Boekverslag : -- - Lanseloet Van Denemarken
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2505 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 2505 woorden.
“Een abel spel van Lanseloet van denemerken, hoe hi wert minnende ene joncfrouwe die met sijnder moerder diende.”
(Een abel spel over Lanseloet van Denemarken, hoe hij verliefd werd op een jonkvrouw die in dienst was van zijn moeder.)
“Een spel over een voorname ridder die van een edele, beschaafde jonkvrouw hield. Maar onder zij minder rijk en van lagere afkomst was, was zijn moeder boos op hem omdat hij verliefd was op iemand beneden zijn stand. Zijn boosaardige moeder verweet hem dat hij zich zo verlaagde, maar Lanseloet verdedigde zich heel bekwaam en beleefd. Hij bleef innige genegenheid voelen voor de mooie jonkvrouw, die Sanderijn heette. Dit maakte zijn moeder zo woedend dat zij op een gegeven moment tot handelen over ging.”
Zo begint (de vertaling van) het abele spel over Lanseloet van Denemarken.
In de tijd van Lanseloet waren de normen en waarden heel anders dan de normen en waarden van nu. Het doel van deze uiteenzetting is het onderzoeken van deze normen en waarden.
De hoofdvraag van deze uiteenzetting is daarom ook:
Wat zijn de achtergronden van Lanseloet van Denemarken?
Op politiek gebied
Op sociaal-economische gebied
Op cultureel gebied
Hoe was de politieke situatie rond het jaar 1400?
Het verhaal Lanseloet van Denemarken hoort bij de literatuur van de stad. De stad had een eigen ideaal, dat erg afweek van de ideologie van het hof. Aan het hof speelde vooral hoofsheid een belangrijke rol, dit hield in dat je de gevoelens van anderen zo veel mogelijk moest ontzien, je mocht andere niet kwetsen. De ideologie van de stad was heel anders, hard werken, zelfstandigheid, een goede handelsgeest, investeren en eerbare liefde binnen het huwelijk waren de belangrijkste idealen.
Annexatie van de hoofse cultuur is het overnemen van hoofse gewoontes en manieren van de ridders aan het hof door de burgers uit de stad. Bij adaptatie van de hoofse cultuur worden deze gewoontes en manieren door de burgers naar eigen inzicht veranderd. In de literatuur van de stad komen annexatie en adaptatie erg veel voor.
Er komen veel mooie voorbeelden van annexatie voor in dit verhaal, dit zijn hoofse en onhoofse kenmerken. Bijv. De moeder van Lanseloet wil niet dat hij met Sanderijn, een jonkvrouw benden zijn stand, trouwt. Lanseloet mag alleen met haar slapen als hij haar daarna verstoot. Dat doet hij, omdat hij zijn moeder niet wil kwetsen. Lanseloet: “Oh, lieve moeder, wilt u echt dat ik die gemene woorden zeg? Zoiets had ik nog nooit gehoord! Hoe kunt u er mee gebaat zijn als ik dit tegen Sanderijn zou zeggen en vervolgens als een hond, als een ellendeling zou gaan liggen. Wat moet dat onbedorven meisje wel denken? Het zou mij tot in het diepst van mijn hart pijn doen als ik deze gemeenheid zou begaan, terwijl ik zo’n innige genegenheid voor haar voel.” Zijn moeder: “Lanseloet, als je over haar wilt beschikken, verlang ik dat je dit zult beloven en uitvoeren als een man van eer.” Lanseloet: “Moeder, laat haar dan maar naar me toekomen. Hoewel mijn hart pijn doet, zal ik doen wat u verlangt.” Dit is een typisch hoofs kenmerk. Zou hij niet doen wat zijn moeder zegt, dan zouden hij en zijn moeder hun eer verliezen. Maar doordat hij zijn moeder gehoorzaamd, kwetst hij Sanderijn. Zij heeft nadat ze met Lanseloet geslapen heeft haar eer verloren, ze moet vluchten. Dit is erg onhoofse van Lanseloet.
Of het moment dat Reinout, de dienaar van Lanseloet, terug keert van zijn zoektocht naar Sanderijn. Sanderijn is nog in leven en getrouwd met een andere ridder, maar omdat Reinout denkt dat Lanseloet het niet aan kan te horen dat Sanderijn gelukkig getrouwd is, verteld hij tegen Lanseloet dat Sanderijn dood is. Dit doet hij omdat hij Lanseloet niet wil kwetsen.
En hoe zat het met de sociaal-economische kenmerken in die tijd?
De standentheorie in de Middeleeuwen bestond eerst uit de geestelijkheid, de adel, de ridders en de boeren en vissers. Later kwamen hier ook nog de burgers van de stad bij.
Lanseloet was iemand van adel, Sanderijn een dochter van een schildknecht van een koning, ze was ook van adel maar van een lagere ‘soort’. Het was in die tijd niet gewoon dat twee mensen van verschillende soorten adel met elkaar zouden trouwen, en aangezien Lanseloet van hogere adel was dan van Sanderijn, was dit dus bij hun ook niet toegestaan. Lanseloet behoorde tot de stand van de hoogste adel, Sanderijn was ook van adel, maar van een lagere adel.
De Middeleeuwen waren vooral een eercultuur. Dit betekende dat je eigen geweten bijna geen rol speelde, dat het alleen belangrijk was wat de groep ervan vond en of deze goed keurde wat je deed of van te voren keurde wat je van plan was te doen. Als je iets deed dat door de groep werd afgekeurd, dan verloor je je eer.
Sanderijn is haar eer verloren als ze met Lanseloet naar bed is geweest en daarna door hem de deur gewezen wordt. Zij moet vluchten, omdat ze in Denemarken niet mee geaccepteerd zal worden. “Ik bid God dat Hij de schande die ik nu heb ondergaan, verborgen wil houden, want het is tegen mijn wil gebeurd. Het maakt me erg verdrietig.” Dit zegt Sanderijn vlak voordat ze weggaat.
De eer die Sanderijn verloren heeft kan ze ook weer terug krijgen, dat gebeurt ook. Als ze in een vreemd land een onbekende ridder tegenkomt, die met haar wil trouwen, vraag
Sanderijn aan hem:
“Laten we hier in ‘t bos praten. Alstublieft, luister goed naar wat ik zeg. Zie hoe prachtig deze mooie, groene boom in bloei staat. Zijn heerlijke geur verspreidt zich door het hele park. Hij staat hier op zo’n mooie plaats dat hij wel bloeien moet. Hij is zo prachtig en bekoorlijk dat hij het hele park op luistert. Als er nu een valk van hoge afkomst op deze boom zou neerdalen, die een bloem, beslist niet meer dan een enkele bloem afplukte, zou u de boom dan verafschuwen en hem dus niet meer willen kopen? Alstublieft, ridder, zeg me de zuivere waarheid in hoffelijke bewoordingen.”
Hiermee wil ze dus aan de ridder vragen of ze nog steeds aantrekkelijk voor hem is als ze al een keer met een man van hoge afkomst maar bed is geweest tegen haar zin in. De onbekende ridder zegt dat hij de boom niet zal verafschuwen als er niet meer dan een bloem van de boom is geplukt. En hij vraagt haar met hem mee te gaan. Op dat moment heeft de ridder Sanderijn gerespecteerd zoals zij is, en heeft zij dus haar eer terug.
In een gewetenscultuur speelt het eigen geweten een grotere rol dat wat de groep ervan vindt. In Lanseloet van Denemarken komt ook een voorbeeld van gewetenscultuur voor. Dit voorbeeld komt helemaal aan het einde voor, als Lanseloet zelfmoord wil plegen, omdat hem verteld is dat Sanderijn door zijn toedoen zelfmoord gepleegd heeft. Lanseloet zegt vlak voordat hij sterft:
“Oh Sanderijn, jij was de tak die in volle bloei stond en ik de valk die een bloem plukte, dat begrijp ik hel goed. Ik ken geen vreugde meer; sinds ik de edele tak verloor, heb ik voortdurend getreurd, mijn liefste. Alle vreugde die ik zie, doet mij pijn, toonbeeld voor alle vrouwen.
Terecht maak ik mijn moeder verwijten, want zij was in haar schik toen ze mij de gemene raad gaf. Ik verfoei de afschuwelijke en rampzalige schanddaad waarbij ze mij dwong de woorden te zeggen waardoor ik Sanderijn verloor. Deze woorden zullen haar en mij het leven kosten, want mijn hart is geheel doorknaagd van smart.”
Ook het feodale stelsel is van toepassing op het verhaal. Een feodaal stelsel is een stelsel tussen leenheer en leenman (vazal). Een leenheer gaf zijn vazal i.p.v. geld een stuk grond als dank voor een goede daad. De vazal moest als dank voor dit stuk grond zijn leenheer met raad en daad bijstaan, hij was verplicht tot ‘consilium et auxilium’. Het ontvangen van zo’n leen was vaak een plechtige gebeurtenis. De vazal moest ‘hulde doen’ of ‘hommage doen’, geknield op de grond moest de vazal de leenheer eeuwige trouw beloven. In Lanseloet van Denemarken is het feodale stelsel ook herkenbaar, niet in de vorm van het in pacht geven van land, maar wel het trouw zijn aan de heer. Reinout, Lanseloets dienaar, gaat er voor Lanseloet op uit om Sanderijn te zoeken, en hij komt terug, helaas met een negatief bericht, maar hij is Lanseloet wel trouw geweest. Lanseloet kan altijd bij Reinout aankloppen voor raad of hulp.
De culturele achtergronden
De meeste middeleeuwse auteurs hadden een maatschappelijke taak, ze waren didactische en moraliserend. Ze wilden hun publiek iets leren, door middel van hun verhalen. Originaliteit speelde hierbij geen rol, in tegenstelling tot onze eeuw, waarbij dat wel een grote rol speelt.
Ook achter het verhaal van Lanseloet zat een wijze les.
“Heren en dames, vrouwen en mannen, neem hier een voorbeeld aan. Wie oprecht liefheeft, dient op gepaste wijze te spreken als hij zijn geliefde voor zich weet te winnen. Want de edele ridder van Denemarken is door brute woorden en gemene aansporingen in een ellendige situatie geraakt die hem het leven kostte. Terwijl hij toch de vrouw meer dan wie ook liefhad. Door de gemene aansporing, waardoor hij de schandelijke woorden sprak, werd een oprechte liefde verstoord, zodat hij die kwijtraakte.
Daarom raad ik iedere man vooral aan altijd fatsoenlijk te spreken. Spreek in het bijzonder tactvol over alle vrouwen en bemin hen oprecht, dan zullen ze u gelukkig maken.”
Deze woorden worden aan het eind van het spel aan het publiek verteld. De didactische aard is goed te vinden, de verteller wil de luisteraar duidelijk maken dat hij altijd goed voor zijn vrouw moet zorgen, en haar niet mag kwetsen op welke manier dan ook. Alleen dan kan een man gelukkig worden met zijn vrouw.
Een middeleeuwse auteur wekt meestal in traditie, en bij elk van zijn werken kwam element uit die traditie weer terug. Een goed voorbeeld hiervan is symboliek. Als er symboliek wordt gebruikt in een verhaal, dan worden personen of allerdaagse dingen vervangen door andere dieren of andere dingen. Zodat het tuk van het verhaal een beetje poëtische wordt en het voor de lezer of luisteraar boeiender wordt om het te lezen of naar te luisteren.
Dit element zie je ook terug in Lanseloet van Denemarken. Als Sanderijn tegen de onbekende ridder verteld over de boom met de mooie bloemen, en de valk die daar een bloem vanaf plukte, bedoelde ze zichzelf. Ze zij dit met andere woorden, de tak met mooie bloemen stelt Sanderijn voor, de valk van hoge afkomst Lanseloet. De mooie bloem die de valk van de tak pikte was in wezen de maagdelijkheid van Sanderijn die Lanseloet haar afnam.
In de middeleeuwen waren er maar weinig mensen die konden lezen, mensen lieten zich daarom voorlezen. Dit gebeurde op bijv. een marktplein. De jongleur (voordrachtskunstenaar) vertelde de teksten in rijm zodat ze beter van hem en voor het publiek te onthouden waren. De Middeleeuwen waren dus een voorleescultuur en geen leescultuur zoals wij nu gewend zijn.
Je kunt aan de manier van schrijven en de blad indeling van de tekst van Lanseloet zien dat het komt uit de voorleescultuur. De teksten zijn alleen maar citaten en boven elk citaat staat de naam van degen die het citaat zegt. Hieruit blijkt dat het een toneelstuk geweest moet zijn. Ook de wijze les aan het einde van het toneelstuk (zie hierboven) kenmerkt de voorleescultuur.
Lanseloet van Denemarken is geschreven in de 14e eeuw, het is een van de oudste abele spelen. Een abel spel is een toneelstuk met een ernstig karakter. Er komen dus weinig of geen komische grappen o.i.d. in voor in tegenstelling tot sotternie (waarin humor wel centraal stond). Het is geschreven op perkament. Het is geschreven in het Hulthemse handschrift, en dit handschrift was voor de Middeleeuwse literatuur erg belangrijk. Lanseloet van Denemarken wordt samen met nog een aantal andere abele spelen en kluchten, die ook zijn geschreven in het Hulthemse handschrift, bewaard in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel.
Het is duidelijk dat de waarden en normen in de tijd van Lanseloet heel verschillend waren aan die van deze tijd. Vooral de eer speelde een grote rol, het persoonlijke geweten daarentegen veel minder. Tegenwoordig is het juist belangrijk dat je niet tegen je geweten in handelt, daar kun je alleen maar spijt van krijgen.
De verschillende standen waren toen ook anders dan nu, het was erg belangrijk dat mannen trouwden met een vrouw die uit hun eigen stand kwam, nu maakt dat niks uit, je kunt trouwen met iedereen, of die nu uit een lage of hoge stand komt.
Omdat nu bijna iedereen naar school gaat, zijn toneelstukken in het openbaar minder van belang. Alles wat je moet leren, over wat wel goed is en wat niet, dat leer je op school. In de 14e eeuw ging maar een heel klein deel van de bevolking uit de hoogste stand naar school, de abele spelen waren daarom nodig om de mensen te leren hoe ze op bepaalde dingen moeste reageren en hoe ze zich moesten gedragen.
Bronnenlijst
Laagland, onderdeel B, hoofdstuk 1 (blz. 170 t/m 193)
Het spel en de knikkers, F. Kalshoven
www.collegnet.nl voor een samenvatting van het verhaal (zie kopie)
achter het verhaal zat een blaadje met informatie over abele spelen, met Lanseloet als hoofd abel spel, schrijver of uitgever onbekend (zie kopie)
Balansverslag
Ik denk dat ik mijn uiteenzetting tot een goed einde heb volbracht. De onderzoeksvragen aan het begin zijn duidelijk geformuleerd en het middenstuk van de uiteenzetting geeft een duidelijk antwoord op die vragen. Er zijn veel voorbeelden gebruikt, waardoor het voor de lezer aangenamer wordt om de uiteenzetting te lezen. Verder denk ik dat mijn uiteenzetting overzichtelijk is, omdat er gebruik gemaakt is van alinea’s en tussenkopjes.
De kladversie van de uiteenzetting heb ik binnen de lessen afgekregen, alleen het slot ontbrak nog. Omdat we maar een paar lessen kregen om deze uiteenzetting te schrijven, heb ik het wel erg gestresst moeten maken en later veel dingen heb moeten veranderen. Dit heeft bij het maken van de netversie nog best veel tijd in beslag genomen. Daarom denk ik dat het handiger zou zijn om wat meer tijd voor de kladversie te krijgen en wat minder voor de netversie, dan kun je wat beter nadenken over de kladversie, waardoor je minder tijd nodig hebt om de netversie te maken.
Het commentaar van mijn medeleerling was over het algemeen erg positief. Op een paar kleine dingen na vond hij het een goede uiteenzetting. Hij heeft ook een paar dingen aangegeven die ik helemaal over het hoofd had gezien, er heb er dus ook zeker wat aan gehad.
Als ik in het vervolg weer een uiteenzetting zou moeten maken, dan zou ik proberen meer dingen op te schrijven, dan kan ik later (eventueel bij de netversie) dingen weglaten. Dat kost minder tijd dan er dingen bij te moeten verzinnen. Ik vind het niet moeilijk om een lange tekst te maken, als ik er naar niet te weinig tijd voor krijg en er goed over na kan denken.
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen