Boekverslag : Harry Mulisch - De Aanslag
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2469 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2469 woorden.
Leesverslag Nederlands vwo, t.b.v. het Leesdossier als onderdeel van het Examendossier Nederlands vwo
Primaire gegevens van een boek
Auteur: Harry Mulisch
Titel: De aanslag
Ondertitel: -
Jaar van de eerste publicatie: september 1982
Aantal bladzijden/versregels: 254 bladzijdes
Analyse van een boek met behulp van literaire begrippen en literatuurgeschiedenis
1. Tijd
a. Is het boek chronologisch of niet-chronologisch? Licht toe. Het is een chronologisch verhaal. Het verhaal loopt gelijk met de klok.
b. Zijn er flashbacks? Geef een toelichting. Ja, maar deze zijn zo klein dat het verhaal toch nog steeds chronologisch blijft.
c. Wat is de vertelde tijd? Het boek speelt zich af in vijf episodes, namelijk 1945, 1952, 1956, 1966 en in 1981. De episodes duren op zich zelf slechts enige dagen.
d. In welke tijd spelen de gebeurtenissen zich af? In de al eerder genoemde episodes; 1945, 1952, 1956, 1966, 1981.
e. Hoe begint het boek? De situatie wordt geschetst en kort daarop volgt de aanslag.
f. Hoe eindigt het boek? Anton kijkt terug hoe het was.
g. Is er een open of een gesloten einde? Leg uit. Gesloten, Veel mensen die iets met de aanslag te maken hebben gehad zijn dood. Anton kan de oorlog helemaal vergeten. Dat hoofdstuk in zijn leven is afgesloten.
2. Opbouw
a. Uit hoeveel delen bestaat het boek? Vijf
b. Noem de namen van de delen. Leg uit wat de betekenis van deze namen is. Eerste episode, tweede episode, derde episode, vierde episode, laatste episode.
c. Hoeveel hoofdstukken heeft het boek? 16
d. Noem de titels van de hoofdstukken als het er minder dan 10 zijn. Leg uit wat de titels betekenen. De hoofdstukken hebben geen titels.
e. Heeft het boek een voorwoord (proloog)? Zo ja: noem de titel daarvan en leg deze uit. Ja, de proloog heeft geen titel.
f. Heeft het boek een nawoord (epiloog)? Zo ja: noem de titel ervan en leg deze uit. Nee
3. Ruimte
a. Wat zijn de topografische plaatsen in het boek? Licht toe. Het huis van zijn ouders in Haarlem, het huis van zijn oom in Amsterdam, Antons huizen, het vakantiehuis in Italie. Maar het zijn niet altijd ruimtes, zoals op het strand of tijdens de betoging. De plaats van de aanslag is in het boek heel belangrijk, omdat Anton daar een soort van angst voor heeft. Hij wil niet meer terug naar Haarlem. Verder zijn de plaatsen niet zo belangrijk.
b. Wat zijn de klimatologische omstandigheden in het boek? Geef een toelichting. De avond dat de aanslag gepleegd word is het winter, dus erg koud. Verder is het weer weinig belangrijk.
4. Personages
a. Beschrijf het uiterlijk en het innerlijk van de hoofdpersonen. Anton Steenwijk. Uiterlijk: lijkt op zijn vader, Donkerblond haar met een lok, Houd zijn hoofd een beetje schuin, Heeft een tik om zn lok naar achteren te gooien.
Innerlijk: aardig, bescheiden, Laat mensen in hun waarde, Heeft een goede band met zijn dochter, Kan goed opschieten met andere mensen, timide, wordt gevoeliger, emotioneler, zelfstandiger en zelfbewuster naarmate het verhaal (als Anton ouder wordt) verstrekt.
b. Typeer de bijpersonen. - Saskia: lief, behulpzaam, kent de oorlog niet, doet Anton denken aan de vrouw in de cel. - Sandra: dochter van Anton en Saskia. Ze kan goed met haar vader opschieten en ze heeft ook een goede band met hem. - Cor Takes: oude man, nors, zuipt veel, oorlogstrauma omdat hij zijn vriendin is verloren en denkt dat het altijd oorlog is. - Liesbeth: ze is de 2e vrouw van Anton.
5. Wijze van vertellen
a. Is er sprake van een ik-verhaal? Zo ja: welke vertelwijze is van toepassing? Geef ook een uitleg. N.v.t
b. Is er sprake van een hij-verhaal? Zo ja: welke vertelwijze is van toepassing? Geef ook een uitleg. N.v.t
c. Is er sprake van een andere vertelwijze? Zo ja: welke vertelwijze is van toepassing? Geef ook een uitleg. Alwetende verteller, de verteller weet alles van Antons gedachten, gevoelens en uitdrukkingen.
6. Titel, ondertitel en motto
a. Geef een uitleg van de titel; indien mogelijk op meer manieren. Aan het begin word er een aanslag gepleegd. Dit heeft gevolg op het leven van Anton Steenwijk.
b. Leg de ondertitel uit als deze aanwezig is. -
c. Geef een uitleg van het motto wanneer dat er is. Motto: Overal was het dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht. (C. Plinius Caecilius Secundus. Epistulae, VI, 16). Uitleg: Het gaat over de somberheid van de 2e wereldoorlog en dat er zulke verschrikkelijke dingen zijn gebeurd.
7. Thema en motieven
a. Wat is het thema? Geef een toelichting. Er wordt een aanslag op Fake Ploeg gepleegd, als dat ergens anders was gebeurt, was er niets gebeurt met Anton,, daar draait het hele verhaal eigenlijk om (de aanslag) ook de verschillen in het boek, slechte Duitsers maar ook goede Duitsers, Slechte Fake Ploeg dode zoon Fake Ploeg.
b. Welke motieven komen in het boek voor? Licht toe. De 6 schoten, de 4 huizen, het pistool van Fake Ploeg, vuur: na de aanslag werd het huis in de fik gestoken, de aanval op het konvooi door het Engels vliegtuig, de kachel die ontploft. De zoon van Fake. De Duitsers die hem weg brachten.
8. Genre
a. Tot welk genre / welke tekstsoort behoort het boek? Oorlogsliteratuur.
b. Welke kenmerken van dat genre / die tekstsoort komen in het boek voor? Leg uit. Veel kenmerken uit de oorlog worden genoemd in het boek.
9. Literatuurgeschiedenis
a. Tot welke literair-historische periode of stroming behoort het boek? Het gaat over de 2e Wereldoorlog.
b. Welke kenmerken van die periode of stroming vind je in dit boek? Er word veel verteld over de oorlog en de daarbij behorende omstandigheden.
c. Wat staat er over het boek in Literatuur zonder grenzen? Door de oorlog komt het vaak tot schrijven als gevolg van uiting en aantoning hoe slecht het is in de oorlog.
10. Secundaire literatuur
Maak een alfabetische lijst van de bronnen die je gebruikt hebt voor dit boek.
C. Bersma, ‘Literaire begrippen: literatuurtheorie’. In: Leesdossier. Bussum, 2000. (blz 4-12)
Alfred Kossmann, ‘‘De aanslag’ van Mulisch: Thriller en ideeënroman’. In: Het vrije volk, 23 oktober 1982.
Auteur onbekend, ‘De aanslag op de lezer’. In: Weerwoord, december 1982.
Persoonlijke leeservaring
1. Beschrijving
1e Episode: De eerste episode van het boek gaat over de aanslag. Op een avond in januari 1945 zit het gezin Steenwijk in de huiskamer, als ze plotseling schoten horen. (Eerst een, dan twee snel achter elkaar en na een paar seconden het vierde en vijfde schot). Fake Ploeg, een NSB-er, is doodgeschoten, op de stoep bij de buren van Steenwijk. Even later komen buurman Korteweg en zijn dochter Karin naar buiten, en leggen het lijk voor het huis van Anton. Als de politie arriveert, worden Peter en Antons vader en moeder doodgeschoten en het huis wordt in brand gestoken. Anton wordt meegenomen en brengt een nacht door in een politiecel. Daar zit op datzelfde moment ook een vrouw, die hem troost. De volgende dag wordt Anton naar het Ortskommandantur gebracht en mag hij bij zijn oom en tante gaan wonen.
2e Episode: Anton wordt opgevoed door zijn oom en tante. Hij gaat medicijnen studeren. Op een feestje komt hij voor het eerst in 7 jaar weer in Haarlem. Door een opmerking over de oorlog in Korea wordt Anton weer aan de aanslag herinnerd. Anton besluit weg te gaan en gaat door Haarlem wandelen. Hij komt op de plaats waar zijn huis heeft gestaan. Als hij langsloopt, ziet de buurvrouw, Mevrouw Beumer, hem en ze vraagt Anton binnen. Ze beginnen over de gebeurtenissen vlak na de oorlog te praten. Anton komt te weten dat er een
monument is opgericht voor de slachtoffers van de represaille maatregelen van de Duitsers. Hij gaat er langs en ziet de namen van zijn ouders erbij staan. Als hij naar huis gaat denkt hij bij zichzelf dat hij nooit naar Haarlem toe had moeten gaan en dat hij dit ook zeker niet meer zal doen.
3e Episode: Het is 1956. Anton woont op kamers in Amsterdam en is co-assistent anesthesie. In de stad is veel oproer, waar de politie aan te pas moet komen. Als Anton tijdens de rellen naar huis gaat, ontmoet hij Fake Ploeg jr. Ze hebben een gesprek, en Anton hoort dat Fake niet heeft mogen studeren, omdat zijn vader NSB-aanhanger was. Fake is er heilig van overtuigd, dat zijn vader net zo onschuldig is gedood als de ouders van Anton. Dat kan er bij de laatste niet goed in. Het gesprek eindigt als Fake een steen tegen de spiegel van Anton gooit. Even later ontploft dan ook nog de oliekachel waardoor de kamer vol roet komt. (vergelijk met eerste episode waar de Duitsers de ruiten in gooiden en het huis in brand staken).
4e Episode: Anton is nu drieendertig. Hij heeft zijn artsenexamen gehaald en is groter gaan wonen. Hij werkt in een ziekenhuis als assistent-anesthesist. Hij is sinds 1961 getrouwd met Saskia en heeft een dochtertje van vier, Sandra. Anton wordt weer aan de aanslag herinnerd op de begrafenis van een journalist, een vriend van zijn schoonvader. Als hij na de begrafenis met Saskia, Sandra en zijn schoonvader naar een cafe gaat, hoort hij de man links van hem zeggen: 'Ik schoot eerst in zij rug, toen een keer in z'n schouder en in z'n buik, terwijl ik hem voorbij fietste.' Anton hoort dan in gedachte de vijf schoten. Hij zegt er iets over tegen de man die lijkwit wordt. De man, Cor Takes, en Anton gaan zitten praten en hij hoort voor het eerst in 21 jaar iets over de vrouw waarmee hij die nacht van de aanslag in de cel heeft gezeten. Zij blijkt Truus Koster te heten en was de vriendin van Cor Takes. Deze heeft een foto van haar en geeft Anton zijn adres. Anton wil eerst niet langsgaan bij Takes, maar hij doet het later toch. Als hij haar foto ziet weet hij, waarom hij met Saskia getrouwd is: zij heeft in haar ogen dezelfde blik als Truus Koster.
Laatste Episode: We zijn weer vijftien jaar verder. Anton is in een ander ziekenhuis gaan werken, waar hij meer verdient. Hij heeft vier huizen. In 1967 is hij gescheiden van Saskia, en in '68 getrouwd met Liesbeth. Een jaar later wordt er een zoon geboren: Peter. Anton gaat met Sandra, als zij zestien is naar Haarlem. Bij het monument ziet hij onder de namen van zijn ouders ook de naam J. Takes staan, de broer van Cor, die bij de doodgeschoten gijzelaars hoorde. Daarna gaan ze naar de erebegraafplaats in de duinen, waar Truus Koster begraven ligt. Het boek eindigt met een grote demonstratie tegen atoomwapens in 1981. Anton wordt eerst gedwongen er ook aan mee te doen, maar hij gaat steeds vrijwilliger meelopen. In de demonstratie ontmoet hij zijn buurmeisje Karin Korteweg, zijn buurmeisje uit Haarlem. Ook met haar praat hij over de aanslag. Karin en haar vader blijken Fake Ploeg bij Steenwijk op de stoep gelegd te hebben, omdat Korteweg bang was voor hagedissen, die hij met moeite gedurende de oorlog in leven gehouden had. Als Anton vraagt waarom ze Ploeg niet bij de andere buren gelegd hebben, zegt Karin, dat zij dat ook wilde doen, maar dat haar vader had gezegd dat daar al sinds 1943 joden ondergedoken zaten. Als Anton dit allemaal gehoord heeft, overdenkt hij een aantal dingen; wie was er schuldig en wie onschuldig? Zouden zijn ouders en Peter gedood zijn door toedoen van hagedissen? Anton gaat dan met zijn zoon in de demonstratie verder, en rekent als het ware af met het verleden. Met de gedachte: Wat doet het er toe? Het is allemaal vergeten.
2. Verwerkingsopdrachten
De verwerkingsopdracht was om twee recensies van het boek te vinden. De recensies:
Alfred Kossmann, ’’De aanslag’ van Mulisch: Thriller en ideeënroman’. In: Het vrije volk, 23 oktober 1982.
Auteur onbekend, ‘De aanslag op de lezer’. In: Weerwoord, december 1982.
Opdracht:
Overeenkomsten:
Allebei de schrijvers hebben het boek gelezen en geprobeerd er een voor hun goede recensie over te schrijven.
In allebei de recensies wordt in het kort beschreven wat er in het boek gebeurt.
Allebei de schrijvers geven hun mening over het boek, de een op sommige punten wat meer dan de ander, maar hun mening is wel duidelijk. En allebei bij de schrijvers vinden het een mooi boek.
Allebei de schrijvers geven verschillende keren aan wat er op een bepaalde bladzijde gebeurt. Dit vind ik niet goed, want het is een te precieze beschrijving van het boek. Dan weet je van tevoren al wat er wanneer gaat gebeuren. Maar beide schrijvers hebben daar wel voor gekozen.
Verschillen:
De recensie die in Het Vrije volk staat is een verhaal en de recensie die in Weerwoord staat is opgedeeld onder kopjes. Omdat heel puntsgewijs is opgeschreven is het niet en lang verhaal. Dit leest wel gemakkelijk.
De recensie in Weerwoord is duidelijk voor jongeren geschreven, dat is aan het taalgebruik te merken. In de eerste zin al: Eigenlijk ben ik er een beetje bang voor, om het onderwerp te noemen,. En dat terwijl de recensie in Het Vrije Volk heel formeel, en dus wat meer voor volwassenen geschreven.
In de recensie uit Weerwoord staan citaten uit het boek, Kossmann gebruikt geen citaat in zijn recensie.
Het lijkt erop dat de recensie uit Weerwoord geschreven is aan de hand van een schema, Misschien heeft Kossmann ook een schema gebruikt, maar dat is niet te merken.
Waar ben ik het wel en niet mee eens:
Ik ben het er niet mee eens dat Kossmann op een listige manier aan de lezer laat weten dat hij het een goed boek vindt. Het is een licht getint subjectieve recensie, terwijl een recensie geheel objectief moet zijn.
Ik ben het er mee eens dat de recensie in Weerwoord wat informeel geschreven, zo is het ook duidelijk voor jongeren waar het boek over gaat.
3. Eindoordeel
Ik vond het een heel mooi boek om te lezen, dat wil ik even voor op stellen. De gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog spreken me sowieso erg aan, en dit boek sloot daar erg goed op aan. Het onderwerp interesseert mij dus enorm, maar de manier waarop het boek geschreven is maakt ook erg veel uit. Het is erg mooi, met veel gevoel geschreven. Ik vind het knap hoe Mulisch de gevoelens en de gedachten van de personen in het boek beschrijft. Het boek is ook met zon spanning geschreven dat je steeds verder wil lezen, steeds weer wil weten hoe het nou verder met Anton gaat, wat het volgende is wat hij gaat doen en waarom hij het doet, en natuurlijk de vraag: Zal Anton het later gaan begrijpen. En hoe gaat hij daar dan weer mee om, en op deze manier verder. Het is erg pakkend. Ik vind het ook knap hoe Mulisch op een knappe manier dubbele bodems in zn boek heeft verwerkt. Alles heeft een rede, kan een sein zijn of heeft op een andere manier een betekenis. Die is op het moment dat je het leest niet helemaal duidelijk maar in de loop van het boek begin je las lezer het boek, de gedachte van Anton en de gedachte van Mulisch te snappen en te volgen.
Het is een erg leuk boek die ik iedereen kan aanraden. Het lijkt misschien een saai boek, maar dat is het niet, het leest vrij gemakkelijk en is niet al te moeilijk.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen