A Clockwork Orange



Door Anthony Burgess



Eerste druk, 1962

De Samenvatting



Alex is een 15-jarige jongen die soms overdag naar school gaat, maar zodra de avond valt, met zijn vrienden Dim, Pete en George door de straten van de stad zwerft en de buurt terroriseert.



Ze doen wat ze willen, ze stelen, verkrachten en slaan mensen inelkaar voor de lol.



Op de avond waar het verhaal begint, ontmoet Alex zijn vrienden in de melkbar, Duke of New York.



Hier drinken zij melk, gemengd met drugs.



Als ze besluiten de straat op te gaan komen ze eerst een man tegen, die van de bibliotheek af komt.



De jongens verscheuren vier kostbare boeken van de man en slaan hem inelkaar.



Terug in de melkbar spenderen ze hun geld aan het trakteren van een paar verslaafde dames, zodat deze hen van een alibi voorzien, omdat de jongens nog geen tien minuten later weer op weg gaan om een winkelier en zijn vrouw te beroven.



Weer op straat komen de jongens de jeugdbende van Billyboy tegen. Er ontstaat een gevecht waarin Alex Billyboy neersteekt. De bende van Billyboy trekt zich dan terug.



De jongens stelen een auto en rijden ze de stad uit, tot ze bij een huis aankomen.



Ze kloppen aan en met een smoes verschaffen ze zichzelf toegang tot de woning.



De jongens maken een puinhoop van het huis, verkrachten de vrouw en mishandelen haar man.



Op de terugweg raken ze zonder benzine en ze dumpen de auto in een kanaal.



Terug in de melkbar hoort Alex een meisje dat een stuk uit een opera zingt, het ontroert hem.



Als Dim een opmerking maakt, die Alex niet bevalt, ontstaat er ruzie.



Maar Alex is moe van zijn nachtelijke plunderingen en gaat naar huis.



Thuis zitten zijn ouders. Ze zitten voor de televisie en kijken naar Worldcast.



De overheid zet de volwassenen aan om overdag te werken en ‘s avonds voor de televisie te blijven.



Hierdoor is het voor de jongeren mogelijk om ‘s nachts te plunderen en de stad onveilig te maken.



Alex gaat slapen en heeft hij een rare droom. De volgende morgen wil Alex niet naar school en zegt dat hij hoofdpijn heeft, dus hij blijft thuis en slaap uit.



‘s Avonds ontmoet hij zijn vrienden weer, maar er ontstaat wederom onenigheid, omdat ze vinden dat Alex altijd de baas speelt en dat willen ze niet langer accepteren. Er ontstaat en handgemeen, maar Alex wint. Alex wil zijn moed tonen en besluit in te breken bij een oude vrouw. Hij gaat naar binnen door een raam en Dim, Pete en George wachtte buiten.



Alex slaat de vrouw inelkaar, maar hoort dan plotseling de politie. Hij wil weg via de voordeur, maar die is geblokkeerd. Dan realiseert Alex zich dat zijn vrienden hem hebben verraden.



De oude vrouw overlijdt aan de gevolgen van haar verwondingen en de politie arresteert Alex.



Ze gooien hem in de gevangenis en ze proberen Alex te verhoren maar Alex werkt niet mee en dus ze mishandelen hem. Alex wordt veroordeeld tot 14 jaar gevangenisstraf en krijgt een nummer: 6655321.



Tijdens zijn opsluiting geeft Alex informatie door aan de cipier, in de hoop eerder vrij te kunnen komen.



Ook raakt hij bevriend met de gevangeniskapelaan, al is het alleen maar omdat Alex geniet van de kerkmuziek en de gewelddadige verhalen in de Bijbel.



Alex deelt zijn cel met nog vijf anderen. Op een nacht komt er een zevende man bij en eist het bed van Alex, omdat hij vindt dat hij daar meer recht op heeft dan Alex, Alex laat dit niet toe en samen met zijn celgenoten slaan ze ook deze man inelkaar. De volgende ochtend blijkt de man echter dood te zijn en beschuldigen de andere gevangenen Alex ervan de man te hebben gedood.



Alex vraagt de cipier naar een nieuwe techniek, genaamd LUDVICIO, waarmee je snel uit de gevangenis komt en er niet meer in. De cipier zegt Alex daar maar niet meer over na te denken.



Een tijdje later echter krijgt Alex bezoek van de Minister van Binnenlandse Zaken.



Alex wordt uitgekozen voor de nieuwe ‘Reclamatiebehandeling’, die weer een goede jongen van hem zal maken. Hij moet een brief ondertekenen waaruit blijkt dat hij vrijwillig meedoet aan de behandeling.



Dan wordt Alex overgebracht naar een ander gebouw waar hij aardige doctoren ontmoet, een mooie grote kamer voor zich alleen krijgt en een nieuwe modieus pyjama en vele andere gemakken.



Na de lunch op de tweede dag begint de behandeling.



Alex krijgt diverse injecties, die hem misselijk maken en wordt in een speciale stoel gezet, waarin zijn hoofd vaststaat en zijn ogen open worden gehouden door klemmen. Op die manier wordt hij gedwongen videobanden te bekijken, die vol staan met beelden van afschuwelijk geweld. Geweld zoals ook Alex dat ander mensen aandeed. Mishandeling, molest, marteling en verkrachting.



Steeds wordt hij misselijker als hij de videobanden kijkt, maar ook van de muziek{zijn favoriete muziek} de ze bij de filmen draaien om emoties op te wekken. Naar een paar behandelingen wil Alex het niet meer en wil proberen te vluchten maar op het moment dat hij iemand wil slaan wordt hij ontzettend misselijk en krijgt hoofdpijn die weer weggaan als hij niets meer gewelddadigs doet.



Na een periode van twee lange weken, vol met een misselijk gevoel en weerzinwekkende videobeelden is de behandeling van Alex afgerond en wordt hij getest in een ruimte vol met mensen die kijken hoe Alex geplaagd, geslagen en geschopt wordt. Als Alex iets terug wil doen wordt hij weer ziek en moet iets goed doen om het weer weg te laten gaan.



Dan wordt Alex vrijgelaten en gaat naar zijn ouderlijk huis om zijn ouders te verrassen met zijn vrijlating.



Daar aangekomen wacht hem echter een onaangename verrassing.



Zijn ouders hebben zijn kamer verhuurd aan ene Joe, die ze nu meer en meer als hun zoon beschouwen, aangezien hun eigen zoon in de gevangenis zat.



Alex kan Joe niet eruit gooien, wetend dat hij dan misselijk zal worden. Verslagen gaat hij weer weg.



Terwijl hij door de stad zwerft gaat hij ook zijn favoriete muziekwinkel binnen, daar wordt echter Mozart gedraaid, Alex’s lievelingsmuziek, die hem echter nu ook misselijk maakt.



Alex kan het leven niet meer aan en gaat om rust te zoeken, en een boek over zelfdoding naar de bibliotheek. In de leeszaal van de bibliotheek komt Alex een man tegen, die Alex herkent als één van de jongens die hem ooit eens inelkaar hadden geslagen. Hij begint op Alex in te slaan.



Als de politie arriveert, denkt Alex dacht hij gered is, maar zijn verbazing is groot als blijkt dat de agenten Dim en rivaal Billyboy zijn. Zij hebben hun criminele activiteiten gestaakt en zijn gaan werken.



Ze nemen Alex mee, rijden naar de rand van de stad en slaan hem inelkaar.



Als Alex weer bij bewustzijn komt, weet hij bij het eerste huis aan te kloppen.



De man die open deed kende Alex van een krantenartikel en haalt hem naar binnen, verzorgt hem en geeft hem onderdak en te eten. Alex herkent het huis, het is het huis waar hij en zijn maten vroeger een man hebben mishandeld en zijn vrouw verkracht. De vrouw, zo blijkt is later ten gevolge daarvan overleden.



De vriendelijk man blijkt een anti-Governmentalist, genaamd F. Alexander en denkt dat hij Alex kan gebruiken in zijn strijd tegen de allercontrolerende overheid. Hij wil de mensen laten zien dat de overheid mensen omvormt tot gehoorzame, willoze zombies.



Na een tijd krijgt Alex een kamer van de man in een flat, maar Alex weet niet of hij mee zal doen met F. Alexander. Dan klinkt er plotseling de muziek die Alex eens zo liefhad, maar die hem nu hondsziek maakte. Als hij wil vluchten uit de flat blijkt de deur te zijn gesloten. Hij kan er niet uit.



Alex ziet geen uitweg, wil zelfmoord plegen en wanhopig springt hij van het balkon en hij realiseert zich dat zijn zelfmoord opzettelijk gearrangeerd is door F. Alexander en zijn politieke vrienden, om te laten zien dat het experiment van de overheid niet deugd.



8 dagen later komt Alex weer bij bewustzijn, de val heeft hem niet gedood.



Hij is ondertussen al ‘genezen’ door middel van hypnose en F. Alexander, die Alex eindelijk herkende, is weggehaald door de overheid.



Terwijl Alex in zijn ziekenhuisbed ligt luistert hij naar de Negende Symfonie van Beethoven, terwijl hij zichzelf inbeeldt verschrikkelijke misdaden te begaan. Genezen?



Hoofdpersonages:



Alex, een schooljongen van 15 jaar, verslaafd aan geweld en het uitoefenen van macht over anderen.



Samen met zijn vrienden Dim, Pete en George maakt hij ‘s avonds de straten van de stad onveilig en slaat mensen inelkaar voor de lol en het geld.



Een ander grote liefde van Alex is, vreemd genoeg, klassieke muziek, wat hem tot rust brengt.



Ziekelijk is echter dat wanneer hij naar zijn muziek luistert hij zich inbeeldt dat hij mensen mishandeld en martelt. Na in de fout te zijn gegaan komt hij in de gevangenis terecht, mar komt daar snel weer uit dankzij een experiment van de overheid. Dit experiment is erop gebaseerd een persoon ziek te maken zodra hij alleen al aan geweld denkt. Na zijn vrijlating krijgt Alex het steeds moeilijker en moeilijker en komt uiteindelijk (weer) terecht bij F. Alexander, een ander belangrijk personage.



Ook F. Alexander is net als Alex een tegenstander van de macht van de overheid, maar Alexander is daarentegen niet gewelddadig, nog zo impulsief als Alex. Alexander is een intellectuele man, die boeken en artikels in kranten en tijdschriften schrijft over de overheid. Hij wil Alex als voorbeeld gebruiken voor de mensen om te laten zien wat de overheid met de mensen van plan is. De overheid ziet echter in dat de oppositie van F. Alexander gevaarlijker voor diens voortbestaan is dan één gevaarlijke crimineel.



F. Alexander verdwijnt en Alex krijgt zijn oude ik terug.



Thema:



Het thema van het verhaal is het geinvloeden van het menselijk denken en doen, zodoende om de criminele neigingen van de persoon te onderdrukken en deze gewillig te maken voor de wil van de overheid. De vraag is of het moreel en ethisch verantwoord is om een zelfdenkend mens met een wil om te vormen tot een goed persoon en zich zo te gedragen, of deze nu wil of niet.



Plaats, Ruimte en Tijd:



Het verhaal speelt in een toekomstige Engeland met een totalitaire overheid.



Al het leven is gecontroleerd en jonge vandalen maken ‘s avonds de straten in de stad onveilig.



Er is weinig politie, maar een hoop criminaliteit.



In deze wereld is de samenleving verdeeld in verschillende groepen, gescheiden door leeftijd en klasse.



Het verhaal speelt zich af over een tijdsbestek van zo’n drie jaar waarvan zich twee jaar in de gevangenis van de stad plaatsvindt. De stad in het verhaal is een smerige, eentonige, grijze metropolis, waarschijnlijk het toekomstige Londen.



Genre:



Het boek kan het beste worden geclassificeerd als een alternatief, realistische roman, omdat deze zich afspeelt in een nog toekomstige situatie. Tevens kan het boek ook worden gezien als een psychologische roman, omdat het boek is geschreven vanuit de hoofdpersoon, Alex en het de beleving van deze hoofdpersoon laat zien. Zijn criminele jeugd, zijn opsluiting, zijn omvorming en zijn (ondraaglijke) leven hierna.



Titel:



The Clockwork Orange is eigenlijk de titel van het boek dat F. Alexander aan het schrijven is aan het begin van het verhaal, als zijn vrouw nog leeft. Totdat Alex het verhaal verscheurt.



De ‘Orange’, de sinaasappel moet de mens voorstellen, zijnde een product van de natuur, die in staat is te groeien. Volgens F. Alexander probeert de totalitaire overheid de mens in een soort robots te veranderen, werkend als een klok, met geen vrijheid van wil of wat dan ook.



Later in het verhaal wordt Alex het levende voorbeeld van deze ‘Clockwork Orange’; een levend wezen dat is gemaakt om te werken als een machine.



Vertelsituatie:



Het boek is niet in gewoon Engels geschreven, maar in een taal, die in het boek ‘nadsat’ wordt genoemd.



Het is een taal van de jongeren. Vaak wordt deze taal in combinatie gebruikt met poëzietaal.



De verteller wordt verteld in de eerste persoon, de ik-vorm. Het verhaal is geschreven alsof het daadwerkelijk door de hoofdpersoon Alex op papier is gezet voor de jongere jeugd.



Echter de verteller noemt zichzelf niet vaak ‘ik’, maar b.v. ‘nobele verteller’.



Je zou kunnen zeggen dat de verteller een auctoriale verteller is, want hij schrijft dit boek vanuit de wetenschap van wat hem al is overkomen en wat zijn gedachten zijn. Hij weet echter niet de achtergrond van andere personen, of wat zij denken.



Tijdens de gevangenschap van Alex wordt hij door Burgess alleen maar 6655321.



Eigen Mening:



Ik vind dat dit boek een schitterende weergave van een surrealistische samenleving in de toekomst weergeeft.



Een samenleving die door een controleerende regering niet meer kan worden overzien door de criminaliteit die door een verveelde jeugd ontstaat. Omdat alles vaststaat en gecontroleerd wordt zoeken de jongeren een uitdaging die wordt gevonden het plegen van ernstige criminele vergrijpen.



Het boek staat mooi in contrast met het boek ‘1984’ van George Orwell en toont wat er kan gebeuren in een nabije toekomst waarin een machtige regering de dienst wil uitmaken.



Het boek toont op indringende wijze tot welke gruwelijkheden een mens in staat is.



Het boek is zeer aan te raden voor degene die geinterreseerd is in hoe een samenleving zich kan ontwikkelen en hoe een eventuele toekomst er heel goed uit zou kunnen zien.