Boekverslag : J. Bernlef - Hersenschimmen
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1879 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1879 woorden.
1.
a.J. Bernlef.
b. Hersenschimmen, querido, Amsterdam, 2000- 40 ste druk, 160 blz. (eerste druk 1984, Nederland).
c. roman.
2.
a.Ik heb dit boek toevallig gekozen. Ik kwam in de bibliotheek en vroeg naar een goed boek en ik kreeg hersenschimmen. Dat ben ik gaan lezen en vind het achteraf een goede keuze.
b.Ik vind hersenschimmen echt een heel mooi boek. Het is best wel aangrijpend, vooral als je je in Vera verplaatst. Als je achteraf nog eens kijkt zie je dat er een heel verschil is tussen Maarten in het begin van het boek en Maarten in het eind van het boek. Als je het boek leest gaat die verandering heel geleidelijk en onopgemerkt.
3.
a.1. Op de laatste pagina’s na is Maarten Klein, 71 jaar oud, de hoofdpersoon. Er is een ik- vertelsituatie. Op de laatste pagina’s spreekt Maarten over zichzelf in de hij-, jij-, en zelfs het- vorm.
2. De hoofdpersonen in dit boek zijn Maarten Klein en zijn vrouw Vera.
Maarten, 71 jaar, is geboren in Alkmaar, maar hij woont al 15 jaar in het stadje Gloucester wat ten noorden van Boston ligt.
Vera is ongeveer 50 jaar bij Maarten. Ze hebben twee kinderen, Fred en Kitty. Zij leiden hun eigen wegen en hebben vrijwel geen contact meer met hun ouders.
Robert is de hond van Maarten en Vera.
De personages van Maartens ouders zitten in zijn hoofd. Door zijn dementie denkt hij meerdere malen dat zij nog in leven zijn.
Aan Maartens opa en oma heeft hij dierbare herinneringen vanwege zijn logeerpartijen daar.
Karen was Maartens eerste liefde. Zij leeft nog sterk voor hem, een andere sterke herinnering is Maartens pianolerares Greet Laarmans. Hij was erg verliefd op haar, maar ze was onbereikbaar voor hem.
Zijn collega’s bestaan ook alleen nog maar in zijn herinnering. Van zijn collega’s Simic, Chauvas, Bähr en Johnson speelt Simic de belangrijkste rol in zijn herinnering. Maarten voelt zich nog altijd schuldig vanwege het feit dat Simic zelfmoord pleegde kort na een bezoek van Maarten.
Dokter Nick Eardly is het type naïeve plattelandsarts. Hij meent dat Maarten weer beter wordt door veel te rusten en wat medicijnen. Vera heeft vertrouwen in hem, maar Maarten lapt de adviezen aan zijn laars.
Phil Taylor, die later in het verhaal pas komt, is de gezinshulp. Zij komt niet meer in Maartens bewustzijn. Hij kan haar naam niet onthouden, vraagt zich af wie zij is en verwart haar met Karen, Kitty en Greet Laarmans.
In de plaats war Maarten nu woont wonen de familie Cheever, Robbins en Stevens. Van deze families treedt een beperkt aantal personen in deze roman actief op, maar binnen het geheel hebben zij slechts een decoratieve functie.
3. Maarten is 71 jaar oud, gepensioneerd, en geniet met Vera zijn oude dag. Ze zijn Nederlands, maar wonen sinds lange tijd in Gloucester, een klein vissersplaatje in Noord- Amerika.
Maarten staat voor het raam te wachten tot de schoolkinderen komen, hij verbaast zich dat ze er nog niet zijn. Dan realiseert hij zich dat het zondag is. Daarna gebeuren nog meer van dat soort kleine dingetjes. Hij vergeet zich te scheren, weet niet of het ochtend of middag is, enz. Hij merkt dat hij zich soms opeen ‘verdwaald’ voelt. Hij probeert zichzelf wijs te maken dat het door het weer komt, het komt door die rotwinter.
Maarten doet zijn best om het voor Vera verborgen te houden, als ze hem vraagt komt het door de winter. Gesprekken lopen steeds moeizamer, hij voelt zich onbegrepen. Zijn gedachten zitten steeds meer in het verleden, hij denkt constant aan zijn vader, zijn werk, de mensen van het werk en een jeugdvriendin. Maarten haalt het heden en verleden door elkaar. Op een ochtend wil hij naar zijn werk gaan, dan haalt Vera de dokter erbij. Maarten mag niet meer naar buiten alleen, hij vindt dat hij als klein kind behandeld wordt. Gelukkig kunnen Vera en hij er nu wel over praten, maar Maarten wordt steeds onbereikbaarder.
Grote delen van zijn geheugen zijn weggevallen en dan komt het moment waarop hij Vera heel even voor zijn moeder aanziet.
Daarna is Maartens geest een grote warboel. Zelf beseft hij nauwelijks dat hij in de war is. Er komt een gezinshulp in huis, zijn geliefde is een vreemde voor hem, hij wordt incontinent en
’s nachts vastgebonden. Hij vindt het heel erg als hij een pianostuk wat hij al tientallen jaren uit zijn hoofd heeft gekend, vergeten is.
4.
Hij leeft in zijn eigen warrige gedachten, de buitenwereld gaat langs hem heen. Dan wordt hij weggevoerd naar een tehuis. In het tehuis raakt hij nog verder van zichzelf verwijderd. In zijn gedachten heeft hij het niet meer over “ik” maar over “hij” en later zelfs over “het”.
5.
Maarten denkt erg na over wat leven is. Zijn vader probeerde door feiten op te schrijven en die in grafieken te verwerken, een systeem in die feiten te ontdekken. Maarten probeerde om een systeem te vinden achter het leven, zoals zijn vader een systeem probeerde te vinden achter de temperatuur.
b.
1.De zinsopbouw is niet gecompliceerd en de woorden zijn niet al te moeilijk. Naarmate de roman vordert, worden de zinnen korter. In het begin is er nog vrij veel dialoog, maar dat neemt af naarmate Maarten zich in zichzelf keert. Maartens taal bestaat uiteindelijk uit korte brokjes tekst, vaak niet meer dan enkele regels, die weinig samenhang vertonen.
2.Het verhaal is niet chronologisch. De tijds volgorde beslaat negen achtereenvolgende dagen, maar worden regelmatig onderbroken door herinneringen (flashbacks). Maarten verteld met de gebeurtenissen mee en weet ook niet hoe het zal aflopen.
Het verhaal speelt zich af rond 1982, want Maarten vertrok uit Bonn in 1967 en is nu 15 jaar in de V.S. De verteltijd is 160 blz., de vertelde tijd is ( inclusief flashbacks) ongeveer 65 jaar ( van ver voor de tweede wereldoorlog tot 1982). De gebeurtenissen tijdens de negen achtereenvolgende dagen worden in de tegenwoordige tijd verteld net als de herinneringen.
Maarten klein en zijn vrouw Vera wonen al zo’n vijftien jaar in de Verenigde Staten, in het stadje Gloucester ten noorden van Boston. In de flashbacks speelt Nederland een grote rol, met name de kustgebieden van Zeeland en Noord- Holland. Het is niet toevallig wat gebeurt met Maarten en zijn vrouw Vera. Hun kinderen wonen ver hier vandaan en de meeste van zijn herinneringen liggen in Holland. Het echtpaar bevindt zich geografisch en sociaal in isolement, Maartens isolement gaat nog verder, hij vervreemdt zich uiteindelijk ook van Vera. De ruimte-elementen Amerika (ander land, andere taal) en sneeuw (geen onderscheidt meer maken tussen de dingen, alles lijkt op elkaar en vervlakt) spelen een belangrijke rol. Herhaaldelijk geeft Maarten de winter de schuld van zijn vergeetachtigheid.
3.zie 3.a. nummer 2.
4.Maarten en Vera wonen samen in Gloucester. Maarten gaat dementeren en wil Vera niets zeggen. Vera komt erachter als Maarten naar het werk wil gaan, terwijl hij gepensioneerd is. De dokter komt, hij schrijft medicijnen en rust voor. Maar Maarten wil niet rusten. Maarten gaat steeds verder dementeren en vervreemdt uiteindelijk van Vera en van zichzelf. Hij wordt op genomen in een tehuis.
5.zie 3.a. nummer 1.
c.
1.De roman gaat over een man die dement wordt. In een snel tempo verliest Maarten de greep op ruimte en tijd. Zijn vrouw Vera met wie hij zoveel jaar heeft samengeleefd, en met wie hij zo veel dierbare herinneringen deelde, herkent en begrijpt hij soms niet meer. Ik denk dat de hoofdgedachte de geestelijke scheiding tussen Vera en Maarten is.
2.Maarten denkt op blz. 54: “Een mens kan lang kijken zonder te zien. […] Om iets te zien moet je eerst iets kunnen herkennen. Zonder herinnering kun je alleen maar kijken. Dan glijdt de wereld spoorloos door je heen […]” Voor Maarten wordt de werkelijkheid steeds nietzeggender, omdat hij steeds minder herkent. Herinneringen heeft hij nog wel, maar ze zijn chaotisch, uit hun verband gedrukt, zonder kop of staart. Ze lopen niet meer parallel met die van Vera, met wie hij het grootste deel van zijn leven gedeeld heeft. Bij Vera, en soms ook bij Maarten als hij in een heldere bui is, brengt dit scherp besef van vergankelijkheid teweeg (zie bijv. Maartens opmerking op blz. 15 dat veel voorwerpen uit zijn directe omgeving hem zullen overleven).
3.Aan het eind van deze roman, als Maarten nauwelijks meer besef heeft van het hier en nu, denkt hij in één van zijn spaarzame heldere momenten:”In het leven terug?…maar waar is zo iets gebleven?…is er wel zoiets?…of was alles gewoon alles inbeelding van het hoofd?…hersenschimmen?” (blz.155). Hij weet niet of zijn leven een hersenschim is geweest of dat het echt gebeurd is.
d.
1.Het werd voor het eerst gepubliceerd in 1984.
2.J. Bernlef is een pseudoniem voor Hendrik Jan Marsman. Hij is geboren op 14 januari 1937 te Sint-Pancras (Noord-Holland). Na in Haarlem HBS doorlopen te hebben, ging hij in dienst, en daarna verbleef hij enige tij in Zweden.
Van 1958 tot 1971 was hij redacteur van het tijdschrift Barbarber, daarna van Raster.Hij heeft zo’n 30 boeken (romans, verhalen- en gedichtenbundels) op zijn naam. Het heeft vele jaren geduurd voor hij gerekend werd tot eredivisie van letterkundigen.
3. n.v.t.
4. Ik heb nog nooit andere werken van J. Bernlef gelezen.
5.n.v.t.
4.
1.Je staat er niet bij stil dat jou zoiets ook overkomen kan. Als je door een boek daar wel bij stil gaat staan, is dat positief.
2.Het meest aangrijpende moment vind ik als hij Robert niet meer herkent. Dat laat zien dat een heel waardevol mens in zo’n korte tijd zo nutteloos kan worden.
3.Ik vind dat het dementie proces veel te snel ging. Ik geloof niet dat iemand binnen negen dagen volledig dement kan zijn. Maar hoe J. Bernlef het heeft uitgedrukt vind ik daarentegen erg goed.
4.Ik heb nog nooit een boek of film gezien waar iemand dement werd. Maar je kunt het ook anders bekijken, na negen dagen is het leven van Maarten en Vera helemaal veranderd. In een film zoals Armagedon gaan een groep geselecteerde astronauten de ruimte in. Een van die astronauten (gespeeld door Bruce Willis) heeft een dochter, haar vriend is ook een van die astronauten. Er gaat wat mis en een van de astronauten moet zijn leven geven om de rest te redden. Ze loten, haar vriend trekt het kortste lootje en moet dus eigenlijk gaan. Bruce zegt dat hij meegaat het laatste stuk, maar op het laatste moment gaat hij zelf en duwt de vriend terug zodat hij overleeft om voor zijn dochter te zorgen. Ook in die film gebeurt in een korte tijd een grote verandering.
5.Je hoort niet dagelijks mensen praten over dementie, zoals dat bijv. wel het geval is bij drugs. Je denkt er niet bij na en staat er niet bij stil, ik ben door dit boek erover na gaan denken. Het kan iedereen gebeuren.
6.Het taalgebruik is makkelijk. De zinsopbouw is niet gecompliceerd. De zinnen worden later korter en uiteindelijk geen samenhangend verhaal meer.
7.Goed te lezen boek, interessant om te lezen. Het is niet spannend, maar toch boeiend.
8.Ja, ik zou het aanraden. Ik lees zelf niet zo veel, omdat ik het normaal saai vind, maar ik heb me geen moment verveeld met dit boek.
9.Geen recensies gevonden.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen