Boekverslag : Justus Van Effen - Uit De Hollandsche Spectator
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 1179 woorden.

Bibliografie
schrijver: Justus van Effen
Eerste uitgave: bloemlezing uit het blad De Hollandsche Spectator, d.d. 18-12-1732, 20-3-1733, 7-4-1733, 11-5-1733, 26-5-1733.
Gelezen editie: Nijhoff, Den Haag, 1980, ingeleid door P. Maasen, vierde druk
Bezorger: P. Maasen


Samenvatting
Feiten van het werk

opbouw: serie artikelen in de vorm van briefwisselingen. De ingezonden brieven zijn meestal gefingeerd. De stukken bevatten meestal een nummer, een datering en citaten uit klassieke of andere werken.
taal: Goed leesbaar Nederlands, weliswaar in onze ogen ouderwets. Van Effen is niet erg consequent in zijn spelling.
personages: Heer Spectator (diegene aan wie de brieven geschreven worden en die er op reageert)
In ieder verhaal een aantal boeren, arbeiders, burgers, schrijvers, kortom: de maatschappij anno 1733.
perspectief: Thysbuurs os: Thys, de verteller
Kobus en Agnietje: de auteur, de buurman.
titels: Thysbuurs os
Kobus en Agnietje
Hoe het publiek de spectator moet lezen
genre: moraliserende prozaliteratuur verpakt in brieven aan de spectator, een wekelijks tijdschrift dat zeer populair was en veel gelezen werd.
motieven: liefde, omgang met elkaar, normen en waarden, standsverschil, rijkdom en armoe.

3. Thema van het werk

Nuttige denkbeelden moeten tot verbetering van de maatschappij leiden en de Hollandse cultuur behoeden voor buitenlandse invloeden.

Thysbuurs os:
Schoenmaker blijf bij je leest, bemoei je niet met zaken waar je geen verstand van hebt.

Kobus en Agnietje:
Ware liefde overwint standsverschil en maakt mensen ‘groot’.

Hoe het publiek de spectator moet lezen:
Om een plezierige manier de mensen de waarheid zeggen, zodat zij doordrongen blijven van het belang van normen en waarden.


4. Periode waarin het werk geschreven is

Rationalisme: stroming waarin het gezond verstand gezien wordt als enige bron van kennis. De basis werd gelegd door Descartes (ik denk, dus ik besta). Het rationalisme was eigenlijk overal: in godsdienst (godsdienst in overeenstemming met rede), politiek (vrijheid gelijkheid broederschap), wetenschap (bevordering van onderzoek en onderwijs), verzamelen en vastleggen van kennis in musea.

Verlichting: gebaseerd op rationalisme en empirisme (kennis is niet aangeboren, maar ontstaan door zintuiglijk waarneming en innerlijke ervaring). De mens is een leeg blad papier en wordt gevuld door ervaringen. Het verstand dient de mens te verlichten en zo de mensheid te verbeteren. De mens is van nature goed en door deugdzaamheid en verdraagzaamheid te bevorderen, worden goede mensen gevormd.

Het is de Franse tijd, pruikentijd in Nederland

5. Gegevens over de auteur

Justus van Effen (1684-1735), geboren in Utrecht. Vader luitenant bij cavalerie. Studeerde aan Latijnse school, daarna letteren in Utrecht. Na dood vader heeft hij zijn studie afgebroken. Werd gouverneur bij een Franse weduwe in Den Haag. In 1711 lid van Franssprekende literaire club, oprichter van een Franstalige tijdschrift. Heeft een voorspoedige maatschappelijke carrière als gouverneur en klerk van diverse hooggeplaatste figuren, haalt alsnog zijn meestertitel. Hij trouwt op hoge leeftijd en sterft drie jaar later.
Van Effen was een vooruitstrevend man met moderne ideeën. Hij was de promotor van Engelse literatuur, leerde het volk lezen en schiep de eerste burgerlijk novelle. Heeft veel Engelse stukken vertaald.

6. Samenvatting van het werk

Thysbuurs os:

Realistische schets, verteld door Thys. Door drankmisbruik gaat een man domme dingen doen en zijn vrouw slaan. Hij koopt een os en neemt voortdurend dagen vrij omdat hij denkt dat hij dat wel kan maken. De man lijdt aan hoogmoedswaan en is het gevoel met de werkelijkheid een beetje kwijt. Er wordt een heel verhaal gesponnen om de aankoop van een os en het slachten daarvan om te illustreren dat drank niet gelukkig maakt.

Kobus en Agnietje:

Voor het huwelijk zijn karakter en liefde belangrijker dan geld. De auteur vraagt zich af hoe mensen zonder ontwikkeling hun liefde kenbaar moeten maken. Richtsnoer waren de liefdesverklaringen van de galante romans. Tijdens de kermis heeft hij ontdekt dat de liefde van boeren even hartstochtelijk kan zijn als de liefde van de intellectuelen, maar hij vindt hun uitingen walgelijk. Hij vergelijkt ze met die van de galante ridders uit de roman (klassieke element, teruggrijpen op oudere literatuur). Hij ziet nu in dat het ook gewone mensen zijn en dat door liefde de boeren en burgers ook verzachten en hun conversatie erdoor verbetert.
I Het buurmeisje van de auteur is Agnietje, 18 jaar dochter van een deugdzame weduwe. Zij staat op de stoep te wachten als Kobus, een redelijk rijke timmermanszoon, langskomt. Hij is wat lobbesachtig en verlegen. Hij verklaart zijn liefde aan Agnietje en probeert haar ervan te overtuigen dat hij het goed meent, rijk is, een goed vakman en een goed mens, maar zij bespot hem. Wel kijkt ze hem stiekem na, wat een goed teken is, volgens de auteur.
II De volgende zondag flaneert Kobus in zijn beste pak langs het huis van Agnietje, maar zij is in de kerk. De zondag daarna gaat Kobus met zijn zuster Keetje op bezoek bij Agnietje. Bij het afscheid krijgt Kobus drie zoentjes. Het gaat opvallen en de moeders die Kobus als schoonzoon hadden willen hebben, beginnen te roddelen. Agnietjes moeder wordt er op aangesproken dat het natuurlijk niet kan: zo’n rijke jongen en zo’n arm meisje. De geliefden zijn erg veranderd: ze zijn zwieriger en vlot en praten beschaafder en dat alles door de liefde. Kobus vader vraagt advies bij zijn advocaat (=auteur), die zegt dat haar armoede geen rol speelt, maar wel haar karakter. Zij is een goed meisje en uitstel van het huwelijk is zedelijk niet verantwoord.

III De advocaat komt ook op de burgermanseetpartij. Iedereen is op zijn zondags uitgedost, dus degelijk. Kobus heet nu Jacob, hij eet met een vork. Jacob mag Agnietje niet in ‘t openbaar zoenen. Er wordt gekaart, gegeten en gevrijd. Tenslotte wordt de bruiloft geregeld. Er wordt niet getrouwd op huwelijkse voorwaarden (Agnietje zou dan arm zijn bij overlijden of scheiding. Zij wordt beschermd door de advocaat). Maar zij heeft geen bruidsschat. Daar zorgt Motje, de rijke tante van Kobus voor. Zij geeft de bruidsschat (1000 rijksdaalders). Iedereen moet huilen bij zoveel voorspoed. De notaris sluit nog dezelfde avond het huwelijk.

Hoe het publiek te spectator moet lezen:

Het zijn niet alleen leuke verhaaltjes, maar in ieder verhaal zit een soort les. Hij vindt het fijn dat zijn verhalen zo populair zijn, maar schat zijn publiek niet erg hoog in: zij zijn niet in staat om kritiek te kunnen geven bij gebrek aan intellect.
Hij verdeelt de correspondenten over drie groepen: schrijvers van ingezonden stukken die goed werk leveren, schrijvers die niets nieuws te vertellen hebben of jonge, dus slechte, schrijvers en schrijvers die denken te kunnen schrijven, maar absoluut niet kunnen schrijven.
De lezers deelt hij in in twee categorieën: lezers die vinden dat er te veel zware onderwerpen op een lichte manier behandeld worden en diegenen die alleen lezen ter vermaak en nog niet snappen dat hen de waarheid wordt verteld.


7. Socio-culturele invloeden in het werk

Naar voorbeeld van Engelse spectator-tijdschriften als ‘The Tatler’ van R. Steele. In de Europese literatuur is de spectator even heel populair (Dtl. en Fr.). De Hollandsche spectator vertoont sterke invloeden van verlichtingsideeën. Het is er slechts enkele jaren geweest, 360 afleveringen, wekelijks en later twee keer per week), maar is belangrijk omdat het een prachtig beeld geeft van de achttiende eeuw en de normen en waarden van die tijd.

8. Waardering

cultuur-historisch: Van groot belang, een soort GTST van de achttiende eeuw, toegankelijk voor een groot publiek.
didactisch: Leuk om te behandelen in het licht van de hedendaagse soaps.
esthetisch: Ik vond het wel leuk om te lezen, hoewel de vooroordelen soms lachwekkend voorkomen. Het lijkt soms wat kinderlijk en simpel, maar de enkelvoudige plot is herkenbaar door de soaps.
Andere boeken van deze auteur:

Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen