Boekverslag : A.f.th. Van De Heijden - Het Leven Uit Een Dag
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 7762 woorden. |
2. Voorwoord Het was weer een tragedie, de keuze van het boek. Iedereen heeft zo zijn eigen smaak en voorkeur van favoriete schrijvers. Nog een probleem is de hoeveelheid aan mooie, interessante boeken in de Nederlandse literatuur. Wij zochten een boek met een uitdaging. Een boek dat je over en over kunt blijven lezen en waarin je toch elke keer weer nieuwe aspecten ontdekt. Een boek vol van ideeën, een boek vol met opvattingen, het boek “Het leven uit een dag” van A. F. Th van der Heijden. Na het lezen van het boek had een ieder zijn eigen visie over de opvattingen en ideeën van de schrijver. Dit leidde tot verwoede discussies, waaruit de onderzoeksvraag al snel boven tafel kwam “ Wat zijn de ideeën en de bedoelingen van de schrijver A. F. Th van der Heijden met dit boek.” Ook toen de scriptie eenmaal zijn eigenlijke vorm had aangenomen waren de meningen nog sterk verdeeld. Vooral over het waarom van sommige, door ons onnuttig bevonden, passages in het boek (zie blz. 171 parachute springen). De rede voor dergelijke beschrijvingen zullen we wel nooit kunnen achterhalen tenzij er de mogelijkheid was dit rechtstreeks aan A.F. Th van der Heijden te kunnen vragen. We kunnen slechts gissen naar zijn bedoeling. Onze informatie, door ons vooral gebruikt ter ondersteuning en aanzet voor discussies, is afkomstig van het internet en uit de bibliotheken. De citaten die in deze scriptie zijn opgenomen zijn afkomstig uit de Querido uitgave uitgegeven in Amsterdam in 1988. Wij zijn er tevens achter gekomen dat het schrijven van een scriptie je niet alleen literair wijzer maakt maar dat het ook bevorderlijk is voor de relaties van klasgenoten onderling. Je krijgt een inzicht van iemands visie door de vele discussies, waardoor je elkaar beter leert kennen wat de groep sterker maakt. Wat dat betreft vinden wij het jammer dat je niet met de gehele klas een scriptie maakt. Het schrijven van een scriptie is dus niet louter een boek analyseren maar ook kunnen samenwerken. Wij wensen u veel plezier met het lezen van onze scriptie en wij hopen ook dat u de diepere betekenis achter de door ons gemaakte voorkant ziet. 3. Schrijver 3.1. Biografie 'Als je het beroep van schrijver kiest, dan moet er ook flink worden geschreven.' (Diepzee 5, 1988) Adrianus Franciscus Theodorus van der Heijden ziet het levenslicht op 15 oktober 1951 in Geldrop, als zoon van een lakspuiter bij Philips. Het gezin woont enige tijd in het buurtschap Hulst, wat hij later als titel van een van zijn boeken ‘de gevarendriehoek’ zou noemen. Hij gaat in Eindhoven naar de hbs, waar hij in 1969 zijn eindexamen behaalt. Na een jaar er tussenuit te zijn geweest met werken voor een uitzendbureau, schrijft hij zich in 1979 in aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen. Eerst studeert hij psychologie, dit blijkt echter niet aan zijn verwachtingen te voldoen en hij stapt over naar filosofie. Na het slagen van zijn kandidaatsexamen in 1976 verhuist hij naar Amsterdam. Hier gaat hij esthetica studeren, wat hij niet af zou maken. Hij besluit definitief om schrijver te worden. Op 16-jarige leeftijd ondernam hij al pogingen om een roman te schrijven. Op 20- jarige leeftijd voltooide hij 'Het bejaardentehuis op het dak van de hemel', een nooit uitgegeven werk dat eigenlijk de oertekst vormt van het grote romanproject De tandeloze tijd waarvan de eerste delen verschenen in 1983. Zijn eerste verhaal verschijnt in De Revisor van juni 1978, en is genaamd ‘Bruno Tirlantino of de bruiloft van prinses Ann’ onder zijn pseudoniem Patrizio Canaponi. In die periode woont hij een half jaar in Italië op het eilandje Isola Maggiore in het Trasimenomeer. Weer terug in Nederland bewoont hij een gekraakte etage in de Amsterdamse Pijp. In het begin van de jaren tachtig werkt hij aan de eerdergenoemde De tandeloze tijd, een cyclus die bestaat uit drie romans. Deze laat hij wel onder zijn eigen naam verschijnen. Het eerste deel van De tandeloze tijd: Vallende ouders, komt uit in 1983. De gevarendriehoek, het tweede deel komt 2 jaar later uit en wordt bekroond met de Bordewijk- prijs en de Multatuli-prijs. Met de enorme omvang van de twee romans die samen het derde deel vormen, heeft Van der Heijden heel nadrukkelijk uiting gegeven aan het idee van 'schrijven in de breedte'. Een passage in Onder het plaveisel het moeras lijkt die aanpak te illustreren: 'Dat volhardende schrijven, dat zwoegen en eindeloos herschrijven totdat een zo economisch mogelijke tekst is ontstaan, het correspondeert allemaal niet met het leven dat ons is toebedeeld. Ik vind het natuurlijker om koortsachtig achter de woorden aan te ijlen dan met geheven pink achter de goudschaaltjes te gaan zitten.' Deel drie komt uit in 1990, maar tussen De gevarendriehoek en het laatste deel Advocaat van de Hanen schrijft Van der Heijden nog 2 korte romans, waaronder ons scriptieobject Het leven uit een dag. (1988). In 1992 publiceert hij het boekenweekgeschenk Weerborstels, een kort roman. Van der Heijden heeft zijn reeks van de tandloze tijd afgemaakt. Deel 3.1 en deel 3.2 zijn verschenen in 1996. Daarna schreef Van der Heijden nog De gebroken papagaai in 1998. 3.2. Stijl De stijl van de schrijver is in het boek bij ons ervaren als zeer gedetailleerd. De lezer komt veel te weten over de werelden waar Benny zich in verkeert. Vooral wanneer Benny in de executieruimte komt waar hij geëlektrocuteerd wordt kan de lezer zich zeer goed voorstellen hoe het er daar uitziet. De schrijver gebruikt hier ook vergelijkingen bij: ' En dan die riemen en gespen…Ondanks hun formaat, dat geneutraliseerd werd door de afmetingen van de stoel, deden ze aan het tuig van een kinderstoel denken - een steiger eerder naar het leven dan naar de dood.’ Maar ook in de passage in de kamer van Gini waar zij en Benny de liefde bedrijven, komt de lezer veel te weten over hoe het daar aan toe gaat: ‘Telkens wanneer zijn mond de hare verliet om, met zijn tong als roer, weer helemaal van voren af aan de reis langs de mooiste plaatsen van haar lichaam te maken - van het kuiltje in de hals en de lijn van een sleutelbeen, via de omcirkeling van een tepel naar het navelputje.’ Uit het voorgaande stuk blijkt dus dat Van der Heijden zeer ‘breed’ schrijft. De passages worden zeer gedetailleerd beschreven zodat het duidelijk wordt wat de schrijver er mee wil bereiken, wat hij er mee bedoelt. De lezer kan zo op een niet al te moeilijke wijze de ideeën van Van der Heijden uit het boek halen, over hoe hij over de maatschappij van nu denkt. 3.3. Bibliografie Hier de lijst van zijn gepubliceerde boeken: 1978 Een gondel in de Herengracht 1979 De draaideur roman 1983 De slag om de Blauwbrug. De tandeloze tijd. Proloog 1983 Vallende ouders. De tandeloze tijd 1 1985 De gevarendriehoek. De tandeloze tijd 2 1986 De sandwich. Een requiem 1988 Het leven uit een dag 1990 Advocaat van de Hanen. De tandeloze tijd 4 1992 Weerborstels. De tandeloze tijd. Een intermezzo 1994 Asbestemming. Een requiem 1996 Het Hof van Barmhartigheid. De tandeloze tijd 3.1 1996 Onder het plaveisel het moeras. De tandeloze tijd 3.2 1998 De gebroken papagaai 4. Fabel Benny Wult wordt op een ochtend geboren vlak voordat zijn opa naar het strand gaat om daar samen met z’n vriend Willy te sterven. Benny is in een wereld terechtgekomen waar het leven slechts twaalf uur duurt, de wereld van de eenmaligheid. Vlak na zijn geboorte gaat hij naar school om daar in een razendsnel tempo te leren lezen, schrijven en rekenen. Binnen een uur of vier is hij opgeleid tot luchtmachtofficier. Wanneer hij even later aan de bar zit komt er een meisje binnen. Behalve Benny zitten er ook nog een barkeeper en een blinde man in het café. Deze laatste waarschuwt het meisje voor de ventilator waaronder ze is gaan zitten. Benny raakt met het meisje aan de praat en ze blijkt Gini te heten. Na wat gepraat te hebben vraagt Benny haar mee naar de dancing. Ze gaat mee. Onderweg moet Gini even naar een meisje wat ze kent want Gini is uit haar bh gegroeid. Nadat ze uit de dancing komen gaan Benny en Gini naar het strand om daar vervolgens naar huis te gaan. Om kwart voor elf gaat Benny naar de flat waar Gini woont. Daar bedrijven ze de liefde. Eerst wil Gini het niet, omdat ze ‘nog geen vrouw is’. Ze zou dan geen kinderen kunnen krijgen. Maar even later is ze er wel klaar voor. Nadat ze gevreeën hebben gaan ze terug naar het café waar ze elkaar ontmoet hebben. Daar zit de blinde man nog steeds en is duidelijk aangeschoten geraakt. Hij ruikt wat Benny en Gini gedaan hebben. In het café hebben ze het over de wereld van de eenmaligheid en ze verlangen beiden naar de wereld van de herhaling. Ze wille daar herhaling van hun liefdesdaad. Het boek wordt vervolgd met een proces tegen Benny en Gini. Ze hebben de blinde man vermoord om daardoor in de hel (wereld van herhaling) te komen. De blinde man blijkt Scant te heten. Benny en Gini worden ter dood veroordeeld. En wordt om het leven gebracht door de elektrische stoel. Toen Benny en Gini de liefde hebben bedreven is Gini zwanger geraakt. Wanneer ze is bevallen noemt ze het kind Benny. Wanneer Benny naar de elektrische stoel wordt geleid hoort hij dat Gini al is geëlektrocuteerd. Na de elektrocutie heeft Benny het gevoel dat hij nog steeds leeft en hij heeft alleen pijn in zijn ledematen en hij heeft vreemde brandwonden. Vervolgens wordt hij naar buiten gezet door de cipier. Benny begrijpt niet waar hij terecht is gekomen. Het valt hem wel op dat de zon erg snel beweegt. Nadat Benny wat kleren heeft gestolen, omdat zijn eigen kleren er niet uitzien, gaat hij naar het ziekenhuis om zich te laten behandelen tegen de brandwonden, die hij heeft opgelopen tijdens de elektrocutie. De volgende ochtend wordt hij wakker en daalt langzaam het besef in dat hij zit in de wereld van de herhaling bevind, de hel dus. Gini kan hij nergens vinden, maar Benny ontmoet Scant wel. Scant verteld dat Benny Gini waarschijnlijk in de prostitutie kan vinden. Door Scant raakt Benny verwikkeld in de wereld van prostitutie. Scant wil dat Benny geld gaat verdienen en neemt Benny mee naar een hoerenbuurt. Daar gaan ze een zaaltje in waar allerlei naakte jongens een show opvoeren. Ook doet Benny mee aan allemaal perverse seksspelletjes. Benny gaat vervolgens op zoek naar Gini en bezoekt de kamer van haar, waar nu een hotel staat, om daar op haar te wachten tot ze terugkomt. Wat hij niet weet is dat Gini in de hemel is beland. Daar heeft zij voor haar ondeelbare moment van geluk gekozen om nog een keer met Benny de liefde te bedrijven. . Later in een gesprek met Scant merkt Benny dat het allemaal de schuld is van Scant. Dat Benny en Gini zijn gescheiden. Dat Gini in de hemel is beland en Benny in de hel. Hij beseft nu dat het vanaf het begin de bedoeling van Scant is geweest om hen uit elkaar te drijven. 5. Titelverklaring “Het leven uit een dag” is op het eerste gezicht niet erg origineel. Er wordt al snel de link gelegd met de journalistieke kop “Een dag uit het leven van…”. In het boek “Het leven uit een dag” volgen wij Benny Wult tijdens zijn leven dat uit een dag, twaalf uur, bestaat. Alleen als de lezer het goed tot zich door laat dringen wat zo’n omkering van woorden voor gevolgen kan hebben krijg je al een aardig idee van wat voor problemen er zich in dit boek voordoen. Het leven van Benny duurt maar twaalf uur. Benny heeft volgens ons het geluk dat zijn leven niet “het leven uit een nacht” betreft. Tijd voor ervaring en herhaling is er niet. Het hele bestaan en dus ook de ontwikkelingen in Benny zijn leven gaan in een razend tempo. Herhalingen zijn niet aan de orde, wat een streven geeft om optimaal te genieten van elke gebeurtenis. Als Benny en Gini hun seksuele hoogtepunt hebben beleefd besluiten ze uit “het leven van een dag” te stappen en in de wereld van herhaling te komen, de hel. Daar hopen Benny en Gini de eenmaligheid van hun bedreven liefde te kunnen doorbreken. 6. Motto Het motto staat op een van de eerste pagina’s van het boek. Het is geschreven in het Frans. “L’enfer c’est la répétition”. Opgetekend uit een televisie-interview met Eugène Ionesco. Door de omkering van tijden laat de schrijver prachtig zien dat het leven in zijn roman door de eenmaligheid eigenlijk ideaal is. De hel die daarop kan volgen is een sleur van herhalingen, maar voor ons erg herkenbaar als ons dagelijks leven. Daardoor krijgt het boek de functie ons te laten beseffen hoe saai ons leven kan zijn door de herhalingen. Wij moeten meer van ons leven genieten, er zoveel mogelijk proberen uit te halen. Elke dag tot een hoogtepunt maken. Leef zoveel mogelijk in de breedte zodat de lengte vermeden wordt. Hierdoor ga je je leven een stuk intensiever leven. Dat is denken wij de moraal die Van der Heijden ons wil meegeven doormiddel van dit boek. 7. Personages In het hoofdstuk personages worden de belangrijkste personen uit het boek behandeld. Behandeld wil zeggen, je gaat uitzoeken hoe een persoon wordt opgebouwd tijdens het boek om uit die gegevens een karakter af te leiden. Dit opbouwen gebeurt meestal door herhalingen en of accumulatie, en daar zit nu juist het probleem van de personages uit '' Het leven uit een dag ''. Er vinden geen herhalingen plaats (tot aan de hel) en voor opeenhopingen van elkaar aanvullende kenmerken is geen tijd. De één ziet dit als een moeilijkheid, de ander als een uitdaging. Wij zijn van mening dat dit probleem voor ons niet als een uitdaging moet worden gezien, omdat dit geen tot weinig positief effect zal hebben op onze hoofdvraag. De personages in dit boek zijn meer functioneel dan dat zij de ideeën van de Van der Heijden vertegenwoordigen. Zij worden door de schrijver zeg maar gebruikt als gereedschappen die zijn ideeën moeten vormgeven. Door de stijl van het boek en onze gekozen hoofdvraag zullen wij de behandeling van de personages dus enigszins beperken. 7.1. Benny Wult Benny Wult, de hoofdpersoon. Hij werd geboren voor zonsopgang. Hij groeit op met het idee dat alles eenmalig is in het leven. Iedere ervaring is onherhaalbaar, ook de liefdesdaad. Op dit punt krijgen we eigenlijk het meest van Benny zijn karakter te zien. Op school zit hij al vol met vragen, maar durft ze niet te stellen. Over de tijd als luchtmachtofficier na school word weinig verteld. Zodra hij Gini ontmoet word dat verlangen om die onherhaalbaarheid te door breken steeds groter. Nadat hij met haar naar bed is geweest geloofd hij niet meer in de eenmaligheid. Zijn verlangens worden Benny de baas, dat is de sterkste karakterontwikkeling van Benny in ''Het leven uit een dag", en dit leidt uiteindelijk tot de moord die de weg naar de hel moet doen ontstaan.. Hij hoopt in de hel van de herhalingen zijn ideale liefde terug te vinden en samen met haar de liefde te kunnen blijven herhalen. Dit blijkt erg tegen te vallen. Hij kan Gini niet vinden en belandt in de prostitutie. Hier komt hij erachter wat voor kwelling herhalingen kunnen zijn. Hij zal Gini ook nooit kunnen vinden, blijkt uit het verhaal van Scant. En dat is het punt waar Benny zijn grootste levensles krijgt. Hij ziet in dat het leven veel ingewikkelder in elkaar zit dan hij denkt. Tevens kun je je leven niet uitstippelen omdat je rekening moet houden met andere mensen die je niet voor de volle honderd procent kunt inschatten. Hoe Benny zijn leven verder verloopt is niet bekend. 7.2. Gini Trades Gini Trades, van haar jeugd is niks bekend omdat ze pas in beeld verschijnt als ze net van school is en in de bar wat zit te drinken. Verder hebben Benny en Gini het niet over hun jeugd. Haar lichamelijke ontwikkelingen lijken belangrijker dan haar karakter ontwikkelingen ( vrij uitgebreide beschrijving van haar borsten). Ze komt van school als een echt bloempje, wordt door haar gevoelens voor Benny geleid en volgt haar hart grotendeels. Het enige wat ons is opgevallen van haar karakter is dat ze een twijfelaar is. “O, mijn God, nee… Benny… O, nee, Benny, het kan echt niet. Niet nu. Nog niet. Ik bedoel…” “O lieve jongen. Nare jongen. Wacht even.” Eerst wil ze niet met Benny vrijen omdat ze nog niet menstrueert. Maar door de snelle tijdsverloop en een beetje toeval begint dit spontaan. Uiteindelijk geniet ze met volle teugen en wil ze er veel meer van. Benny is eveneens overrompeld door de geweldige indruk die de daad op hem maakt. Ze willen herhaling van die daad. Dit is voor hun een motief voor de moord op Scant. Ook in de gevangenis voordat ze geëlektrocuteerd wordt twijfelt Gini aan de hele onderneming. Ze vraagt zich af of ze wel goed heeft gedaan. Gini blijkt zwanger te zijn en schrijft Benny een brief vanuit de gevangenis over de bevalling. Haar zoon noemt ze Benny. Gini komt niet in de hel. Maar komt in de hemel. Dit is voor haar ook een straf omdat ze voor altijd gescheiden is van haar grote liefde. 7.3. Scant Scant, voormalig diplomaat. Een blinde man met geweldige zintuigen. Ook bij Scant net als bij Gini blijkt karakter eigenschappen niet het belangrijkste te zijn. Hij ruikt en hoort alles waardoor hij als een soort helderziende overkomt. Later in het boek kom je er achter dat Scant geen zielig oude blind man is. Scant is een personificatie van de duivel, die al van alles van je weet zonder dat je hem maar iets hebt verteld. Scant komt in de hel en ontmoet daar Benny. Scant blijkt in de hel ook nog niet op het goede pad te zitten en zorgt ervoor dat Benny in de prostitutie terechtkomt. In het hoofdstuk Symbolen gaan we dieper in op de symbolische waarde die het personage Scant heeft in dit boek. 8. Tijd De tijd is een zeer belangrijk element in dit boek. Het verhaal is, gekeken naar de tijd, in tweeën te verdelen. Het is niet goed te bepalen wanneer het verhaal zich afspeelt, alleen dat het 19 augustus is, midden in de zomer. Het boek begint op aarde, waar het leven van een mens slechts twaalf uur duurt. Alles ontwikkelt zich razendsnel. De hoofdpersoon, Benny, is al na vier uur na zijn geboorte luchtmachtofficier en is dus in die tussentijd opgegroeid tot een volwassen man en heeft zijn studie dan al afgerond. In de loop van de ochtend groeide Benny’s lichaam met zijn kennis mee. Tot, drie, vier keer moest hij net als zijn klasgenoten om een grotere maat schooluniform vragen. Ook de stad zelf ontwikkelt zich snel, gebouwen worden na korte tijd weer gesloopt en daarvoor in plaats komen steeds grotere gebouwen. Toch zijn er ook enige aspecten die hetzelfde zijn als bij ons op aarde. Ten eerste het aantal keren dat Benny eet in het boek. Hij eet namelijk niet vaker op een dag dan wij dat doen. ‘s Ochtends eet hij een ontbijt en vlak voordat hij geëlektrocuteerd wordt krijgt hij een galgenmaal. Een tweede aspect is de zon. Deze beweegt namelijk niet sneller dan normaal. Daarom zal Benny nooit de duisternis meemaken op aarde, omdat hij in de ochtend geboren is. In het tweede deel van het boek, na de elektrocutie als Benny in de hel is, duren de dagen gewoon 24 uur net als hier op aarde. De zon gaat gewoon onder en komt ‘s ochtends weer op. Ook hier op deze wereld is het midden in de zomer. De exacte verteltijd van het boek is ons niet duidelijk. Wel is op te merken dat er sprake is van een tijdvertraging. In het begin wordt de dag namelijk uitvoerig besproken terwijl het later in de hel allemaal veel sneller gaat. Het verhaal is chronologisch verteld er zijn dus geen flashbacks op te merken, die belangrijk zijn voor het boek. Toch zijn er wel veel herinneringen in het boek, vooral van Benny die zich herinnert aan Gini en aan de plaats waar Gini woonde. 9. Ruimte Benny wordt geboren op de ochtend van een zomerse dag, vlak voor zonsopkomst. Gedurende zijn hele leven is het mooi weer. Door de zon ontstaan er schaduwen, die door Van der Heijden wordt gebruikt om het tijdsverloop aan te duiden. Het verhaal speelt zich af in een grote stad, die erg Amerikaans lijkt: hoge wolkenkrabbers, veel drukte en een strak vormgegeven straatbeeld. In het midden van de stad ligt een groot park en een rivier deelt de stad in twee delen. Op het strand staat een kermis met een groot reuzenrad, die er al lang staat want Benny’s opa heeft er zelfs nog in zijn jeugd ingezeten. Als Benny na z’n executie in de hel is terechtgekomen blijkt die er net zo uit te zien als de stad van voor zijn dood. Belangrijke plaatsen, zoals de bar waar Benny Gini heeft ontmoet en waar zij Scant hebben vermoord, en bijvoorbeeld het gebouw waar Gini woonde, zijn nog op dezelfde plek aanwezig. Enige verschil is dat de stad een veel somberder aanblik heeft gekregen. Een van Benny’s eerste indrukken van de hel is, dat het lijkt of er niet meer gebouwd wordt, alles duurt veel langer. In de gewone wereld werd er constant gebouwd en afgebroken. De lezer echter weet niet of Benny op de aarde, in de hel of in de hemel is beland na de executie. Pas als hij na enkele zoektochten Gini nog niet gevonden heeft, en als hij de blinde Scant tegenkomt wordt het duidelijk, dat hij zich in de hel bevindt. Het plan van Benny en Gini, om samen de hel van herhaling te beleven, blijkt mislukt. 10. Perspectief Het boek "Het leven uit een dag" is geschreven in het hij-zij perspectief. De verteller van het verhaal is alwetend. Dat merken we omdat we zowel de gedachtegang van Benny als die van Gini gevolgd wordt. De lezer volgt bijna uitsluitend Benny in zijn leven. Ook in zijn leven naar de dood volgt de lezer Benny. Slecht één keer is het anders. Wanneer we de brief lezen die Gini naar Benny heeft gestuurd. Dat volgen we de belevenissen van Gini. Dit deel is geschreven in het ik perspectief. Het perspectief waarin het boek geschreven wordt benadrukt de stijl van Van der Heijden. Van der Heijden heeft niet voor niets gekozen om het boek in het hij-zij perspectief te schrijven. Hij wil de lezer totaal in het verhaal meetrekken en optimaal laten genieten van de manipulaties die hij toepast. Door alles erg gedetailleerd te beschrijven creëert hij verschillende sferen . 11. Thema In het boek kunnen we twee thema’s ontdekken. Met deze thema’s laat Van der Heijden zijn ideeën duidelijk naar voren komen. Tijd, en het verglijden ervan, is een van de thema’s in dit boek. In wat voor situaties kom je bij een minimum aan tijd. Dit is het geval in het eerste deel van het boek. En wat doe je bij een overschot aan tijd zoals het geval is bij Benny wanneer hij in de hel komt. Van der Heijden vindt dat wij moeten “leven in de breedte”. Hij vindt dat wij van elke gebeurtenis moeten genieten alsof de gebeurtenis eenmalig is. Dit ondervinden Benny en Gini in het eerste deel van het boek. Door een gebrek aan tijd moeten zij optimaal van elke handeling genieten want ze weten dat herhaling een zaak van de hel is. Hier nemen ze geen genoegen mee en door Scant te vermoorden willen de twee in de hel komen. Op school heeft Benny geleerd dat in de hel elke handeling tot in het oneindige kan worden herhaald. “De liefde, bij voorbeeld. De hel garandeert vrijwel onbeperkte herhaalbaarheid van de liefdesdaad.” . Echter Benny en Gini komen niet beiden in de hel. Ze worden gescheiden. Van der Heijden maakt vervolgens duidelijk dat wanneer er een overschot aan tijd is, zoals in de hel, de liefde wordt opgeheven. De liefdesdaad wordt dan een kwelling. Het tweede thema is de liefde en de daarmee in het verlengde liggende seksualiteit. Deze worden beïnvloed door het eerste thema. Wat doet een overdaad aan tijd met de liefde en wat doet een tekort aan tijd met de liefde. Deze thema’s zijn allebei geschreven met het oog op de boodschap van Van der Heijden. Namelijk “leven in de breedte”. In het begin van het boek wanneer Benny voor het eerst Gini ontmoet en haar leert kennen merken we al dat Benny zich tot Gini voelt aangetrokken. Hij wil met haar de liefde bedrijven. Echter Gini is nog niet klaar om zwanger te worden en ze wil wachten totdat ze kinderen kan krijgen. Als ze eenmaal zover is bedrijven ze de liefde. Dit is erg intens en ze genieten van elk aspect. De liefde wordt beschreven als mooi, aangenaam en het beste wat een mens kan overkomen. Als Benny later in het boek in de hel beland gaat hij opzoek naar Gini. Hij wil herhaling van de liefde die hij met Gini heeft bedreven. Maar als snel blijkt dat de liefdesdaad niet meer zo mooi en zo intens is als in het eerste deel van het boek. De seksualiteit is perverser geworden. Herhaling van de liefdesdaad heeft niet het resultaat wat Benny op het oog had toen ze het plan bedachten om Scant te vermoorden. De lezer merkt terwijl hij door het tweede deel van het boek leest dat hij een afschuw krijgt van de liefdesdaad. Dat als de liefdesdaad niet intens wordt beleefd de daad dan een kwelling wordt. Dit is precies wat Van der Heijden wilde bereiken met dit boek. Gini is in de hemel beland. En de hemel wordt beschreven als een volmaakte eeuwigheid samengebald in een zo goed als ondeelbaar moment. Gini heeft voor haar ondeelbare moment van geluk gekozen om nog en keer met Benny de liefde te bedrijven. Om het moment dat dat gebeurt overbrugt de bliksem de kloof tussen hemel en hel. “Zijn bevrediging was totaal,” wordt gezegd nadat Gini haar moment van geluk heeft gehad. 12. Motieven 12.1 Queeste (Zoektocht) Dit motief is in het hele verhaal van toepassing. Er zijn drie zoektochten aan te wijzen. De eerste is de zoektocht naar liefde. In zijn jeugd is Benny benieuwd naar wat hij in zijn schooltijd heeft gehoord over de liefdesdaad die in zijn wereld maar één keer mogelijk is. Hij wil dat ook meemaken. Dan ontmoet hij Gini en is er een eind gekomen aan Benny zijn zoektocht. Het verhaal bouwt zich op naar het moment dat Benny en Gini de liefde gaan bedrijven. Daarna komt de zoektocht naar de herhaling van de liefde. Benny en Gini hebben de liefdesdaad zo intens beleefd dat ze het niet op hen laten zitten en verlangen naar herhaling van het 'opperste genot'. Enige manier waarop dit te maken is, is om in de hel te komen. Naar Benny's idee vermoorden zij Scant, en Benny komt in de hel van herhaling terecht. Alleen…waar is Gini? Dit is de derde zoektocht. Hij gaat in de hel op zoek naar Gini, maar kan haar nergens vinden. ''Sinds mijn aankomst heb ik elke dag, en de hele dag door, naar haar gezocht. Ze is onvindbaar. (…) Op alle mogelijke plaatsen. Plaatsen van vroeger.. Overal. Nergens te vinden''. Benny rond deze zoektocht niet af. Hij zal nooit meer met Gini verenigd worden omdat zij in de hemel is ebland en hij in de hel. 12.2. Tantaluskwelling De Tantaluskwelling komt er op neer dat je datgene wat je bijna kunt aanraken, net niet kunt vastpakken, bereiken. Dit overkomt ook Benny. In de hel is hij op zoek naar Gini en hij verlangt zo naar haar dat hij hevig over haar gaat dromen. ''Benny boog zich voorover, om haar op te trekken, alleen maar te kussen desnoods... Hij moest de vis hebben verjaagd, want na het wegtrekken van de concentrische rimpels waren alleen nog de gescheurde netten zichtbaar, traag wapperend in de diepte''. Zo erg verlang Benny naar Gini. Hij heeft haar bijna bij zich maar hij weet haar net niet te pakken. Benny zal voor de rest van zijn helse leven moeten doorbrengen met het idee dat hij nooit meer verenigd wordt met Gini. 12.3. Orpheus Het derde motief is het alom bekende Orpheus motief. Dit houdt in dat je iets kapot maakt juist door je liefde voor dat iets. Dit gebeurt ook bij Benny. Zijn liefde voor Gini is zo groot dat hij een moord beraamd op Scant. Gini helpt hem hierbij maar wordt niet verbannen naar de hel maar mag toch naar de hemel. Zij hielp Benny uit liefde voor hem. Door de intens sterke liefde voor elkaar zijn ze nu voor altijd gescheiden. 13. Symbolen 13.1. Scant Verleiding speelt een grote rol in het boek. Scant is daar een van de beste voorbeelden van. In het boek kan Scant gezien worden als de personificatie van de duivel. Hij brengt Gini en Benny bij elkaar en zet hen aan tot zonde. Duidelijk is een verband te leggen met wat er in de bijbel staat, “De slang heeft mij verleid en toen heb ik gegeten” en met wat Benny helemaal aan het einde van het boek doorheeft: “U heeft het aldoor geweten, hè? U heeft het voorzien…Erger nog. U heeft ons gelokt. Verleid.” Scant heeft met behulp van de ventilator Gini en Benny bij elkaar gebracht en zich later laten gebruiken om vermoord te worden door Benny, niet door Gini. Want Gini volgde alleen maar haar hart en liet zich leiden door de gevoelens voor Benny. Later in het boek, als Benny zich realiseert dat hij zich in de hel bevind, spoort Scant Benny aan tot het zoeken van Gini. Scant overtuigt Benny ervan dat Gini in de prostitutie werkt. Door het zoeken naar Gini raakt hij verstrikt in de wereld van prostitutie en Benny gaat zijn eigen lijf ook prostitueren. De meest perverse dingen ondergaat Benny en dit komt door Scant. 13.2. De Ventilator De ventilator hoort ook weer bij de verleiding die een grote rol in het boek heeft. Het is erg verleidelijk om verkoeling te zoeken bij een ventilator maar als je er te dicht bij komt kunnen je haren wel eens verstrikt raken in de roterende bladen. Er verleidelijk dus, net als de sfeer die er hangt tussen Benny en Gini. De ventilator blaast een haar van Gini weg en ze doet een wens . Die wens heeft te maken met de relatie van Gini en Benny en dus helpt de ventilator ook een handje met het dichter bij elkaar brengen van de twee. De verkoeling is de aangename kant van de ventilator. Deze aangename kant beleven Gini en Benny ook als ze samen dronken worden en daarna ook met elkaar de liefde bedrijven. De onaangename kant van de ventilator ondervinden ze ook. Het verstrikt raken van je haar in de ventilator. Gini en Benny raken verstrikt in elkaars liefde wat hen aanzet tot slechte dingen. Het vermoorden van Scant die als de duivel gezien kan worden. De connectie tussen de ventilator die de verleiding symboliseert en Scant die de verleider, de duivel symboliseert wordt duidelijk aan het einde van het boek. Dan realiseert Benny zich dat Gini in de hemel is en hij in de hel is en dat zij voor eeuwig zijn gescheiden zijn. “U heeft het aldoor geweten…Erger nog. U heeft ons gelokt. Verleid. Die ventilator, dat was uw werk.” 13.3. De elektrische stoel De elektrische stoel symboliseert als het ware de lift naar de hel. Benny wordt ter dood veroordeeld en beland op de stoel. Wanneer de stroomstoot door zijn lijf knalt moet hij terugdenken aan het gevoel dat hij heeft als hij met een schietstoel uit een straaljager schiet.“Het volgende moment al weer bij kennis schoot hij met hoge snelheid in zijn stoel door kolkende wolkenmassa’s. In zijn neus de stank van verbrand haar en geschroeid vlees.” Door middel van de elektrische stroom beweegt Benny zich even in de ruimte tussen “aarde” en “hel”. Zelf ziet Benny de elektrische stoel als “een steiger eerder naar het leven dan naar de dood.” Dit komt omdat hij de elektrische stoel ziet als een kroon op het plan dat hij met Gini heeft bedacht en uitgevoerd heeft.Benny denkt dat de stoel hen weer bij elkaar zal brengen. Wat hij echter niet weet en pas op het eind van het boek achter komt is dat Gini niet samen met hem naar de hel is gegaan maar in de hemel is beland. Omdat Gini er niet met haar hoofd bij was. Benny heeft haar overgehaald om samen met hem Scant te vermoorden om zo in de hel te komen. "Gini, ik nodig je uit voor een reis naar de wereld van de herhaling" . Gini handelde uit haar liefde voor Benny. Zo wordt Benny toch gestraft voor zijn laffe moord op de blinde Scant. 13.4. Onweer Ook onweer heeft in het boek een symbolische waarde. De twee oude personen in het begin van het boek hebben het er gelijk over. Als Benny geboren is voorspellen ze dat er voor Benny een grote liefde in het verschiet ligt. Een liefde onvermijdelijk als het treffen van donder en bliksem tijdens onweer. Hij vergelijkt Benny met de donder en Benny zijn grote liefde met het licht. Het is niet voor niets dat Benny wordt vergeleken met de donder. Mensen zijn meestal bang voor de donder. Dat betekent niet veel goeds. Benny is natuurlijk de hoofdschuldige aan de moord. Gini dacht alleen maar met haar hart. Ze deed mee uit liefde voor Benny. Benny zijn gedachtes waren slecht, net als de donder. Gini haar gedachtes waren puur. Net als een lichtflits bij onweer. Net als de elektrische stoel kan onweer afstanden overbruggen die anders niet voor mogelijk waren gehouden. De overeenkomst is de elektriciteit. Door de onweer kunnen Gini en Benny elkaar nog 1 keer ontmoeten . Dat gebeurt bijna aan het einde van het boek. Als de onweer nadert en op een gegeven moment inslaat dan heeft Gini haar “Bliksembezoek” gebracht. “Hij voelde haar lichaam door zijn armen schieten als en grote, spartelende vis” . Tijdens haar korte bezoek aan Benny zegt ze: “Benny, ik was er niet helemaal bij. Het spijt me.” Dit geeft aan dat ze de moord op Scant gepleegd heeft uit liefde voor Benny. Dat ze er niet bewust bijwas. 13.5. Hemel, Hel, Aarde Het is Van der Heijden goed gelukt om dit boek vol met symbolen te schrijven. Zelfs begrippen als hemel, hel en dagelijks leven staan symbool. Ook heeft Van der Heijden geprobeerd zijn ideeën te verwerken in de symbolen die hij in het boek heeft geschreven. De wereld die wij het dagelijks leven noemen zit vol met herhalingen. Als je dat gegeven gaat vergelijken met het boek kan er een duidelijk verband gezien worden tussen de wereld die wij dagelijks leven noemen en die in het boek als de hel wordt gezien. Benny vraag meerdere keren in het boek aan priesters hoe zij de hel zouden defineren. Hij krijgt meerdere antwoorden. “In de wereld die wij de hel noemen heerst zo’n tergende herhaling.” “In die herhaling wordt de liefde opgeheven, en wordt de daad een kwelling.” Het idee van leven in de breedte komt hierdoor duidelijk naar voren. Mensen moeten optimaal van elke gebeurtenis genieten. Volgens de priesters is de hemel “Een ideale uitvoering van onze eigen vertrouwde wereld in het hier en nu.” “Een vrijwel volmaakt eeuwigheid samengebald in een zo goed als ondeelbaar moment.” De hemel is dus heel erg intens. Volgens Van der Heijden zouden wij zo moeten leven. In het hoofdstuk “Ideeën van de Schrijver” gaan we dieper in op de bedoelingen van de schrijver met dit boek en hoe de vergelijking hemel-hel daarin een rol speelt. 13.6. Schaduw Van der Heijden is erg geboeid door tijdsverloop. Dat blijkt uit zijn edities van De Tandloze Tijd maar ook uit het boek “Het leven uit Een dag.” Hierin speelt de schaduw een grote rol. De lezer wordt continu geconfronteerd met schaduwen. Bijna alle schaduwen worden opgemerkt door de ogen van Benny. In het eerste deel van het boek waarin Benny zijn “normale”leven leeft heeft de schaduw en het verloop van schaduw een duidelijke symbolische betekenis. Benny zijn opa noemt Benny in het begin van het boek als een van de generatie van de zon. Benny zal geen duisternis kennen. De schaduwen kunnen worden gezien als het leven. In het begin van het boek is de schaduw van Benny nog erg lang. Hij heeft zijn hele leven nog voor zich. Maar naarmate Benny ouder wordt gaat ook de zon steeds hoger staan. Rond het middaguur staat de zon bijna in zijn hoogste punt. De schaduw is dan dus erg klein. Benny zijn leven zal niet lang meer duren. Benny wordt rond het middaguur geëxecuteerd. Voordat hij naar de elektrische stoel loopt valt hem op als hij naar beneden kijkt dat er haast geen schaduwen meer zijn. Als Benny geëxecuteerd is weet hij eerst niet of hij leeft of dat hij dood is. Hij is erg verward. Dit komt ook omdat hij eerst helemaal geen schaduw ziet. Hij heeft dan wel brandplekken van de elektrische stoel. Hiervoor gaat hij naar het ziekenhuis en daar zegt een zuster tegen hem dat hij zoveel mogelijk in de schaduw in de schaduw moet blijven. Hij snapt er niets van. In zijn “eerste” leven was hij zich nooit bewust van de schaduwen maar nu ziet hij de schaduwen snel veranderen. Benny denkt dat de elektriciteit iets met zijn hersens heeft gedaan. Later dringt het tot Benny door dat hij niet meer in zijn eigen wereld leeft. Dit komt ook door de bouwactiviteiten die langzamer gaan. Hij komt nu tot het besef dat hij door een “metafysisch luik” naar de wereld van de herhaling is gegaan. Benny bevind zich nu in de hel. In het tweede deel van het doek staat de schaduw symbool voor de herhaling. De zon komt op en gaat onder. Nu heeft de schaduw zijn betekenis verloren. Waar het in het begin van het boek nog iets eenmaligs was dat de zon opkomt en ondergaat is het nu een herhaling geworden. En herhaling is een zaak van de hel. 14. Ideeën In dit hoofdstuk willen we de conclusies trekken uit hetgeen we in de scriptie hebben behandeld. We wilden met deze scriptie graag achterhalen wat Van der Heijden zijn opvattingen zijn over bepaalde onderwerpen. En met welke bedoelingen hij dit boek heeft geschreven. We hebben ons beperkt tot de “ideeën” op drie gebieden. Deze illustreren het duidelijkst de mening van Van der Heijden. We kunnen uit het boek zoveel afleiden dat deze scripties de omvang gaan aannemen van het boek en dat is de bedoeling niet. Van der Heijden heeft dit boek geschreven om kritiek te geven op onze maatschappij zoals hij nu is. Van der Heijden vind dat we meer moeten genieten van alles. Hij vind dat we verkeerd omgaan met onze belevenissen. 14.1. Leven in de breedte Als we kijken naar het werk van Van der Heijden dat merken we dat we vaak de term “leven in de breedte” tegenkomen. Van der Heijden vind dat we verkeerd leven. Op dit moment is een ieder nog meer bezig met het “leven in de lengte”. Hiermee bedoelen we dat wij als maatschappij veel te oppervlakkig door het leven gaan. We maken iets mee, iets nieuws, en schenken daar niet genoeg aandacht aan. Dit doen we omdat we weten dat die gebeurtenis nog wel een keer plaats vind. Wij gaan ervan uit dat er herhaling plaats vind van hetgeen we meemaken. Dit is fout. We moeten omgaan met de gebeurtenissen alsof deze gebeurtenis maar één keer plaats zullen vinden. Dan gaan we pas veel intensiever om met wat er allemaal kan gebeuren in een mensenleven. Dit maakt de schrijver duidelijk door een betere wereld te creëren. Een wereld waarin iedere handeling uniek is en waar wel optimaal van genoten moet worden. De wereld van herhalingen die in het boek de naam “de hel” krijgt kan opgevat worden als onze eigen wereld. Door de manier van schrijven krijgen we een afkeer van de herhalingen. Ook de manier van schrijven is weer een voorbeeld van het onderste uit de kan halen. Van der Heijden lijkt ook het begrip “schrijven in de breedte” toe te passen. Met geweldig gedetailleerde beschrijvingen maakt hij ook het lezen tot een waar genot. 14.2. Religie Van der Heijden heeft duidelijk zijn ideeën over religie naar voren laten komen in dit boek. Eigenlijk vinden we dat in het eerste deel van het boek het duidelijkst terug. Wanneer Benny op school zit worden hem de levenslessen bijgebracht. Er komt ook nog een priester les geven die hen verteld over de verschillen tussen hemel en hel. De leerlingen geloven alles wat hij zegt. Zonder tegenspreken nemen ze aan wat hun verteld wordt. Alleen één jongen vraagt door. Benny is een beetje jaloers op die jongen. Zo zouden wij ook meer met het geloof om moeten gaan. We moeten niet luisteren om er vervolgens niets mee te doen. Ook zijn de opvattingen over de hemel en de hel erg duidelijk. Deze liggen in het verlengde van de ideeën van Van der Heijden over de religie. De hemel is het beste wat je kan overkomen. Geen herhalingen en al het geluk samengebald in een ondeelbaar moment. De hel daarentegen wordt gezien als uiterst slecht. De vergelijking die Van der Heijden heeft getrokken met onze aarde en de hel in het boek is niet voor niets . We mogen best wel kritischer zijn als het om het geloof gaat. 14.3. Seks Als het de liefde en de seksualiteit betreft heeft Van der Heijden ook een duidelijke mening. De liefde op de manier waarop hij hier bedreven wordt is veel te pervers. We genieten niet van elk aspect. In zijn boek “Het leven uit een dag” schetst Van der Heijden een wereld waarin dat wel gebeurt. In onze wereld probeert hij te zeggen dat “de liefde wordt opgeheven, de daad wordt een kwelling. Zelfvernedering door genot.” In het eerste deel van het boek waarin Benny en Gini hun aardse leven leiden beschrijft hij de liefdesdaad als zeer mooi, intens en het opperste genot. Geen perverse situaties maar waar geluk. Zo moeten wij de liefde ook bedrijven. 15. Eigen meningen 15.1. Pascal Rintjema Ik vond het maken van deze scriptie dit jaar erg anders dan vorig jaar. Dit jaar wisten we wat ons te wachten stond en daarom zijn we ook anders te werk gegaan. We hebben veel meer gepraat over het boek. Dat was erg belangrijk en ook erg verhelderend want je merkt toch dat iedereen anders tegen het boek aankijkt. De keuze van het boek vond ik zelf erg goed. Ik vind het een erg mooi geschreven boek. En zodra je het vaker leest gaan veel details je opvallen. We werkten samen in een leuke groep. Arjen , Erwin , Jochem en ik vormen wel een goed team. Al pratend over het boek kwamen we op soms vreemde stellingen. Het samenstellen van alle stukjes tekst neemt wel veel tijd in beslag en daar hadden we niet op gerekend. Verder hebben we ons redelijk aan de planning gehouden. Nu alleen nog hopen dat de beoordeling overeenkomt met onze verwachtingen. 15.2. Erwin Bakker Ik vind “Het leven uit één dag” geen top boek. Dat komt meer door de uitwerking van het boek dan door de ideeën achter het boek. Ik vind dat A. F. Th van der Heijden vaak te lang en te uitgebreid op bepaalde zaken in gaat. Hierbij gaat het mij vooral om de beschrijvingen van bepaalde gebeurtenissen (het ovale portret, het parachutespringen), Dit maakt voor mij het boek soms langdradig. Ook werd het mij soms te pervers. De ideeën achter het boek vind ik echter prachtig. Er zitten veel gedachten in die te zijn overhevelen naar mijn wereld en mij aan het denken hebben gezet. Bijvoorbeeld het verstrijken van de tijd. In het begin is het al interessant om te zien hoe een leven van een dag functioneert, maar later in de hel word je op een speciale manier geconfronteerd met het tijdsverloop. In de hel denkt Benny eerst dat hij versneld leeft en dat hij de enige is die dat merkt. “De levens van de mensen raakten versneld op, maar niemand scheen haast te hebben.” Ik denk echt dat we meer moeten genieten van onze tijd, er bewuster mee omgaan. Voor je het weet ben je weer een jaar ouder. De eenmaligheid is ook zo’n onderwerp. Is onze wereld echt zo’n sleur van herhalingen, als wordt voorgespiegeld in de hel (onze wereld) in het boek. Als een boek bij mij dat soort gedachten opwekt vind ik het een goed boek, maar een top boek is soms wat minder gedetailleerd. Het was leuk om een keer met een boek van A. F. Th van der Heijden kennis te maken. 15.3. Jochem van de Berg Ik vond het een goed, maar ook een zeer gecompliceerd boek. Het duurt een poos voordat je erachter komt hoe het boek in elkaar zit en hoe de werelden van het boek aansluiten op onze wereld. Ik kan de mening van A.F.Th van der Heijden goed voorstellen. In deze maatschappij gaat alles veel te vlug, we hebben geen tijd meer om van het leven te genieten. Het boek is goed te lezen en is niet moeilijk geschreven. Het werken in groepsverband aan deze scriptie vond ik ook zeer nuttig ook al ben je voor een groot deel afhankelijk van een ander. Bijna alles verliep volgens planning en verdere grote problemen zijn ook niet voorgekomen. Vergeleken met vorig jaar ging het een stuk beter, dat kwam ook door een andere aanpak en dit jaar zijn we er ook wat eerder aan begonnen. Al met al vond ik het, net als vorig jaar overigens, leuk om te doen. 15.4. Arjen Broekstra Na de enigszins mislukte scriptie van vorig jaar begon ik dit jaar met goede moed en met de fouten van vorig jaar in m’n achterhoofd hebbende aan onze scriptie over "Het leven uit een dag". Het onderwerp, een maatschappij waar iedereen maar een dag leeft, vond ik interessant. Het boek vond ik leuk om te lezen, ik vind het knap van Van der Heijden hoe hij het voor elkaar krijgt om de gebeurtenissen zo gedetailleerd weer te geven, op precies de wijze hoe de hoofdpersonen het echt beleven. Hij weet het zo te schrijven dat het niet langdradig wordt. Het verhaal was leuk, al zijn de ideeën van Van der Heijden wat vaag en onrealistisch vind ik. Het schrijven van de scriptie verliep goed, vanaf het begin af aan hebben we ons redelijk aan de planning kunnen houden. Ook al was het weer veel werk, ik denk dat het resultaat aardig te noemen is. |
Andere boeken van deze auteur: |
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen |