Boekverslag : J. Bernlef - Publiek Geheim
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1010 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1010 woorden.
Samenvatting:
Het verhaal speelt zich af in een niet nader genoemd oostblokland in de herfst van 1980. Er wordt een film gemaakt over de schrijver Tomas Szass. De regisseur van de film is Istvan Bér en Clara Kessler is zijn assistente.
Het verhaal van de film gaat als volgt: “Tomas Szass wordt geboren in 1894 in een bourgeoismilieu. Als 25-jarige sluit hij zich aan bij een verboden communistische partij. Omwille van zijn revolutionaire ideeën, boeken en toespraken komt hij meerdere keren in de gevangenis terecht. In 1956 houdt hij een toespraak op het Leninplein. Hij wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf van 6 jaar. Na 4 jaar komt hij echter vrij. Niemand weet waarom.”
Een zekere Janos Baross van het ministerie van Voorlichting moeit zich met de montage en wil zijn eigen commentaar opdringen. Hij neemt de touwtjes in eigen handen en ontslaat Clara, omdat zij de waarheid wil openbaar maken. Clara besluit samen met haar vriendin een tegenfilm te maken met het resterende beeldmateriaal. Zij interviewt Tomas Szass en ontdekt dat hij vrijgekomen is door zijn toespraak te herroepen. Hij heeft dit gedaan omdat zijn moeder gestorven was en hij absoluut vrij wilde komen. Na dit interview sterft Tomas Szass. De film moet dus zo snel mogelijk afgewerkt worden omdat het onderwerp nog actueel zou zijn.
Istvan krijgt daarna de opdracht naar Amerika te gaan. Clara vraagt hem om haar film mee te nemen, wat strafbaar is. Istvan belooft haar dit te doen, maar hij houdt zich niet aan zijn woord.
Op een avond wordt de film van Istvan uitgezonden op televisie. Clara en haar vriendin schakelen vol walging het toestel uit en kijken samen naar hun eigen versie. Ze besluiten hun eigen film vertonen, ook al is het voor nog zo’n klein publiek.
Vertelstof:
Het verhaal put uit een geheel van historische gebeurtenissen. In de periode beschreven in de film staan Oost-Europa en de Sovjetunie onder communistisch bewind. In 1956 wordt er een inval gedaan in Hongarije door de Russen. Zij willen de revolutie tegen het communisme tegenhouden. Het land waarin Tomas Szass leefde, toont grote overeenkomsten met Hongarije.
Onder het communistisch bewind was er censuur en geen persvrijheid. De schrijvers moesten, net zoals Tomas Szass, erg oppassen wat ze schreven.
Titel:
“Publiek Geheim” is niet alleen de titel van het boek, het is ook de titel van de film van Clara. Dat de schrijver zijn toespraak niet vrijwillig herroepen heeft is een publiek geheim. Maar omdat er zoveel verschillende versies van het verhaal zijn, is de echte waarheid toch nog een persoonlijk geheim van Tomas Szass. Clara hoopt dat de waarheid aan het licht komt door haar film, maar aangezien die slechts door een klein publiek gezien zal worden, zal het slechts voor een kleine groep “publiek geheim” zijn.
Tijdens het communisme kon de censuur omzeild worden door het werkelijke thema van een boek of een kunstwerk te verbergen. Het thema bleef onuitgesproken, maar was toch aanwezig, als een publiek geheim.
Thema:
In het boek wordt de langzame overgang van staatscontrole en communisme naar liberalisering beschreven. De roman toont hoe de personages handelen in deze overgangssituatie en hoe ze omgaan met censuur.
Motieven:
De censuur keert telkens terug: Tomas Szass mocht niet schrijven en zeggen wat hij wilde. Zo worden er nu vele beperkingen opgelegd aan de filmmakers.
Motto:
“De geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars. Voor de mondelinge overlevering zorgt het volk. De schrijvers fantaseren. Zeker is alleen de dood.” (Danilo Kis)
De sterkste neemt de macht en bepaalt wat er al dan niet verzwegen moet worden.
Schrijvers laten een andere werkelijkheid zien door hun verbeelding. Nu Tomas Szass gestorven is, is het minder van belang hoe hij vrijgekomen is. Ook de verschillende versies van de geschiedenis die de ronde doen, tonen aan dat elk verhaal eigenlijk betrekkelijk is.
Tijd:
De film wordt gedraaid in 1980, tijdens de overgang van communisme naar liberalisme. De film blikt terug op het leven van Tomas Szass (1894-1980) met als kern de gebeurtenissen rond 1956., toen de communisten nog alle macht hadden.
Vertelde tijd:
Het maken van de film duurt een tweetal weken. In de film wordt een langere periode beschreven: van 1894 tot 1980, met als hoogtepunt 1956.
Verteltijd:
240 bladzijden, dus ongeveer 3 uur.
Tijdsafwijkingen:
Het verhaal wordt chronologisch verteld.
Flash-backs: de volledige inhoud van de film is eigenlijk een flash-back.
Innerlijke monoloog: het verhaal wordt soms onderbroken door fragmenten uit een boek, brieven, gedichten. Dat vertraagt de tijd.
Personages:
Tomas Szass is de bejaarde schrijver die het onderwerp van de film vormt. Hij is alom bekend en van staatswege gewaardeerd, maar in het verleden was hij een omstreden figuur. Hij heeft een onaantastbare positie, onder andere door zijn leeftijd.
Vroeger trok hij zich niet zoveel aan van de censuur en probeerde deze te omzeilen door bijvoorbeeld “verkeerde” ideeën aan ontoerekeningsvatbare personages toe te schrijven. Deze werkwijze is gevaarlijk omdat de waarheid zo toch niet volledig aan het licht komt.
Istvan Bér is de regisseur van de film. Hij is een veertiger en werkt al lange tijd voor de televisie. Dat biedt hem bepaalde materiële voordelen tegenover andere burgers. Istvan heeft zich gevestigd: hij heeft een huis, een vrouw en 2 kinderen. Hoewel hij niet bereid is tot het uiterste te gaan omwille van zijn positie, probeert hij een deel van de waarheid te onthullen. Hij kent een zekere mate van zelfcensuur: materiaal dat voor problemen kan zorgen, gebruikt hij niet.
Clara Kessler is productieassistente. Ze is 24 jaar oud, nog maar net van de filmacademie. Ze leeft te midden van haar eigen rommel en heeft haar vriend juist de deur gewezen.
Clara wil de volledige waarheid te weten komen . Ze durft tot het uiterste te gaan, maar zij heeft ook het minst te verliezen.. Ze is idealistisch en roekeloos. Ze streeft naar eerlijkheid en is het niet eens met de werkwijze van Szass die volgens haar naar dubbelzinnigheid leidt.
Vertelperspectief:
Personaal vertelstandpunt (vanuit Clara’s standpunt)
Plaats en ruimte:
Er worden geen concrete namen of aanduidingen gegeven, maar alles wijst erop dat het verhaal zich afspeelt in een Oostblokland. Waarschijnlijk gaat het om Hongarije, aangezien J. Bernlef daar al enkele verhalen over geschreven heeft, namelijk “De man in het midden” (over zijn bezoek aan Hongarije) en “De ruïnebouwer”. In Hongarije was er ook een opstand omstreeks 1956.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen