Boekverslag : Harry Mulisch - Twee Vrouwen
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 3426 woorden.

Bibliografie
Eerste druk 1975
Gelezen: zestiende druk 1997
156 Pagina’s


Samenvatting
1. Eerste reactie.

Een mens moet veel keuzes maken in zijn leven. Zo ook in het lezen van boeken. Een mens kan nooit alle boeken lezen die op aarde geschreven zijn. Vaak kan een mens wel een reden geven om een boek te lezen. Hij heeft er veel over gehoord. Hij heeft er veel lovende kritieken over gelezen of de voorkant van het boek trok hem of haar erg aan.
Ik had geen echt gegronde reden om ‘Twee Vrouwen’ uit de bibliotheek te halen. Je zit achter zo’n computer en moet een onderwerp intoetsen. Aangezien het thema van ‘Vals Licht’ onmogelijke liefde was toetste ik op de computer ‘relatieproblemen’ in en tadaa! ‘Twee Vrouwen’ van Harry Mulisch. Na overleg met de docent bleken de ‘thema’s ‘ goed genoeg op elkaar aan te sluiten om een leesverslag, over twee boeken met hetzelfde thema, te maken.
Echte verwachtingen had ik dus niet van het boek. Verwachtingen die je hebt wanneer je een lovende kritiek leest over een boek of wanneer een klasgenoot tegen je zegt dat het een goed boek is. Of wanneer de docent je vertelt dat het boek echt de moeite waard is om te lezen.
Zulke verwachtingen had ik niet. Wel andere verwachtingen. Je trekt het boek uit het rek en je leest eerst de achterkant eens. Vervolgens lees je het eerste hoofdstuk eens. Wanneer dat bevalt neem je het boek mee en zo bouw je langzaam een verwachting op van het boek.
Na het lezen van de achterkant verwachtte ik een beschrijving van een relatie tussen twee vrouwen. Daar duidt de titel immers al op. Een lesbische relatie tussen twee vrouwen. Aangezien de vrouwen van een verschillende leeftijd en komaf zijn kun je inderdaad die relatieproblemen verwachten. Met deze informatie verwachtte ik dus een boek te lezen over een relatie tussen twee vrouwen die niet goed afloopt.
In die zin zijn mijn verwachtingen geheel uitgekomen. Ik vond het verhaal echter mooier dan ik verwacht had. De stijl van Mulisch bevalt me wel. De manier waarop het verhaal vordert en waarop je het beleefd vind ik erg mooi. Ik houd erg veel van psychologische romans.
Je zit in het hoofd van de hoofdpersoon. Je hebt maar te denken wat hij of zij denkt. Soms zeggen stemmetjes dan dat je het er niet mee eens bent, maar je moet het er wel mee eens zijn. Andere stemmetjes zeggen juist weer dat het goed is. Je vormt je een beeld van de gebeurtenissen vanuit de hoofdpersoon.
Nadeel is dat ook werkelijk alles van die kant uit gezien wordt. Je mening is op die manier erg standplaats gebonden. Toch bevalt die manier van lezen mij wel. Het is soms wat ingewikkeld, maar zo werkt het menselijk brein nu eenmaal. Complex en toch zo eenvoudig.
Om terug te komen op mijn verwachtingen, ik heb een mooi verhaal over een tragische liefdesrelatie tussen twee vrouwen gelezen. En ook de verwachting, dat het verhaal slecht afloopt, was juist.
Je hoeft dus geen bepaalde reden te hebben om een boek te lezen. Je kunt gewoon een boek uit de kast rukken. Ik had dus geen duidelijk omlijnde reden om ‘Twee Vrouwen’ te lezen. Alhoewel ‘ik moest nog een boek met hetzelfde thema lezen’ ook een reden kan zijn.

2. Samenvatting.

Laura Tinhuizen is de dochter van een Leidse professor, die boeken heeft geschreven over de Provence en de troubadours. Er heeft altijd een hechte band tussen vader en dochter bestaan. Daarentegen is de verhouding tussen Laura en haar moeder afstandelijk, bijna kil. Haar vader, die betrekkelijk jong gestorven is, ligt nu in de Provence begraven. Haar oude moeder wordt verpleegd in een verzorgingshuis in Nice.
Na enkele jaren kunstgeschiedenis te hebben gestudeerd, trouwt Laura op 23-jarige leeftijd met de toneelcriticus Alfred Boeken. Omdat het huwelijk kinderloos blijft, besluiten ze na zeven jaar uit elkaar te gaan. Alfred trouwt met Karin, een juriste, bij wie hij twee zonen krijgt.
Tijdens Laura’s huwelijk krijgt ze een baan als conservatrice van een klein museum in Amsterdam. Na haar echtscheiding leeft zij als een alleenstaande vrouw, die kortstondige relaties met verschillende mannen heeft. Zo heeft zij vijf redelijk gelukkige jaren doorgebracht, als zij op een dag in februari Sylvia Nithart ontmoet. Aangetrokken door iets in Sylvia’s uiterlijk, zoekt Laura contact met haar, ook al beseft ze al gauw dat ze innerlijk niets met haar gemeen heeft. Er ontwikkelt zich een lesbische verhouding tussen de 35-jarige Laura en de 26-jarige Sylvia uit Petten, die in een kapsalon in Egmond werkt. Sylvia trekt bij Laura in. Van het begin af voelt Laura dat in hun verhouding Sylvia de ‘heer’ is en zijzelf de ‘knecht’.
Hun verhouding wordt voor hun moeders en Sylvia’s vader geheim gehouden. Tegenover haar moeder geeft Sylvia voor verloofd te zijn en samen te wonen met de denkbeeldige Thomas Boeken, zoon van Laura. In mei vliegen Laura en Sylvia naar Nice, waar Laura haar moeder wil opzoeken. Ofschoon Laura Sylvia op het hart drukt uit de buurt van haar moeder te blijven, stelt Sylvia zich aan de oude dame voor als het buurmeisje van Laura. Mevrouw Tinhuizen doorziet de situatie onmiddellijk, krijgt een aanval van woede en slaat met haar stok naar beide vrouwen.
Terug in Amsterdam, hervatten Laura en Sylvia hun dagelijks leven als een gelukkig echtpaar. Maar de onmogelijkheid om kinderen te krijgen, komt als een donkere schaduw tussen hen te staan.
In de zomer, aan het begin van het Holland Festival, gaan ze naar de première van een toneelstuk van een schrijver die Laura nog kent uit de tijd van haar huwelijk met Alfred. Het stuk, getiteld Orpheus’ vriend, is een bewerking van de Orpheus-mythe. In navolging van het Gilgamesch epos, waarin een man zijn vriend gaat zoeken in de onderwereld, wordt Eurydike als een man voorgesteld. Tijdens een borrel na afloop van de voorstelling maakt Sylvia kennis met Alfred Boeken, zijn vrouw Karin en de schrijver van het stuk.
Na het bezoek aan de schouwburg trekt Sylvia zich steeds verder in zichzelf terug. Zij vertelt Laura dat ze voor een paar dagen naar haar ouders wil en vertrekt. Een paar dagen later hoort Laura van Karin dat Sylvia en Alfred samen een kamer hebben in een hotel in Amsterdam. De onverwachte slag maakt Laura wanhopig. Liefde en haat strijden in haar om voorrang. Ze zoekt Sylvia en Alfred op in het hotel, maar het gesprek levert geen enkel resultaat op. Sylvia reageert niet op wat Laura zegt en Alfred verklaart dat hij vastbesloten is voorgoed bij Sylvia te blijven.
Laura’s leven is nu een leegte geworden. Troost zoekend, verdiept zij zich in de brieven van Abélard en Hèloïse, die zij leest in een bibliofiele uitgave van haar vader.
Eind juli komt Sylvia even langs om haar paspoort op te halen. Zij heeft het nodig, omdat ze met Alfred naar London gaat, waar hij een baan krijgt als theatercorrespondent. De desillusie maat Laura geestelijk en lichamelijk ziek. Ze voelt dat ze haar identiteit verloren heeft. Ze verandert haar handtekening en laat haar lange haar afknippen.
Dan, in augustus, komt Sylvia onverwachts terug. Stralend van blijdschap, vertelt ze Laura dat ze zwanger is. Ze heeft Alfred alleen gebruikt om een kind te krijgen. Het ongeboren kind in haar lichaam biedt ze als geschenk aan Laura aan. Laura zal er de ‘vader’ van zijn. Hoewel Sylvia er de zin niet van inziet, haalt Laura haar over een gesprek met Alfred te hebben om de zaak uit te praten. Tijdens deze ontmoeting schiet Alfred Sylvia dood.
Twee dagen later krijgt Laura het bericht dat haar moeder in Nice is overleden. Ofschoon ze zich doodmoe en ziek voelt, stapt ze onmiddellijk in haar auto en rijdt naar Frankrijk. Onderweg komt ze in een restaurant de schrijver van Orpheus’ vriend tegen. Terwijl hij haar vertelt dat Sylvia’s gezicht hem aan een troosteloos landschap doet denken, valt Laura flauw. Niettemin zet ze, zonder nachtrust, haar reis voort. Bij Avignon krijgt ze een inzinking, die verder rijden onmogelijk maakt. Met moeite vind ze onderdak in een privékamer. Onder haar raam gaapt een diepe bouwput. In deze kamer schrijft ze het verhaal waarvan dit de samenvatting is. De laatste zin ervan luidt: “Ik kan eerder beneden zijn dan de echo van mijn schreeuw terug is.”

3. Thema en motieven.

Thema.
Het thema van Vals licht is tragische (en in zekere zin ook onmogelijke) liefde tussen twee vrouwen. Dit thema komt duidelijk naar voren. Meteen in het begin eigenlijk al. De liefde tussen een 26-jarige vrouw en een 35-jarige vrouw is moeilijk om in stand te houden.
Ten eerste speelt de leeftijd natuurlijk mee. Het leeftijdverschil zorgt voor een verschil in opvoeding. Deze opvoeding werkt door in je ideeën die je over het leven hebt. De ideeën werken dus ook door in de relatie. Deze verschillen in ideeën worden meteen al duidelijk gemaakt door Laura.
Ook is het verschil in afkomst duidelijk merkbaar. Door het verschil in afkomst ontstaat vrijwel meteen een kloof tussen Sylvia en Laura. Sylvia is een kapster. Laura daarentegen heeft gestudeerd en werkt in een museum. Ze gaat veel met mensen om die toneelstukken schrijven. Ze gaat dus met heel andere mensen om dan Sylvia die toch hele andere mensen in haar kapsters-stoel krijgt.
Deze verschillen in afkomst maken de relatie meteen al gedoemd om te mislukken. Ook de tragische afloop van het verhaal is hierdoor niet moeilijk te verklaren. Ook de jaloezie van de ex-echtgenoot, Alfred, van Laura speelt een belangrijke rol in die tragische afloop van het verhaal.
Toch is die afloop van het begin af aan eigenlijk al duidelijk. Alles wijst erop en het onvermijdelijke wordt dus ook waar. Sylvia sterft een tragische dood.

Motieven.
- Lesbische liefde: De lesbische liefde is natuurlijk een motief. De lesbische liefde tussen Sylvia en Laura wordt tot uit ten treure herhaald.
- Dood: Dood speelt ook een hele belangrijke rol. Ten eerste natuurlijk de dood van Sylvia. Maar niet alleen Sylvia gaat dood. Ook de moeder van Laura sterft. Verder is natuurlijk ook de vader van Laura overleden. Verder is de relatie tussen Laura en Sylvia, Sylvia en Alfred, Alfred en Laura en Alfred en Karin dood. Als laatste is ook het ongeboren kind van Sylvia dood.
- Kinderloosheid en mislukt huwelijk: De kinderloosheid van Laura speelt een belangrijke rol en komt meerdere keren voor. De kinderloosheid wordt extra benadrukt wanneer ook Sylvia sterft met het ongeboren kind van haar en Laura in zich. Zo wordt nog eens extra duidelijk dat Laura geen kinderen heeft en krijgt.
- Orpheusmotief: Orpheus wordt in het verhaal zelf een aantal keren genoemd. Maar het is niet alleen letterlijk aanwezig. Laura verliest net als Orpheus definitief haar geliefde.
- Kleuren: Zwart speelt een belangrijke rol. Maar ook Wit wordt vaak genoemd. De bleke kleur van Sylvia en Laura komt een aantal keren naar voren. Wanneer Sylvia plotseling bij de moeder van Laura komt wordt Laura heel erg bleek. Ook wanneer ze flauwvalt is Laura erg bleek. Verder wordt ook de bruine kleur van de schrijver van het toneelstuk nog een keer genoemd.
- Kunst en kunstenaars: Kunst is ook belangrijk. Laura werkt in een museum. Verder maakt de schrijver van het toneelstuk een belangrijk deel uit van het verhaal. Hij wordt een keer of drie genoemd. Maar samen met Sylvia bezoekt Laura ook een heleboel musea waaronder zelfs ‘Het Louvre’ in Parijs.

- Aanval op de literatuur en op critici: Aanvallen op literatuur en hun critici komen meerdere keren voor in het verhaal. Ten eerste de kritiek op Alfred door Laura. Maar ook de onbewuste kritiek van Laura op haar vaders boeken. Ze heeft ze nooit gelezen immers. Verder wordt er ook kritiek gegeven op het toneelstuk Orpheus’ vriend door Alfred, maar niet alleen op dit toneelstuk. In het algemeen komen kunstcritici vaker voor.
- Leugens: Leugens komen meerdere keren voor. Laura liegt tegen de ouders van Laura dat Sylvia verloofd is met haar verzonnen zoon Thomas Boeken. Als Laura jong is zegt ze dat haar naam Henny Hoenderdos is wanneer ze een wortel heeft proberen te stelen. Ook Sylvia is dol op liegen, want ze liegt over haar relatie met Laura. Ze verteld dat ze verloofd is met ene Thomas. Verder liegt Sylvia nog over haar relatie met Alfred. Door die ‘relatie’ liegt ze ook over haar bezoek aan haar ouders wat ondertussen een mogelijkheid is om met Alfred naar bed te gaan. Vele leugens zijn goedbedoeld, maar hebben een negatieve uitwerking.
- Uil: De uil die in de etalage ligt is belangrijk, Hij wordt meerdere keren herhaald in het verhaal. Hij kondigt het verleden aan.

4. Verwerkingsopdracht 1.
D 102. Zoek van elk boek een recensie. Onderstreep de waardeoordelen en de bijbehorende argumenten die de recensent geeft en ga na of er verschil is in ontvangst van beide boeken.

5. Eindoordeel.

1. Onderwerp.
Om een boek te schrijven over een lesbische relatie tussen twee vrouwen vind ik wel origineel. Ik vind het ook wel een interessant onderwerp. Anders zou ik er geen boek over willen lezen. Aan de ene kant vind ik het niet goed dat twee mensen van hetzelfde geslacht met elkaar samen wonen. Het gaat je als ‘normaal’ mens een beetje boven de pet. Ik kan het mij niet voorstellen dat ik een liefdesrelatie met een ander meisje zou hebben. Ook vind ik het raar wanneer ik twee mannen of twee vrouwen, duidelijk verliefd, over straat zie lopen.
Aan de andere kant vind ik het ook weer niet zo raar. Het is maar net hoe je er tegenaan kijkt. Wanneer zij gelukkig zijn, hoef ik me er verder ook niet mee te bemoeien. Ik vind dat je elkaar dan in hun waarde moet laten. Toch kan ik het vaak niet nalaten om verkeerde en discriminerende gedachten over een homoseksuele relatie te hebben.
Wat ik dan wel goed vind is dat mensen met een homoseksuele relatie kunnen trouwen en een kind moeten kunnen adopteren. Ik vind het geen goede reden mensen, die er in feite net zoals iedereen uitzien, te wijgeren een kind te krijgen. Ik vind dat iedereen die dat wil een kind moet kunnen adopteren. Ik vind het dus heel goed dat het nu voor homo- en lesbie-paren toegestaan is één of meerdere kinderen te adopteren.
Vooral mijn mening over het adopteren van kinderen door homoparen heb ik wel een beetje herzien door het boek. De manier waarop Sylvia samen met Laura een kind wil krijgen is wel een beetje omslachtig. Nou was het natuurlijk zo, dat ze samen geen geadopteerd kind wilden hebben. Toch ben ik daar wel wat over na gaan denken.

2. Gebeurtenissen.
Natuurlijk spelen gebeurtenissen een belangrijke rol. Vooral de gebeurtenissen in de relatie tussen Sylvia en Laura. Maar niet alleen de gebeurtenissen zijn belangrijk voor het verhaal. De gedachten van Laura spelen ook een hele belangrijke rol. Haar manier van handelen tijdens de gebeurtenissen is voor een groot deel bepaald door haar gedachten.
Nu is dat natuurlijk bij ieder mens zo. Je handelt op een bepaalde manier omdat je bepaalde ideeën over die bepaalde handeling hebt. Alleen in een boek komen die gedachtes vaak duidelijk naar voren terwijl je die in het dagelijks leven bijna nooit te zien krijgt.
Vooral de beslissing dat Laura Alfred eerst alleen met Sylvia wil laten praten is van cruciaal belang. Door eerdere ervaringen denkt Laura er goed aan te doen Sylvia eerst met Alfred alles uit te laten praten. Dat blijkt voor beide partijen nadelig uit te pakken. In die zin bepalend de gedachtes van Laura haar handelingen en zijn beide in feite gelijk gesteld aan elkaar omdat ze elkaar in evenwicht moeten houden.
De gebeurtenissen kwamen me af en toe wel wat ongeloofwaardig voor. Vooral de eerste ontmoeting tussen Sylvia en Laura is erg onwaarschijnlijk. De ontmoeting op zich niet. De manier waarop het verder gaat is erg onwaarschijnlijk. Sylvia gaat meteen met Laura mee naar huis en trekt vervolgens meteen bij Sylvia in. Dat is niet erg geloofwaardig, want volgens mij moet je elkaar wel wat beter leren kennen voor je bij elkaar gaat slapen en wonen.

3. Personages.
De (hoofd)personen stonden niet echt dicht bij mijn belevingswereld. Ik kan niet zeggen dat ik elke dag met lesbische vrouwen omga. Wel vind ik verder dat Mulisch de personages heel goed weergegeven heeft. Vooral de gevoelens van Laura vind ik heel goed. Natuurlijk is het verhaal ook van haar uit gezien. Toch vind ik dat Laura heel nuchter op dingen reageert die haar overkomen.
Wat ik ook heel positief aan Laura vond, was dat ze meteen naar haar overleden moeder toegaat. Ze stapt, terwijl ze eigenlijk heel moe is, meteen in de auto en rijdt naar Nice. Wat ik vervolgens weer heel zwak van haar vind is dat ze niet verder dan Avignon gaat. Op de één of andere manier houdt haar rijs naar haar moeder op zoals ook haar brieven naar haar moeder elke keer weer ophouden. Dat vind ik wel een leuke vergelijking eigenlijk.
Laura haar handelingen zijn eigenlijk nooit helemaal ‘af’. De brieven, de relatie met Sylvia, de relatie met Alfred en de reis naar Nice. Al haar projecten hebben geen einde. Op die manier zou je kunnen zeggen dat het leven van Laura ook geen einde heeft. Of haar leven vind een einde midden in een handeling die ze aan het verrichten is.
Verder vind ik de personages heel goed weergegeven. Ze zijn goed beschreven en handelen wel als ‘normale’ mensen. De manier waarop Sylvia handelt vind ik toch wel vrij eigenaardig. Vooral de manier waarop ze aan een kind wil komen vind ik heel frappant. Dat is niet echt de weg die een ‘normaal’ mens zou kiezen.
Ook de leugens rond Thomas vind ik heel raar. Sylvia heeft een aparte gedachtengang die geen enkel mens zou kunnen begrijpen. Misschien denkt Laura ook alleen maar dat Sylvia raar is en dat de schrijver ook de lezers laat geloven dat Sylvia raar is. Of in ieder geval niet als een ‘normaal’ mens handelt. Dat eigenlijk Laura de persoon is die niet helemaal normaal is.

4. Opbouw.
De opbouw van het verhaal vond ik vrij lastig. Het verhaal begint opeens. Een verhaal moet wel ergens beginnen, maar het is wel een heel apart begin. We komen Laura tegen wanneer ze haar moeder net kwijtgeraakt is. Door de dood van haar moeder lijkt ze haar hele leven weer aan haar terug te willen roepen. Alsof ze zelf dood gaat en haar leven aan haar voorbij ziet gaan.
Door de flashbacks en herinneringen van Laura is het in het begin moeilijk de draad van het verhaal op te pakken. De draad van het verhaal is ook moeilijk te volgen omdat de hoofdstukken geen nummering en geen titels hebben. Op deze manier wordt de lezer losgelaten in de hersenen van Laura en dient zelf maar een weg door het labyrint van gedachten en gebeurtenissen te vinden.
De afloop is mij een beetje vreemd eigenlijk. De afloop past prima in het verhaal, maar de manier waarop alles ophoud is gewoonweg onbevredigend. De dood van Sylvia komt als een donderslag bij heldere hemel. Net op het moment dat je denkt dat alles goed gaat komen tussen Sylvia en Laura komt Alfred weer in het spel. Hij verpest voor de tweede keer de relatie tussen Sylvia en Laura.
Die dreiging van Alfred is wel heel mooi opgebouwd vind ik. Wanneer Sylvia weer naar Laura terugkeert heb je meteen een onderhuidse spanning. Het gevoel dat er nog iets moet gaan gebeuren. Dat gebeurt dus ook.

Die spanning vind ik heel knap opgebouwd door Mulisch. Die spanning zie je eigenlijk het hele boek door. Telkens wanneer je denkt dat er een stukje geschiedenis afgelopen is komt er weer een nieuw stukje verhaal overheen dat net die afronding teniet doet. Je moet daardoor wel verder lezen omdat die opgebouwde spanningen niet tot een ontlading kunnen komen. Deze spanningen zijn heel ingenieus opgebouwd door Mulisch.

5. Taalgebruik.
Er is niets mis met de woordkeus van Mulisch. De beschrijvingen van heel gewone dingen vind ik juist heel goed. Vooral de beschrijving van de manier waarop je de windrichtingen kon bepalen met behulp van een horloge vond ik heel mooi. Je hebt dan echt het gevoel dat je Laura bent. Je mag meedelen in hele simpele maar mooie jeugdherinneringen. Ook de beschrijving van de manier waarop je je pen neerlegde tijdens het schrijven vind ik heel knap gedaan. Het houd de lezer op een niet-dwingende manier heel erg bij het verhaal betrokken.
Van alle dingen kon ik me een hele goede voorstelling maken. De manier van schrijven is heel helder. Heel punktueel. Je weet heel goed waar je aan toe bent en vooral is het alsof je je echt dingen zelf voor de geest haalt. Alsof je in je herinnering kijkt hoe de dingen er ook al weer uit zien. Echt heel knap gedaan.
Andere boeken van deze auteur:

Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen