Boekverslag : J. Bernlef - Hersenschimmen
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1863 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1863 woorden.
Primaire Gegevens:
Auteur: J.Bernlef
Titel: Hersenschimmen
Ondertitel: Roman
Verschenen in: 1984
Aantal blz: 160
Leestijd: 10 uur en 50 minuten
Uitgelezen op: 27 Oktober 2000
Verantwoording van keuze
Op school kregen we een inteken formulier van de grote lijsters.
Op dat formulier stonden verschillende boeken met o.a. Hersenschimmen van J.Bernlef.
De leraar vertelde er in het kort iets over.
Ook las ik het stukje dat erbij geschreven was en het boek sprak me wel aan.
Ook omdat ik nog niets van het onderwerp, dementie, zelf afwist.
Zo leek het mij wel een goed boek om mee te beginnen voor mijn leesdossier.
Verwachtingen vooraf
Op de achterkant staat niet veel geschreven.
Het enige dat ik van het boek wist is dat het over dementie zou gaan.
Wat ik me daar bij voor moest stellen wist ik niet.
Dus had ik verwacht dat het over een oude man zou gaan die zijn herinneringen zou gaan vergeten en personen niet meer zou kunnen herkennen
Toch wilde ik het lezen omdat iets me ertoe dwong om meer van het onderwerp zelf te weten te komen.
Eerste reactie achteraf
Het is een boek dat soms moeilijk te begrijpen is.
Doordat het dementeringsproces waar Maarten doorheen gaat, vanuit de ik-vertelsituatie wordt beschreven, is het soms moeilijk de gedachten van hem bij te houden, omdat zijn gedachten ook heel erg verward zijn.
Het lijkt alsof Maarten gek is geworden, hij doet dingen waar ik met mijn verstand niet bij kan komen.
Dat zoiets een mens kan overkomen vind ik echt verschrikkelijk, vooral voor de mensen en familie die hij eigenlijk achterlaat.
Het vergeten dat Maarten opeens begon te doen werd heel erg goed beschreven met behulp van flashbacks.
Het is wel een beetje ongeloofwaardig dat Maarten opeens in 9 dagen heel zijn leven bijna is vergeten.
Maar het proberen om iemands geest te komen die dement wordt vind ik toch bijzonder goed bedacht.
Samenvatting
Zondag) Op een ochtend staat Maarten Klein voor het raam als zijn vrouw, Vera, binnenkomt met thee.
Hij dacht dat het ochtend was op een doordeweekse dag, hij wachtte op de kinderen uit Gloucester die naar school gaan.
Dan komt Vera met thee en hij vraagt haar waar de kinderen blijven.
Vera verteld hem dan dat het zondag is, Als hij op de klok kijkt blijkt het drie uur ‘s middags te zijn.
Hij stelt zichzelf gerust, het is die verdomde rotwinter zegt hij, maar het gevoel van onbehagen gaat niet meer weg.
Maarten is 71 jaar oud, gepensioneerd, en geniet nu met Vera van zijn oude dag.
Ze komen oorspronkelijk uit Nederland, maar wonen sinds ongeveer 15 jaar in Gloucester, een klein vissersdorpje in Noord-Amerika.
Vanaf dat eerste incident gebeuren er meer van dat soort kleine dingetjes.
Als Vera hem vraagt om de oven uit te zetten wordt hij opeens heel zenuwachtig, hij vergeet zich scheren etc.
Hij merkt dat hij zich opeens verdwaald voelt in zijn eigen huis.
Maarten doet erg zijn best om het verborgen te houden voor Vera.
Als ze hem vraagt wat er toch aan de hand is zegt hij weer dat het door de winter komt.
Er vindt sinds dat eerste incident een beetje een verwijdering plaats tussen Vera en Maarten, gesprekken verlopen steeds moeizamer, Maarten voelt zich onbegrepen.
Zijn gedachten zitten steeds meer in het verleden.
Hij denkt constant aan zijn vader, zijn werk , de mensen van zijn werk, een jeugdvriendin, een ex- collega die zelfmoord heeft gepleegd.
En het wordt steeds erger.
Op een gegeven moment begint hij het heden en het verleden door elkaar te halen en denkt dat hij in de oorlog zit, of dat hij weer in Amsterdam woont.
Op een ochtend denkt hij dat hij naar zijn werk moet en breekt de deur open.
Vera is ongerust en als Maarten zomaar is verdwenen.
Als hij thuis komt, komt dokter Eardly langs.
Vanaf dan mag Maarten niet meer alleen naar buiten, hij vind dat hij als een kind behandelt wordt.
Maarten wordt steeds onbereikbaarder en grote delen van zijn geheugen zijn weggevallen hij ziet Vera zelfs dan even aan voor zijn moeder.
Vanaf dan is Maartens geest een grote warboel.
Hij beseft nauwelijks dat hij in de war is en hij lijkt een heel ander persoon te zijn geworden.
Er komt een oppas in huis, zijn geliefde Vera is een vreemde voor hem geworden en Maarten wordt ‘s nachts vastgebonden aan het bed.
Een moment van grote ontluistering voor Maarten is als hij een bepaald pianostuk (Adagio) dat hij tientallen jarenlang uit zijn hoofd heeft gespeeld vergeten is.
Hij herkent zichzelf niet meer in de spiegel en leeft helemaal in zijn eigen warrig gedachten, de buitenwereld gaat langs hem heen. Het allerlaatste wat hij nog herkent is zijn hond.
Maar ook Robert wordt "een hond".
Dan wordt hij weggevoerd naar een tehuis, Daar raakt hij nog verder van zichzelf verwijdert.
In gedachten heeft hij het niet meer over "ik" maar over "hij" en later zelfs over "het".
Hij is totaal van zichzelf vervreemd zijn geest en lichaam zijn van elkaar vervreemd.
Tijd en ruimte van het verhaal.
De tijd in dit verhaal is eigenlijk niet goed te beschrijven.
Het verhaal bevat veel flashbacks en er is soms niet op te maken in welke tijd het zich afspeelt.
Wel is vast te stellen dat het na de tweede wereld oorlog zich afspeelt, omdat hij in zin dementie terug denkt aan dat ze bevrijd worden van de Duitsers.
Het verhaal zelf speelt zich in de winter gedurende 9 dagen ( elke dag begint met een schuin gedrukte zin).
De tijd waarover verteld werd leek echter veel langer door de vele flashbacks van het dementeringsproces.
Als we alles bij elkaar optellen van de flashbacks tot nu in het verhaal komen we ongeveer op 65 jaar.
Doordat er zoveel terugblikken inzitten vindt ik dat het een niet chronologische volgorde heeft.
Het verhaal speelt zich af in Amerika in een klein vissersdorpje ten noorden van Bosten genaamd Gloucester.
Grotendeels van het verhaal speelt zich af binnenshuis, maar af en toe buiten.
In zijn hoofd speelt het zich ook af op andere plaatsen zoals Alkmaar, de stad waar hij geboren en getogen is.
Wijze van vertellen
Het gaat hier om de ik- vertel situatie.
Je krijgt alles van Maarten te weten, vooral alles wat hij denkt.
Je weet niet hoe het met hem afloopt, net zoals Maarten zelf.
Spanning
Eigenlijk zit er geen spanning in het boek.
Maar omdat het over een onderwerp gaat waar eigenlijk niet veel over geschreven is, en waarover ik nog niet veel van wist wilde ik er meer van weten.
Door de flashbacks krijg je meer te weten over Maarten en was ik geneigd om te weten hoe het met hem afliep.
Thema en motieven
Het verhaal gaat over dementie, depersonalisatie en de zin van het leven.
Dementie :In een snel tempo verliest Maarten Klein zijn tijdsbesef en ruimtebesef.
Door het verwarren van de werkelijkheid en zijn gedachten brengt hem geestelijk in een isolement.
Zijn vrouw, Vera, met wie hij zoveel herinneringen deelt begrijpt en herkent hem niet meer.
Hij vind zelf ook dat hij niet meer begrepen wordt en dat maakt hem zwijgzaam.
Depersonalisatie: Maartens geordende leven valt tijdens het dementeringsproces in brokstukken uiteen, en die geen enkele samenhang meer vertonen.
Voor Maarten wordt de werkelijkheid steeds nietszeggender, omdat steeds meer dingen en personen herkent.
Langzamer hand zie je Maarten veranderen naar een ander iemand en op het eind herkent hij zichzelf niet eens meer in de spiegel.
Hij is helemaal vervreemd van zichzelf.
Herinneringen heeft hij nog wel maar ze worden steeds chaotischer en steeds meer uit hun verband gerukt, er is geen verband meer in te erkennen.
Zijn herinneringen lopen niet meer gelijk met Vera, met wie hij toch het grootste deel van zijn leven gedeeld heeft.
Motieven zijn in dit verhaal: * Dementie
* Verwarring
* Zin van het leven
* foto's (het geheugen oproepen, tonen van wat de werkelijkheid is.)
Personages
Maarten Klein is de hoofdpersonage in het boek, het karakter.
Maarten is ongeveer 72 jaar oud, en is geboren in Alkmaar, maar verblijft al vijftien jaar in Amerika in het vissersdorpje Gloucester waar hij ook werkte als secretaris bij een internationale visserijorganisatie.
Inmiddels is hij gepensioneerd.
Hij is een beetje verlegen; zijn vader noemde hem altijd archeoloog, omdat hij altijd naar de grond keek.
Ook is hij vaak wat angstig en gesloten.
Hij was altijd een man van de klok. Aan de winter heeft hij en hekel, dat maakt hem ongedurig. Karen was zijn jeugdliefde maar nu is hij al vijftig jaar getrouwd met Vera.
Vera: zij is de vrouw van Maarten.
Ze is een hulploze toeschouwer en slachtoffer van het snelle dementeringsproces van Maarten.
Ze heeft groene ogen met donkere spikkeltjes in de pupillen.
Doordat heel het verhaal door Maartens ogen wordt gezien komen we niet veel te weten van Vera.
Maar dat is eigenlijk bij alle personen zo, we krijgen alleen hun gedachten te weten.
Dokter Nick Eardly: de dokter van Maarten en Vera.
Hij is het type van het naïeve plattelandsdokter.
Hij denkt Maartens dementie te kunnen doen verhelpen met rust en medicijnen voor te schrijven.
Vera heeft wel vertrouwen in hem, maar Maarten trekt niets van zijn adviezen aan.
Phil Taylor: de gezinshulp, met haar gezonde uitstraling en haar nuchtere boeren verstand, treed ze te laat Maartensleven binnen om voor hem nog een rol van belang te spelen.
Maarten vergeet voortdurend wie ze is en hij verwart haar met Karen, zijn dochter en met Greet Laarmans (zijn piano lerares van vroeger).
Als ze voor Maarten niet een van die drie is, is ze dat "blonde meisje"of die "jonge vrouw" van wie hij de naam niet weet.
Titel verklaring en het Motto
De titel staat in verband met het thema.
Maarten die dement word en waarvan heel zijn geheugen flarden worden, die flarden worden steeds vager en worden als schimmen en illusies voor hem; hersenschimmen.
Zo staat ook op blz. 153: "Is het leven terug?...maar waar is zo iets gebleven?...is er wel zo iets?... of was alles gewoon een inbeelding van het hoofd?...hersenschimmen
De roman heeft een motto, ontleend aan de Engelse dichter Philip Larkin:
A touching dream to which we all are lulled. But wake from seperatly.
Letterlijk vertaald betekent dit: Een mooie droom waar iedereen wordt ingewiegd, maar elk afzonderlijk van de dood.
Mijn persoonlijke beoordeling
Het onderwerp is goed beschreven, je staat er normaal niet bij stil dat al je
herinneringen zomaar uit je wegvloeien en dat je geestelijk zo in de war bent zoals bij iemand die dement wordt of is.
Het heeft me er wel even bij stil gestaan met het idee dat zoiets echt kan gebeuren.
Ik heb niet door gehad dat er elke keer weer een andere dag gewoon op volgt.
De herinneringen gaan ver terug en het tijdsverloop was toch moeilijk te begrijpen omdat je constant uit de ogen van 1 persoon kijkt en niet weet wat anderen op dat moment doen.
De gebeurtenissen verbaasden me iedere keer weer, omdat ik zelf niet in iemand zijn gedachten kan komen die zoiets meemaakt.
Het kwam wel een beetje onwerkelijk over dat het geheugen van Maarten in 9 dagen zo kan veranderen, dat hij in 9 dagen zo onbereikbaar en nutteloos is geworden.
Wat ik jammer vind is dat niet word beschreven hoe Vera zich voelt, maar ik heb medelijden met haar want eigenlijk is zij haar man verloren in 9 dagen en ik geloof best dat, heel moeilijk kan zijn, zeker omdat hij zo onbereikbaar is.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen