Boekverslag : Anthony Burgess - A Clockwork Orange
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2312 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2312 woorden.
Korte inhoud:
Anthony Burgess schetst in zijn boek een kille, onmenselijke Engelse samenleving. De roman speelt zich af in een toekomstig Londen.
Alex en zijn drie vrienden: Pete, Georgie en Dim gieten zich elke avond vol met melk + (speed) in de ‘korova milk bar’ om zich daarna te buiten te gaan aan extreem geweld.
De groep is echter niet blij met de wijze waarop Alex zich manifesteert en wanneer zij zich op een avond weer uitleven, slaan zij Alex neer en laten hem achter voor de politie.
Alex wordt veroordeeld tot 14 jaar gevangenisstraf. In de gevangenis doet hij zijn best een modelgevangene te zijn, in de hoop eerder vrij gelaten te worden en hij wordt het hulpje van de gevangenisdominee.
Hij regelt het zo dat hij wordt uitgekozen als proefpersoon voor een controversieel experiment, de Ludovico techniek, dat criminelen ziek maakt bij de mildste gedachte aan geweld: een soort hersenspoeling.
Hij verandert in "a clockwork orange," iemand die zijn eigen daden niet kan controleren. “Me, me, me. How about me? Where do I come into all this? Am I like just some animal or dog? Am I just to be like a clockwork orange?”
Hij wordt dus gedwongen om ‘goed’ te zijn maar zijn goede daden zijn het gevolg van zelfbehoud, niet van een oprechte wens om goed te doen.
Nadat zijn vrijlating wordt Alex systematisch misbruikt door al zijn vroegere slachtoffers. Uiteindelijk probeert hij zelfmoord te plegen maar hij belandt in het ziekenhuis.
De pers heeft een woeste aanval tegen de regering gelanceerd voor wat ze Alex hebben aangedaan. “The tradition of liberty means all. The common people will let it go: they will sell liberty for a quieter life.” De regering keert het proces om en laat Alex toe om terug zijn oude, gewelddadige leven voort te zetten.
In het laatste hoofdstuk is Alex eindelijk volwassen geworden. Mensen afranselen en winkels beroven geven hem niet meer de kick van vroeger, hij kijkt neer op zijn nieuwe vrienden, vindt ze nog maar pubers. Hij beseft dat geweld nergens toe dient en dat het geluk enkel te bereiken is door te trouwen en een gezinnetje te stichten.
Gegevens over de auteur:
Anthony Burgess (1917-1993) was een Engelse schrijver en Shakespeare expert. Zijn grootste passie, die ook duidelijk in zijn boeken terug te vinden is, was muziek. Kenmerkend voor zijn boeken is de satirische kritiek op de maatschappij.
He was geboren in Manchester in een katholieke familie. Als baby werd hij gevonden naast de lijken van zijn moeder en zus, allebei slachtoffers van de Spaanse griep. Hij werd grootgebracht door zijn tante en later door een stiefmoeder.
Hij studeerde literatuur aan de universiteit van Manchester. Tijdens de tweede wereldoorlog trad hij in dienst van ‘the Royal Army Medical corps’.
Na de oorlog gaf hij les op de universiteit van Birmingham, werkte voor het ministerie van onderwijs en in 1954 ging hij zelfs lesgeven in Malaya en Brunei.
Na een beroerte in de klas keerde hij terug naar Engeland. Er werd een hersentumor vastgesteld en de dokters gaven hem nog maar twaalf maanden.
Hij was ongerust over wat er van zijn vrouw zou worden na zijn dood en begon aan de lopende band boeken te schrijven. De dokters hadden zich echter vergist, Anthony Burgess leefde nog 33 jaar waarin hij meer dan vijftig boeken schreef.
Bespreking van het thema:
“Is a man who chooses the bad perhaps in some way better than a man who has the good imposed upon him?”
Het thema van het verhaal is het beïnvloeden van het menselijk denken en doen, het totalitarisme van de overheid. De vraag is of het moreel en ethisch verantwoord is om een zelfdenkend mens met een wil om te vormen tot een gemodelleerd kuddebeest. Het verband tussen A clockwork orange en 1984 van George Orwell is dan ook zeer groot.
A Clockwork Orange is grotendeels een parabel over vrije wil. De crimineel wordt gedwongen om goed te zijn. Dit is totalitarisme op het intiemste niveau. Zijn brein wordt een politiestaat. Zoals de gevangenispredikant uitlegt nadat de wetenschappers hebben bewezen hoe effectief hun techniek is: "He has no real choice, has he? Self-interest, fear of physical pain, drove him to that grotesque act of self-abasement. Its insincerity was clearly to be seen. He ceases to be a wrongdoer. He ceases also to be a creature of moral choice."
Burgess neemt net zoals de gevangenispredikant het katholieke standpunt in dat het de keuze om goed te doen en niet de actie zelf is die telt.
Pas op het einde van het boek beseft Alex dat hij, ook al is zijn keuze voor het kwade bewust, toch niet helemaal vrij is. Pas als hij al zijn daden afweegt voor hij ze begaat kan hij een echte, bewuste vrije keuze maken.
Analyse van de personages:
Alex – is zowel de protagonist als de verteller van A clockwork orange. In deel 1 is hij 15 jaar, arrogant en zonder enig medelijden of sympathie voor zijn slachtoffers, de venijnige leider van zijn bende. Het enige doel van zijn geweldplegingen is de ervaring zelf. Hij fantaseert bijvoorbeeld over de kruisiging van Jezus. Hij is een estheet als het op geweld aankomt. Als zijn vrienden hun bloederige hobby uitoefenen zonder enige vorm van stijl borrelt de woede in hem naar boven.
Uit zijn achtergrond valt niet op te maken waarom hij zo gewelddadig is: "You've got a good home here, good loving parents, you've got not too bad of a brain. Is it some devil that crawls inside you?" Buiten verkrachten, stelen en mensen afranselen is klassieke muziek zijn grootste passie, vooral Beethoven (zijn onaangetaste ik). Op het einde van het boek wordt hij zogezegd ‘braver’ maar niet omdat hij geweld verkeerd vindt: hij wordt het gewoon beu.
F. Alexander – is een subversieve schrijver die strijd tegen de onderdrukking van de vrije wil door de regering.
Wanneer hij Alex op zijn drempel vindt, neemt hij de arme, door de overheid misbruikte jongen in huis. Maar hij en zijn mede vrijheidstrijders zien in Alex enkel een politiek wapen dat ze maar al te goed kunnen gebruiken. Ironisch toch, aangezien ze allemaal zo verontwaardigd en woedend zijn over hoe de regering zijn inwoners misbruikt en onmenselijk maakt.
Wanneer F. Alexander stilaan begint te beseffen dat Alex één van de jongens is die verantwoordelijk zijn voor de dood van zijn vrouw wil hij wraak. F. Alexander en zijn vrienden drijven Alex tot zelfmoord. Zo wordt de bloeddorst van F.Alexander bevredigd en wordt Alex maximaal gebruikt om de regering zwart te maken.
Georgie – is de meest ambitieuze van de bende. Als Alex Dim slaat in de Korova milkbar grijpt hij zijn kans. Hij leidt de muiterij die ervoor zorgt dat Alex gearresteerd wordt. Maar slechts een jaar later sterft hij ten gevolge van een harde slag op het hoofd tijdens een overval op een man.
Terwijl Alex geweld pleegt om het plezier van het geweld plegen, blijkt Georgie eerder geïnteresseerd te zijn in het geld. Hij discussieert dan ook over het feit dat de bende zijn tijd verdoet met criminele grappen terwijl ze beter lucratievere overvallen zouden plegen.
Dim – is de grootste, de sterkste en de domste van de bende. Alex ergert zich dan ook vaak aan de slordigheid en de vulgariteit van Dim. In deel III Heeft Dim carrière gemaakt als politieman, ten gevolge van een nieuw beleid dat de criminaliteit wil verminderen door jonge woestelingen in het politiekorps te recruteren. Zo kan hij zijn liefde voor geweld op een officiëlere manier uitdrukken.
Pete – is de zachtaardigste van de bende. Hij neemt vaak een verzoenende houding aan. Hij besluit zijn gewelddadige verleden achter zich te laten en wordt een brave werker. Wanneer Alex Pete en zijn jonge vrouw tegen komt in een bar begint hij te overwegen om zelf een gezin te stichten en zich te nestelen.
Gevangenispredikant –vat een sympathie op voor Alex. Hij laat Alex de muziek kiezen voor de erediensten en staat hem zelfs toe in de kapel de bijbel te lezen met een deuntje op de achtergrond.
De predikant is geen held, hij is een alcoholist en bang om zijn job te verliezen als hij opkomt voor zijn mening die zeer erg tegen de Ludovico techniek gekant is.
Via zijn uitspraken geeft Burgess beknopt het thema van het boek weer.
Als christen gelooft hij sterk in het belang van de keuze om goed te doen. Ook weer ironisch: de kerk geeft zijn aanhangers immers ook niet zoveel keuzes en vrije wil met al zijn dogma’s, de kerk heeft zelfs als doel de bevolking maatstaffen op te leggen om hen in het gareel te houden.
Dr. Brodsky – is de wetenschapper die het experiment op Alex leidt. Er wordt gesuggereerd dat Dr. Brodsky ethisch gezien soms erger is dan Alex: he weet niets af van muziek, wat voor Anthony Burgess heiligschennis is.
Een geweten heeft hij ook niet, dat wordt aangetoond wanneer Dr. Brodsky de geslaagdheid van het experiment op Alex voorstelt en beweert dat deze techniek de jongen in een ware christen heeft getransformeerd.
Minister van binnenlandse zaken –geeft het bevel om de Ludovico techniek uit te proberen op Alex. Hij wil grote kuis houden in de straten en zo stemmen winnen. Hij geeft geen ene moer om ethiek. Hij beschouwt de nieuwe techniek enkel en alleen als een probaat middle om een stevigere greep te krijgen op de bevolking. Op het einde onderneemt hij een poging om het schandaal dat F.Alexander en compagnie van Alex’ zelfmoordpogingen hebben gemaakt te laten verdwijnen door een deal te sluiten met Alex, omkoperij als het ware. Hij is het poeslieve, glimlachende gezicht van maatschappelijke onderdrukking.
Analyse van de stijl en opbouw:
Het boek is niet in gewoon Engels geschreven, maar in een taal, die in het boek ‘nadsat’ wordt genoemd. Het is de taal van de jongeren: een mengeling van Russisch, Engels en Amerikaans jargon en zigeunertaal. Vaak wordt deze taal in combinatie gebruikt met poëzietaal.
Het verhaal wordt verteld in de ik-vorm. Het is geschreven alsof het daadwerkelijk door de hoofdpersoon Alex op papier is gezet voor de jongere jeugd. De verteller noemt zichzelf echter niet vaak ‘ik’, maar b.v. ‘your humble narrator’.
A Clockwork Orange is een boek met een hele dichte, voorzichtig geplande structuur. Het verhaal is opgedeeld in drie delen -van elke zeven hoofdstukken- die mooi in een A-B-A patroon terecht komen. Delen I en III zijn met elkaar verbonden en hebben een overkoepelende werking. Ze nemen allebei plaats in het thuisstadje van Alex, terwijl het tweede deel plaatsneemt in de gevangenis. In delen I en III noemt onze protagonist gewoon Alex, in deel II wordt hij enkel geïdentificeerd door zijn nummer: 6655321. De vraag die aan het begin van elk deel herhaalt wordt ‘What's it going to be then, eh?’ wordt in delen I en III door Alex gesteld maar in deel II door de gevangenispredikant.
Delen I en III zijn niet alleen gelijkaardig maar in sommige opzichten ook elkaars tegengestelde wat het verband ertussen alleen maar groter maakt. In deel III komt Alex alle personages van deel I weer tegen maar bevindt zich nu in een tegenovergestelde positie. In deel I molesteren Alex en zijn vrienden de oude man aan de bibliotheek, in deel III wordt Alex heel vernederend in elkaar geslagen door diezelfde man en zijn bejaarde vrienden. In deel I pest Alex Dim en ranselt hij Billieboy af, in deel III krijgen Dim en Billieboy hun wraak. In deel I valt Alex F. Alexander aan en in deel III is hij hopeloos afhankelijk en verder zelf het slachtoffer van F. Alexander.
Dit zijn slechts enkele manieren waarop Anthony Burgess ons erop opmerkzaam maakt dat delen I en III elkaar weerspiegelen zoals een refrein in een symfonie, gescheiden door deel II: de strofe.
Hier kunnen we een duidelijk verband trekken met de liefde/obsessie van Anthony Burgess (getransformeerd in Alex) voor klassieke muziek.
Dit wordt niet alleen bewezen door het A-B-A patroon maar ook door de stocregels die regelmatig voorkomen: "What's it going to be then, eh?", "Out out out out!" of "a flip dark chill winter bastard though dry,"
Het is duidelijk dat de structuur van dit boek aandachtig overwogen is.
Persoonlijke appreciatie en waarom:
Ik heb werkelijk genoten van het boek. In het begin was het even doorbijten, het las niet zo vlot als verwacht maar dit was vooral te wijten aan de grote hoeveelheid Nadsat woordenschat. Verder in het boek vormde dit echter geen obstakel meer, de betekenis van de woorden was dikwijls uit de context af te leiden.
Anthony Burgess is er heel goed in geslaagd om mij te laten meevoelen met Alex, niet alleen als hij misbruikt werd maar zelfs als hij zijn gewelddadige hobby uitvoerde. Natuurlijk heb ik niet van het geweld genoten zoals Alex dat doet, maar ik verafschuwde het ook niet, ik begreep het.
Dan wat het thema betreft, ik moet toegeven (hoe moeilijk deze bekentenis mij ook valt) dat ik het voor één keer eens ben met het standpunt van de kerk, het is dan ook geen typisch conservatief standpunt. Als we deze techniek om van criminelen (mensen) robots te maken zouden toelaten zou dit al snel resulteren in een maatschappij vergelijkbaar met die in 1984, waarin DE partij oppermachtig is en het heden, het verleden en de toekomst beheerst. Wat heb je eraan dat de straten veiliger zijn en het leven rustiger als je nergens meer van kan genieten.
Als laatste punt is er nog de opbouw van het boek. Ik ben blij dat Anthony Burgess hier en daar een paar zeer opvallende hints heeft gegeven om bijvoorbeeld het verband tussen deel I en III aan te geven. Dankzij deze hints ben ik verder gaan nadenken, de opbouw een beetje aandachtiger gaan bestuderen en zo heb ik verschillende dingen bedacht/ontdekt die ik anders misschien gewoon over het hoofd had gezien en dat zou zonde zijn geweest.
Kortom, ik vond het een prachtig boek, het heeft me zowel op emotioneel als op rationeel vlak geraakt.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen