het gespreksonderwerp en vertelt verhalen. (vb: De boosdoeners, uit de Bijbel)
·Pozzo en Lucky komen pas later op de scène.
·Vl. kent Godot blijkbaar beter. Estr. zegt: “Die vent van jou…”
·Vl. voert hoofdzakelijk het gesprek met de jongen.
·Vl. is degene die in het begin van het tweede bedrijf zingt.
·Vl. houdt als enige de tijd bij. Estr. vergeet alles of slaat gebeurtenissen door elkaar. Ook Pozzo is de gebeurtenissen van gisteren vergeten. Vl. is de enige met tijdsbesef.
a)Evolutie: dynamisch of statisch
Statisch: Geen enkel personage verandert in de loop van het stuk. Iedereen blijft zijn eigen typetje spelen (vb: Lucky onder de knoet van Pozzo). Het schijnt dat Vladimir en Estragon dit tafereel ook al een halve eeuw volhouden. Ze kennen elkaar al door en door. In het begin en op het einde hebben de vrienden dezelfde houding tegenover elkaar. Het eerste en het tweede bedrijf hebben ook heel wat paralellen, waardoor die volgehouden starheid van de personages nog overdreven wordt. Je krijgt de indruk dat ook morgen en over een jaar nog een soortgelijke ontmoeting zal plaatsvinden.
b)Psychologische uitwerking: round of flat charakters
Ik zie Vladimir en de andere personages als flat charakters. Ze zijn geen verschillende, uitgewerkte individuën met positieve en negatieve kanten en boordevol emoties. Alle personages (behalve de kleine jongen) dragen bolhoeden, waardoor ze meer als groep naar voren komen en niet als individu.
Vladimir is het type mens die een nogal pessimistische, eerder onverschillige kijk op het leven heeft. Hij doet zijn hele leven niets anders, dan wachten. Maar waar hij op wacht, weet hij waarschijnlijk zelf niet zo goed. Hij wil graag een beter leven en wacht tot het vanzelf zal komen. Hij neemt zelf geen initiatief. Zijn leven is bijgevolg nogal saai en hij ziet de dood niet als een afschrikking, maar als “eens iets anders, waarom niet?” (Ze hangen zich bijna op aan de boom, maar zelfs daarover is Vladimir nog overschillig).
Vladimir is er gewoon, niet echt als mens van vlees en bloed, maar als personage die een gesprek voert met de andere personages.
c)Spanningsverhouding met andere personages
Vladimir ~ Estragon: Ze kennen elkaar goed,
- want ze spreken elkaar aan met een koosnaampje (resp: Didi en Gogo).
- Vl: “Je weet dat ik je nachtmerries niet kan verdragen
- Vl: “Ik ben hier, wees niet bang.”
- Vl: “Heb ik je ooit in de steek gelaten?”
Vladimir zingt Estragon teder in slaap en geeft hem zijn jasje om zich warm te houden. Ze houden samen de conversatie op gang.
Vladimir is een klein beetje de meerdere boven Estragon. Deze luistert altijd als hij hem roept of vermaant. (soort vader-zoon-relatie)
Vladimir ~Pozzo en Lucky: Vladimir durft Lucky niet te helpen met het dragen van de bagage en als hij valt, uit angst zich met dingen te bemoeien die hem niet aangaan. Vladimir ken Pozzo nog niet als hij op de scène komt, Pozzo is daar nogal kwaad om. (Pozzo noemt zichzelf “van goddelijke oorsprong”…)
d)Invloed van de ruimte op het personage
Zie 3) Ruimte
e)Relatie tussen personage en thema
Thema: zie 1)
Vladimir is het enige personage dat de tijd bijhoudt. Pozzo doet er nog een poging toe, maar verliest in het eerste bedrijf zijn horloge. Estragon en Lucky kunnen zich de gebeurtenissen van gisteren zelfs niet meer herinneren. Vladimir weet waar en wanneer ze een afspraak hebben met Godot.
Hij is ook de enige die min of meer meent te weten wie Godot is. Vladimir herinnert Estragon er telkens aan dat zij aan het wachten zijn op Godot.
Vladimir houdt het gesprek meestal op gang. Hij is ook degene die bijv. het verhaal van de boosdoeners (bijbel) vertelt.
4)Ruimte
a)Inventaris van de plaatsaanduidingen
Een landweg met een boom
b)Beleefde/geleefde ruimte
Geleefd:De plaats waar Vladimir en Estragon op Godot wachten, is belangrijk. Ze hebben precies bij de boom afgesproken. De boom schijnt ook mee te wachten met hen: Hij lijkt te wachten op bladeren (die er in het tweede bedrijf al een klein beetje zijn.)
Vladimir en Estragon hebben het in hun gesprek over de boom:
-In allebei de bedrijven praten ze erover om zich aan die boom op te hangen.
-Enz: zie 1) het motief “boom”
Estragon heeft nogal tegenstrijdige gevoelens tegenover de plek. In het eerste bedrijf is hij verwonderd over het heerlijke plekje met een mooi uitzicht; in het tweede bedrijf roept hij uit:” Stik met je landschap… Pestland”
c)Relaties tussen ruimtes
Er is maar één ruimte, waarin het hele toneelspel zich afspeelt.
d)Symbolische functie van de ruimte
Boom: zie motief in 1)
Weg: De landweg kan als symbool voor de weg naar een beter bestaan gezien worden. Alleen gaan Vladimir en Estragon er niet op vooruit. Ze blijven staan en wachten tot het beter bestaan naar hen toe komt.
e)Relatie tussen ruimte en thema
De ruimte speelt een heel belangrijke rol in functie van het thema. De ruimte vertegenwoordigt de onbeweeglijkheid van de personages. Zij wachten en blijven op dezelfde plek. De tijd gaat voorbij en zij blijven altijd hetzelfde zinloze bestaan leiden.
De boom en de weg zijn metaforen die het thema verduidelijken. (uitleg zie symbolische functie van de ruimte en motieven).
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen