Boekverslag : Renate Dorrestein - Ontaarde Moeders
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2621 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2621 woorden.
Samenvatting
Auteur: Renate Dorrestein
Titel: Ontaarde Moeders
1e jaar van uitgave: 1992, Contact, Amsterdam
Motto: geen
In het eerste hoofdstuk verblijft Bonnie in het Hilton in Nairobi. Ze heeft haar echtgenoot en kind vlak na de geboorte verlaten en is nu alleen op reis door Afrika. In de lounge van het hotel ontmoet ze een Duitser, die alles wil weten over haar jeugd. Ze denkt terug aan de tijd, waarin ze vaderloos is opgegroeid. Haar vader overleed toen ze acht jaar was. Zijzelf is dus vaderloos opgevoed en nu groeit haar eigen dochter op zonder moeder. Ze wil hierover niet veel kwijt en vlucht naar haar kamer. Ze denkt aan de ongewenste zwangerschap als gevolg van een verkrachting door haar ex. Ze vindt zichzelf geen goede ouder en heeft er geen spijt van dat ze de vader met het kind heeft achtergelaten.
Zwier is de vader van het kind en hij is werkzaam als archeoloog. Na jaren in het buitenland te hebben gewoond, keert hij, samen met zijn dochter Maryemma, terug naar Nederland. Ze verblijven bij de zuster van Bonnie en haar man, Meijken en Gert, in Sibculo. Zwier moet hier onderzoeken doen bij een kloosterput. Hij krijgt ruzie met zijn gastheer, omdat hij denkt dat die zich aan zijn dochter heeft vergrepen. Ze gaan een andere plaats zoeken om te overnachten. Meijken heeft niets van dit alles gemerkt. Zij leest op zolder de brieven van Bonnie, die gericht zijn aan haar moeder. Meijken herinnert zich de keer dat zij en haar moeder naar Duitsland gingen, omdat haar moeder, na achttien jaar weer zwanger zou zijn. Ze komen terug met een ‘zusje’ voor Meijken. Meijken is echter zelf de moeder van het kind, een geheim dat zorgvuldig bewaard wordt. De moeder van Meijken wilde namelijk niet dat iemand er achter zou komen dat Meijken verkracht is.
Zwier en Maryemma hebben inmiddels onderdak gevonden in een vakantiehuisje. Ze proberen het gezellig te maken, maar de driftbuien van Zwier gooien roet in het eten. Terwijl hij in dronken toestand op bed ligt, sluipt Maryemma ’s nachts uit het huisje. Ze wil spelen bij de zandverstuiving. In het donker ziet ze drie jongens op crossfietsen op haar afkomen. De volgende dag is het kerstmis, maar op het nieuws is te horen dat er een vrouw is vermoord, vlakbij Sibculo. Meijken is bang dat het Bonnie betreft, zij zou namelijk naar Nederland komen om haar nieuwe boek te promoten. Gert moet naar de politie om het lijk te identificeren. Meijken loopt, zonder zich er bewust van te zijn, na 37 jaar naar buiten. Haar moeder had haar destijds gewaarschuwd: ”Jij blijft binnen tot dit achter de rug is”. Als Gert terugkomt, blijkt tot zijn verbazing dat Meijken niet thuis is en dat Bonnie op hem staat te wachten. Meijken is naar haar moeder gelopen en gaat met haar 250 kilo op haar schoot zitten. Later blijkt dat de moeder van Meijken hieraan is overleden. Bonnie denkt terug aan het Geheim van vroeger. Zij weet nog steeds niet wat dit Geheim inhoudt, maar ze weet wel dat ze niet als haar ‘zuster’ wil worden, die het leven aan zich voorbij laat gaan.
Gert heeft beloofd om te vragen of hij met Maryemma bij Gert en Meijken mocht eten en hij belt op. Bonnie neemt de telefoon op, en zodra ze zich bewust zijn van de situatie, vliegen verwijten over en weer. Zwier wil de zorg van hun dochter aan haar moeder (Bonnie) overlaten, maar Bonnie belooft tegenover Maryemma alleen dat ze haar zal schrijven.
Meijken is opgehaald door Gert en bij het zien van Bonnie vindt ze dat het tijd wordt om het Geheim te onthullen. Als echter een vriendin onverwachts binnenvalt, vertelt Meijken alleen dat ze op dieet gaat. Meijken wil haar huwelijk met Gert niet voortzetten.
Zwier en Maryemma wandelen rond op de camping, ze gaan niet bij Gert en Meijken eten, omdat Bonnie daar is. Ze ontmoeten het meisje van de boekwinkel, waar Zwier een boek gekocht heeft. Zij nodigt hen beiden uit om bij haar te komen eten en Zwier besluit aarzelend om op de uitnodiging in te gaan. Gert krijgt het bericht dat de moeder van Meijken overleden is.
Ervaringsverslag
Personen
Meijken Balm: Meijken is één van de hoofpersonen van het verhaal. Toen ze 18 was werd ze verkracht en raakte zwanger. Haar moeder vond het een schande en ze deden alsof het kind van haar moeder was. Niemand heeft dus ooit van haar geweten dat ze moeder was. Daardoor heeft ze veel problemen, omdat ze alles zelf moet verwerken.
Gert Balm: Gert is de man van Meijken. Hij is een heel erg rustig type, hij doet van alles voor Meijken zonder daar iets voor terug te vragen. Alleen als hij een heel mooi poppenhuis voor Maryemma heeft gemaakt -en als Meijken dan vindt dat hij te veel overdrijft- verliest hij voor de eerste keer in zijn leven zijn zelfbeheersing.
Bonnie Bentveld: Bonnie is een heel geemancipeerde vrouw, als ze namelijk door een ongelukje zwanger raakt van haar man Zwier, loopt zij bij hem en de baby weg in plaats van andersom. Ze weet niet dat ze het kind van Meijken is, maar dat komt ook doordat Meijken dat nooit kan vertellen omdat Bonnie altijd in het buitenland is.
Zwier: Zwier is de vader van Maryemma en heeft haar in zijn eentje opgevoed. Hij heeft een goed karakter, alleen verliest hij soms zijn zelfbeheersing en begint dan te slaan. Aan het leven in Nederland kan hij maar moeilijk wennen, omdat hij altijd als archeoloog in het buitenland heeft gewerkt.
Maryemma: Maryemma is een heel eenzaam en onzeker kind. Ze is wel heel zelfstandig, want ze moet ook vaak voor haar vader zorgen, omdat hij dat zelf wel eens vergeet. Ze vraagt zich altijd af waarom ouders kinderen wegdoen en is ook heel bang dat Zwier haar uiteindelijk ook in de steek zou laten.
Moeder: Mevrouw Bentveld is al een oude vrouw met oude normen en waarde, bijvoorbeeld dat het Meijkens eigen schuld is dat ze is verkracht en dat Bonnie nooit haar dochtertje in de steek had mogen laten. Ze heeft het leven van haar dochter en kleindochter verpest. Ze zit nu in een bejaardenhuis en heeft de gebeurtenissen van vroeger nooit kunnen verwerken.
Relaties
Een belangrijke relatie in het boek is de relatie tussen Bonnie en Meijken, dat kont omdat Bonnie niet weet dat ze Meijkens dochter is en omdat haar oma (waarvan zij denkt dat het haar moeder is) alle mogelijke moeite doet om dat te verbergen. De vader van Bonnie is onbekend, want dat was de verkrachter die Meijken had verkracht op haar achttiende. Bonnie kijkt absoluut niet tegen Meijken op, ze veracht haar zelfs. Als iemand haar vraagt hoe ze is geworden zoals ze is, zegt ze dat ze een zus had die haar schrikbeeld was en dat ze nu dus het tegenovergestelde is. Zie citaat pagina 92-93: ‘Maar u hebt toch wel ergens in uw omgeving een lichtend voorbeeld gehad?’ probeerde van Dis, kennelijk niet bij machte te geloven dat een vrouw op eigen houtje een vermaard botaniste kon worden. Bonnie knikte. Ze keek haar interviewer aan, de kijkers haar aantrekkelijke profiel toewendend. Liefjes zei ze: ‘Jazeker. Diezelfde zuster, die op haar achttiende trouwde. Ik groeide op met een levendig voorbeeld van hoe ik zelf nooit wilde worden.’
Een andere belangrijke relatie in het boek is de relatie tussen Maryemma en Zwier. Aan de ene kant ziet Zwier Maryemma als een blok aan zijn been, maar aan de andere kant kan hij ook niet zonder haar. Ze hebben hun hele leven samen in het buitenland gewoond en kunnen eigenlijk niet meer zonder elkaar. Zwier heeft speciaal een baan in Nederland genomen, zodat Maryemma hier naar de middelbare school kon, maar aan de andere kant had hij het ook gedaan omdat hij Bonnie hier wilde tegenkomen en dan kon zij verder voor Maryemma zorgen. Soms verliest Zwier zijn zelfbeheersing en slaat hij Maryemma, daarom wil hij haar ook aan Bonnie geven, omdat hij weet dat dat niet goed is. Zie citaat pagina 225-226: ‘Maar wat zei ze nou precies?’ vraagt Zwier opnieuw. Hij zit naast de telefooncel op zijn hurken en houdt zijn dochter krampachtig bij de schouders vast. De tranen stromen haar over de wangen. ‘Dat we brieven gaan schrijven,’ hikt ze, de neus van haar hand langs haar neus halend. ‘Maar wat nog meer?’ hij rammelt haar door elkaar, niet langer bij machte zich te beheersen. ‘Dat ze op reis gaat. En dan stuurt ze haar adres.’ ‘En verder?’ ‘Ik weet het niet meer,’ huilt Maryemma. Ze maakt zich los uit zijn greep en jammert met een hoge stem: ‘Sorry papa, ik kan er niks aan doen, echt niet, maar ik weet het niet mee.’ ‘Heb je gezegd,’ hij grijpt haar bruusk bij de arm,’dat ik je sla?’ ‘Nee papa, heus niet!’ Hij rukt aan haar arm. ‘En waarom niet, achterlijke idioot?’ ze hapt naar lucht, haar ogen staan glazig van de paniek. ‘Maar ik heb niks gezegd,’ brabbelt ze. ‘Jij stommeling,’ snauwt Zwier, ‘jij onmogelijke…jij…sla ik je soms niet?’ ‘Nee, papa, nee!’ ‘Je liegt!’ in een reflex trekt ze haar hoofd tussen haar schouders en strekt haar vrije arm afwerend. ‘Zeg het dan! Beken het maar! Geef het maar toe!’ ‘Wat?’ stamelt ze. Zwier laat zijn armen slap langs zijn lichaam vallen, plotseling ontnuchterd. Beken maar dat je geslagen wordt. Anders tuig ik ter herinnering nog een keer extra af. Hij wendt zich half af. Dit is het hellende vlak niet meer, denkt hij, dit is de hel zelf. Hij gooit zijn hoofd achterover en ademt een paar keer diep. Verbluffend blauw is de lucht. Maar de schrale winterzon verschaft geen enkele warmte. Naast hem snikt Maryemma onderdrukt, zijn onbegrijpelijke trouwe dochter. Met het gevoel dat hij tweeduizend jaar oud is en voor altijd verloren, vraagt hij: ‘Mag ik het afkussen, Emmie? Ik wilde je niet laten schrikken, meisje.’
Perspectief
Het verhaal begint met een ik-perspectief dat ligt bij Bonnie. Dan gaat het over naar een hij-perspectief dat steeds bij iemand anders ligt (vooral bij Meijken en Zwier). Door die wisseling van perspectief krijg je allemaal verschillende verhaallijnen die door elkaar heen lopen, waardoor je het totale verhaal wat beter begrijpt.
Tijd en tijdvolgorde
De vertelde tijd speelt zich af rond kerst, ik weet niet in welk jaar. Het verhaal loopt grotendeels chronologisch op enkele flashbacks na. De tijd is van belang, omdat het de bedoeling was van Zwier om dan Bonnie tegen te komen.
Plaats
Het verhaal speelt zich voor het grootste deel af in Sibculo. Zowel op de camping als in het huis van Gert en Meijken, maar dat maakt niet zoveel uit. De plaats is van belang omdat Sibculo de geboorteplaats is van Bonnie, daarom is Zwier daarheen gegaan, in de hoop haar daar te treffen.
Thema
Het is het lot van de vrouw, die bestemd is om moeder te zijn, desnoods tegen wil en dank, dat toch graag wil.
Motieven
· Schuld. Moeder geeft Meijken de schuld dat zij verkracht is en
bestempelt haar gelijk als slet. Zwier voelt zich schuldig dat hij zijn dochter niet goed opvoedt. Ook voelt hij zich schuldig na elke driftbui. Maryemma vraagt zich vaak af of het haar schuld is als haar vader een driftbui heeft.
· Mishandeling (geestelijke en lichamelijke). De verkrachting van Meijken is natuurlijk mishandeling, maar ook de wijze waarop haar moeder hiermee omgaat. Ze mishandelt ook zichzelf door 37 jaar binnen te blijven zitten en eigenlijk niets uit te voeren. Ze mishandelt ook anderen, namelijk haar man, die ze als loopjongen, als slaafje gebruikt en waar ze eigenlik helemaal niet van houdt (dit komt tot uiting als Meijken aan het eind van het verhaal beslist dat ze niet meer verder met Gert wil gaan). En ze mishandelt haar moeder onbewust, als ze op haar gaat zitten. Zwier mishandelt Maryemma zowel geestelijk als lichamelijk tijdens zijn driftbuien. Zwier en Gert krijgen een ruzie doordat Zwier dacht dat Gert zijn dochter seksueel mishandelde.
· Familiebreuken. Zowel Meijken als Bonnie groeien op zonder vader. De relatie tussen Meijken en haar man is van haar kant gezien geen liefdesrelatie, het lijkt hier ook geenszins op. Maryemma groeit op zonder moeder in steeds maar verschillende landen/gebieden en vaak in the middle of nowhere. Ze gaat hierdoor niet met leeftijdsgenootjes om. Ze heeft alleen haar vader en af en toe de studentes die met haar vader werken.
Stijl
De stijl van het boek is heel erg luchtig, terwijl er toch wel zware en ernstige onderwerpen in worden beschreven. Daardoor is het boek best fijn lezen, ook snap je alles, want het taalgebruik is niet ingewikkeld.
Stroming
De Roman bestaat voor het grootste gedeelte uit romantiek, namelijk het vluchten naar verre oorden. Bonnie en zwier vluchten naar het buitenland en Meijken vlucht naar haar huiskamer in Sibculo. Maar er zit ook een deel naturalisme in de roman, want één van de belangrijkste aspecten van naturalisme is erfelijkheid en daar draait het in het boek ook om, Bonnie blijkt de dochter van Meijken te zijn en Maryemma wordt door haar moeder in de steek gelaten.
Verwerkingsopdracht
In deze verwerkingsopdracht zal ik mijn mening over het boek vergelijken met de mening van de recensist Rob Schouten die een recensie hierover in de Trouw schreef op 6 augustus 1992.
Ik ben het om te beginnen helemaal met hem eens op het punt dat Renate Dorrestein het man-vrouw-probleem heel goed weergeeft. Alleen vindt hij dat Dorrestein bij de bijfiguur Minnie probeert aan te tonen dat in sommige sectoren van het feminisme de stoppen zijn doorgeslagen, daar ben ik het niet mee eens. Ik denk namelijk dat hetgeen dat Renate Dorrestein Minnie laat zeggen, dat ze daar zelf ook achter staat. Hoe kom je anders op die extreme denkbeelden, die moet je toch ergens vandaan halen?
Op het volgende punt ben ik het wel weer met Rob Schouten eens, namelijk dat visies en gedragingen van de werkelijke hoofdpersonen heel gecompliceerd en veelzijdig zijn. Bijvoorbeeld dat Bonnie absoluut tegen het moederschap is, maar als ze haar dochtertje na jaren aan de telefoon krijgt, ze in huilen uitbarst. Dat er toch nog een één of andere oerdrang in haar zit, dat ze haar dochtertje wil vasthouden en meenemen, maar ze ontsnapt daar toch weer voor de tweede keer aan. En dan heb je natuurlijk ook nog zwier met zijn zachte karakter, die zijn dochtertje blijkt te slaan, terwijl hij ontzettend veel van haar houdt. Zijn dochter, Maryemma, is ontzettend bang om hem kwijt te raken en toch is hij van plan om haar aan haar echte moeder over te doen, ook al houdt hij nog steeds van haar. Op dat punt ben ik het wel met Schouten eens, dat Zwier ondanks alles nog wel zielsveel van Maryemma houdt.
Ook vind ik het, net als Rob schouten, heel goed van Renate Dorrestein dat ze je laat merken dat er geen eenvoudige oplossingen zijn voor bepaalde menselijke gedragingen en maatschappelijke of relationele problemen.
Het aangrijpendste figuur in de roman was Bonnie’s zus Meijken. Je vraagt je namelijk vanaf het begin al af waarom ze haar leven zo vergooid en altijd binnen blijft zitten en alsmaar blijft aankomen. Langzaamaan kom je erachter dat ze vroeger verkracht is en dat een kind daarvan het gevolg was, hierdoor komt er toch nog best wat spanning in het boek voor, vooral als je erachter komt dat Bonnie haar kind is.
Het boek in zijn totaliteit vond ik erg mooi en heel apart en ik ben het biet met rob schouten eens over de jolige stijl van Renate Dorrestein, want dat vond ik heel erg meevallen en ik denk dat ik zeker nog een ander boek van haar ga lezen.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen