Boekverslag : Oscar Van Den Boogaard - Liefdesdood
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3374 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3374 woorden.
Algemene gegevens
Titel: Liefdesdood
Auteur: Oscar van den Boogaard
Uitgever: Amsterdam Em. Querido’s Uitgeverij
Jaar van eerste uitgave: 1999
Aantal bladzijden: 172
Verwachtingen en eerste reactie
Waarom heb ik voor dit boek gekozen?
Ik heb van u een lijst gekregen, het eerste boek van die lijst dat ik in de bibliotheek kon vinden heb ik gekozen, zonder een echte directe reden.
Verwachtingen
Als je de titel leest, zou je verwachten dat een geliefde in een relatie sterft, maar het tegendeel is waar. De liefde voor het koppel sterft samen met het overleden kind.. De verwachtingen komen dus niet uit.
Samenvatting en analyse
1 Chronologische samenvatting
Inez telt de baantjes die Vera in het zwembad maakt. Vera is het buurmeisje van Inez. Een leuk kind dat buurmeisje van mij. Maar dan gaat Vera kopje onder en komt niet meer boven. Inez beseft in het begin niet precies wat er gebeurd en pas na een paar minuten komt ze in actie. Ze haalt Vera uit het water, probeert haar te reanimeren en belt de ambulance. Tot die tijd houd ze Vera in haar handen. De ambulance komt te laat, ze kunnen Vera niet meer redden. Vera is dood.
Inez moet het verhaal aan Paul en Oda vertellen, de ouders van Vera. Gelukkig hadden ze goed contact maar toch vond Inez het heel moeilijk het hun te vertellen. Ze vertelt het eerst aan Paul en Paul verteld het aan Oda. Oda raakt helemaal in paniek en loopt weg, en komt die nacht niet meer thuis. Paul en Inez gaan haar zoeken maar kunnen haar niet vinden, maar de volgende dag duikt Oda gelukkig weer op.
Ze hebben het heel moeilijk met het verlies van hun enige kind. Oda en Paul verwerken hun verdriet op verschillende manieren. Paul gaat naar een militaire basis ver weg en stort zich helemaal op zijn werk. Oda blijft thuis en leid daar haar leventje. Doordat ze elkaar maar zelden zien groeien ze uit elkaar. Na een paar jaar komt Paul weer terug naar huis en besluit daar te blijven wonen. Dan merken ze dat ze helemaal van elkaar vervreemd zijn, ze slapen zelfs in gescheiden bedden en kamer.
Paul heeft ‘s ochtends het rijk alleen, hij doet zijn oefeningen, hij ontbijt, zet het blad voor Oda’ s deur, met de krant, zij haalt het binnen, verschanst zich in haar kamer, komt er pas uit als Paul heeft geluncht, het bad voor haar heeft aangezet en weer op zijn eigen kamer is gaan zitten. Na het baden kleedt ze zich aan. Daarna stapt ze in de auto en rijdt weg. Als ze terug komt schuift Paul de garagedeur open, draagt de boodschappentas naar binnen, schenkt een whisky voor haar in, een jenever voor zichzelf, zodat ze allebei een beetje verdoofd raken. Zo gaat dat dag in dag uit, weken lang. Ze zeggen elkaar weinig en ontwijken elkaar zoveel mogelijk.
Dan brandt het huis van Inez en haar man Hans af. Oda en Paul besluiten hun te helpen door het meisje wat Inez en Hans in huis genomen hebben, voor een tijdje op te vangen. Het meisje heet Daisy. Maar Daisy kan Vera niet vervangen. Ook kan ze Oda en Paul niet helpen om weer dichter bij elkaar te komen.
Aan het einde van het boek kom je erachter dat de dood van Vera Oda en Paul niet uit elkaar gedreven heeft, maar dat ze al problemen hadden voordat Vera overleed. Oda had namelijk al een tijdje voor Vera’s dood een geheime relatie met Emile, een goede vriend van Paul. Zij hadden zelfs plannen om samen te gaan wonen, Oda zou dan Paul moeten verlaten. Oda wilde het Paul vertellen op dezelfde avond dat Vera was overleden. Maar natuurlijk kon ze dat niet op dat moment. Emile vond dat Oda het niet kon maken om Paul in deze moeilijke periode te verlaten. Daardoor is de geheime relatie van Emile en Oda stuk gelopen. Oda wilde weg bij Paul maar mocht dat niet van Emile. Oda verwijt hem nog jaren lang dat bij toentertijd zo had gereageerd. Ze hebben elkaar na die tijd nog 3 keer gezien. 1 keer bij de begrafenis van Vera, 1 keer kwam Oda langs met Daisy, en de laatste keer kwam Oda alleen en gingen ze voor de laatste keer met elkaar naar bed.
2 thema/hoofdgedachte
Het thema van dit boek is de relatie tussen Oda en Paul die in eerste instantie verstoord lijkt te worden door de dood van Vera, maar achteraf al eerder niet soepel blijkt te lopen.
3 motieven
Het duidelijkste motief is Vera. In alles wat Paul en Oda doen en denken, komt Vera minimaal een keer tevoorschijn. Bij Paul is dit sterker te merken, hij heeft in het begin zelfs moeite om het in huisgenomen meisje Daisy niet als Vera te zien.
4 titelverklaring
Je kunt de titel op twee manieren uitleggen. Op de eerste plaats kun je de dood van Vera als geliefde zien als liefdesdood. Maar de relatie tussen de twee geliefden Paul en Oda sterft ook, een liefdesdood. Twee manieren dus.
5 hoofdpersonages
Vera Klein: Achtjarig meisje met lange donkere haren. Enig kind, speelt graag bij de buren. Verder niet veel bekend, Vera is maar kort in het verhaal.
Paul Klein: kan de dood van Vera maar moeilijk verwerken. Hij vertrekt daarom naar Paramaribo, als militair. Hij houdt zielsveel van zijn vrouw en is bereid alles op te geven voor haar. Hij accepteert het zelfs, dat zijn vrouw niet samen met hem in een bed wil liggen.
Oda Klein: lijkt me een bazige vrouw. Zij bepaalt wat er gebeurt in huis, laat Paul zelfs in de kamer van Vera slapen. Kan het goed vinden met Daisy, ze lijkt een nieuwe dochter te hebben. Heeft Paul bedrogen met zijn eigen kameraad.
Inez en Hans: zijn de buren van de familie Klein. Vera verdronk bij hen in het zwembad. Later brandde hun huis volledig uit, waardoor Daisy bij Paul en Oda terechtkomt.
6 plaats
Het verhaal speelt zich vrijwel geheel af rond het huis van Paul en Oda. Een enkele keer zijn ze bij Emile, Paul in Paramaribo, of bij de buren. Ik ben er niet achter gekomen in welke stad ze wonen. Ik weet alleen dat ze niet in een stad wonen, want ze hebben een vrijstaand landhuis met zwembad.
7 tijd
In feite worden de gebeurtenissen van drie jaren verteld. Namelijk van 1973, 1980 en 1989. Het boek is hier ook naar ingedeeld.
8 vertelsituatie / perspectief + verteller
Het verhaal is geschreven vanuit de alwetende verteller. De schrijver weet alles van de personages, hun gedachten, gevoelens, wat ze zien en denken. Hij vertelt alleen niet alles direct. Het grotendeel van het verhaal hoor je pas op het laatst en dan passen alle stukjes in elkaar.
9 begin van het verhaal/boek
Het boek begint met de gebeurtenis waar alles om draait, namelijk de dood van Vera.
Vera is, als zo vaak, bij de buurvrouw Inez aan het zwemmen. Ze doet een spelletje, ze probeert zo vaak en zo snel mogelijk in en uit het water te springen. Inez moet tellen. Als Inez even naar binnen gaat om drinken te halen en terugkomt, ligt Vera op de bodem. Ze wacht tot Vera vanzelf weer bovenkomt, maar dit gebeurt niet. Ze probeert haar nog te redden, maar tevergeefs. Vera is dood.
Wat mij heel erg opviel aan het begin, was dat het verhaal begint als een sprookje, namelijk:”Er was eens….” Je zou eigenlijk zeggen dat dit niet kan in een literair boek. Maar eigenlijk ontsiert het het boek niet. Het is in zekere zin een beetje grappig.
10 genre
Het verhaal is een roman. Het draait om de relatie tussen Paul en Oda.
Eindoordeel en evaluatie
Gebeurtenissen
De gebeurtenissen in dit verhaal spraken mij wel aan. Je ziet wat de dood van een kind met de ouders en de omgeving doet. Je wordt meegesleept door de gevoelens van de ouders, dit was vooral het geval bij de gevoelens van Paul. Op de een of andere manier voelde ik meer mee met Paul dan met Oda, terwijl over hen evenveel werd geschreven. De omgeving waarin de gebeurtenissen zich afspelen wordt zo goed omschreven, dat je bijna het gevoel krijgt dat je er zelf bij bent.
De gebeurtenissen lijken niet precies op de gebeurtenissen van andere boeken. Ik kan er geen noemen, maar ik kan me voorstellen dat er een boek bestaat dat over het verlies van een kind gaat. Dit verhaal is anders op het gebied van de relatie tussen de ouders. Je zou verwachten dat de dood van een kind de ouders dichter bij elkaar brengt, maar in dit geval, drijft het de ouders uit elkaar.
Personen
Ik werd bijzonder geraakt door de persoon Paul, de vader. Ik kreeg ontzettende medelijden met hem. Hij werd zo oneerlijk behandeld door Oda. Het leek alsof Oda hem als een kind zag, wat gecommandeerd moet worden. Paul wil Oda niet kwijtraken, dus laat hij alles over zich heenkomen en doet alles wat Oda hem oplegt.
Opbouw
Het verhaal op zich was niet zo moeilijk te lezen. Maar in het begin moest ik wel wennen aan de manier van schrijven. De schrijver gebruikt eindeloze opsommingen. Een citaat:
“Inez perst het kind tegen zich aan, draagt het langs de borders met rode papavers, het witte vingerhoedskruid, het geel van de Oostindische kers, de paarse pluimen van de vlinderstruik, de bleek gele slaapmutsjes, onder de hangende bloemtrossen van de blauwe regen door, langs witte rozen met roze blosjes aan lange buigzame takken die in de schaduwhoog raken naar het licht, de fluwelige ezelsoren, de vlezige zeekool.”
Zoals je kunt zien is dit een hele lange opsomming van de omgeving waarin Inez loopt. In het begin moet je hier heel erg aan wennen, want je raakt al gauw de draad van het verhaal kwijt als op één bladzijde twee van deze opsommingen staan. Maar naarmate het verhaal vordert raak je eraan gewend en is het zelfs wel prettig, want je krijgt een heel goed beeld van de omgeving en dergelijke.
Wat ook een lastig was om te begrijpen, was dat aan het eind van het verhaal pas de gebeurtenissen worden vertaald die plaats vonden voor de gebeurtenis die in het begin van het boek verteld wordt. Zo wordt aan het einde verteld dat Oda al een affaire had met Emile voordat Vera verdronk. Dacht je in het begin dat het verslechteren van de relatie tussen Paul en Oda aan de dood van Vera lag, blijkt later dat dit ook kon komen door de verhouding van Oda met Emile.
Wat me nog opviel, was het begin van het boek: “Er was eens….” Dit heb ik al eens eerder besproken.
Taalgebruik
Er werd totaal geen gebruik gemaakt van moeilijke taal en woorden. Alles was heel duidelijk. Maar wat ook hierbij gezegd kan worden zijn de opsommingen, maar hierin werd ook hele duidelijke taal gebruikt.
Verwerkingsopdracht 10
Op de volgende pagina staat een recensie van Onno Blom uit Trouw.
Onno Blom laat duidelijk merken dat hij Liefdesdood een heel goed boek vindt. Zijn mening komt bijna opvallend overeen met mijn eigen mening. Ik heb de uitspraken onderstreept die ik zelf al eerder in mijn verslag heb geplaatst en ik heb niet van tevoren deze recensie gelezen.
De mooiste zin uit de recensie vind ik de eerste onderstreepte:
De openingsscène van 'Liefdesdood' werpt een inktzwarte schaduw over alle volgende bladzijden en beheerst alle handelingen, gedachten en emoties van de ouders, Paul en Oda, die gekweld en eenzaam in het verhaal achterblijven.
Hij heeft heel mooi omschreven hoe de dood van Vera in alle gebeurtenissen te voelen is. De dood als een schaduw over de gebeurtenissen.
De tweede onderstreepte zin duidt op de hele lange opsommingen die ik heb besproken in mijn oordeel.
Sommige passages zijn zo mooi gepolijst en glimmend geschreven, dat ze bijna pervers aandoen als je je realiseert waar 'Liefdesdood' werkelijk over gaat.
Hij heeft gelijk dat hij zegt dat de mooie opsommingen (zoals in het voorbeeld in het eindoordeel) bijna de droevigheid over de dood van Vera doet laten verdwijnen
Niet voor niets laat hij 'Liefdesdood' beginnen als een variant op een sprookje. ,,Er was eens',
Deze zin uit de recensie spreekt over het sprookjesachtige begin van het boek. Heel apart.
In de vierde onderstreepte zin wordt de verandering in de relatie tussen Oda en Paul duidelijk. Paul mag niet meer bij Oda in bed slapen naast zijn terugkeer uit Paramaribo en moet in het bed van Vera slapen. Ik kan me goed voorstellen dat dit niet prettig is.
Eenmaal weer thuis laat zij hem niet in haar bed toe, maar laat hem slapen in de 'martelkamer': Vera's oude kamertje
Die treurige, onafwendbare conclusie blijft aan het einde bestaan, al worden op de laatste bladzijden van 'Liefdesdood' veel raadsels opgelost.
Ook het raadseloplossende einde bespreekt Onno Blom in zijn recensie. Ineens wordt alles duidelijk.
Ik vind de recensie van Onno Blom zeer goed. Hij zou van mij kunnen zijn.
Maar wat ik niet zo goed vind, is dat het verhaal te veel verteld wordt in deze recensie. Er worden teveel gebeurtenissen verteld. Hoewel hij in zijn slot zegt niet te veel te onthullen, vind ik dat hij dit eigenlijk al gedaan heeft.
Trouw, 27 februari 1999
DE HIERARCHIE VAN PIJN
ONNO BLOM
Op een zonovergoten dag speelt Vera Klein, een meisje van acht, de prachtige dochter van Paul en Oda, in het zwembad van buurvrouw Inez. Vera maakt bommetjes, spettert en krijst van plezier. Totdat Inez haar even uit het oog verliest. Heel even maar, één moment droomt ze weg, binnen op de bank: ,,In de verte een schreeuw. De noodkreet van een vogel. Dan is het stil. (. . .) Inez opent haar ogen. Ze staat op en loopt naar buiten. Vera! Vera?'
De ultieme angst van elke ouder wordt waarheid in 'Liefdesdood', de nieuwste roman van Oscar van den Boogaard. Als Inez buitenkomt, ligt Vera bewegingsloos op de bodem van het zwembad. Alleen haar haar beweegt als zeewier. Het meisje wordt opgedoken, er wordt geprobeerd haar te reanimeren. Maar het mag niet baten. Vera heeft haar laatste adem uitgeblazen.
De dood van een meisje van acht is zo ongeveer het meest dramatische waarmee een schrijver zijn roman kan laten beginnen. Het is geen zwembadbommetje, maar een bom. De openingsscène van 'Liefdesdood' werpt een inktzwarte schaduw over alle volgende bladzijden en beheerst alle handelingen, gedachten en emoties van de ouders, Paul en Oda, die gekweld en eenzaam in het verhaal achterblijven.
Vanzelfsprekend is Oscar van den Boogaard zich bewust geweest van het effect en de tragische kracht van zijn onderwerp. Hij is op zoek gegaan naar de meest genadeloze schok, die hij kon bedenken. Buurvrouw Inez laat hij hardop denken: ,,Je ouders verliezen is tragisch, je geliefde verliezen ondraaglijk, je kind verliezen het ergste wat er is. De hiërarchie van pijn.'
Zo bezien is 'Liefdesdood' de natuurlijke tegenhanger van Van den Boogaards vorige roman, 'De heerlijkheid van Julia'. Dat boek was een explosie van opwinding, seksuele sensualiteit en extase: ,,Zonnige heuvels golfden als een kalme zee waarin ze niet kon verdrinken, velden paardenbloemen spreidden zich in het oneindige uit. Er wachtten geen broden in ovens, geen appels in bomen, geen oude vrouwtjes. (. . .) Julia kreeg vaart, kwam los van de grond, steeg op.'
In 'Liefdesdood' is de extase uitgebannen. Paul en Oda, de buren Inez en Hans, en ook de generaal Emile, Pauls kameraad in het leger, dalen na de dood van Vera af in de diepste krochten van hun gevoel. Ze staan stijf van ingehouden spanning, van uitgesproken en onuitgesproken verwijten, van schuld en verdriet: ,,De zon staat stil, de natuur staat stil, de schaduwen zijn verdwenen.'
Mocht nu de indruk zijn ontstaan dat 'Liefdesdood' stilistisch een sobere en sombere indruk maakt, dan is dat ten onrechte. Van den Boogaard bezingt de rouw uit alle macht. Zijn stijl spat van de pagina's. Steeds hanteert hij een ander register. Nu eens schrijft hij in naïef kinderproza, dan weer in hoogdravend ijle zinnen. Hij hanteert even gemakkelijk pure lyriek als de cynische botte bijl. Soms brengt hij zelfs alles terug tot een droeve kwinkslag: ,,Waar houdt een mens met verdriet zich op? Tegen een schuurtje geleund in de achtertuin. In het voorportaal van een huis. In een ranzige snackbar met de rug naar de deur. In een donker park. In een kerk op de achterste bank. Bij een vriendin (. . .)'
De almaar dwarrelende vorm (als een 'Veertje', zoals Vera vaak wordt genoemd, dat uit de lucht valt) heeft Van den Boogaards moeten behoeden voor het gevaar van melodrama en larmoyant gesnotter. Het moet worden toegegeven: in 'Liefdesdood' loopt hij af en toe akelig dicht langs de rand van de afgrond. Sommige passages zijn zo mooi gepolijst en glimmend geschreven, dat ze bijna pervers aandoen als je je realiseert waar 'Liefdesdood' werkelijk over gaat.
Toch stort Van den Boogaard nergens naar beneden. Vanaf de eerste zin van zijn roman laat hij merken de peilloze diepten van de kitsch in het oog te houden, maar zelf op de grond te blijven. Niet voor niets laat hij 'Liefdesdood' beginnen als een variant op een sprookje. ,,Er was eens', begint hij vrolijk, om boosaardig te vervolgen: ,,een matroos die het eind van een touw inslikte en door de kronkelingen van zijn darm de mast in werd gehesen. Meisjes van acht begrijpen zoiets niet.' Meteen weten we: dit wordt een gruwelijk sprookje. En het verhaal dat volgt, bewijst het.
De dood van Vera blijkt, zoals de slaap van Doornroosje, te zijn aangekondigd. Een tandenloze waarzegster in de tropen vertelt tijdens de Tweede Wereldoorlog aan Paul, in het bijzijn van Pauls 'kameraad' Emile, dat hij zijn kind zal verliezen. Als de voorspelling jaren later ook werkelijk uitkomt, is Paul verbijsterd en verdoofd. Zijn vrouw, de mooie, maar ogenschijnlijk koele Oda, vlucht weg. Ze is een tijdje spoorloos. Als ze naar huis terugkeert, kan ze Pauls aanwezigheid niet langer velen: ,,Haar herinneringen mogen worden afgevoerd, worden uitgestort in zee, ver weg, voor haar part een eigen leven. Stop!'
Paul is radeloos. Hij weet niet waar Oda vlak na de dood van Vera is geweest en ook Emile ontwijkt hem. Hoe kan hij zijn verdriet verwerken? Wanhopig verlaat Paul de plek des onheils. Hij gaat een paar jaar werken op een marinebasis in Paramaribo. De brief waarin Paul zijn terugkomst aankondigt, voorziet Oda van snijdend cynische commentaren. Eenmaal weer thuis laat zij hem niet in haar bed toe, maar laat hem slapen in de 'martelkamer': Vera's oude kamertje. ,,Dit is geen leven', verzucht Paul. ,,Dit is een echec.'
Kort na Pauls terugkomst lijkt er toch wat lucht te komen in de verstikkende sfeer. Een gast van Inez en Hans, het vijftienjarige meisje Daisy (wat een bedrieglijk lieflijke naam!), komt een tijdje logeren. Daisy dient even als surrogaatdochter, maar blijkt uiteindelijk, zoals zij zelf zegt 'a bat out of hell' - naar een popsong van hardrockster Meatloaf. Daisy schudt de zaken hardhandig door elkaar, probeert Paul zelfs te verleiden en vertrekt dan weer. Oda heeft het gevoel voor een tweede keer een dochter te verliezen: ,,Een dochter verliezen. Een dochter wier geroep, gegil, gelach dichtbij of ver weg als een lied van een vogel in een bos, de afstanden aangaf en haar wereld afbakende. Sinds zij zwijgt is Oda's wereld onbegrensd.'
De grenzen worden in de roman nooit gesloten, de schaduw van Vera's dood blijft eeuwig hangen. De hiërarchie van pijn breekt zelfs de grootste liefde. Die treurige, onafwendbare conclusie blijft aan het einde bestaan, al worden op de laatste bladzijden van 'Liefdesdood' veel raadsels opgelost. Waar was Oda na de dood van Vera? Waarom ontwijkt Emile zijn 'kameraad' Paul? Achter het antwoord op deze vragen blijkt zich nog een diepe tragedie te verbergen, die ik hier niet zal verraden.
Moet over de plot in een recensie onduidelijkheid blijven bestaan, over de stijl van 'Liefdesdood kan ik duidelijk zijn: Oscar van den Boogaard heeft een tintelende roman geschreven, die vertedert en verteert, fascineert en ontroert.
Informatie over de Schrijver
Boogaard, Oscar van den (voluit: Jan Willem Marie) (Harderwijk 30 mei 1964), Nederlands schrijver, studeerde Franse taal- en letterkunde, Nederlands en Europees Recht. In 1990 debuteerde hij met zijn roman Dentz, die met lovende kritieken werd ontvangen. Met De heerlijkheid van Julia (1995) maakte hij zijn doorbraak in de waardering door een groter publiek. De roman werd genomineerd voor de Gouden Uil 1996 en de ECI-prijs 1997. Zijn plechtstatige stijl is vermengd met een subtiele vorm van ironie. Van den Boogaard schrijft regelmatig columns voor NRC Handelsblad en artikelen over hedendaagse kunst voor verschillende kunsttijdschriften.
WERK: (o.a.): Romans: Fremdkörper (1991); Bruno's optimisme (1993).
Werken
1990 Dentz
1991 Fremdkorper
1993 Bruno’s optimisme
1995 De heerlijkheid van Julia
1999 Liefdesdood
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen