Boekverslag : Tessa De Loo - De Tweeling
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3488 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3488 woorden.
Inhoudsopgave.
Titelpagina 1
Inhoudsopgave 3
Hoofdstuk 1 Primaire gegevens. 5
Hoofdstuk 2 Inhoud. 7
Hoofdstuk 3 De Waardering. 15
Hoofdstuk 4 Verdiepingsopdracht. 17
- 3 -
Hoofdstuk 1. Primaire gegevens.
1.1 De Titel.
De titel van het boek is: De Tweeling en het is geschreven door Tessa de Loo. Het boek is verschenen bij de uitgeverij De Arbeiderspers in 1993. Het is een roman en het boek telt 435 pagina’s.
1.2 Motto.
Voor mijn moeder en Maria Hesse.
Die Welt ist weit, die
Welt is schön, wer
weiss ob wir uns wiedersehen.
In het boek spreken twee zussen vol wrok over de achterliggende oorlogsjaren van de 2e Wereld Oorlog, ondanks met name Lotte’s wrok gevoelens blijft de andere helft van de tweeling Anna opzoek naar het mooie in de wereld.
1.3 Ander werk van Tessa de Loo.
1983 De meisjes van de suikerwerkfabriek (verhalen)
1986 Meander (roman)
1987 Her rookoffer (boekenweekgeschenk)
1988 Her Mirakel van de hond (novelle)
1989 Isabelle (roman)
1993 De Tweeling (roman)
1995 Alle verhalen tot morgen (bevat: De meisjes van de suikerfabriek, Het rookoffer, Het mirakel van de hond, Isabelle en het verhaal De vuurdoop)
1997 Toen zat Lorelei nog op een rots (essay)
1998 Een varken in het paleis (roman)
1999 Een gevaar op de weg: autoportretten (verhalen)
1.4 Titelverklaring.
De titel van het boek ‘De Tweeling’ heeft een duidelijke betekenis. Je hoeft dus niet door te denken of het boek te lezen om achter de verklaring van de titel te komen. Het hele verhaal draait om een tweeling, Anna en Lotte. Het boek heeft geen ondertitel, maar wel een motto. Dit motto staat voor in het boek.
In het eerste hoofdstuk wordt de vroege jeugd van de tweeling Lotte en Anna beschreven tot ze op zes jarige leeftijd van elkaar gescheiden worden na het overlijden van hun ouders.
Pas in de allerlaatste zin van het boek komt Lotte er vooruit dat Anna haar zuster is. Op bladzijde 435 lezen we ‘Nee…. herhaalde ze de vrouw uitdagend aankijkend, ik ben…. Ze is mijn zuster.’
- 5 -
Hoofdstuk 2. Inhoud.
2.1 Samenvatting.
Het verhaal gaat over Anna en Lotte, Duitse tweelingzusjes, die door de dood van hun ouders op 6- jarige leeftijd van elkaar gescheiden worden. Lotte, die tbc heeft, wordt door een oudtante mee naar Nederland genomen, waar ze wordt ondergebracht bij diens zoon. Anna, die niet ziek is en dus niet naar Nederland hoeft om aan te sterken, wordt meegenomen door hun grootvader die in een klein boerendorpje woont met zijn zoon.
Na ongeveer 70 jaar vinden Anna en Lotte elkaar terug in een kuuroord in Spa, waar ze elkaar hun levensverhaal vertellen. Lotte was terechtgekomen bij een communistisch gezin. Er waren zusjes en broertjes en ze werd beschouwd als een eigen dochter.
Anna blijft echter na de dood van haar grootvader bij haar oom wonen, die trouwt met een vreselijke vrouw (tante Marthe) die niets uitvoert in de huishouding en alleen maar kinderen krijgt. Anna wordt gezien als een gratis hulpje, dat al het werk moet doen.
Bij Lotte in de familie is veel muziek: haar vader houdt van muziek en heeft zelf een installatie gebouwd en zelf kan Lotte goed zingen.
Anna wordt op een gegeven moment, omdat ze door de buurvrouw is gezien met een Hitler jongen, door haar oom in elkaar geslagen. Omdat ze steeds pijn in haar buik heeft gaat ze naar de dokter, die constateert dat haar baarmoeder gedraaid is. Terwijl Anna gelovig is opgevoed, wordt Lotte niets bijgebracht dat met het geloof te maken heeft. Het dorp waar Anna woont wordt steeds meer in beslag genomen door Hitler en het nationaal-socialisme. Op een gegeven moment verlaat Anna het dorp en gaat naar Keulen, waar ze een opleiding gaat volgen om hoofd in de huishouding te worden. Als ze 21 is moet Anna een voogdijakte tekenen, waarin haar oom heeft gezet –naar later blijkt- dat Anna broos van gezondheid en zwakzinnig is. Hierdoor kon hij haar ongestraft op de boerderij laten werken. Nadat ze ontslag heeft genomen van haar eerste baan, gaat ze bij Frau von Garlitz, die van adel is, werken als kamermeisje.
De oorlog breekt uit, maar voor Anna verandert er eigenlijk weinig. Als Lotte’s oma in Duitsland is geweest, wil Lotte erheen. Ze wil Anna opzoeken. Ze gaat ook, maar het valt enorm tegen, want Anna heeft totaal geen aandacht voor haar. Ze heeft het veel te druk met het feest dat Frau von Garlitz organiseert voor oud en nieuw. Ook wil Anna niet toegeven dat er bezoek voor haar is. Teleurgesteld gaat Lotte naar huis.
Als Anna met een ander dienstmeisje naar een bal in het casino gaat, ontmoet ze Martin Grosalie, een Oostenrijkse soldaat. Anna verlooft zich met Martin en Frau von Garlitz vlucht definitief naar het landgoed van haar ouders in Brandenburg. Ook Anna wordt op een gegeven moment daarheen gehaald. Martin vertrekt naar Rusland. Anna krijgt nog regelmatig brieven van hem, waarin hij slechts landschap e.d. beschrijft. Hij praat niet over de oorlog. De familie von Garlitz verhuist naar het huis van de moeder van von Garlitz in Polen. Daar zitten ook Russische krijgsgevangenen die het heel slecht hebben. Anna helpt ze een beetje.
- 7 -
Bij Lotte thuis komen onderduikers. De familie Frinkel (vader, moeder en Bram, 18 vriend
van Koen) komen onderduiken bij de familie van Lotte. Ook Leon Stein, een vriend van de
Frinkels komt bij hen. Ruben Meyer wordt door de kapper van Lotte’s vader bij hen gebracht. Later komt zijn moeder daar ook nog bij.
Anna wordt door Martin naar Wenen gehaald waar ze trouwen. Drie weken lang zijn ze samen en dan moet Martin terug naar Rusland. Bij Lotte wordt de schoonvader van meneer Bohjul, van het grammofoonplatenhuis gebracht. Ook Theo de Zwaan en ernst Goudriaan, twee kennissen van haar vader, voegen zich bij de onderduikers, om de arbeidsinzet in de Duitse industrie te ontkomen. Dit is de reden waarom Koen voortaan binnen moet blijven. Flora Bohjul (de vrouw van meneer Bohjul) voegt zich bij haar vader. Voor opa Tak en zijn dochter Flora wordt een ander onderduikadres gezocht. Zij vertrekken dan ook.
Het vliegtuig van Herr von Garlitz stort neer. Frau von Garlitz ontvangt nog wel vroegere collega’s van haar man, die een moordaanslag op Hitler beramen. Deze mislukt. Martin, die inmiddels in de SS zit, vraagt Anna in een brief ontslag te nemen en naar Wenen te gaan, omdat dat veiliger voor haar zal zijn, want de russen naderen. Begin oktober krijgt ze daar bericht dat Martin is overleden. Ze stort in, maar leeft toch verder.
Als er een ernstig voedseltekort is in Nederland wordt Lotte er een paar keer op uitgestuurd om eten te gaan halen in andere delen van het land. Dit is erg gevaarlijk, maar toch doet ze het en iedere keer loopt het nog goed af.
Martin had Anna, toen hij haar voor de laatste keer zag, laten beloven geen zelfmoord te plegen, maar in de verpleging te gaan als hij er niet meer zou zijn. Ze zoekt inderdaad werk in de verpleging en wordt Rode Kruis zuster in een Lazeret.
Lotte trouwt met Ernst Goudriaan.
Na de capitulatie wordt Anna gevangen genomen door de Amerikanen. Na een tijdje wordt ze weer vrijgelaten. Het eerste en het enige wat ze dan wil is naar het graf van Martin.
Bij Lotte thuis gaat het allemaal niet zo goed. De voortdurende angst is weg, maar de onderduikers zijn niet meer te houden terwijl het toch nog gevaarlijk voor ze kan zijn om zomaar buiten rond te gaan lopen. Ook wordt haar moeder ziek. Later blijkt het een geestelijke ziekte te zijn die met het gevaar in de oorlog te maken heeft.
Voor Anna wordt het een moeilijke reis naar Martin. Op de een of andere manier kan ze zijn graf steeds niet bereiken. Als ze de moed heeft opgegeven krijgt ze weer een baantje in de huishouding. De vrouw bij wie ze in huis is ziet dat ze liever iets anders wil en Anna zegt dat ze bij de kinderbescherming wil. Dan doet ze een tweede poging om bij Martin’s graf te komen. Deze keer lukt het en vindt ze zijn graf. Daar blijkt een meisje er steeds goed voor te hebben gezorgd uit dankbaarheid dat zij net aan de dood ontsnapt is.
Met Lotte gaat het niet zo goed. Nu ze op zichzelf woont verveelt ze zich. Ze weet niet meer wat ze moet doen om de tijd door te komen.
Als Anna op het Instituut voor Sociaal Werk zit komt tante Martha haar opzoeken. Ze doet net als of ze veel om Anna geeft, maar in werkelijkheid zit ze te liegen over haar tegen de dorpsbewoners. Nu durft Anna er wel iets van te zeggen. Dan gaat Anna Lotte nog een keer
- 9 -
opzoeken in Nederland, maar nu is Lotte degene die niets met de bezoekster te maken wil hebben.
Ze zien elkaar nooit meer voordat ze elkaar tegen komen in Spa. Als Lotte in het Thermaal Instituut in bad zit hoort ze een hoop geroep. Het blijkt dat Anna is overleden terwijl ze ook in bad zat. Weer voelt Lotte zich schuldig: Waarom is ze niet wat toegeeflijker geweest? Waarom heeft ze niet tegen Anna gezegd dat ze haar begreep, het enige dat ze wilde horen? Ze accepteert eindelijk Anna als haar zus, maar dan is het al te laat.
2.2 Opbouw.
Het boek is verdeeld in 3 delen. Deel 1 start op bladzijde 9 met een Interbellum. (periode tussen 2 oorlogen) Het bevat 10 hoofdstukken die alleen maar een hoofdstuk nummer hebben gekregen.
Deel 2 start op bladzijde 167, met als thema oorlog. Ook deel 2 bevat alleen 10 genummerde hoofdstukken.
Deel 3 start op bladzijde 365 met als thema vrede. Deel 3 heeft maar 4 genummerde hoofdstukken.
2.3 Thema.
De korte zin waarmee ik het thema zou samenvatten luidt: Is vergeven mogelijk zonder te vergeten? Begrip is de sleutel.
Aan het einde hoofdstuk 3 van het laatste deel mijmert Anna: “Het werd tijd voor een echte, hardop uitgesproken verzoening met haar hardnekkige tegenstribbelende zuster. Wanneer zij tweeën, tegelijk geboren uit dezelfde moeder, liefgehad door dezelfde vader, er niet in zouden slagen over domme, door de geschiedenis opgeworpen hindernissen heen te stappen, wie zou daar dan wel toe in staat zijn? Wat was het toekomstperspectief van de wereld als zelfs zij tweeën die werden geacht mild te zijn in hun ouderdom, niet eens dat ene steentje konden werpen?”
Het hele boek door probeert Anna begrip te krijgen voor haar situatie, maar Lotte geeft niet toe. Pas helemaal aan het eind van het boek, als Anna net gestorven is realiseert ze zich dat ze nooit heeft gezegd dat ze “het begrijpt” en dat dat nu te laat is. De verzoening tussen de twee zussen zal er nooit zijn.
2.4 Personen.
De belangrijkste hoofdpersonen zijn de tweeling Lotte en Anna.
Lotte:
Lotte is bijna 75 jaar oud. Ze lijdt aan artrose en is weduwe. Ze heeft een rustig karakter en is erg nuchter. Ze wil Anna het liefst een beetje op afstand houden. Lotte heeft maar weinig duidelijke karaktertrekken ze is erg voorspelbaar en ze is vlak van karakter.
- 11 -
Anna:
Anna (ook bijna 75 jaar oud) lijdt ook aan artrose en is ook weduwe. Ze heeft een druk karakter en wil altijd haantje de voorste zijn. Ze is intelligent, vastberaden en heeft een goed geheugen. Ze wil Lotte graag leren kennen en haar alles vertellen wat haar dwars zit, zolang het nog kan. Anna is dynamisch en heeft veel verassende kanten.
Onderling relaties:
Martin Grosalie:
Dit is een Oostenrijkse soldaat. Hij trouwt met Anna.
Ernst Goudriaan:
Dit is een ondergedoken vioolbouwer, hij trouwt met Lotte.
David:
Dit is Lotte’s joodse verloofde.
2.5 Verteller en perspectief?
De Tweeling is geschreven vanuit het perspectief van de alwetende verteller die de hoofdpersonen in het heden verhalen laat vertellen over het verleden, waarbij de lezer kennis maakt met de manier waarop de dames op elkaar reageren. In het heden zijn de zusters beide vierenzeventig jaar oud en is de oorlog die het onderwerp is van het gros van de verhalen, al lang voorbij. De dames wandelen maar, eten gebak en doen zich steeds weer tegoed aan ‘biefstukken op de wijze van de wijnhandelaar’ of forel. Echte spanning ontbreekt. Als in het begin van het boek bijvoorbeeld verteld wordt dat de jonge Lotte bijna verdrinkt nadat zij door het ijs is gezakt, weet de lezer al dat er een oude vrouw aan het woord is die dertig minuten onder het ijs heeft overleefd.
Citaat bladzijde 42: “Toen het ijs begon te kraken rukte Lotte zich instinctief los. Bang was ze niet. De vastheid onder haar voeten verdween en de kristallen vloer opende zich om haar binnen te laten in het territorium van een zoete voortijdige dood, dat gestoffeerd was met varens en wieren die meebewogen op een stroom van luchtbelletjes. Boven haar hoofd sloot het ijs zich consciëntieus.”
2.6 Tijd.
Er wordt een chronologische volgorde (opeenvolging van gebeurtenissen in de tijd) aangehouden, zowel in de situaties uit het verleden. Die allemaal gaan over de Tweede Wereld Oorlog. Ook tijdens de weergave van de weken die de zusters doorbrengen in Spa, is sprake van een chronologische volgorde. Zowel in de oorlogsverhalen als de vertelling over de week die de dames in Spa doorbrengen is sprake van een doorgaande verhaallijn.
2.7 Ruimte.
In het boek vinden we uitgebreide beschrijvingen van de toeristische bijzonderheden rondom Spa op bijvoorbeeld bladzijde 139 en 140 en hoofdstuk 3 in deel 2. Ook vinden we historische gegevens over Keulen (bladzijde 128 en 176)
Voor Lotte is de ruimte waarin de hoogtepunten van haar leven zich afspelen uitermate
- 13 -
beperkt. Zij komt als zesjarige in het ‘Hollands huis’ terecht, waar zij geneest van tbc, haar zangloopbaan ziet beginnen en eindigen en waar zij haar twee geliefden ontmoet. Voor Anna ligt dit ingewikkelder. Zij komt vanuit het stadse Keulen in een achterlijke situatie op het platteland terecht, waar zij als slavin moet functioneren. Zij is letterlijk mobiel als zij de familie von Garlitz eenmaal heeft ontmoet, die haar in staat stelt om in Duitsland en naar Oostenrijk te reizen in het kielzog van haar geliefde.
2.8 Stijl.
Tesse de Loo gebruikt lange zinnen. Een voorbeeld van bladzijde 195: “De schuld tegenover zijn ziekelijke vrouw kocht hij af met protserige sieraden, maar zijn levensliedjes bleven onschuldig en opgewekt van toon: na zijn optreden ging het publiek gesterkt naar huis – ze konden het leven weer aan.”
Ze gebruikt ook heel veel woorden in een zin, bovendien gaat het in het genoemde voorbeeld over verschillende onderwerpen. Ze maakt weinig of geen gebruik van beeldspraak. In het boek komen geen dialogen voor maar wel heel veel lange monologen, soms is Anna aan het woord en soms Lotte. Wanneer je een beeldspraak verwacht komt er een Duitse zin of een Duits lied in de tekst voor zoals op bladzijde 194.
Oft denk’ ich, sie sind nur ausgegangen!
Bald werden sie wieder nach Hause gelangen!
Der Tag is schön! O, sei nicht bang!
Sie machen nur einen weiteren Gang!
Jawohl, sie sind nur ausgegangen
Und werden jetzt nach Hause gelangen!
Tessa de Loo wordt nog al eens “beschuldigd” van slecht taalgebruik en hantering van verkeerde stijl. Veel critici vinden dat de Nederlandse taal voor Tessa een soort ijsbaan is, waarop zij voortdurend pijnlijk onderuit gaat.
2.9 Bronvermelding.
Voor dit boekverslag heb ik de volgende internetsites gebruikt:
www.boekverslagen.nl
www.scholieren.com
3. De Waardering.
Toen ik dit boek in de bibliotheek zag werd ik nieuwsgierig naar de inhoud, dat kwam door de foto op de omslag. De tweeling in witte jurkjes met een grote strik in hun haar. Ik moest gelijk denken aan mijn overleden oma waar ik ongeveer zo’n zelfde foto van gezien heb, alleen was mijn oma een helft van een eeneiige tweeling, op de omslag van het boek is sprake van een twee-eiige tweeling. Mijn Oma is geboren in Nederland en heeft haar leven lang hier gewoond, terwijl tante Dirkje in 1960 naar Australië is vertrokken.
- 15 -
De inhoud van het boek was niet heel erg gemakkelijk te lezen, zoals ik al bij de stijl heb aangegeven gebruikt Tessa de Loo lange zinnen. Nog een voorbeeld is op bladzijde 223: “Met desperate ijver hervatten ze hun uitstapjes. Ze klommen van de Untere Belvedere, het zestiende-eeuwse zomerverblijf van prins Eugen von Savoye die Wenen van de Turken bevrijdde, naar de nog grotere Obere Belverde, het symbool van zijn macht.” Bovendien gebruikt ze veel Duitse woorden en zinnen tussen de Nederlandse tekst door een voorbeeld op bladzijde 135: “Wissen Sie, wij komen van het Erbgesundheitsamt.”
Ik heb het boek niet in één ruk uitgelezen, maar pakte het toch steeds weer opnieuw op, je wilt toch weten hoe de ervaringen van de oorlog verder gaan. Soms was het moeilijk te lezen als eerste door de Duitse woorden en zinnen tussen de Nederlandse tekst door en als tweede doordat ze wel heel erg lange zinnen en moeilijke woorden gebruikt.
Het boek heeft niet echt een boodschap te vertellen hooguit zou je kunnen zeggen dat de tweeling opzoek is naar een zussenband. Zoals ook Nederland en Duitsland toe zijn aan een nieuwe band.
Veel van de oorlogssituaties herken ik uit de verhalen van mijn Opa’s en Oma’s, maar ik kan geen vergelijking van het boek in mijn leven ontdekken.
Wat ik vervelend vond is dat de vertelster Lotte steeds in die zelfde stemming laat verschijnen of Solidair met de doden, haar doden? Uit een diep ingeslepen wantrouwen: hoed je voor de verontschuldigingen ‘We wisten het niet’ hoed je voor begrip – zelfs een beul kun je begrijpen als je zijn achtergrond kent. Bladzijde 434. Er komt ook maar geen spoortje begrip voor de andere helft van de tweeling naar voren, als ze al een keer twijfelt dringt ze die gedachte snel weg. Omdat ik vind dat je niet zo snel klaar moet staan met je oordeel van andere mensen en als je al een oordeel hebt moet je proberen toch te luisteren naar wat anderen te zeggen hebben heeft dit wel invloed gehad op mijn mening over dit boek.
Het boek krijgt van mij het cijfer 7.
4. Verdiepingsopdracht.
Opdracht 12: Zoek tien uitdrukkingen en/of spreekwoorden die van toepassing zijn op het boek. Bepaal daarbij welke personen uit je boek de suggesties van de spreekwoorden ter harte hadden moeten nemen (of hebben genomen). Vertel ook waarom.
1. Leven en laten leven
gun de anderen ook wat.
Dit is een uitspraak die Lotte’s Nederlandse vader ter harte had moeten nemen i.p.v. het brood, boter en de kaas zelf op te eten die op de bon gegeven waren voor Lotte’s Nederlandse moeder toen ze uit het ziekenhuis kwam.
2. Onder de knie hebben
beheersen.
Anna moest na de oorlog veel moeite doen om een studie als sociaal werkster te kunnen volgen.
- 17 -
3. De raven zullen het uitbrengen
de waarheid komt hoe dan ook aan het licht.
Lotte denkt voortdurend dat Anna zich moet verontschuldigingen voor de Duitse oorlogsdaden en ze denkt dat door Anna te laten praten dat de waarheid wel aan het licht zal komen.
4. Op het zondaarsbankje zitten
schuld bekennen.
Anna had gehoopt dat oom Heinrich toen hij terug kwam uit Russische krijgsgevangenschap, dat hij zijn schuld aan Anna zou bekennen, maar dat gebeurde niet.
5. Altijd op hetzelfde aanbeeld slaan
steeds weer hetzelfde herhalen.
Dat is het grote verwijd wat Lotte haar zus steeds weer voor de voeten gooit, ze zegt steeds: Dat hebben wij niet geweten.
6. Er onderdoor gaan.
Ziek worden, oververmoeid raken.
Als je het stuk leest waarin Anna vertelt over haar tijd als Rode Kruiszuster, zoals ze onvermoeibaar door ging dan sta je echt te kijken dat ze niet aan het werk onderdoor gegaan is.
7. Op een goud schaaltje leggen
heel voorzichtig afwegen.
Halverwege het boek denk je dat Anna er beter aan doet om niet zo fel te reageren naar Lotte toe, als ze een veel voorzichtigere woordkeuze gebruikt had was er misschien wel sprake geweest van een toenadering van Lotte.
8. De hielden laten zien.
Weggaan, vluchten.
In het boek verlaten collega’s van Anna met grote haast het ziekenhuis als er geruchten zijn over een Russische inval.
9. In brand vliegen
kwaad worden.
Misschien was dat ook nog een oplossing geweest voor de tweeling, als ze eens goed boos zouden zijn geworden op elkaar dan hadden ze ook een reden gehad om het weer goed te maken met elkaar en was het boek anders afgelopen.
10. Dat kan al het water van de zee niet afwassen.
Daar is niets aan te doen, dat kun je niet wegpraten.
De 2e Wereld Oorlog tussen Nederland en Duitsland is er geweest, dat kan niemand ontkennen maar of je met een boek als dit van Tessa de Loo weer zo moet proberen de tegenstellingen aan te scherpen, vraag ik mij af.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen