Boekverslag : -- - Het Meesterstuk
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 11107 woorden.
De taal ervan is Nederlands en het aantal woorden bedraagt 11107 woorden.
Inleiding
De opdracht voor dit verslag was dat we in groepjes van zes het boek Het meesterstuk moesten analyseren en bespreken. Als dit boekverslag goed wordt gekeurd dan kan dit verslag gelden als het eerste boekverslag voor ons leesdossier. Het boek is geschreven door Anna Enquist. De eerste druk van het boek is verschenen in augustus 1994 bij de uitgeverij De Arbeiderspers in Amstersdam. Het omslagillustratie is door Robin Ade gemaakt met het ontwerp van Marjo Starink. Het boek bestaat uit drie delen en het heeft negen hoofdstukken. Het is een roman, waarin vooral de familierelaties en de huwelijksproblematiek een rol spelen.
We hebben verschillende boeken van verschillende drukken gebruikt. Dit kwam doordat je voor je eigen boek moest zorgen waardoor de boeken bij verschillende winkels zijn gekocht. We hebben onder andere gebruik gemaakt van de dertiende druk van 'Het Meesterstuk' in de pocketuitgave. De voorkant van deze pocketuitgave laat op de voorgrond twee in elkaar gestrengelde vissen zien en op de achtergrond nog vier paar van zulke vissen. Het meesterstuk is geinspireerd door de opera Don Giovanni. Er zijn verschillende versies van de opera en wij hebben gebruik gemaakt van het verhaal dat in het 'XYZ der muziek' boek staat.
A
Samenvatting
Het boek bestaat uit drie delen.
In deel één worden de hoofdpersonen aan de lezer voorgesteld. Deel twee gaat over Saar, die op school ziek is geworden. Als Ellen op haar werk een telefoontje krijgt heeft men Saar al naar het ziekenhuis gebracht. Ze gaat er onmiddelijk heen en spreek met de cardioloog. Saar heeft een probleem met de hartkleppen, waardoor er te weinig zuurstof in haar lichaam komt. De specialist wil haar opereren en kunstkleppen aanbrengen, maar het is te laat. “ In het bed ligt een meisje van tien dat geen adem meer haalt.”
Ellen is ontwricht, het gezin is ontwricht. Ellen krijgt geen steun van haar man, die alleen maar belangstelling heeft voor zijn werk en liefjes. De tweeling spijbelt voortduren en brengt de dag door bij Alma. Alleen van Lisa krijgt de diepbedroefde moeder steun en begrip.
Ellen viert kerstmis met Alma en de tweeling. Johan is met zijn vriendin naar Parijs. Van Alma krijgt Ellen een cd-speler. De volgende dag komt Oscar; van hem krijgt ze de Psalmensymfonie van Strawinsky, muziek die haar zeer ontroerd. Oscar vertelt over zijn vader, die voor hij wegging, aan zijn zoons vier schilderijen heeft laten zien.
Johan heeft zijn atelier in een tuinhuis dat behoort bij een villa die bewoond wordt door een bevriend echtpaar. Hij laat Lawrence daar een schilderij (een ‘piëta’) zien waarop Lisa en Ellen intens verdrietig zijn afgebeeld. Zijn manier om zijn gevoelens te uiten. Als de villa vrijkomt, stelt hij Ellen voor om daar te gaan wonen. Ze weigert; tijdelijk wonen ze op twee adressen. Na een poosje trekt Ellen naar een appartement in het centrum van de stad. Als ze het oude huis heeft uitgeruimd, verschijnt plotseling Johan. Hij nodigt haar uit een menuet met hem te dansen. Op de kale vloer nemen ze hartstochtelijk afscheid van elkaar.
In deel drie staat de expositie van het werk van Johan centraal. Deze belangrijke gebeurtenis is voor Alma aanleiding om de familie en vriendn uit te nodigen voor een diner in “De verloren Karper”. Zelfs de televisie is op zo’n tentoonstelling aanwezig. De kunstcriticus Kerstens interviewt Johan op zo’n irritante wijze dat de kunstenaar hem woedens wegstuurt: “ en nu oprotten, ik heb er genoeg van.” De meeste aandacht trekt ‘het meesterstuk’, voorstellende een vrouw met een zalm in haar arm. Op tafel ligt een tweede zalm waarvan de buik is opengesneden en de ingewanden uitpuilen. Voor de vis ligt een scherp mes.
Oscar heeft ontdekt dat de vier schilderijen van zijn vader zich op de zolder van het Nationaal Museum bevinden. Op de grootste is Alma afgebeeld; in haar armen heeft ze een gestoomde makreel. Tijdens de opening van Johans expositie sjouwt hij dit zware schilderij door weer en wind naar het Gemeentemuseum. Hij beschadigt het doek en verwond zijn been ernstig. Toch slaagt hij erin het schilderij het museum binnen te zeulen en naast ‘ het meesterstuk’ van zijn broer te plaatsen. Johan is woedend omdat het nu duidelijk is, dat zijn meesterwerk niet origineel is. Hij begint met Oscar te vechten. Alma komt tussenbeide en valt zo ongelukkig dat ze iets breekt. Met een ziekenauto wordt ze afgevoerd. Oscar vlucht naar buiten en verdrinkt.
Johan heeft tijdens het gevecht een bloedneus opgelopen. Hij zoekt troost bij Ellen en stelt haar voor een nieuw leven met elkaar te beginnen. Ellen gaat niet op zijn voorstel in. Lisa luistert hun gesprek af, terwijl ze onder tafel zit. De schrijfster verwijst hiermee naar Leporello, de knecht van Don Giovanni (dat is Johan), die ook onder tafel een gesprek van zijn meester afluistert.
Als Johan alleen is, droomt hij over zijn vader. Deze laat zijn zoontjes van vier schilderijen zien. Daarna verlaat hij met zijn vriend Bramelaar, de vioolbouwer, het huis. Ze nemen de schilderijen en de altviool mee. Johan kruipt bij zijn broertje in bed. Als hij in de leunstoel in het museum wakker wordt, beseft hij hoe hij zijn vader al die jaren heeft gemist.
B
Opdracht 1 Karakters
a)De karakters van de Hoofdpersonen kort omschreven:
(De karakters worden bij de tab ‘karakters’ verder uitgediept)
Johan, de Don Giovanni en tevens hoofdpersoon van het boek, is schilder. Hij is charmant en zeer aantrekkelijk voor het vrouwelijk geslacht, waar hij veel gebruik van maakt. Het is een persoon die altijd de aandacht op zichzelf gevestigd wil hebben, een echte narcist
Alma is een koppige vrouw, houdt van overzicht en haar uiterlijk kan haar niet zoveel schelen, ze is dus niet zo ijdel. Wel is ze een tikkeltje verlegen. (zie Karakters, Alma Hobbema)
Lisa: Ze is een buitenstaander, ze wil niet graag de
hoofdrol spelen. Ze praat niet graag over zichzelf maar kan wel goed luisteren. Ze is ook heel nieuwsgierig. Lisa blijft zoeken naar een vaderfiguur. Ze heeft
de helpers rol in het verhaal.
Oscar is behulpzaam ten opzichte van zijn moeder, omdat zijn vader zei toen hij wegging dat ze goed voor hun moeder moeten zorgen. Oscar vatte dit op dat hij alles zal doen voor zijn moeder wat zij zegt. Verder is ij stil, bedachtzaam en op de achtergrond houdend. Hij is bang voor menselijk contact en in grote gezelschappen begint hij te trillen. Hij is wel muzikaal en hij heeft weinig vertrouwen in zijn visueel vermogen.
Lawrence is een rustige man. Hij kan mensen respecteren om wie ze zijn en wat denken. Hij is getrouwd met Lisa, ze hebben een relatie waarin ze volkomen zich zelf zijn. Een van de belangrijkstedingen in het leven vind hij dat je het aangenaam hebt.
Ellen Is de (ex-)vrouw van Johan. Ze is kwetsbaar maar toch ook weerbaar. Ze is tevens de beste vriendin van Lisa
b)Beschrijf de verandering in het karakter als dat er is
Alma: Het karakter van Alma verandert als ze hoort dat haar ex-man Charles Steenkamer in de stad schijnt te zijn. Haar uiterlijk kon haar namelijk eerst niet veel schelen en ze vond het onzin dat Ellen veel geld uitgaf aan haar kapper. Zelf ging Alma naar een goedkoop kappertje. Voordat Alma naar de opening van Johan’s nieuwe expositie ging (waar Charles ook naartoe zou komen), ging ze naar dezelfde dure kapper als Ellen. Ze leeft bij wijze van spreken op.
Johan: In zijn personage vindt haast geen verandering plaats. Johan blijft dezelfde narcist. Kortom: Johan is de hoofdpersoon van het boek en dat vindt hij zelf ook
Lisa: Het karakter van Lisa verandert eigenlijk niets.
Oscar:/
Lawrence:/
Ellen:/
c) Beschrijf enkele minder belangrijke personen:
Charles Steenkamer (Il Commendatore)
Charles in de ex-man van Alma, die voorgoed is vertrokken naar Amerika. Tijdens zijn huwelijk met Alma ging hij vreemd, daarom is het huwelijk gestrand. Hij was een groot schilder, en zijn talent heeft Johan geërfd. Hij is niet in het echt aanwezig, maar speelt in het verhaal wel een grote rol. Door flashbacks van Johan en Oscar komen we meer te weten over hoe hij was
Saar Steenkamer
Saar is de dochter van Ellen en Johan, en ze overlijdt in het tweede deel van het boek. Ze was toen tien jaar en overleed aan verschrompelde hartkleppen. Dit hele deel is hieraan gewijd.
Peter en Paul Steenkamer
Peter en Paul zijn de zonen van Ellen en Johan en ze zijn een tweeling. Ze gaan als hun ouders uit elkaar gaan bij hun moeder wonen. Het zijn twee lieve jongens en ze zijn vrijwel onafscheidelijk van elkaar. Hierdoor mislukken hun relaties met vrouwen. Ze zijn vooral erg behulpzaam voor Alma.
Zina (Zerlina)
Zina is de nieuwe vriendin van Johan, en ook een leerling uit zijn
eindexamenklas. Ze heeft ook een relatie met Mats, maar gaat met Johan naar bed.
Mats (Massetto)
Mats is de vriend van Zina, hij pikt zomaar dat zijn vriendin vreemdgaat. Hij is ook een leerling van Johan, maar hij speelt niet echt een rol in het verhaal.
Klaas Bijl
Klaas Bijl is de baas van Ellen en wordt door haar als een soort vaderfiguur gezien. Ook steunt hij het werk en de expositie van Johan (ook financieel)
Keetje Bellefroid
Keetje is een vrouw die bij Oscar in het Nationaal Museum werkt. Ze hielp Johan bij het zoeken naar de schilderijen die zijn vader heeft gemaakt. En gaat met hem mee naar de tentoonstelling van Johans schilderijen
Opdracht 2 Relaties
a) Beschrijf de belangrijkste relaties
b) Is er sprake van verandering in deze ralaties?
c) Waardoor komt die eventuele verandering?
ELLEN
Ellen <-- --> Johan
Johan en Ellen waren getrouwd, maar het liep mis. De dood van Saar speele hier een belangrijke rol in. Ellen en Johan verwerkten namelijk op een andere manier en begrepen dat niet van elkaar. Ellen sloot zich ook af van de buitenwereld en was alleen met zichzelf bezig. Johan kon dit absoluut niet hebben. Uiteindelijk leide het tot een scheiding, Johan doet nog zijn uiterste best hem terug te krijgen, maar tevergeefs.
Ze gaan nu gewoon met elkaar om, maar Johan probeert nog steeds om Ellen terug te krijgen en Ellen vindt het moeilijk Johan te weerstaan.Af en toe valt ze nog terug en doet ze het nog met hem, maar aan het eind van het boek lukt het haar wel.
Ellen <-- --> Lisa
Lisa is de beste vriendin van Ellen. Ze hebben allebei hun eigen leven, maar spreken toch regelmatig af. Ze houden beiden van wandelen wat ze vaak samen doen. Ellen vindt steun bij Lisa, die goed naar haar kan luisteren. Ellen voelt zich bij Ellen op haar gemak en voelt altijd als ze elkaar zien een soort gerust stelling.
Ellen <-- --> Alma
Alma is de moeder van Johan en dus de schoonmoeder van Ellen (geweest). Toen Ellen nog wat met Johan had, had ze het gevoel dat Alma haar kwalijk nam dat zij iets met haar zoon had. Na de scheiding met Johan is de relatie tussen hen dan ook verbeterd. Alma is natuurlijk ook de Oma van haar kinderen. Ellen stelt het erg op prijs dat Alma vaak leuke dingen met Peter en Paul deed.
Ellen <-- --> Lawrence
Lawrence is de man van Lisa en een vriend van Johan. Daarvan kennen zij elkaar, maar verder is er geen bijzondere relatie tussen hen.
Ellen <-- --> Oscar
Ellen mag Oscar op zich wel. Ze kreeg veel aandacht van hem.
(Al deed het oscar dat mede om zijn broer te dwarsbomen). Ellen ziet Oscar echter als aseksueel en zou absoluut geen relatie met hem willen.
Ellen <-- --> Peter en Paul
Peter en Paul zijn de zonen van Ellen. Ellen zou graag een hechtere band met ze willen, maar Peter en Paul trekken meer naar elkaar toe. Dit wil niet zeggen dat ze een slechte relatie hebben.
Ellen <-- --> Nicolaas Bijl
Hij is de directeur van het bedrijf waar Ellen werkt. Ellen voelt zich bij hem op haar gemak en ziet hem als een soort vader.
Ellen <-- --> Charles
Ellen heeft geen relatie met Charels Steenkamer. Zij hebben elkaar nooit ontmoet. Het enige wat Ellen van deze man weet is wat Johan haar vertelt.
ALMA
Alma ß à Ellen
Alma was niet blij toen Johan met Ellen ging. Daarom was de relatie tussen hen afstandelijk. Pas sinds de scheiding van Johan en Ellen gaan Alma en Ellen beter met elkaar op.
Alma ß à Oscar
Oscar wil zijn moeder graag helpen omdat zijn vader zijn moeder heeft verlaten. Daar profiteert Alma van en daar wordt hun relatie niet beter van. (Zie ouder-kindrelatie.)
Alma ß à Johan
Alma en Johan hebben redelijk goede een relatie, omdat Johan een schilderstalent heeft. Alma is daarom heel trots op haar zoon, mede omdat hij zo op zijn vader lijkt.
JOHAN
Johan ßà Alma
Alma is de moeder van Johan en Oscar. Zij heeft nog steeds het gevoel dat ze boven haar zonen staat, terwijl Johan allang het recht in eigen handen heeft genomen. Hij heeft minachting voor Alma: voor haar uiterlijk, haar doen en laten, maar ook om de reden waarom Charles Alma heeft verlaten, welke reden dat dan ook is. Hij behandelt zijn moeder niet met respect. Maar tegelijkertijd wil hij haar aandacht hebben, of wil in ieder geval niet dat Oscar haar aandacht krijgt. Hierdoor is er tussen Johan en Alma een haat- liefde verhouding. Alma heeft Johan altijd al voorgetrokken, door zijn talent voor schilderen, dat haar aan haar verdwenen man Charles doet denken. Zij heeft hem begeleid met het schilderen en later, toen hij niets meer van haar aannam (dat bewijst o.a. dat Johan ’geen zin’ meer in haar commentaar heeft) zijn privé-leraren betaald. (blz.50 t/m 52).
Johan ß à Oscar
De man die zo onderhoudend spreekt over zichzelf en het zijne verzwijgt over zijn enige broer’.
Johan en Oscar zijn broers, maar elkaars tegenpolen. Johan is charmant en succesvol bij de vrouwen; Oscar is onaantrekkelijk en heeft nog geen vriendinnen gehad. Verder zijn ze rivalen van elkaar, er is altijd strijd tussen de twee. Dit komt ook weer door het ontbreken van een vader, waardoor er bij beiden een oedipus complex ontstaat. Lisa geeft hier in het boek een verklaring voor, namelijk dat ieder mens behoefte heeft aan een vaderfiguur en dat ieder mens de goedkeuring van die vaderfiguur wil krijgen. Meisjes doen dit door te proberen om vaders liefste te zijn en jongens doen dit door te proberen hun vader te overtreffen. (blz 265)
Ze proberen dus alle twee Charles te evenaren: Johan door zijn schilderkunst over te nemen en Oscar door zijn moeder te verzorgen. Ze vechten als het ware om Alma en Alma ‘kiest’ Johan. Maar ze wil hoe dan ook niet dat de jongens zich tegen háár keren, daarom stookt ze haar zonen zo veel mogelijk tegen elkaar op. Alma verdeeld en heerst. De bruggen tussen haar kinderen heeft ze al vanaf het begin systematisch stuk geslagen.(Blz. 52)
Johan en Oscar kunnen elkaar absoluut niet uitstaan. Ze zijn er voortdurend mee bezig om beter te zijn dan de ander, meer liefde van Alma en meer waardering van Charles te krijgen, als deze er nog zou zijn.
- ‘Maar Johan is niet te temmen. Hij verliest zich in een woedend betoog: Oscar spant met Alma tegen hem samen, Oscar gunt hem het licht in de ogen niet (de blinde stakker, denkt Lisa) en is jaloers op zijn talent.’ (blz 29)
- ‘Was het niet genoeg, jaloerse onderkruiper, heb je het niet duidelijk genoeg in de krant laten zetten? Moest je mij bij nacht en ontij nog een hak komen zetten? Jij bent niet te vertrouwen weet je dat? Je bent een gewone verrader, een miezer, een jaloerse zak!’ (blz 278)
In ‘het meesterwerk’ van Johan kun je de driehoeksverhouding tussen Johan, Alma en Oscar ontdekken:
Op het schilderij dat Johan heeft gemaakt is een naakte vrouw (Alma) afgebeeld met een zalm in haar armen als een baby (Johan). Er staat ook een tafel waar een andere zalm op ligt, maar deze zalm is opengesneden en de ingewanden puilen uit (Oscar). Voor de vis ligt een fileermes waarop bloedsporen te zien zijn.
b Hun relatie verandert in de loop van het boek. Terwijl Oscar vroeger over zich heen liet lopen, neemt hij nu wraak op zijn broer door middel van een slechte recensie. Ook het schilderij van Charles dat hij ophaalt en naast dat van Johan zet, kun je zien als een stille wraakactie of nog beter gezegd als broedermoord.
Johan ßà Ellen à familie
Ellen is de eerste vrouw van Johan. Hoewel ze gescheiden zijn en Ellen hem eigenlijk haat, voelt ze toch nog wel wat voor Johan. Ze hebben samen drie kinderen, Peter, Paul en Saar. Johan is nooit een goede vaderfiguur geweest. Lisa geeft als verklaring dat, als je zelf nooit een vader hebt gekend, je zelf ook geen goede vader kunt zijn. Zijn slechte vaderschap komt goed aan het licht als Saar overlijdt. Ellen is intens verdrietig en stort volledig in. Peter en Paul brengen veel tijd door bij Alma. Maar Johan is er voor geen van hen en uit zijn emoties in het schilderen. Hij is zelfs boos als Ellen er na een half jaar nog niet ‘overheen’ is en Peter en Paul blijven zitten door het vele spijbelen (dat vindt hij een ‘afgang’).
‘Weet je dat ik niet goed word van dat softe gedoe? Tijd nemen, verwerken, overleggen, ik kots er van! (blz. 164)
Johan gaat (ondertussen) vreemd met Zina, een leerlinge. Als hij wil verhuizen en Ellen dat niet ziet zitten, komt het tot een scheiding. Hoewel Ellen even een andere man krijgt, blijft ze nog verlangen naar Johan.
Johan is er zelf ook van overtuigt dat hij zijn vader overtroffen heeft, en ‘gewonnen’ heeft van Oscar in de strijd om Alma.
‘Waarom is hij weggegaan, je vader?’ ‘Omdat ik gewonnen had,’ zegt Johan zonder aarzeling. ‘Ik had meer talent en Alma hield meer van mij. Zo is dat.’
(blz 249)
-
a) Johanßà Lisa, Lawrence
Johan en Lisa hebben niet zo’n hechte relatie. Lisa is wel een vriendin van Johan, maar vooral de beste vriendin van Johan’s (ex-)vrouw Ellen. Lawrence is juist een vriend van
Johan, Lisa kent Lawrence via Johan en Ellen, en zij begint een relatie met hem.
Johan kijkt, natuurlijk, wel op een andere manier naar Lisa dan alleen als gewone vriendin. Hij ziet het wederom als een soort ‘uitdaging’, wil weer bevestiging en wil eigenlijk ook wel iets met Lisa. ‘…Prachtige bruine polsen. Lekker eigenlijk. Hoe zou het zijn om je handen in die rok te steken door de tailleband en de gespierde fietskont te kneden? Lekker, vast. Het is er nooit van gekomen, al voelt hij dat zijn manier van kijken aan Lisa wel besteed is.’(blz. 62)
Gelukkig heeft Lisa een goede relatie met Lawrence, die gedurende het boek in Engeland zit. Ze laat zich niet verleiden door Johan, al kost het soms wel wat moeite.
Dat Johan zo tegen de vrouw van zijn ‘beste vriend’ Lawrence aankijkt, zegt eigenlijk al genoeg. Door het narcistische karakter van Johan, kan hij zich ook niet echt aan iemand binden en gebruikt hij Lawrence vooral wanneer hij hem voor zichzelf nodig heeft.
‘En Lawrence, die wil ik er ook bij hebben, is die al terug?’’Hij is net weg, hij komt eind volgende week pas, als de kinderen weer naar school moeten’ ‘Dat vind ik nou écht niet kunnen. Ik heb graag iedereen erbij. Wat doet hij in Engeland, heeft hij een opdracht of zo?’
Het gaat er hier duidelijk om dat Johan niet perse Lawrence erbij wil hebben omdat hij het leuk vindt voor hém, maar om zijn (Johans) eigenwaarde op te krikken. Lawrence krijgt hierdoor eerder een minderwaardigheidscomplex, Johan wil hem constant laten zien hoe (veel) beter hij is. ‘Ik doe het niet goed, denkt Lawrence. Mijn werkkamer is nog geen kwart van deze, en als ik daar binnenga ben ik niet eens tien centimeter langer zoals Johan nu. Laf, slap, zei hij. Hij heeft geen oog voor verliezers.’(blz. 191)
Voor zover ik weet is er noch bij de relatie van Johan-Lisa, noch bij de relatie Johan-Lawrence, sprake van verandering in het boek.
De relatie tussen Johan en Lisa is op zich niet slecht, maar dat wordt vooral door Lisa zo gehouden, zij houdt gepaste afstand.
De relatie tussen Johan en Lawrence is in feite een ‘schijn beste vriendschap’. Johan zal zich nooit helemaal aan Lawrence toevertrouwen. Bovendien is het zo dat Johan altijd zal laten zien dat hij beter is en meer gepresteerd heeft, waardoor hij Lawrence kleineert. Dat wil niet zeggen dat hun relatie niet meer goed meer is. Zolang ze niet teveel met elkaar optrekken en Lawrence niet teveel (maar wel genoeg) toegeeft aan Johans zelfzuchtigheid. (Wat hij eigenlijk al wel een beetje doet door zich niet goed te voelen, in vergelijking met Johan, zie stukje hierboven, blz.191)
Alma: Ja, in het laaste deel van het boek trekt Oscar zich een beetje van Alma af.
Johan:Er komt verandering in de relatie van Alma en Johan, hoewel ook veel belangrijke eigenschappen van hun relatie blijven (zoals het ontzag dat Alma voor Johan heeft en de ‘samenwerking’ tussen de moeder en haar begaafde zoon).
Johan <-- --> Charles
In de relatie is er sprake van verandering, al weet ik niet zeker of je het verandering kunt noemen... Johan overtreft zijn vader in het schilderen, maar tegelijkertijd nodigt hij hem uit op het feest, de tentoonstelling. Van te voren zit hij dan te bedenken wat zijn vader tegen hem zal zeggen: ’Zo m’n jongen. Je hebt het gedaan. Heel erg mooi, je meesterstuk!’ (blz.307)
Maar tegelijkertijd is hij nog steeds boos om zijn vertrek.
De veranderingen komen door de uitnodiging die Johan naar Charles heeft gestuurd, waardoor Alma van slag raakt en alleen nog maar aan ‘ haar’ Charles kan denken.
Toen Oscar een klein jongetje was, wilde hij zijn moeder graag helpen. Alma maakte daar een beetje misbruik van Oscar en nu is Oscar het zat om op deze manier door Alma behandelt te worden.
Lawrence – Lisa
Lawrence en Lisa hebben elkaar ontmoet tijdens een etentje bij Ellen. Ze kregen een relatie en zijn getrouwd, zoals volgens Lisa vanzelfsprekend is krijgen ze kinderen. Een zoon en een dochter, Kay en Ashley. De relatie tussen Lawrence en Lisa neigt haast naar koelheid, maar toch hebben deze mensen een hele sterke band. Ze respecteren hun eigen taal, gedachtes en werk.
Er is geen sprake van een verandering in de relatie tussen Lawrence en Lisa.
We vinden dat de relatie tussen Lawrence en Lisa heel erg goed is. Het is vooral goed dat ze elkaars gedachten, werk en taal respecteren. We denken dat de relatie tussen Lawrence en Lisa nog moeilijk te verbreken is.
Lawrence - Johan
Lawrence en Johan zijn elkaars beste vrienden en ze hebben elkaar leren kennen tijdens een studie in Londen. Na dat jaar van studie is Lawrence met Johan mee naar Nederland gegaan. Dankzij Johan zijn vrouw leert hij Lisa kennen. In hun vriendschap is Lawrence eigenlijk altijd meer degene die over de dingen nadenkt en Johan degene die dingen doet zonder erover na te denken. Op sommige momenten heeft Lawrence er ook moeite mee om Johan te begrijpen, maar uiteindelijk lukt dat wel. Daar zijn ze vrienden voor.
“Ik pak het verkeerd aan, ik kan dit niet, denkt Lawrence, die zich toenemend ongemakkelijk voelt. Of is Johan gek? Hij zet me steeds op het verkeerde been met zijn gelul over kleurgebruik en vlakverdeling. Ik ga weg, ik heb geen zin meer. Vraagt hij me advies over wat hij met Ellen aanmoet en dan laat hij me zoiets zien! Ik laat me niet meer verneuken. Hij zoekt het zelf maar uit!”(blz. 219) Dit dacht Lawrence over Johan na aanleiding van het schilderij dat hij had gemaakt van Lisa en Ellen.
Er is in deze relatie tussen Lawrence en Johan geen sprake van verandering in de loop van het verhaal.
We vinden dit een normale relatie tussen twee vrienden. Lawrence en Johan vullen elkaar goed aan. De een rustig en verstandig en de ander adrem en doet wat hij wil.
LISA
Lisa en Ellen:
Lisa en Ellen zijn beste vriendinnen. Lisa heeft bewondering voor Ellen. Ze zal ook altijd voor Ellen kiezen. Ze zegt zelf dat Ellen de enige is waarmee ze in kleine ruimtes wil verblijven. Dat laat wel zien hoe goed ze bevriend zijn. Ze kunnen samen ook goed praten en lachen.
Lisa en Lawrence:
Lisa en Lawrence zijn gelukkig getrouwd. Samen hebben ze twee kinderen waarmee ze gelukkig zijn. Volgens lisa zelf heeft ze een koele, prettige en respectvolle relatie.
Lisa en Johan:
Lisa is in sommige aspecten jaloers op Johan, maar ze bewondert hem ook. Ze zijn vrienden. Soms voelt Lisa wel wat voor Johan.
b) Ja, er is sprake van verandering: tussen Lisa en Johan. Hun vriendschap zal verminderen.
c) De reden van deze verandering: Aan het eind van het verhaal moet Lisa kiezen of ze met Ellen mee gaat of dat ze Johan gaat troosten. Ze kiest het eerste en gaat achter Ellen aan.
opdracht 3 Perspectief
Vanuit welke persoon vertelt de schrijver het verhaal?
a)Het is een personale vertelsituatie met een meervoudig perspectief. Het wisselt erg vaak, doorgaans komen alle hoofdpersonen 'aan de beurt'. De zes hoofdpersonen komen allemaal ongeveer zeven keer lang, met uitzondering van Lawrence die maar één keer aan het woord komt. Vooral op het laatst, tijdens de expositie van Johan wisselt het continu.
b)Je beleeft het verhaal door de ogen van Lisa, Johan, Ellen, Oscar, Alma en één keer door die van Lawrence. (zie ook a)
c)Doordat iedereen aan het woord komt krijg je van iedereen een duidelijk beeld. Je leert hun denkwijze kennen en begrijpt zo beter waarom ze iets doen. Sommige gebeurtenissen worden twee keer beschreven, vanuit de één en vanuit de ander. Hierdoor krijg je een beter beeld van de situatie.
Vooral Lisa is veel aan het woord. Zij is psychiater en observeert het geheel. Door haar kom je veel te weten over de ingewikkelde (familie-)relaties. Zij legt verbanden en heldert dingen op. Ook denkt ze na over de verschillenden personen en dat zorgt voor verduidelijking voor de lezer.Een voorbeeld hiervan is het volgende citaat, waarin ze het over Johan heeft: Altijd opzoek naar zelf bevestiging, de honger naar bewondering is een bodemloze put. (blz. 22)
Opdracht 4 Chronologie
a) wanneer speelt het boek zich af?
b) Van wel belang is dit?
c) Is het verhaal chronologisch of niet-chronologiesch?
A)Deel 1 speelt zich af van donderdag tot en met zaterdag, de week voorafgaand aan de expositie van Johan.
Deel 2 speelt zich ongeveer 10 jaar geleden af rond de dood van Saar.
Deel 3 speelt zich af op zondag, de dag van de expositie.
b)De tijd is wel van belang voor het verhaal, aangezien iedereen echt naar de opening van Johans tentoonstelling toeleeft. Het is ook van belang voor de dood van Saar, als het verhaal zich lang geleden had afgespeeld hadden ze niet kunnen ontdekken wat Saar had.
c)Het verhaal is niet in chronologische volgorde. Het wordt met vele flashbacks vertelt en deel 2 is zelfs een grote flashback.
Opdracht 5 PLaats
a) Waar speelt het vehaal zich af?
Het verhaal speelt zich af rondom en in een grote stad waar het gemeentelijk- en rijksmuseum dicht bij elkaar liggen. Bijvoorbeeld een stad als Amsterdam.
De plaats is niet van belang voor het verhaal. Het verhaal zou zich ook in een kleine plattelands gemeente kunnen afspelen zolang Johan maar zijn schilderijen tentoon kan stellen.
Noteer in één zin wat het thema is van het verhaal.
De ouder- kindrelatie heeft invloed op de kijk van het leven.
Motieven
Noem de drie belangrijkste motieven
Motief 1, Steen:
De vader, Charles Steenkamer, geeft zijn kinderen automatisch dezelfde achternaam. Later vertrekt Charles naar Amerka en noemt zich daar Charles Stone. De relatie tussen hem en zijn zonen is bij wijze van spreke versteend na zijn vertrek. Hierdoor is de opvoeding deels in de war geschopt, omdat Alma er nu alleen voor stond.
Motief 2, Vissen:
In het begin van het verhaal (eerste paar bladzijdes) gaat het over de vissen die bij Lisa in de ton zwemmen, die jongen krijgen. De kleine visjes maken zich los uit het taaie vlies en zwemmen kris kras door het water. Het ouderpaar verzorgd de visjes niet, maar slurpt water en tegelijkertijd ook wat van hun kleintjes naar binnen. De kinderen worden hier letterlijk opgevreten door hun ouders. (Zie bladzijde 1 van het boek.)
In het verhaal wordt ook duidelijk dat Oscar en Johan, de kinderen van Charles en Alma figuurlijk worden opgevreten. Alma weet haar kinderen namelijk zo tegen elkaar uit te spelen, dat ze door elkaar te kleineren er zelf beter van te worden.
Ook heeft Johan een schilderij gemaakt van Alma en twee vissen.Alma houdt één vis
tegen zich aan. Deze vis is intact en mooi van kleur. De tweede vis is gevild en ligt op
een tafel voor Alma. De ene mooie vis stelt Johan voor, die Alma naar haar toetrekt en
de andere vis, die op tafel ligt, is Oscar.
Op bladzijde 65 staat: “Op vrijdagavonden kon hij niet eten van ellende als hij Alma
hoorde zwatelen over de talenten van haar zoon.”
Motief 3, Ouder- kindrelatie:
De ouder- kindrelatie heeft invloed op de kijk van het leven, omdat je ouders je meestal opvoeden en in je opvoeding leer je onder andere manieren en gewoontes van je ouders en andere mensen kennen. Zo heeft de opvoeding invloed in hoe je tegen het leven aankijkt. Als je een goede relatie hebt met je ouders, is het makkelijker om dingen van ze over te nemen.
a)Titelverklaring van ‘HET MEESTERSTUK’
Het boek is eigenlijk de aanloop naar Johans tentoonstelling in het Gemeentemuseum, waarmee hij een beroemde schilder hoopt te worden.
Ook zijn meesterstuk, zoals Johan het zelf noemt, is te zien op deze tentoonstelling.
Dit schilderij is een weergave van de relatie tussen Alma, Johan en Oscar. Johan heeft het schilderij waarschijnlijk vanuit zijn onderbewustzijn zo laten kloppen met de werkelijkheid, want hij heeft duidelijk niet door dat het meesterstuk zo’n goede afschildering is van wat er echt gebeurt.
Op het schilderij dat Johan heeft gemaakt is een naakte vrouw (Alma) afgebeeld met een zalm in haar armen als een baby (Johan). Er staat ook een tafel waar een andere zalm op ligt, maar deze zalm is opengesneden en de ingewanden puilen uit (Oscar). Voor de vis ligt een fileermes waarop bloedsporen te zien zijn .
Dat Johans (en Oscars) verdwenen vader eens een bijna identiek schilderij aan dat van Johan maakte, is nog argument dat Johan het schilderij vanuit zijn onderbewustzijn heeft gemaakt.
In de tijd dat Charles nog bij hen was hebben Johan en Oscar het schilderij dat hij schilderde namelijk maar één keer gezien en toen was Johan nog zo klein dat het onmogelijk is dat hij dat zo goed heeft onthouden. Maar blijkbaar had het toch zo’n indruk op hem gemaakt dat Johan het schilderij vrijwel precies heeft nagemaakt, er is maar weinig verschil tussen de twee schilderijen.
Op het schilderij van Charles is Alma afgebeeld met een makreel in haar armen. Op precies dezelfde manier houdt ze de vis vast als de vrouw op het schilderij van Johan, die een zalm in haar armen heeft. Een ander verschil is dat op het schilderij van Charles geen vis ligt met opengesneden buik en uitpuilende ingewanden. Voor de rest zijn de schilderijen helemaal gelijk aan elkaar.
Alles komt uit en wordt een complete chaos als Oscar bij de tentoonstelling het schilderij van hun vader naast het bijna identieke schilderij van Johan zet. Een meesterstuk hoort namelijk een origineel stuk te zijn, volgens de regels van het gilde. Hoewel Johan onverwacht rustig op de confrontatie met het schilderij van zijn vader reageert, (en tegelijk het feit dat zijn meesterstuk geen cent meer waard is als er al zo’n schilderij bestaat) raakt Alma volkomen overstuur door de ‘aanwezigheid’ van Charles. Ook Oscar kan het niet meer aan, rent weg en pleegt zelfmoord.
Wat dus, tot het einde van het 3e deel, allemaal in orde leek te zijn (je gaat er van uit dat Johan dik geprezen wordt met al z’n schilderijen en de tentoonstelling wordt geschetst als een kroon op zijn carrière), blijkt een ondergang te worden voor nagenoeg de hele familie Steenkamer.
b)Mottoverklaring van ‘HET MEESTERSTUK’
Het boek is verdeeld in drie delen en heeft zelf geen motto. Voordat elk deel begint, staat er een Italiaans zinnetje. Deze zinnen (in totaal dus drie), zijn de motto’s. De zinnen zijn afkomstig uit de Italiaanse opera Don Giovanni. Meer uitleg en informatie over het verband tussen de opera en dit boek staat op het bijgevoegde blad.
Deel 1: Lapello: ‘Notte e giorno faticar.’
Lisa: ‘Dag en nacht maak ik me druk.’
Dit motto slaat op Lisa die dag en nacht nadenkt over alles in haar leven. Op pagina 12 staat dat ze op de fiets goed kan denken en je leest ook veel verschillende gedachten van Lisa.
Lisa is psychiater, misschien wel omdat ze zo niets over zichzelf hoeft bloot te geven. Ze hoeft alleen maar te luisteren en zo helpt ze mensen.
Deel 2: Elvira: ‘Ma tradita e abbandonata provo ancor per lui pieta.’
Ellen : ‘Hij heeft mij verlaten, maar ik voel nog steeds liefde.’
Deze zin slaat op het hele gebeuren uit het tweede deel van het boek rondom Ellen en Johan. Sinds de tweeling was geboren begon Johan te rotzooien met zijn modellen, maar door het plotseling overlijden van hun dochter Saar liep hun huwelijk helemaal op de klippen. Dat kwam omdat beiden het verdriet op een andere manier verwerkten. Ze gaan scheiden, maar toch hebben ze nog een bepaalde band.
Deel 3: Don Giovanni: ‘Più del pan mangio, più dell’ aria che spiro.’
Johan : ‘Hoe meer brood ik eet, hoe meer lucht ik kan happen.’
Hoe meer het Johan lukt zijn broertje Oscar te kleineren, hoe beter Johan zich voelt en het geeft hem een gevoel van voldoening. Dat kleineren gebeurt bijvoorbeeld ook omdat Alma zo trots is op Johan.
Tot welke literaire stroming hoort dit boek?
Dit literaire werk behoort tot de existentialistische stroming.
Dit houdt in dat de personages uit het boek een existentialistisch denkbeeld hebben. Bijv. Johan, Johan gelooft niet in een god en heeft het vaak over toeval. Dit zijn kenmerken voor het existentialisme.
Ook Lisa is een existentialist. Zij gelooft niet in het bestaan van god.
Het boek behoort ook tot het narcisme. Johan is een narcist.
Geef informatie over de auteur
Anna Enquist is geboren op 19 juli 1945 te Amsterdam. Anna Enquist is een schuilnaam. In het echt heet ze Christina Broer. Ze gebruikt haar schuilnaam, omdat ze haar beroepswerkzaamheden en de poëzie gescheiden wil houden. Ze groeit op in Delft, waar ze het gymnasium volgde. Al vanaf de lagere school speelt ze piano. In 1963 gaat ze klinische psychologie in Leiden studeren en in 1969 gaat ze naast haar baan in de zwakzinnigenzorg naar het conservatorium in Den Haag. In 1976 rondt ze haar opleiding af aan het Sweelickconcervatkorium in Amsterdam, maar ze blijft werken als schoolpeadogoog. Inmiddels is ze getrouwd met de Zweedse musicus Bengt Widlund, met wie ze twee kinderen krijgt, een dochter en een zoon.
In de jaren tachtig volgt ze in Amsterdam de opleiding van de Nederlandse Vereniging voor Psychoanalyse. Als ze in 1987 met de opleiding klaar is, besluit ze haar muziekcarrière af te breken, omdat ze een baan kon krijgen op het Psychologisch Instituut. Anna Enquist was gewend haar ervaringen uit het dagelijkse leven op een emotionele manier in de muziek te reflecteren. Toen ze zichzelf de mogelijkheid ontzag had, bleef die behoefte onvervuld en begon ze af en toe wat op te schrijven wat ze voelde of zag. Dit leidt tot een gedicht.
In1991 komt haar eerste gedichtenbundel Soldatenliederen uit, waarvoor ze de C. Bussingh-prijs voor nieuwe Nederlandse poëzie ontvangt. In 1992 volgt de gedichtenbundel Jachtscene, waarvoor ze de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde ontvangt. In deze Bundel publiceert ze vijf gedichten over de hoofdfiguren uit de opera Don Giovianni van Mozart. In 1994 verschijnt het boek Een nieuw afscheid.
In 1992 begint Annna Enquist met de voorbereidingen voor een prozawerk. Ze wil een opera in een romanvorm schrijven, vol passie en gevoel. Het moet een moderne versie van de opera van Don Giovianni van Mozart worden, haar favoriete opera. Het thema blijft haar nog steeds bezig houden. Na anderhalf jaar puzzelen en vier maanden schrijven komt in 1994 Het Meesterstuk uit. Alle figuren krijgen een plaats in de roman, al verandert ze leeftijd en sekse als haar dat beter uitkomt. Het Meesterstuk wordt in 1994 bekroond met de Debutantenprijs, een prijs voor het best gewaardeerde Nederlandstalige romandebuut in Nederland en Vlaanderen, en al vrij snel verschijnen vertalingen in het Duits, Zweeds en het Frans. In 1996 verschijnt het boek Klaarlichte dag. In 1997 verschijnt Enquist tweede roman: Het geheim. Het boek won in 1997 de Trouw Publieksprijs.
Anna Enquist schrijft niet om succes te hebben, maar omdat ze een onderwerp vorm wil geven die blijft. Schrijven vindt ze ook een manier om iets bij je te houden, om te zorgen dat iets niet wegslijt.
Anna Enquist hoort een beetje bij het existentialisme. Ze vindt net zoals mensen die bij het existentialisme horen dat god niet bestaat. Zij vindt god een smoes. Ze denkt dat het bij de dood is afgelopen en dat je je niet eenzaam door god voelt, omdat er altijd iemand naar je kijkt. Als er wat ergs gebeurt zeggen ze:"Het is zo gegaan, omdat god het zo wil".
In Anna Enquist haar poezie staan de thema’s pijn om verdriet, spijt om het volwassen worden, woede, wraakzucht en agressie jegens het lot centraal. In haar beide romans staan muziek centraal als leidend motief in het leven dat wordt bepaald door liefde, ambitie en roeping.
Opdracht 11
Geef je eigen mening over het boek
Eerlijk gezegd dacht ik echt: ’wat is dít nou weer?’ toen ik de eerste bladzijden van het boek las. Die gingen over Lisa en haar vissen. Ook het stuk dat ging over het etentje en de rest van de personages die er daarbij op een ½ pagina vluchtig aan bod kwamen moest ik (een paar keer) nalezen. Maar toen ik wat verder kwam in het boek werd me gelukkig steeds duidelijker wie nu wie was, hoe zij in elkaar staken en hoe ze met elkaar omgingen. En toen ik het boek uit had begreep ik ook hoe het verhaal in elkaar zat en waarom het bijvoorbeeld nodig was dat er beschreven werd hoe die vissen gingen paren of waarom die taart persé een steen moest zijn (wie bedenkt dat nou?).
Ook de indeling van het boek is (achteraf) heel logisch. Deel 1 speelt in het heden van donderdag tot zaterdag. In flashbacks wordt verteld over het huwelijk van Johan en Ellen, en over het vertrek van Charles.
Deel 2 speelt in het verleden, rond de dood van Saar. Hierin wordt duidelijk waarom het huwelijk van Ellen en Johan kapot is gegaan.
Deel 3 speelt in het heden, op zondag, de dag van de expositie. Ook hier flashbacks over het vertrek van Charles, maar dan gedetailleerder. Al met al wordt het dan een heel duidelijk geheel.
Wat ik ontzettend leuk vind aan het boek is dat er veel meer achter zit dan alleen een verhaal. Er is een hele psychologische achtergrond en er zitten een hoop dingen in die zo goed kloppen in het verhaal, maar die je pas opvallen als je het nog eens naleest en er even over nadenkt. Een goed voorbeeld daarvan zijn natuurlijk de motieven, (steen, vis, eten enz) maar ook de schilderijen, wat daarop te zien is en wat er dan mee bedoeld wordt. Daarvan is het meesterstuk een goed voorbeeld: Op het schilderij is een naakte vrouw (Alma) afgebeeld met een zalm in haar armen als een baby(Johan). Er staat ook een tafel waar een andere zalm opligt, maar deze zalm is opengesneden en de ingewanden puilen uit(Oscar). Voor de vis ligt een fileermes waarop bloedsporen te zien zijn. Ik vind het echt ontzettend leuk om dat soort dingetjes en overeenkomsten te ‘ontdekken’.
Ook de personages en de situaties zijn op een hele knappe manier beschreven. Ik werd soms helemaal nerveus van die Johan, bijvoorbeeld in dat stukje waar hij wil dat Alma op zijn kinderen moet passen (blz.28). Alsof het logisch is dat Alma’s plannen ten koste gaan van Johan’s plannen. Op die momenten zou ik het liefst in dat boek springen en ‘ns even zeggen waar het op staat.(Meer mening over Johan staat bij het stukje van Johan) Het narcisme is ook op een enorm goede manier beschreven. Je kunt wel begrijpen wat er met narcisme bedoeld wordt als iemand het je uitlegt, maar wat voor persoon zo iemand nou echt is, snap je pas als je dat meemaakt, of zoals nu in een boek leest.
Een minpuntje vond ik de soms wat langdradige stukjes. Hoewel ze later een betekenis krijgen, zijn ze echt saai om voor het eerst te lezen. Dat stukje met die bramen leek me eerst echt overbodig. Pas toen we het even bespraken in de klas snapte ik waarom het in het boek zat! (de vluchtwegen).
Af en toe vond ik dat er wel erg ‘seksistisch’ doorgedacht werd over sommige dingen. Neem bijvoorbeeld
En het is inderdaad zo dat, als je er op let, de motieven wel erg uitgesproken aan bod komen: alles en ieder voorbeeld is vis, elke keer steen, overal wordt bij gegeten. Maar als ik er niet op gelet had, was het me niet zo duidelijk op gevallen en ik vind het ook eigenlijk wel knap dat ze deze motieven zo goed weet in te bouwen.
Al met al vond ik dit boek heel leuk om te lezen, het is een waar ‘meesterstuk’.
Personages verder uitgediept
Johan, Don Giovanni
Over zijn uiterlijk:
‘Een foto van Johan in halfprofiel: scherpe neus, onnatuurlijk dichtgehouden mond, ogen van iemand die intensief aan zichzelf denkt op het moment van opname. Schouderpartij in donker pak, wat hem goed staat.’ (Lisa: blz. 12)
Johan is een succesvol schilder. Hij heeft het talent geërfd van zijn vader (Charles), die vertrokken is toen Johan nog maar heel jong was. Het gemis van zijn vader komt tot uiting door het ontbreken van zijn goedkeuring en het willen overtreffen van zijn vaders kunsten. Hij heeft natuurlijk nog een moeder, Alma, en een broer, Oscar.
Verder is hij een eersteklas charmeur en houdt ervan vrouwen te versieren. Hij is getrouwd geweest met Ellen en heeft met haar 3 kinderen, Peter, Paul en Saar. Saar komt in de loop van het boek te overlijden. Mede omdat Johan en Ellen dit verlies niet samen kunnen verwerken, scheiden ze van elkaar. Johan woont dan samen met Zina. Hij houdt van hardlopen.
Voor ik aan de uitwerking begin, geef ik eerst nog een kleine samenvatting van het karakter van Johan, zoals Lisa, de vriendin van Ellen en psychiater, over hem spreekt als zij een college geeft. (blz 22/23)
‘ Narcisme. Iemand die altijd op zoek is naar zelfbevestiging, de honger naar bewondering is een bodemloze put. Partners, vrienden worden gebruikt als need-satisfying object, machines om de liefdeshonger te bevredigen. Als zij daaraan niet voldoen ontsteekt de narcistische persoonlijkheid in primitieve woede. Een schepje er bovenop: de bindingsangst, het onvermogen om zich echt aan iemand toe te vertrouwen op grond van vroege kwetsing. De charme van een narcist: als ze je nodig hebben om hun zelfgevoel op te krikken kan dat je een briljante avond opleveren. En een gevoel van opluchting dat je zelf niet aan zo iemand vast zit.’
Johan is ontzettend met zichzelf ingenomen. Alles wat hij vindt, zegt, doet of maakt vindt hij geweldig. En niet alleen híj vindt dat, ook de rest van de wereld behoort het met hem eens te zijn. Als mensen anders denken over iets, acht hij hen minderwaardig en meestal kraakt hij deze personen af, of gaat in de verdediging. Maar wanneer er mensen zijn die niet met zich laten sollen en zíj hebben kritiek op Johan, dan raakt hij in paniek of wordt woedend. Een voorbeeld hiervan staat op bladzijde 234. Dat is de bladzijde waarop het interview van Kerstens met Johan begint. Johan voelt zich direct aangevallen door de manier waarop Kerstens hem ondervraagt. Dit geeft aan dat hij geen kritiek kan verdragen.
Zijn zwakke plekken weet Johan goed te camoufleren en hij probeert er zoveel mogelijk controle over te krijgen. Zoals het deel dat gaat over de tandarts, waarin hij overlegt met de tandarts over de aanpak van de reconstructie van zijn gebit.( begin blz.45.)
Controle en macht, daar is Johan vooral op uit. Dat slaat op zijn leven, lijf en omgeving (blz. 44. Elke alinea begint met ‘macht over’).
Tot die omgeving horen ook de mensen om hem heen. Ook over hen heeft hij een zekere macht en wil hij controle hebben.
Er is een fragment dat gaat over Paul en Peter, de kinderen van Ellen en Johan, die van Johan bij Alma moeten logeren omdat Ellen en hij naar Parijs willen. De plannen van Alma moeten wijken voor die Johan. (blz. 28.)
Dit betekent dat Johan het niet kan hebben als iets, dat hij bedacht heeft of graag wil, niet door kan gaan omdat anderen niet mee willen werken (hoe terecht het ook is.) En het laat zien dat Johan heel gemakkelijk mensen weet te manipuleren, vooral vrouwen, door zijn overweldigende charme. De mensen die eenmaal in zijn ‘macht’ zijn geraakt, rekent hij tot zijn domein en hij weet dat hij min of meer kan bepalen wat zij doen of vinden. Zoals met bijv Zina: ‘zij kan komen, maar ik zeg haar wanneer ze moet vertrekken’. Door de meningen van mensen te kunnen bepalen kan Johan het voordeel snel naar zich toe trekken, waardoor hij discussies meestal wint, of in ieder geval het gevoél heeft dat hij ze wint.
Maar wanneer hij mensen ‘tot zijn macht’ rekent of zij zijn op een of andere manier aan hem verwant, moeten ze ook voldoen aan Johan’s eisen/ perfectie. Als zij dat niet doen, dan irriteren ze hem mateloos.
(Alma: dat ze oud is, haar oude jurk en lang vies haar; Oscar: Zijn karakter en zijn uiterlijk; Ellen: toen Saar overleden was ergerde Johan zich aan haar ‘verval’; Saar: zij was niet sterk genoeg om te blijven leven.)
Maar mensen die Johan juist overtreffen, of die meer te zeggen hebben dan hij, beoordeelt hij vaak op zwaktes.
Bijvoorbeeld Kerstens, (blz.234): zijn buikvlees puilt uit, zijn gezicht is vlezig enz. En de nieuwe man van Ellen kraakt hij ook tot op de bodem af. Hierdoor prijst hij zichzelf beter en groeit zijn ego.
Waar hij ook een handje van heeft, is het verdraaien van de waarheid. Hierbij maakt hij dankbaar gebruik van zijn handigheid in het verdraaien van meningen, waardoor mensen al gauw in zijn waarheid geloven. Wat hij niet altijd doorheeft, is dat de echte waarheid voor sommigen (bijvoorbeeld Lisa) beter zichtbaar is dan zijn verdraaide waarheid. Neem bijvoorbeeld het hardlopen (blz.43). ‘Hij rent niet omdat alle mannen van zijn leeftijd rennen, of althans het idee hebben dat ze dat zouden moeten’. Het lijkt me duidelijk dat hij net zo’n man is van ‘zijn leeftijd’ als degenen die hij nu afkraakt en alleen maar zoiets denkt/zegt om niet toe te hoeven geven aan zijn ouderdom en zichzelf beter te prijzen dan de anderen.
Oscar Steenkamer (Don Ottavio)
Oscar is enkele jaren ouder dan zijn kleine broer Johan. Oscar is een stille, wat stuntelige man met donker haar, dikke brillenglazen zonder welke hij niet kan, smalle lippen, magere nek, grote oorschelpen en lijkt qua uiterlijk totaal niet op zijn jongere, knappe en succesvolle broer Johan. Oscar is kunsthistoricus bij het Nationaal Museum, dat de rivaal is van het museum waar Johan's kunst hangt en doet soms journalistiek werk. Hij is een echte wetenschapsman. Hij is ongetrouwd. Behoefte aan een vrouw heeft Oscar niet; hij heeft nooit een vrouw begeerd en dat zal ook niet meer gebeuren al heeft hij een zeer speciale band met Ellen.
Oscar is een zeer punctueel mannetje. Zijn zaken en huis houdt hij ziekelijk op orde. Net zoals de structuur van een dag, week of jaar. Diep van binnen kent hij echter een eindeloos verlangen
om te rebelleren, om chaos te maken. Oscars levensdoel bestaat eruit zijn moeder overeind en in evenwicht te houden. Vanaf de dag dat Charles Steenkamer er vandoor ging en Oscar als zevenjarig jongetje alleen met zijn moeder en zijn broertje achterliet, voelde hij zich verantwoordelijk voor hen. Hij heeft geprobeerd de vaderrol van Charles over te nemen door een goede man voor Alma en een goede vader voor Johan te zijn. Maar hoe hard Oscar ook zijn best deed, beiden leken het niet te waarderen en Alma zag Oscar nooit staan. Altijd was het Johan voor en Johan na. Door deze voortrekkerij van Alma en het feit dat Johan alles schijnt te hebben wat Oscar mist, zoals zelfvertrouwen, zekerheid, aanzien en een beter uiterlijk, is Oscar ziekelijk van jaloersheid en benijdt Johan werkelijk om alles. Door deze jaloezie en zelfminachting heeft hij een behoorlijk minderwaardigheidscomplex en het kleine beetje zekerheid dat Oscar had, is nu allang verdwenen. Hoe meer succes Johan in de schilderkunst begint te krijgen hoe jaloerser Oscar wordt en op wraak zint. Hij wacht dan ook op het juiste moment om Johan ten gronde te richten. Oscars afgunst blijkt ook uit het feit dat hij artikelen schrijft waarin hij zijn broer naar beneden haalt. Hij probeert op deze manier de bewondering voor Johan te laten dalen.
Als Oscar te horen krijgt dat er een tentoonstelling in het Gemeentemuseum komt ter ere van Johan, barst hij bijna uit zijn voegen van jaloezie. Hij besluit dan dat de tentoonstelling een ideale gelegenheid is om Johans glorie voorgoed te laten verpesten. Hoezeer Oscar Johan dan ook benijdt en haat, op Johans vrouw is hij altijd zeer gesteld geweest. Zij was de enige vrouw om wie hij veel gaf en de enige vrouw met wie hij kan praten zonder dat er bijbedoelingen aan vast zitten. Regelmatig bezoekt hij met Ellen concerten of ze luisteren muziek.
Oscars talenten liggen in de muziek. Hij had van kleins-af-aan veel gevoel voor muziek en speelde viool. Maar dit laatste wordt door Alma verpest. Ze trok Johan voor en op alle mogelijke manieren probeerde ze hem te stimuleren en de creatieve impulsen bij Oscar meedogenloos uit te doven. De bewondering ging altijd naar Johan. Als Oscar op een avond thuis zit, komt hij op het idee om op zolder in het museum waar hij werkt, te kijken of er misschien schilderijen van Charles staan. Trots op zijn eigen idee gaat hij erheen en vindt vier schilderijen. Een beetje van zijn stuk gebracht, slentert hij door de stad. Die middag had Alma namelijk een taart gekregen van ene Meneer Steenkamer. Beiden dachten dat hij van Charles was omdat Johan hem had uitgenodigd voor de tentoonstelling. Nu hij de schilderijen heeft gezien, heeft Oscar nog meer het gevoel dat Charles steeds dichterbij komt. En daar is Oscar heel bang voor. Hij is bang dat Charles de plaats van hem zal gaan overnemen. Dat hij overbodig zal worden. Nog lang
piekert Oscar over hetgeen hij gezien heeft. De tentoonstelling is de volgende dag en hij besluit er gewoon heen te gaan. Als hij op de tentoonstelling het schilderij van Johan ziet,
schrikt hij: het is hetzelfde schilderij als één van de vier van zijn vader. Oscar glipt weg en verdwijnt. Hij haalt het schilderij op om het naast dat van Johan te plaatsen en hem te
confronteren met zijn plagiaat. Met moeite krijgt hij het schilderij mee en met het inmiddels half kapotte schilderij bereikt hij weer de tentoonstelling. De schok is groot voor iedereen, niet het minst voor Oscar zelf. Als Johan hem aanvalt, slaat hij deze een bloedneus en duwt Alma
op de grond. Dan rent hij weg. Hij weet niet waar hij heen moet en loopt door de stad te drentelen, terwijl hij nadenkt.
Ik heb het gedáááán, ik heb het gedáááán, ik heb het gedáááán! (...) Wat heb ik gedaan? Per ongeluk de neus van mijn broer gebroken, in het voorbijgaan mijn moeder omgegooid, niet expres. Het is gebeurd. Ik deed het. Dat hadden ze niet gedacht, o nee, Oscar zou wel braaf zijn en zich voegen, dat dachten ze, maar mooi niet. (p 283)
Oscar voelt zich triomfantelijk, omdat hij eindelijk eens iets durft wat niemand van hem verwacht had.
Alma. Zij was de baas. Geen tegenspraak mogelijk. Tot vandaag. De resten van haar echtgenoot heb ik haar voor haar neus gehouden. Zodat ze wel kijken moest. De overblijfselen. Zodat hij echt weg is. Een lege plek. Het hoofd van de familie, de man in huis. Ik. (p 284)
Maar na zijn triomf keert hij tot de werkelijkheid terug. Bang dat hij verstoten zal worden door Alma, Johan en misschien Ellen maakt hem ziek van angst. Hij durft niet meer terug naar huis te gaan en loopt door tot hij bij de haven komt. Hij wordt in een groep zwervers opgenomen. Als hij z'n sleutelbos in het water wil gooien om met het verleden af te rekenen, verliest hij zijn
evenwicht en valt in het water.
In het water voelt hij meteen de kou. Hij laat de sleutels los. Zijn volgelopen jasje belemmert armbewegingen. De benen zijn onbestuurbaar door hun zwaarte. Zij willen zakken. Kleine golfjes slaan tegen zijn gezicht zodra hij lucht hapt. Water, water. (...) Steeds sterker suist het in m'n oren. Geluid. Het eerste en het laatste. Het liefste. Het is zeemuziek. we zijn op het strand.
Daar komt Johan, hij kan nog maar net lopen met zijn dikke beentjes. Hij rent. Ik doe mijn armen wijd en ga door m'n knieën. Hij schreeuwt van blijdschap terwijl hij naar mij toeholt: Osser, kom-es, kijk-es, kijk-es, Osser! Glimlachend zweeft Oscar naar beneden. (p 290)
Ellen Visser (Donna Elviera)
naam: Ellen Visser. In de opera komt haar personage overeen met Donna Elviera. leeftijd: 45. In de flashback van deel II is ze 35. uiterlijk: Ellen is vrij mager, door de scheiding met Johan en de dood van Saar (haar dochter) is ze grijs geworden.Over het algemeen draagt ze normale tot tamelijk dure kleding en ziet er verzorgd uit. In de flashback is dat tijdelijk anders door de eerder genoemde omstandigheden. karakter: Ellen is vrij emotioneel en open, ze praat makkelijk over haar gevoelens. Dit doet ze eigenlijk alleen bij Lisa (haar beste vriendin) die goed naar haar kan luisteren, want bij Johan kan ze niet terecht. Ellen kan heel zelfstandig zijn (dit blijkt ook uit 'de tijd na Johan'), maar toen ze nog samen waren verwachtte ze wel steun en hulp van Johan. Johan zat hier echter niet op te wachten en dat was ook een belangrijk punt waarom het mis ging tussen hen. Een karaktertrek van Ellen is dat ze op zoek is naar een vader figuur, zo blijkt uit haar verlangen naar een Bijl-achtige vader die zegt: stil maar, stil maar, alles komt goed. (blz. 127). Een andere karaktertrek van Ellen is dat ze erg veel waarde hecht aan orde en een strakke dagindeling. Zij vind het dan ook erg vervelend als deze verstoord wordt. Het karakter van Ellen is niet merkbaar verandert, maar ze kijkt na de scheiding van Johan en de dood van Saar wel anders tegen dingen aan. Ellen wist eerst niet beter dan dat er tegen haar werd gegild en dat ze voortdurend van haar bezigheden werd afgeleid (blz 32), nu neemt ze haar liefdes verhouding wat minder serieus, zo blijkt uit de verhouding die ze heeft met een getrouwde zanger. Alleen in het weekend, als het kan, en anders maar niet. (blz 35).
Ellens leefomstandigheden en haar verleden: Ellen is getrouwd geweest met Johan en ze hebben samen een tweeling, Peter en Paul. Het viel Ellen erg zwaar om de twee op te voeden, mede doordat ze weinig hulp kreeg van Johan. Hij stelde het moment van naar huis gaan steeds verder uit en begon te rotzooien met zijn modellen, omdat hij vondt dat hij tekortschoot bij Ellen. Ze hadden ook dochtertje Saar. Helaas overlijdt zij aan een ziekte aan haar hartkleppen. Ellen heeft het hier erg moeilijk mee. Ze geeft zich zelf de schuld van haar dood, dat zij niets gemerkt heeft. Het duurt lang voor zij het een plaatsje kan geven. De enige met wie ze hierover kan praten is Lisa, want Johan zit hier niet op te wachten, die wil verder leven. Toch heeft ook hij verdriet, maar hij uit het op een hele andere manier. Het gaat hierdoor slecht tussen Johan en Ellen. Ellen neemt Johan kwalijk dat hij van haar vraagt zich op te maken, mooi aan te kleden en aandacht aan hem te besteden. Het gaat steeds slechter tussen hen, Johan gaat vreemd met Zina, waarmee hij ook naar Parijs gaat met kerst. Als Johan uiteindelijk de relatie probeert te redden en aan Ellen vraagt met hem te verhuizen naar een groter huis, wil Ellen niet. Johan gaat echter toch en is van mening dat Ellen alsnog wel komt,maar dat doet ze niet. Samen met Paul en Peter verhuist ze naar een appartementje ergens in de stad, waar ze nu nog steeds woont. Peter en Paul zijn inmiddels het huis uit en Ellen woont alleen, dat bevalt haar goed. Ze heeft een leuke baan. Ze heeft een verhouding met een getrouwde zanger, maar dat neemt ze niet zo serieus. Ze ziet Johan nog wel af en toe. Soms doen ze het nog, Ellen kan Johan nog steeds niet weerstaan, dat maakt haar bang. Op vrijdag gaat Ellen naar de expositie van Johan. Aan het eind van deze expositie, als iedereen weg is probeert Johan haar terug te krijgen. Bijna valt Ellen terug in haar liefde voor hem, maar ze loopt weg en weerstaat Johan.
Lisa (leperello)
Lisa is een mooie vrouw van 45 jaar. Ze menstrueert nog een keer of drie per jaar. Ze is blond en heeft grijze ogen. Ze draagt dure, mooie, maar niet opvallende kleren. Ze heeft een verzorgd uiterlijk.
Lisa draagt een dure spijkerbroek en een nog duurdere roomwitte trui. Ze is een mooie vrouw en dat blijft ze met het verstrijken van haar jaren. (blz. 11)
Lisa is getrouwd met Lawrence Hannastone. Samen hebben ze twee kinderen: Kay en Ashley. Lisa is een goede moeder en is gelukkig met haar gezin.
Lisa wordt tot haar eigen verrassing en vreugde een goede moeder.
Lisa fietst langs het water; ze heeft een kind voorop en achterop. Luidop zingen ze een lied. Dit is het, denkt Lisa, dit is het leven dat ik gewild heb. Tranen lopen over haar wangen terwijl ze zingt. (blz. 22)
Lisa heeft geen ouders meer. Haar vader is overleden in de oorlog.
Geen held maar een bange jongen die na spertijd in de zwarte stad de gracht in liep en verdronk omdat hij niet durfde te schreeuwen. (blz. 16)
Haar moeder is een aantal jaren geleden overleden. Vlak voor haar dood heeft Lisa haar moeder verzorgd. Ze had geen speciale band met haar moeder en had daarom ook niet heel veel verdriet na haar overlijden.
In de troebele soep van kindertijd zal Lisa niet meer verdrinken. Omdat zij
zichzelf toestond het hoofd boven water te houden, zich van haar moeder af te keren zodra zij de zuigkracht van vroeger voelde. (blz. 16 & 17)
Omdat Lisa haar vader nooit goed gekend heeft zoekt ze veiligheid in een vaderfiguur. Deze probeert ze te vinden tijdens haar eerste huwelijk met Gerard Bleeker. Hij was haar docent pathologie en hij bezat een zeilboot. Die zeilboot was hun ‘liefdesnest’. Het huwelijk liep niet goed.
Dan komt de tijd dat er weer intrigerende studentes onder Gerards gehoor blijken te zitten. (blz. 20)
Ze koos voor zichzelf en ze gingen scheiden. Na de breuk raakte Lisa in een
depressie. Nieuwsgierigheid was haar redding.
Als zij met de psychiatrie opleiding begint heeft ze Gerard verlaten. Een gemene depressie drijft haar in analyse; de nieuwsgierigheid die haar nooit verlaten heeft wordt haar uiteindelijke redding. (blz. 21 & 22)
Lisa is psychiater. Ze heeft de helpersrol in het stuk. Omdat ze niet goed over zichzelf kan praten is ze een goede psychiater; ze luistert, maar hoeft niets over zichzelf prijs te geven. Ze helpt mensen en ontvangt daarvoor dankbaarheid en acceptatie.
Haar onvermogen om iets over zichzelf te vertellen maakt haar tot iemand die goed kan luisteren. Lisa luistert, vat samen, stelt een bedachtzame vraag. Zij helpt en krijgt dankbaarheid en acceptatie in ruil. Ze bouwt haar helpersrol uit op het lichamelijke vlak een werkt in de vakanties in het plaatselijke ziekenhuis. Ook daar zijn de rollen duidelijk gedefinieerd en hoeft ze niets van zichzelf prijs te geven. (blz. 17)
Lisa is ook docente in psychiatrie. Tijdens een les hebben ze het over narcisme. Ze denkt dan aan de charme van Johan. Ze is blij dat zij niet met hem getrouwd is, omdat ze nu alleen de positieve kanten van de narcist Johan ziet en niet zoals Ellen, die met hem getrouwd was, de negatieve kanten.
‘Altijd op zoek naar zelf bevestiging, de honger naar bewondering.’
Een schepje er boven op: de bindingsangst, het onvermogen om zich echt aan
iemand toe te vertrouwen op grond van de vroege kwetsing. Lisa gaat over tot de gezonde aspecten van het narcisme, ze vertelt over de noodzaak van zelfliefde, ze nuanceert en brengt genetische verbanden aan. Ze vertelt ook over de charme van een narcist: als ze je nodig hebben om hun zelfgevoel op te krikken kan dat een briljante avond opleveren. En een gevoel van opluchting dat je zelf niet aan zo iemand vastzit. Ik heb het over Johan, denk Lisa ineens en valt van schrik even stil. (blz. 25)
Lisa wordt gelukkig van boten en water. Bijvoorbeeld als ze met haar beste
vriendin Ellen op een terrasje aan het water zit of samen met haar gaat zwemmen.
Het restaurant waar Lisa met Ellen heeft afgesproken heeft een terras dat aan het water ligt. Als Lisa haar fietst heeft weggezet loopt ze dwars door het rumoerige lokaal naar buiten. Het water ruikt naar water. Wonderlijk hoe lastig het is om een geur te beschrijven. Iets van ijzer zit erin, maar ook de lucht van wilde rozen. Lisa hangt over de reling en ruikt, voelt de koelte die van het water afkomt tegen haar verhitte gezicht en verheugt zich. Ze heeft zin in eten en zin om Ellen te zien. Ze zoekt een tafeltje uit pal naast het water en bestelt een fles witte wijn. (blz. 34 & 35)
Ook heeft ze een kamer met uitzicht op het water.
De ouders van Lawrence wonen ‘over het water’ in Engeland, daarmee is ze ook wel
tevreden.
Tijdens het verhaal is haar gezin bij de ouders van Lawrence in Engeland
Lisa is ook een wandelaar. Samen met Ellen maakt ze graag lange wandelingen.
Lisa en Ellen zijn wandelaars. Zij lopen lange afstanden, soms dagen achtereen in vreemde landen, zij dragen hun kleren in een rugzaak mee en overnachten in landelijke herbergen. (blz. 91)
Lisa heeft geen relatie tot Charles steenkamer.
Alma Hobbema
Alma is een vrouw op leeftijd, ongeveer vijfenzeventig, en is een rechte, dunne gestalte met grijs, lang, sliertig haar. (zie blz. 87, bij de kapper)
Ze loopt moeilijk en heeft daarom een stok. De kop van het dijbeen keer op keer langs de uitgesleten bekkenkom waarin de stootkussens reeds lang vergaan zijn en waar de rauwe zenuweinden onophoudelijk hun wanhoopsboodschappen doorzenden naar haar brein. (blz. 243)
Ellen adviseert haar om haar heupen te laten opereren. Ondanks dat ze zich dolgraag weer zou kunnen voortbewegen zonder stok en pijn, doet Alma het niet, omdat ze bang is voor de narcose en ze wil niet wekenlang onbeweeglijk en onzelfstandig zijn.
Ze weet best dat de volgende stap het looprekje is en daarna een rolstoel. Ook dan zou ze onzelfstandig zijn, omdat die rolstoel ook geduwd moet worden. Toch vindt ze het heerlijk als mensen voor haar zorgen, alleen het idee vindt ze niks.
Alma is een koppige vrouw, een voorbeeld is dat ze vertikt een rugzak om te doen als ze met pijn en moeite boodschappen gaat doen.
Ook kan ze soms ongeduldig en verward zijn als ze gespannen is. Bijvoorbeeld voordat ze wordt opgehaald door Ellen om naar de expositie van Johan te gaan. Ze een tikkeltje verlegen, dat blijkt als ze bij de kapper niet om suiker durft te vragen voor in de thee.
Charles, haar man, naar Amerika vertrokken toen hun kinderen nog maar erg klein waren.
Omdat ze bang is om nog een dierbaar iemand te verliezen heeft ze een drang om de rest van de familie bij elkaar te houden, door regelmatig etentjes met de hele familie bij haar thuis te organiseren.
Toen ze in het midden van de zaal ging zitten, bij de opening van de expositie van Johan, bleek dat ze graag overzicht heeft. In het midden had je overzicht over de hele zaal en kon ze goed kijken of Charles kwam. Ze had namelijk gehoord dat hij weer in de stad was.
Sinds dan kan haar uiterlijk haar meer schelen. (Ze wil waarschijnlijk niet dat Charles denkt dat ze niet voor zichzelf kan zorgen.) Eerst ging ze naar een goedkoop kappertje, maar na het nieuws gehoord te hebben, ging ze voor de verandering naar de kapper van Ellen.
Lawrence Hannaston
Lawrence Hannastone is een Engelsman geboren in York. Een kustplaats in het oosten van Engeland. Zijn ouders bezitten daar een hotel waar hij is opgegroeid. “Een hotelkind. Slapen in een leegstaande kamer aan het eind van een gang. Moeder achter de bar, vader in het kantoortje met de boekhouding of achter de balie met de sleutels aan grote houten knollen met ‘Sea Residence’ erop.” (blz. 15)
Hij groeide daar op tot een rustige, verstandige en voorzichtige man, die daar wegging om in Londen bouwkunde te studeren aan de kunstacademie. In dat jaar in Londen leerde hij Johan kennen die daar met een schriele studiebeurs kwam studeren. De twee werden goede vrienden en na dat jaar studie ging Lawrence met Johan mee
Home - Contact - Over - ZoekBoekverslag op uw site - Onze Boekverslagen - Boekverslag toevoegen