Willem Bilderdijk, een opmerkelijke luchtreis
auteur
Willem Bilderdijk
titel
Kort verhaal van eene opmerkelijke luchtreis en nieuwe planeetontdekking
uitgeverij
W. Wouters
genre
science-fiction
titelverklaring
De ik-figuur uit het boek maakt een ‘aanmerkelijke’ luchtreis en ontdekt daarbij
een nieuwe planeet.
achtergronden
In 1782 waren de gebroeders Montgolfier voor het eerst met een luchtballon (van linnen en
papier, met verwarmde lucht) opgestegen. In 1811 schreef Bilderdijk zijn verhaal over een
luchtreis. In dit verhaal brengt Bilderdijk zijn ideeën naar voren over ruimtevaart en
hemellichamen waarvan de dampkring aan die van ons zou grenzen. ook komt in het verhaal
het idee naar voren dat het paradijs door bijvoorbeeld afsplitsing van een brok van de
aarde zou zijn weggenomen en nu op zo’n planeetje zou liggen. Op de voorkant van de
oorspronkelijke uitgave stond dat het verhaal uit het Russisch vertaald was, maar dit was
slechts een mystificatie. Waarschijnlijk koos Bilderdijk voor een Russische afkomst, omdat
Rusland in die tijd politiek gezien erg in opkomst was en alles wat daar vandaan kwam
groot gezag had. Enkele maanden voor zijn dood kreeg Bilderdijk nog de gouden medaille van
de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.
fabel:
Het verhaal begint met een mijmering over wat de wetenschap al niet aan het toeval heeft
te danken. Daarna komt het eigenlijke ‘verhaal’ waarin de ik-persoon, net zo
toevallig als Columbus ooit Amerika ontdekte, een nieuwe planeet ontdekt. Het
verhaal begint als de ik-figuur een aantal oosterlingen het begrip ‘luchtballon’
probeert uit te leggen. In een vlaag van verstandsverbijstering belooft hij het zelf te
doen. Bij de opstijging blijkt de stijgkracht echter onderschat te zijn (ook al omdat de
zwaarlijvige medepassagier op het laatste moment overboord springt) en de ik-figuur vliegt
- inmiddels bewusteloos - de dampkring uit en landt op een andere planeet. Pas na verloop
van tijd krijgt ik-figuur door, dat hij/zij echt op een andere planeet zit. Door de
ontdekking van een troep kalkoenen en een menselijk geraamte (waarschijnlijk van de Scyth
Abaris) ontdekt de ik-figuur dat er al eerder iemand moet zijn geweest, die daar dus niet
meer weg kon. Hij besluit toch te proberen om opnieuw op te stijgen en dit lukt hem. Hij
komt neer in de oceaan en een Russisch schip redt hem.
motieven:
angst
het ongeloof van de Oosterse bevolking over een luchtballon
eenzaamheid (over het alleenzijn op de nieuwe planeet vertelt de ik-figuur op een bepaald
moment: ‘In mijn hele avontuurlijke leven had ik gemeend zonder mensen te kunnen,
maar nu voelde ik in volle kracht, dat alleen op zichzelf bestaan, geen bestaan is; dat
men pas leeft, als men in anderen leeft en zij in ons, en nu werd ik erg somber en verviel
in droef gepeins.’)
thema
De mogelijkheid van ruimtevaart per luchtballon, omdat er planeten zijn waarvan de
dampkring aan die van ons grenst.
personages
Er is slechts één belangrijk personage, de ik-figuur. Deze is zeer bereisd en geleerd en
erg geïnteresseerd in astronomie. De ik-figuur denkt zonder mensen te kunnen, maar op de
nieuwe planeet voelt hij zich toch overvallen door eenzaamheid (zie motieven). Er wordt
verder maar weinig over deze persoon duidelijk, omdat het vooral over de nieuwe planeet
gaat.
perspectief
Er is sprake van een ik-perspectief.
tijd
Het verhaal is in de verleden tijd geschreven. Over het algemeen is het chronologisch,
maar een enkele keer komt er een kleine vooruitwijzing.
ruimte
Het verhaal speelt zich dus af op aarde - in Perzië om precies te zijn - en op een
planeet waarvan de dampkring aan die van de aarde grenst. Er wordt veel aandacht besteedt
aan de beschrijvingen van deze nieuwe planeet. De ruimte speelt nu dus in beide
betekenissen een belangrijke rol.
oordeel
Het verhaal beschrijft eigenlijk begin van het vliegverkeer en de ruimtevaart zoals wij
die nu kennen. Ik vind het eigenlijk vooral leuk dat het verhaal al zolang geleden
geschreven is. Als lezer nu zie je natuurlijk meteen een heleboel fouten, maar dat maakt
het juist leuk. Ik vond het dus eigenlijk juist grappig, omdat het oude
toekomstverwachtingen zijn. Het enige nadeel vond ik dat er soms wel erg lange
wetenschappelijke verantwoordingen in zitten. Het taalgebruik was ook best makkelijk te
lezen; een leuk boekje dus. |